장음표시 사용
111쪽
De scripti interpretatione: ct primum in R
ATque haec de verborum significationa
singulorum: Nunc de oratione sive ducto, hoc ess de regulis ad scripti interpre. tationem pertinentibus, quae est dimcdima res tractatu. in ea nos veteium rationem seque mur maxime Ciceronis quae est tripartita. vel enim scriptum est obscurum sive dubium; vel pugnat cum sentetia ; vel pugnai cum alio scripto. Non distinguimus hoc loco Ambigut m ab Obs iro. Ciceronem secuti: cvju Shaec sunt Verba ,hb.a de invent.Rhet. Ambiguum est,cum, quid senserit scriptor,obscurum es ;qLod scriptum duas pluresve res significat: Caeteroquire proprie Obscutum dissertab Ambiguo ; in . eo, quod Ambiguum duas pi uresve res s gnificat; sed ambigitur utra de re scriptum sit intelligendum: Obscurum sa pe unam tantum rem significat,sed ignoratur ea ipsa. Nunc igitur de histribus: Ambiguo, Sententia,& Contrario, regulas ordine explicemus;isso tamen prius acu
monito,nos non omnem artem interpretandi,
sed regulas tantum hujus tituli ad eam artenet facientes explicare Narn de tota arte extane aliorum commentarii, de quibus supra dicta. Quod igitur attinet ad interpretationem scripti sive dicti obscuri,vel ambigui, si Ve dubii de
ea extat quoque integer Pandectarum titulus, . De rebus dubiis tamen de rebus magnam
patiem agit,& sub hoc tit. rezulae si, Quarum aliae
112쪽
ν4 COMMENT. DE RE 6. Iu Raliae sunt generales; ut, ν 16.47.96.iI . Ieab I I. aliae sunt propriae ; ut, i. aci .e r 179. de ii bertate i ut, 34. y IV. de contractibus; ut,81.de dotibus ; ut, qI. A. I. es d. II. de actionibus. Ex communibus sive generalibus regulis , quae priore loco semper sunt explicandae, Prima est haec: Semper in obscuris quod minimum e equι- mur, Vsemper. Cujus regulae usus primus de potis stinus est in Testamentis& Legatis. Nam, ut,saepe jam dictum, primae regulae hujus tituli aliquot sunt sumptς ex argumento ultimarum voluntatum. Ut in I. I .. o rata sit asscriptum , da Legatu primo. Ratio regulae hujus est quia heres , a quo relictum est legatum obscurum ., ut debitor, sublevandus est potius, quam onerandus, unum ex familia, Asi rem is delegatis M. Videatur Zc hic usus in legatis,in L sinummis,st..e legatis tertioI. 39.cum serumsscio. f. e leg. pri mo . Usus quoque hujus regulae est & in Contractibus, i. ia.s itastipulatus .R.inters. diversa. s. .e verb. obl.Tertio,in Sententiis Zc Arbitriis, an inem si si plurei. f. de receptis quι arb. receperunt,l. u.inter V. de reIudicata .l.3a j rasei. f. de poenis. Nam & in Poenis est usus huius regulae cotidie. luterdum tamen ambiguitatis & obscuritatis
Interpretationes 3c explicationes adhibentur, praesertim in ultimis voluntatibus; quarurndi Lfici lima solet esse interpretatio, ut hominia jam non amplius superstitu. De quibus extat volu men Francisci Manticae, de cose luras utiιmaria violantatum. In quibus ultimis voluntatibus sive earum ambiguitatibus explicadis, gradatiui ita progredi
113쪽
LIBER I. M progrediendum videtur;ut primo quaeratur de
duabus rebus,s ambigatur ; utrum una tam umtesta tori suerit nota; penkltdsderab.e bus.D - .
