장음표시 사용
61쪽
44 DE HI BITI BUS INTELLECTU sram assentiuntur i nec percipimus quando in nobis producantur , adeo ut semper conuenire videantur; Praeterea, id ipsum confirmatur a Platone in Phedone ex eo quia nisi in animet nostra insertar essent rerum rationes nunquam apprehenderemus cssetitiam rerum,nam sensus sola accidentia nobis offeruntddeo ut apprehendamus essentiam, necessc est eam in anima nostra esse insertam. Confirmatur ex naturali appetitione Scientiae: non enim per natq-ram intrinsecus ad Scientiam commoueremur, nisi intrin-sicus, ac in animae essentia insertae essent rationes, & termini rerum : Praeterea id ipsum patere potcs: ex naturali quadam nostri intellectus determinatione ad partem v ram potius, quam ad falsam,quod minime ei conueniret, nisi in eo inserta esset veri ratio. Praeterea eadem sente tia confirmatur considerando conditionem humani intenlectust proculdubio intellectus noster immortalis, & diuinitatis particeps est, huiusmodi essentia nil noui in se tanquam in subiecto recipere posse vidctur: propterea si
denuo intelligi r putandum est id ei conuenire per rationes sibi coaeternas, ac in eius essentia insertas : Demum id ostendi potest ratione sumpta ex rerum integritate, &persectione; in omnibus enim seruare licci,nil a Deo,vela natura produci, quod si sua perfectione destitutu; cum autem anima rationalis a Deo pendeat, ac praestantissima sit, sua persectione per naturam destituta esse non debet,
sua perfectio ex intelligibilibus pendet, necesse itaq; est, ut sit suis intelligibilibus insignita, &decorata.
Quare ex Platonis sententia rationibus comprobata, cognitio fit per rationes, & terminos in animae essentia insertos a sensilibus cXcitatos. Et intelligentia, siue axiomatum veritas est nobis per naturam insita, & sola egemus excitatione per externa
62쪽
Reicitur opinio Platonis. Cap. IIII.
V A M in v A M non desuerunt viri d ' dii: qui relatam opinionem nedum Vc . Tam existimarunt,ucrum etiam ab Aristotcle approbatam; attamen firmiter asserendum censeo, eam nec veram,
nec Aristoteli ullo pacto consentanda esse , quod a vcro dissentiat ex eo p .ret, .quoniam nos ducimur in cognitionem pertinentium ad animam per externa obiectara per eius actiones; externa obrecta, & actiones indicant animam omnino esse p testate, nil includere actu, cum ab externis obiectis in Ireatur,patiatur modo gliquo,& perficiatur: Praeterea limiusinodi serinae inser per naturam in esicntia anima ,Ves sunt essentia rerum scibilium,uel ne, si non sunt earum es.. sentia, minime ex earum apprehensione dicemur appr rhendere essentiam rerum: si sunt rerum essentia, ut immiunt Platonici , apprime hoc videtur absurdum, noui enim rei mortalis essentia est aliquid aeternum, cum mo . tale,& stemum secernantur genere, ut in calce decimi Metaphy.docuit Philosephus. Praeterea in natura nil frustra, nil superuacaneum poni debet, cum autem sine huiusmodi sermis sementur omnia ad humanam scientiam, siue Intelligentiam pertinentia, ut seruari videntur per sund menta Aristotelis, iure huiusmodi in anima inseris rati nes, superuacaneae censeri debent, iurem sunt reiiciendae. Non enim sere uniuersum hominum genus in ignorantiae
pelago mersum esset. nec tam pauca nobis essent conspucua, & eXplorata, nec tantopei Elaboraremus, pro stic
tiarum adeptione, si intelligibilia, si rerum veritas, si re rum rationes insertar essent in nostra anima; Longe etiam
63쪽
minus putandum est hanc suisse sententiam AristoteIis, primo,quia nullam Platonis opinionem tam exacte reiecit,quam illam de Ide is ; at intelligibilia in animae esse tia inserta Ideas supponunt, ab Ideis pendent, eisq; respo-dent, maxime itaq; aduersantur fundamentis eius. Pr terea Aristoteles explicans naturam, & conditionem n stri intellectus,manifestat eum omnino esse potestatem
