Andreae Duodi Francisci filii ... De habitibus intellectus libri sex. ..

81쪽

ει DCHA BITI BVS INTELLECTUS teles in 3 .Metaphvsic.contex. . inquiens dico sententias

communes osteniluas, ex quibus omnes dcmon strant , ut quod de eodem necesse est a firmare, aut ilegare,&non

posse de eodem uera esse affirmationem, & negationem. Praeterea ut dignitates proprie sese habcnt ad particulares,& proprias scientias ita communes ad communem: at conspicuum est dignitates Physicas veluti ex nihilo nihil fieri, lignitates mathematicas, ut si ab aequalibus aequalia demas remanentia sunt aequalia, & alias similes frequenter ingredi Physicas, & mathematicas demonstrationes , quare pari ratione dignitates communes in scientia com muni actu potuerunt ingredi demonstrationem. Confima matur, quia nisi aeui possent demonstrationem constituo. re, eamq; ingredi; cur dicerentur principia demonsitatio nis cur diceretvt octilem demonstrationem iii primam dignitatem resolui,ut asseritur ab Aristotele in A. metaphy.

contex. 9rinsuper cur nuncuparentur termini nostrae contemplationis, ut termini ab Aristotele appellantur ini ἐPosteiti& in 6.Etsi ξPraeterea si non actu ingredi possent demonstrationem unde id eueniret, vel ex defectu eara, vel aliorum, non earum, quia sunt principia prima caese

nota,nata alia manifestaremon aliorum,quoniam alia his

labiiciuntur,& nata sunt illustrari per huiusmodi dignit

res. Colligamus itaq; omnem dignitatem posse actu ingredi demonstrationem, sic dicere possemus in prima Philosophia,de omni,quod est,uere dicitur esse, vel non esse, Causa,&causatum, liue dependens,& independens, est id, quod est, te his itaq: vere dicitur esse,&non esse; Et qua-uis dum subiectum est ab uno affectiones ut plurimum demonstrentur de primo ut inquit Averroes, nil tamen pr habet, quin etiam nonnunquam de uniuerso ostendantur. Dicebatur secundo dignitates rard actu ingredi demonstrationem, sed solum ingredi virtute, & ratio est,quoniademonstrans in co laborare debet quod latet, & nisi λει

82쪽

LIBER SECUNDUS. 6smetur demonstratio.non constat; at de eo, quod pendet ex huiusmodi dignitatibus non ita se habet , statim enim quod ostendimus aliquid esse, manifeste patet id non pos.le non eme,quia ex se conspicuum est, de nullo simul dici posse esse, & non esse, pariter e contra, statim prolata ea dignitate de sibi aequali subiecto cospicua est veritas pendens ex ea, hac itaque de causa demonstrationem non imgreditur, non quia ingredi non possit, & ex se non sit principium demonstrationis, sed quia inutiliter id fieret, propterea sat est, ut addiscens possideat huiusmodi dignit tes, & si quando occurrat, quod aliquis vel ob naturae suae peruersionem,uel ob desectionem experientiae,vel ob prauam assuetudinem, vel ob Logicae ignorantiam aliquid dicat,quod huiusmodi dignitatibus aduersetur, debemus eas, Ut ex se notas ei obiicere pro repellenda ignorantia eius. Tertio, & postremo dicebatur demonstrationem ex dignitatibus non eme postponendam demonstrationi ex definitione, immo praeserendam ei esse: hoc in praecede libus manifestaui, quod etiam confirmo per Aristotelem

in Metaph.contex. 8. asserentem . Congruit autem maxime cognoscentem in unoquoque genere possie dicere fixi missima rei principia, quare & de eo quod est, quatenus est, principia omnium sunt firmissima, nuncupat Aristo teles dignitates principia firmissima, per quae maAime c gnoscimus; Insuper in 3. Metaph.contex. inquit dignitates maxime omnium principia esse, ac ex eis demo strationem fieri, si autem maxime sunt principia maximε

cognoscuntur,& eorum virtute cognoscuntur alia proculdubio non constituunt demonstrationem secundς mensiIrae,sed prim ,quia propter quod unumquodq;,& illud magis: Declaratae itaque sunt tres Conclusiones. Prima est dignitates actu demonstrationem ingredi pos

sunt.