inde si utraque sit ei nota, tuiti utra faciat legatum utile: ut i Juv.siquando.j.de luat.pr o, Propter ru. H. Q. h. t. Tertios utraque facio utile,tum si lub alternatione utraque rei fuerit legata, V. G. Stichus vel Pamphilus, hoc casu
Tatio erit ineunda exta. derelmia,tu. Quod si non alterna tim, tum testa toris consuetudo aut
mos regionis erit spectandus , Iso. nrt.de uipramo. Π.de leg. terim. Quarto,si ne hoc quidem appareat, confugiendhm erit ad testamenti via scripti verba sve clausulas praecedentes vel sequentes, διφummu .ct i dos reum, utram daleg.prima. si ne hoe quidem juvat, videndum quinto de assectione, oc persona, an sit filius,
cognatus,amicus,extraneus, G.s1ιγυD Ἀθ. eoque pertinet, reg. I I. Ii. e. Pol remolici tis8 g tamnia haec nos deficiant, tum demum ad hanc confugiendum, Semper in obscuris quod mmmurn,seqnisnu Huic proxima eli regulas . Sem- per,inquit Gajus n dubiu benigniora prasereniasknt. Quae rehula itidem ad argumentum de Legatis proprie pertinet: ut ex inscriptione intelligitur. Et videre est usum in L a .cum in testam. F.de rebus dubiis, Lar. Paula. A. Pompdiu.F. de legaris tertio. l. ult. insine, Cis Episcopi. Er Cur sar. Extat quoque huius regulae exemplum et gansan L f. Ahis qui in testamento delentur. ubi vi regula haec affertur: In re dubia benemorem intrerratam inserui non minui O. Hi,quam
114쪽
ttitim. Quae & subh. t. ponitur l. I . A. Dde benignitate, sive benigna interpretation: . insa latius. Ad quam interpretationem benignam oc aliae regulae pertinent: nos hac tantum de dubiis causis agimus. Eoque reserra potest exemplum Pliniibb. 4. epist. a. 6c quod Seneca epistoc iI. Semper, inquit, quicquid dubium humanitas declinat in melius. Ad hunc Lquoque locum de rebus dubiis pertinet haec regula: Ouotiens idem sermo duassententi exprimit,ea pol simum accrptatur,qua reι geridae aptio est abr. hίς, hoc Ambigua uinxio ita est accis pienda sive interpretanda, ut reS valeat potius.
- quam pereat, sive, ut ait Paulus , semper Indu- biis id agendum est , ut res quam tutissimo litloco: quae regula iteratur in Lia. quot eus, dc Lati sebi de dubita. & l quotiens*de verb. obl. Ratio Reguloe haec est: quia homineS plerunque cen
Iis ambiguis,inquit Maeclanus rationiis inax me senteati' speclanda est Utis, qui eas prolui ori
115쪽
eam protulit. Eoque pertinet vulgare dictum:
suorum quemque verborum Optimum esse interpletem. ut Legum, imperatorem ,& earum
solum auctoremqsiimperiatu. C de legib. ut se tentiae,ipsum judicem l. s. acta Frireturi ideque de ali js scripturς generibus existiniandum. Sed quia si eam is qui protulit ipse non Interpretetur, no declaret: ut testatore mortuo, cum de testamento;vel mortuis conjugibus,cum de instrumento otali dubitatur3 Tum )udicis aut JCti erit eam interpretari varijs adhibitis remediis,quae nunc explicantur ut in Dasnepos.s l. a*.verbum erat. De verbsignis Ad hanc autem regulam μ.accommodari potest alter . IIGAL 1.ὰ in σι Quo actum est, inquit Paulus, Gran ἔn ob scuro i. Eo.d sis,ex cimvj. assectione capit interpretationem Vi- Ηώ-dendum igitur quemadmodum assedici; sterga aliquem cui quid reliquit testamento, vel donauit,vel promisit: ut videre est in I. i oz. cum Mutu. F. de cond. or demonst. lso Aservus. q. ult. δειτ.I.L ιn testamento.37. desideicommissartyr libera. i. 16.i stud. in eisde manumis indv.Ls unquam C. de revocando donationib/.de qua reg. e si s P. dictum. Superest regula in Lai. in Obsuru . iii- Lex tr . A , quit Paulus , insuci flere quod verisimilitia , aut . --.quod plerumque serisset. Quae reg. iteratur in 'e. M.tns omm.3Uxto. Eius autem duo simi me,
Inquit,quod est verisimitim. Ratio est: quia in re Obscura cum veritas ipsa exquiri non potet v iis militudine contenti esse debemus. Verisimilitudo autetm varie colligitur, ut videre est M
116쪽
t COMMENT. DE RE G. IUR. pud Cic bb a. de inuent. Rhet. Nec potest ea re
definiri. ut Lehi δc posita in attributionibus: ut . reeic Bariolus reprehendat eos, qui en Dcleato conantur Omnia coniecturarum praesumpti-Onlim genera colligere, quod tamen nuper Alciatus&Menochius conati sunt. Usus autem .