cessario esse denudatum ab intellisibilibus , esse locu specierum solum potestate non actu,se habere perinde ac tabellam,in qua nihil scriptum siti Nec satisfacit euasio Plotini, Simplici i,Plutarchi Lydi, & aliorum, qui inquiunt, ea, quae ab Aristotele tribuuntur intellectui possibili, illi Conuenire, quoniam declinauit, & progressiis est ab Anima in se manente;nam in Anima in se manente seruantur rationes illae,& formae intelligibiles, in intellectu autem progresso, & recedente a se ipso, non seruantur, nisi cum progressione tectar, & obumbratae, adeo ut ei conuenire non videantur. Haec inquam euasio nulla est , primo , quia nihil eo nudari potest, quod in sua essentia est imsertum , nihil a sua essentia dicitur recederet, rationes in anima a Platonicis excogitatae, sunt eaedem cum essentia animae,quare quouis modo anima se habeat,nunquam poterit dici nudata eis. Praeterea quod ex sui natura est natum aliquid recipere , ex sui natura debet eo esse nudatum,intellectus ex sui natura,& conditione est natuS Omnia fieri, quare ex sui natura debet omnibus esse denud tus . Confirmatu quia si intelligibilia in anima primo laterent, ut in Geometra ebrio, moX apparerent, anima non
absolute diceretur ea fieri, scd solum ab impedimento liberari , ut Geometram primo ebrium mox factum sobriu non dicimus Geometriam didicisse, At de nostro inteli ctu abselute inquit Aristoteles omnia fieri; Praeterea Ariustoteles in Primo Posterio. inquit ut detur demonstratio, scientia, non est cesse ut dentur Ideae, vel huiust nodi
64쪽
LIBER I E C v N D V s. η rationes supponentes Ideas, sed sat est visit unum in mutilis ; & apprime Aristoteles fuisset diminutus si putasset in anima reperiri huiusmodi intelligibilia, & nunquam ea
manifestasset, nunquam ostendisset perea nobis cognitionem conuenire, sed oppositu potius semper asseruisset; Demum hoc manifestisvine patet, ex calce a. Poster. ubi
verba faciens Philosophus de hoc intelligentiae habitu, ae de eius acquisitione, inquit nequaquam nobis per naturam esse insertam cognitionem primorum principiorum, sed acquiri;nec latere prius in nobis,mox manifestari, sed denuo gigni. Colligamus itaq; Platonis sententiam, nec veram esse, nec principiis Aristotelis consentaneam. Et decipi eos, qui hac de re Aristotelem cum Platone nituntur conciliare.
Soluuntur rationes aduers; N explicatur quo- . modo posisimus dicere primorum principio
rum cognitionem nobis per naturam conu
VE MADMon via dissicile non est opini nem illam Academicorum reiicere, ita non est dissicile eorum fundamentis satisfacere; quod ut clarius pateat, & facilius a nobis fiat, considerandum est Naturam rebus omnibus facultatem,& initia tribuere,per que Valeant cumulate se perficere,& proprium finem assequi, non autem semper omni perfectioin ne eas donare ; nam perfectio,& absolutio rerum, duplex est, una interna, & haec proxime,& semper a natura protaciscitur,nisi impediatur; altera externa, quae ex principiis oritur,per naturam rebus insertis; Haec duo persectionum
65쪽
senera in hominis anima cumulatissime inueniuntur ea enim ita sui natura constituta est, ut praedita sit facultate assequendi persectionem suam: Est anima intrinsecus,& quatenus ad eius essentiam pertinet,omni ex parte ab laluta; externa tamen persectio qualis est intelligentia,&hhbitus omnis, per facultates proprias sibi per naturam conuenientes,adhibita cura, & diligentia acquiri debet; vGrum, quae ab anima nostra sunt cognoscenda nonnulla
in tot rebus, & tam apertu ci offeruntur , ac anima tam a
pie parata est,ad ea cognoscenda, ut quamprimum ei ol lata fuerint,de illis valeat certum iudicium tradere. Hoc primo seruare licet in sensu, quysine praecurrente alia cognitione sensilia propria sine crrore iudicat: & inter caeteros oculus lucem sibi familiarem ita cognoscit, ut ea me di ante caetera omnia intueatur, & iudicet. Id ipsum euenire menti putandum est, dantur enim nonnulla, quae ad mentis aciesia perinde se habent, ac lumen ad corporeos oculos; Huiusmodi sunt primae enunciationes,& axiom ta , quae adeo manifeste, & in tot rebus menti offeruntur , & adeo sui natura mens ad ea iudicanda est parata, ut quam primum in ea sui aciem conuertit, procul ab omni haesitatione cis assent ir, & propterea de illis conse tiunt omnes secundum naturam dispositi,nec valemus dicere quando ea didicerimus , quia quamprimum sese nObis obtulerunt, eorum veritatem iudicauimus, seruando tamen modum explicatum ab Aristotele in calce 2. P steri & dum quaeritur an cognitio illorum nobis per naturam conueniat,utendum est distinctione,nam aliquid no bis per natura conuenire duplici modo contingere potest; primo, quod vere res illa semper nuciarimigni calor, vel ut nobis conueniat ad rem illam facultas tali modo,ut absq; alterius habitus auxilio ad actum illii paratisimus , ut igni conuenit ferri sursum , & homini videre, Primo riim principiorum cognitio conuenit nobis per naturam
66쪽