Altera est, raro ex dignitate pro parte demonstrationis I sumpta

83쪽

' sumpta constituitur demonstratio. O: 'Postrema est,ea demonstratio, quae ex dignitate constituitur non debet censeri deterior demonstratione ex definitione constituta contradistincta a dignitate.

Soluuntur rationes aduersa. Cap. XI.

' '' η' δ' 'hi pro parte aduersa in

praecedentibus adductae magni sunt pondoris, propterea ut facilius eas di luere ualeamus, pr accipiendu est dignitates in duplici esse differentia, nonnulle inueniuntur quae reuera uignitates sunt, & hae quamuis non sint definitiones, tamen includunt modo aliquo uim definitionis , quatenus de ratione unius est, ut conueniat alteri, ueluti de ratione totius est, ut sit maius parte, cu constet in multis partibus, & contineat partem illam, & aliquid ultra, pariter dum dicimus, de quolibet est vera affrinatio, &negatio, & de nullo simul est uera utraque, hae dignitates vim, & cuidentiam habent, a definitione, nam de rati ne oppositionis per assimationem, & negationem est, ut eius nullum sit medium secundum se, ut inquit Aristoteles in I. Poster. cum autem sit oppositio ex se carens me dio,de nullo simul ambo sunt uera, & de quolibet alterueorum verum est, includunt itaque huiusmodi praecipuae dignitates vim definitionis, proferuntur tamen non per modum definitionis, quia sic magis conspicuae, & aperta sunt, hinc euenit,quod Aristo. in A. Metap. contex. 2 8. Loquens de huiusmodi dignitatibus, dicebat aduersus ne

gantes huiusmodi dignitates per definitiones eme disputanditis, accip endo quid significet esse verum,& falsum,&c. per haec indicauit Aristoteles huiusmodi dignitates vim definitionum includere, & propterea non iniuria; Dah

84쪽

, BER IECUN DV s. 6 D. omas in a. Poster. ad has dignitates respiciens dixit

eas esse per se, in primo modo: Insuper inueniuntur non-Mullae dignitates, quae potius regulae sunt, siue enunciationes sensu conspicuae ex sensilibus collectar, ab omnibus

concessae, quam proprie dignitates, & principia prima demonstrationum, veluti dum dicimus, si ab aequalibus aequalia demas remanentia sunt aequalia, quae sunt aequalia mirertio, sunt aequalia inter sic, &aliae similes, hae sunt

conspicuae enunciationes, at non proprie causae,& propterea non proprie principia: Propterea Plato in 6. ne non in 7. de Republ. negauit mathematicum considerare

proprie sumpta principia: & Aristoteles etiam in a. de

moribus ad Eudemum cap.7. inquit ea mathematicorum

solum esse principia similitudine quadam non reucra. De his vera est sentcntia Aucrmis in Epithomate Logico, in cap.de demonstratione; dum inquit rationem ex dignitatibus non proprie esse demonstrationem, sed potius rationem dialecticam, in eadem stignificatione eiusdem Aue mis sententia uera est, dum inquit plurima ex dictis in metaphyfica esse dialectica : Et ex his colligo modo solutiones dissicultatum: Ad primam dum dicitur,omnis demonstrationis principium est quid cst. Respondeo primo id debere praesertim intelligi de demonstrationibus propriis, per quas propriae affectiones demonstrantur,non de communibus. Addo secundo id etiam de communibus eci uerum,dum verae sunt demonstrationes & ex proprie sumptis dignitatibus constituuntur, quia illae includunt uim definitionis, ut patuiti Ad alteram instantiam, dum dicebatur, quod dignitates mathematicae non ingrediuntur demonstrationem : Respondeo dignitates raro demonstrationem ingrediuntur, sed ut inquit Aristoteles in

quarto Metaphysic. contex. 8. nos ad scientias accedere

debemus parati dignitatibus. Addo secundo quando Ar stoteles inquit mathematicum resoluere suas demonstrae