huius regul de veri sinuli in rebus obscuris spe-elando prolixe explicatura Nicolao Euerhardo in TopiciS loci arat/erisimib. V. G Si res Aut uerpiae veneat non magni pretii, decem libris: cum eo in loco librae aliae sunt grauiores,aliae le- Diores; non est verisimile pretium de grauioribus intelligendum. Traquestus,de contractus. I.
a.13 Sic non est verisimile, Eum qui pecunias furatur, crumenas in quibus illae simi conditae praetermittere Par confis.leb.4 Sic non est verisimile eum qui diu sit abstituriri, domi pecuniam relinquere , nemine tamen ibi relicto. Parisconfvideatur dc l. 6. generaliter. Cis Instit. M,U 3o cum acuti mi. C desideicom
plici extr. de decimis. S t. t 3. lam J. qui potiores inpig. Et alterum huius regulae membrana est: In Obsicuri specitandum id quodplerumque ac-e,dit aut sieraselit. Eius ratio exposita est supra. ubi de Natura Legum. Et usus ost in L 3. a inqui pari hereditatis petatur. y cum tacitum f. de probationibus. videatur idem
pr. des loco IC a. de communi-ur accidentibu in t .
117쪽
In quo Regulae Jeciales ad interpretationem scripti pertiuentes. . l
terpretationem obscuri pertinentibus: Nunc de specialibus,quarum lisces prima l. aci. Puoruns dubia interpretatio liberiatis ιγ M. es fecisndum tibertatem restondendu erit. Eodem pertinet t. ἔτρ δε obscura inquit Paulus Lim .m tite manumittentis, vendum es libertatisi. Hac re- sμω.
gula est magis specialis nempe de Manumissione,& est de Obscuro t illa est generalior, & de Ambiguo. Quat duo Ambiguum & Obscurum disseristat;& interdum distinsuuntur. ut,in L 3q. veteribuιφαρ. depactis. Paetio, inquit, obsCura vel ambigua &c. Sed, ut supra dichim, saepe ea confunduntur.Utriusq; igitur regulae ratio haec est : Tum quia in ambiguis benigniora sequinaur. ut supra dictum exl. semper in dubiys. h t. Quae ratio indubii, de libertate assertur mi pini o si eriis. i. g. de reb. dubi s. in ambigui, , Inquit ibi Ulpianus delibertate disputans, rebus humaniorem sequimur sententiam. Tum quia vendunt libertati. Interest enim Reipub. nonis ultos elle servos sed liberos & cives, I cumrnter. C. desideri om- 1ys Iberi. Usus autem huius regulae si spectes I ao. quae sumpta est eictra elatu de tella mentis proprius eis in manti naisIione restamentarialisque multiplex: ur Uidere licet. l.1.2.I. IO. . I. l.17.1φε II. I S96.fMN Jnum os restamento. 24 sis quΜ Icr o. . y .ss
118쪽
ho. COMMENT. DE RE G. Iu R. desideicommissariys libertate. Secundo, in probationibos de libertiue l.38.1nter pares. re Iudicata. Breviter,in judicio de liberali causa: I a s et berali causa H LI . eod. Etsi autem hae duae regulae nituntur partim nubre libertatis, ut modo dic iam de ratione : distinguendae tamen sunt a regulis de fauore libertatis:de quubus infra ex l.322. Sic in d.I. 1o. i.f. de rebuι -- ιθs. Vbi cum libertas relicta esset his verbis : EF primum marem peperit tibera esto: illa marem de seminam simul peperisset,nec costaret, utrum priorem. Respondet Ulp. tam matrem , quam filiam sere liberam e quia in ambiguis humaniorem sententiam sequi oporteat. Obstat L de maxumisiis testamento. Sed ibi causa est inexplicabilis ut oc in L3o. duo F. de testimentaria tutela.