LIBER SECUNDUS. snon in prima,sed in secunda significatione,ex qua explicatione patet solutio dissicultatum, conflat enim cur omnes in axiomatum veritate conueniamus, cur non valeamus
iudicare quado in nobis parta sit eorum cognitio I & quomodo dici possit per naturam nobis conuenire. Ad Pla tonem in Phedone asserentem, nisi in nobis insertae essent rationes rerum, minime valeremus apprehendere earum essentiam, id iure inficiari debemus, quoniam ex accide tium , & ex actionum notitia perducimur in cognitionem substantiae, ut principii eorum, veluti per opera cognoscimus Deum, quamuis Dei, neq; etiam ex Platonis sente tia detur Idea: Insuper in Platonem reflectitur argume tum quia si nobis cognitio conueniret per rationes in anima nostra insertas non valeremus cognoscere ementiam rerum,cum illae rationes essentia rerum extra animam existentium eme non possint, non enim aetemum est essentia rei mortalis. Ad confirmationem sumptam ex naturali appetitione scientiae. Respondeo primo, omnia per naturam expetere suam persectionem,& esse procliuia,& facilla ad munerum functiones ex propria facultate prodeum tes . Reflecto deinde argumentum,asserens si in nobis in sertae essent rerum notiones, & formae, non eas per nat ram expeteremus, appetitus cnim priuationem exposcit: Ad aliam confirmationem, quia intellectus per naturam potius parti verae, quam falsae adhaeret Respondeo iure hoc fieri,pars enim vera respondet naturae rerum, & est accommodata recte dispositioni intellectus ure itaq: ei per naturam magis assentitur ι Insuper retorqueo argumcntum,quia si nobis inserta esset rerum veritas, non tam diu in ignorantia mersi essemus, nec tam pauca tanto labore, tantaq; dubitatione cognosceremus & prassertim ex sentetia Academicorum, qui nil certi de rebus posse dici existimarunt. Ad rationem sumptam ex conditione nostri Intellectus,qui est aeternus immortalis, & ideo nil noui G valet
67쪽
iso DE HABITIBUS INTELLEG TV svalet recipere; Respondeo intelicetus ex sententia Arn stotelis nil noui recipit, ut subiccthim accidetium, sed de nuo multa iudicat, ut obiecta, & hoc ei conuenit obn Xum cum re mortali,& ideo non intellectus dicitur intelligere, sed homo per intellectilin. Reflecto deindc argi mentum in Platonem, si intellectus cum sit aeternus insemetas haberct in sui essentia sormas rerum, quoniam nihiI a sua essentia recedere valet semper eas sibi haberet famiuliares,continentem; eas intelligeret, cum hoc non facia dure colligendum est, eas non esse insertas in essentia itilius ι Ad rationem postremam sumptam ex rerum pers ictione. Respondeo perfectionem internam attinentem ad essentiam rerum a natura tribui, externam vero profisciscentem ex principiis a natura tributis , non semper robuS per naturam conuenire , nec insertam esse in essentia rerum ι Ressecto deinde argumentum hunc in modum , quae sunt inserta in essentia rei semper insequuntur natu ram eius,& semper ei conueniunt,intelligibilia, &irerum notiones erga animam non sic se habent,sed variis penim rationibus,& innovationibus sunt obnoxie,non itaq; sunt .per naturam insertar in eius essentia. . . Icolligamus itaq; Axiomatum cognitionem nobis modo aliquo per naturam conuenire , modo alio miμ
Addamus sundamenta, quibus Platonici nituntur, osten .dere in anima nostra insertas esse rationeSirerum , potius opinionem Platonis euertere , quam com
68쪽
-' sua simi principia prima complexa. p. VI.
V A M v I s demonstrationum , scienti rumq; proxima principia , varia, & multa sint tamen si ad ea conuertimur , quae absolute sunt prima , &. solis instar ad reliqua sese habent, paucissima es . inueniemus, quod ut appareat, ita progrediendum censeo; Principia complexa vel sunt de ipso est secundo adiacente, & simplicissima penitus sunt, vel includunt maiorem compositi uem: si primo modo se habent, ea possunt esse prima dupliciter, vel absolute, & ex natura rei,vel ex parte nostrae cognitionis: Absolute, & ex natura rei prima,adhuc possunt esse duplicia, vel quoad dignitatem, & naturam rerum,sic prima haec erit,Deus est, vel quoad abstractionem factam per nostrum intellectum, & prima erit ens est: Si vero considerantur huiusmodi principia, ut sunt prima ex parte nostrae cognitionis; sic prima haec erit calidum est , vel haec frigidum est, haec enim ea sunt, quae primo nobis Occurrunt, faciliusq; cognoscuntur quamprimum in I cem venimus, quod indicauit Aristoteles in 3.de Anima.