85쪽

M DE H ABIT IBvs INTELLECTussiones in definitiones,id esse veru duplici consideratione, primo loquendo de ostensionibus propriis, per quaS pr

priae ostenduntur affectiones,non de communibus: Secundo asserendo, quod illae, quae proprie sunt dignitatcs, ct principia demonstrationis etiam includunt uim definitio. nis. Ex his patet solutio tertiae difficultatis, constat enim dignitatem proprie sumptam redigi ad primum modum dicendi per se. Et dum additur, quod in dignitatibus nouexprimitur causa,per quam res est, & propterea non sunt proprie principia demonstrationis. Respondeo causam exprimi, & tradi, quatenus includunt vim definitionis; At conti: hoc instatur,quia si dico de quolibet est vera asi firmatio , vel negatio, proculdubio non praedicatum est causa subiecti,non enim affirmatio,& negatio, vel veritas earum sunt causa rei,sed e contra,ut dicitur in libro de Imterpretatione . Ad hoc respondeo, veritatem eius dignutatis in eo cile positam, ut vel affirmatio, vel negatio sint uera de quolibet, & hoc est de ratione eius oppositionis, ut patuit: Dum Vlterius dicebatur Aristotelem in met phy. ex illis dignitatibus non constituere demonstrati nes: Ad hoc patet solutio per declarationem secundae conclusionis in praecedente capite; Adl postremam rationem sumptam ex auctoritate Arist.qui in i .Post.inquit ea dignitate,de quolibet est uera affirmatio, uel negatio . solu ingredi demonstrationem ducentem ad absurdum es.teram uero solum ingredi ex parte maioris extremitatis, dum volumus aliquid ita ostendere: Respondeo Arist telem tuc loqui de ostensionibus formatis in scientiis particularibus non in communi, possunt enim communes dignitates cum contractione ad proprium subiectum, inse

uire scientiis propriis, ve idem Philosophus docuit: Pra terea indicauit per id Aristoteles huiusinodi dignitates raro actu ingredi,sed satis esse,ut in nobis insint, dum accedimus ad scientias addiscedas, dum enim eas possidemus s

86쪽

LIBER SECUN DV s. aseonspicua sunt etiam,quae ex eis proxime colliguntur. ΣQuare ex his constat primo non omnes, quae dignitates appellantur reuera dignitates,& principia esse. Constat secundo proprie sumptas dignitates vim definiationis modo aliquo includere, quatenus unum eorum dex quibus constant est de ratione alterius. Patet demum aduersarum rationum solutio.

ANDRE AE

87쪽

ANDREAE DUODI

FRANCISCI FILII

P AT RITII VENETID EHABITIBUS INTELLECTUS LIBER TERTI VS. De Sapientia, oe primo de Nominis signia

sicationibus. Cap. I.

B Intelligentia tanquam a Sole ex se splendidissime fulgente, sapientia proxime ab ea illustrata Delicissime pendet , & propterea iure considerationi intelligentiae consideratio sapientiae succedit; Sapientia solo nomine suam prestantiam,& eminentiam patefacit; Sapientia enim grece Σ - α a verbo.σεν αμυ.quod est veneror & honoro deducitur, ut

88쪽

'LIBER T E R T I V s. 7s Vt indicetur sapientem honore dignum esse. Propterea Plato in Phedro asseruit sapientis nomen magnum esse, &pon. homini, sed ili Deo conuenire, cum solus Deus absolute sit dignus veneratione. Verum quia hoc nomen late sumptum ad varia extenditur,& in aliqua significatione etiam conuenit homini, ideo ab eius acceptionibus o diendum est. Sapientia duplex est,una diuina, altera humana: de prima dixit Plato ea seli Deo conuenire, quam sententiam desumpsit a Pythagora, qui renuit sapientem nuncupari,non enim se sapientem esse affirmabat, sed Philosophum, hoc est amicum sapientiar,eiusq: sectatorem , ita nomina sensim permutata,& emendata sunt; Nani primi homines, qui veritatem indagarunt, Theologi fueret nuncupati,mox mutata voce fuere dicti sapietes, demum

Philosophi. Simonides quoq; idem cum Pythagora sensit, propterea Aristoteles in I .metaphy.cap. a. inquit, qua propter ex sententia Simonidis Deus solus sapientiae dignitate est honestatus. Verum quia homo in terris est umbra, & imago quaedam Dei, ideo ei quoq; adumbrate saltem sapientia tribuitur, adeo ut sapientia sit duplex diuina,& humana. Insuper sapientia humana adhuc est duplex,uel est sapientia uni nersa, vel sapientia in parte sumpta: Sapientia uniuersa est ea, per quam cuncta uniuerse scimus,ad suprema eleuamur,cum primis principiis iungimur, & propterea scientiarum ultimum coIophonium, scientiarum domina, sela libera, sola sui ipsius non ait rius gratia inuenta esse dicitur; insuper ea sola est, per qua in terris ex sententia Philosephi postrema scelicitate donamur; Haec est illa sapientia, quae ab aliis habitibus intellectus contradistinguitur, quae ab Aristotele metaphisica