His regulis,de Libertate, proxima est regula. de Dote: Cuius etiam maximus est fauor. Sed nunc non de omnisauore; verum de eo qui in ambiguis quaeritur ambiguis, inquit Paulus. rex se is pro ritibus restondere melim est. l. . h. t. Quae re gula extat & sub tit.de Iure dotium.l. o. in ambia
guis. Usus sive exempla Ratio enim est perspi
cua, quia interest Reipub. dotes conseruari: L L. Issoluto matrimonio non ita passim extant, ut de libertate. Videtur tamen unum extare in ty .
plura fde Jure At.ubi in pacto verbum hoc, quo sitius debet, in ambiguo,JCtus interpretam tur de eo quod in solidum debet; non quod peculiotenus: ut in dubio maior sit dos ad onera sustinenda. Alterumn l. . tali. Qt. Vbi in stipulatiocie
119쪽
i LMIER L ε putatione hoc verbum,m anno proximo, ambiguum Juli uus respondet ita accipiendum, ut annus non ex die fiet stipulationis, sed nuptiarum numeretur.Tertium in Lii. cum pater.Jδερactis da alib. Vbi paeli dotalis hoc verbia, Ne
constante matrimonio dos petatur, ita interpretatur Imperator , quasi di prior particula p/cii, C. haec nimirumse vivo, estet adiecta : ne scilicet nulla sit dos.Quartum ex L D. cum post. I ge criisJrere dotιum. Quod tamen quodammodo ad perspicuunt dotis sauorem pertinere videtur: ut etiam Accursij exempla ex tuli. c. ad Inst j num. q. CFreι f. desererit. Sc. quae , ut modo dictum, simi aliena; non apta huic regulae, quaς est de ambiguis. Nunc de Contractibus est haec regula: Sem- ζ' . per in inpulationibvis in caeteris contra tibin id sequimur quoda dum est Oc. Tres facit gradus: ''Prmium spectandum quid sit actum inter co- trahentes Secundum, si id non appareat, quid in loco contractus sit receptum: Si ne hoc quidem appareat,adiungit tertium, minimum esse sequendum. De Primo ratio est perspicua: quia
contractus ex conuentione dc consensu contrahentium legem imprimis accipiunt:de quo infra ubi de contraectibus.D.sisconuetur. F. δε-
positi. Usus huius regulae in hoc primo gradu.uvspectetur inprimis quid sit actum, in pactis 3c contractibus maxime cernitur : in quibus plerumque haec admonent JCti, nisi hoc aelum est: nisi aliud actum est interesse quid adium sit: inspiciendum quid actum sit,& c. n.cum tu i
120쪽
rox COMMENT. DE RE G. Iu R. H. S cum fundum. I. i. cum ab eoss. de contueemi. t.22. nisi f. de parilis l. 17Jundia. f. ivenditori Ude ad .emti. 7.Atiastu lum .deIure dor. I 4. Si quis .depericulo re commodo reι venae uia a ha tem Obscuruiri saepe est,quid sit a cium , id est quid voluerint contrahetes qui dici solet quae- 1lio voluntatis &-ι3 insinest qui potiores in piguore, coniectui is est opus. Qua coniecturae sunt variae. Et si aliae non luppetunt, recurre- dum est ad morem regioniis in quo contraditis est Ren .LLUde Uum. Et hic est secundus gradux de more resionis. Qui dic ipse si varius su rit & incertus, sequelmur id , quod minus vel minimiam est: qui est tertius gradus. Et ratio est: quia minimum minus nocet debitori vel
reo, cui magis fauetur. l. us. fauorabstiores. h. t.
Istis huius minimi est in cn. et iov M ita stiρκ- latas Jde verb. obbr 8c dictum est suprὲ, ubi de minimo in ambiguis Minus autem, ut & plus, a stimatur non modo quantitate 8c stiri ma; sed
etiam loco & tempore.d. l. ra. 9 I .s .prudaui. At hi de Arition. Huic regulae s . iam expositae, de obscuritate in contractibus interpretanda proxima est reg. in L i a. quae est de venditionera contrahenda inquit, venditione ambiguumpadium contra veκditorem internetandum est. Quae Ieg. confimratur.l. vetera bubjdepactu.I cum
quaeratur.2bss de rebu/ tab 's. Et ratio est quia vE'duoris est legem, id est pactum, contraditu dicere quam velit. l. 48.d. t. Imputet aute sibi quodpbstu ram dixerit,cum potuerit apertius legem fonscribere, ut ait d . sp. veterιb-. Uius huius V regulae