Ont X. I o. motus est, & multa entia sunt, non ita sunt pruma, quia sunt de sensilibus communibus, quorum cognitio supponit cognitionem propriorum. Loquendo vero de Enunciationibus primis,quae non sunt de ipso est secundo adiacente, sed magis sunt complicatae,earum, quae pruma sit non manifeste const at; Proculdubio Enunciatio prima, praesertim post elaboratam abstractionem ex te ianis constarc debet communissimis denotantibus res abso
lute primas, & conspicuas; huiusmodi autem est ens, &Propterea utino Metaphy. contex. 7. inquit Aristoteles , L. G a ad
69쪽
3t D. E H ABIT Idvs INTELLECTvs ad metaphysicum pertinent principia prima, ut ad eum
quoque pertinet entis consideratio ι De eo, quod est duplex Qrmari potest Enunciationum Genus, unum cum nugatione, ut dicendo ens est ens, quae Enunciatio apprime est conspicua, ut enim inquit Boetius nulla est uerior Gnunciatio, illa, in qua idem dicitur de se ipso, est pro se
cto verissima, & eius veritas est maxime conspicua, sed est cum nugatione, & inanis, & propterea negligenda ;)Alterum Genus est sine nugatione, in quo genere duo occurrunt Enunciationes, quae de principatu inter se pugnant, una est assirmativa, altera negatiua; Affirmativa est, de quolibet dicitur esse, vel non esse. Negativa est, de nutato simul dicitur esse, & non esse; Censent nonnulIi assi mationem esse priorem , quia affrmatio est simplicior,
nec supponit negationem : negatio vero est composita magis, & lupponit affirmationem, oportet enim id ipsum negationem negare, quod ammauerit affrmatio,ut dicitur. in Libro de Interpretatione, ideo Aristoteles in eodem libro, inquiti Est autem una prima Enunciatio a firmatio, deinde negatio, indicans affrmationem priorem es se negatione. Ex aduersis alii inquiunt Enunciationem . illam cum negatione esse priorem. quoniam Aristoteles m q. Metaphysici contex. 9. reserens Enunciationem primam, & finitissimam eam refert, quae est cum negatione, & inquit omnes demonstrationes in ea, ut in postremam,& firmissimam cuncta redigere,& eam esse sui natura principium caeterarum omnium dignitatum ι Confirmatur
haec opinio, quia dum res latent, facilius est cognostere quid non sint, quam quid sint; ideo Deus, & materia per
negationem explicantur: Respondens ad hanc dissiculi tem, dico eas duas Enunciationes, quarum una cst assinmativa, altera negativa, dupliciter posse considerari,primo sub ratione enunciationis, in qua consideratione a
firmatio prior est, ut patuit, non enim Doctissimo Frac storio
70쪽
LIBER SECUNDUS. Πstorio,& aliis nonnullis assentior, qui negationem praeserunt affirmationi: Secundo assero, posse considerari sub ratione conspicuae veritatis, in qua consideratione cum Aristotele priorem censeo Enunciationem illam negatiuam,&ratio est, quoniam falsitas Enunciationis oppositae, est magis conspicua, huius scilicet: De eodem simul vere dicitur esse, & non esse, nam oppositio inter esic , &non esse, est apprime nota, & maxime pater ea opposita simul eidem conuenire non posse. Non autem ita se habet, de affirmativa dignitate, quae erat, de quolibet dicitur esse, vel non esse, & dc mendacio oppositae eius; Videlicet, non de quolibet dicitur esse, vel non esse; nam quis suspicari pollet materiam, & alia nonnulla, nec a solute esse, nec absolute non esse. Iure itaque Aristot lcs negationem dixit primam,& firmissunam: quod etiamcx eo confirmatur, quoniam dignitas illa, de quolibet dicitur esse, vel non esse, praesertim inseruit demonstrati ni ducenti ad absurdum, ut in primo Poster. a Philosopho
asseritur: altera uero maxime inseruit demonstrationibus rectis, & earum abselutio esse dicitur. Demonstra tio autem recta est prior demonstratione ducente ad a surdum : Neque nos ab hac sententia remouet, eorum
ratio, qui inquiunt non posse negationem esse dignitatem: primam , quoniam Ut priuatio per habitum, ita negatio perpositionem, & affirmationem aliquam cognoscitur,&propterea semper alfirmatio prior est . Nam ad hoc dico, quamuis negatio per praecedentis positionis cognitionem elucescat, tamen dum cognoscimus de nullo simul uere dici posse esse, & non esse, huius dignitatis cognitio non pendet ex cognitione assirmationis alterius dignitatis, aqua minime pendet,sed ex cognitione turminorum,& partium suarum, quae rem aliquam significant. Colligamus ita li principia complexa multiplici consit ratione posse dici prima, propterea modo unum, mos o do