prima Philosephia, & ab Elute Philosephia nuncupata

est; a Platone vero saepe ob liberum, perspicaccm,& sublumem indagandi modum nomine Dialecticae designatur,

in qua significatione Dialectica scientiarum apex ab eo

89쪽

va DE HABITIBUS INTELLECTvs

nuncupata est; Ex aduerso sapientia tu parte sumpta, etiaduplex est, vel enim respicit operationem, vel cogniti nem veritatis ; si ad operationem resertur, reserri potest, vel ad actionem, vel ad effectionem: Dum ad actionem refertur,qui Prudentia fulgent sapientes nuncupantur, &sapere nil aliud est, nisi prudentem eme, in qua significatione Principes prudentes, necnon Senatores optimi numcupantur sapientes. Hanc Plato in Io. Epistola, sapie tiam morum appellat, & in Appendice legum inquirens, qui nam sit iudicandus sapiens, colligit dubitandum non esse,quin bonus vir sapiens sit dicendus: sapientem enim illum iudicat,qui ad diuinorum imitationem de humanis

recte sentit, conuenientem; ea moderatur. Et quoniam

Prudentia late sumpta ad calliditatem, & astutiam extenditur,ideo ad eam quoq; extenditur Sapientiae nomen, &Vlisses,quia callidus describitur,&astutus, etiam dicitur sapiens, in qua significatione D. Hieronymus in Veteri te stamento dixit, erat ibi serpens sapientior omni bestia: si vero sapientia refertur ad effectionem,de eminentia A tium dicitur,& qui in Arte aliqua caeteris praestant, sapientes in ea Arte dicuntur,sic Dedalus,Policletus,Phidias, &similes,ispe sapientes artifices nuncupantur. Demum s pientia in parte sumpta relata ad veritatem, & contemplationem,est fulgor,excessius, & eminentia quaedam in alia qua scientia particulari: sic Ptolomeus dicitur sapiens Mathematicus, Thales Milesius sapiens Physicus, Verumcnm tam late extendatur sapicntiae nomen, ille praesertim inter homines debet censeri sapiens,in quo contemplatio ita cum actione iuncta est, ut diuinorum exemplo recte moderetur humana,& hic est habitus regius per quem l tus Brinantur, & extrinsecus fulgent legitimi Principes . Colligamus itaq; dari sapientiam diuinam, & humanam. Insuper sapientiam humanam, vel esse sapientiam unia uersam,vel in parte.

90쪽

LIBER TERTIUS. 73Praeterea sapientiam in parte,vel referri ad operationem,

vel ad veritatem ;Si ad operationem vel ad actionem, per quam viri Prudentes dicuntur sapientcs, vel ad effectionem,per qua Artifices nuncupantur sapientes. Si vero refertur ad veritatem excessus in particulari aliqua scientia sapientia est. Ille tamen absolute est sapiens, qui ad Dei imitationem in act ione, & contemplatione refulget.

De Sapientia Diuma. Cap. II.

variis sapientiae acceptionibus, duae soloesunt, quae ad praesentem considerationem pertinent; Sapientia scilicet diuina, & sapientia humana uniuerse sumpta,a scientia contradistincta; Quamuis enim institutum meum sit de sola humana sapientia loqui, quae est habitus nostri intellectus, attamen quoniam haec est imago di-uime, etiam aliquid de diuina dicendum est, & ab ea, ut a Principe, & exemplari forma ordiri debemus . Sapientia diuina non studio, & labore acquisita est, ut humana, non accidens est, nec habitus animi, sed est ipsam et Dei natura, essentia, ac substantia, adeo ut intelligens, intellectio, & intelligibile re idem sint,sola ratione distinguantur ; Dei nanque essentia, ut omnia continens cst ipsum intelligibile, ut se eminentissima certitudine inluciis est intelligens, ut hic intuitus non est per aliquod externum, nec peractum secundum manantem,& recedentem a primo, sed per propriam intuentis essentiam, est intellectio. Dum dicimus quod Deus, ut omnia continens est ipsum intelligibile: considerandum est, quod Deum omnia continere, potest prauertim duobus modis intelligi: Omnes K enim