De bello contra Turcas prudenter gerendo libri varii, selecti et uno volumine editi cura Hermanni Conringii

291쪽

TARnu reti vite iVme IIIIosaperta sit regio, 6c milites ab altersus arbitrio dependeans, noli expedit ut defensivum bellam geramus, sed melius erit hostem praevenire, maxime vero si ille sit vicinus& potens, cujus imporium subditi absolute recognos am, quos ille pro libitu convo . care & hinc inde emittere possit , qualis revera Turca est. Ejus h rei Hangari exemplum praebent, quos nunquam hostis subegis,

sit, nisi discordiis civilibus irretiti sui dicit Bonfinius defensi,vu imbellum gereta constituissent; quod revera nihil aliud erat quam bellum gelere, non ut i liis coiuliacebat: sed potius ut lib. Ei commodum videbatur. Maximis sumptibus ingens saepius ' exercitus fuit collectus, isque sine ullo tructu iterum dimissus, quod hostisictus suis prospere gestis discessisset vel anni tempus non pateretur amisia recuperarci Accedit&alia haud levi vis momenti caussa, quod cunos eo tantum animo bellum suscia Pimus,ut nos defendamus: probe illud succedere non positicum econtra ubi hostem ostendere velimus possit Turca m vendo nobis bellum ostensivum, omnes ibi impendit regni ne Vos ,illisexpugnans urbes &arces,hisce oppugnans di debellans nostros exercitus.. Id quod nonpotest, cum ad Osensionem sit tantum intentusesse velit. Praerogativa defensorum conssistit in altitudine propugnaculorum, tectorum,&justo aterum: Crdine e xtenso tum ; qua sic stante pauci multorum assultus sa - ginere & reprimete possunt; ea jacentevincunturi lam quis. bus diu hostem impedi ter quian obsi Soae loci alicujus centum aut ducenti; millibus . his agendo, curriculos, illis effodiendo. terram sessasque replendo, istis munimenta & aggeres edueendo, strenue occupetur, ic totidem alijs in hostem eductis con-lligat; quia blevitemporis intervallo superior evadat ac mula

tittimum etiam propugnaculum evertat Z ei quodcunque praesi Hum enervet inque vibitam redigat absque ulla militari atte ri

292쪽

ingenii solarila; nisi illud singulari naturae benescio insignit et

munitu sis di praeterea rationes nostrae cffcctum non sortiuntur. cum ad succurrendum obsessu alicui a Turcis castro certum prς-

fui ustempus: metientes illud non ex powntia hostis in hoc belli generes: sed Vel ex propugnacujorum magnitudine, quoad nos e vel ex commoditate situs: vel ex praesidij virtute, quamat as sortassis resistendo viriliter conspicuam fecit: non indagam tes veriores e cntuum caussas. Vnde postea sit, ut succursus isti semper taldius adveniant. Cui tape accedit inaesidiarioruni perfidia, aut animi abjectio; sicut hujus rei testis est omnis Via. gariae palmus. In eo autem belli genere, quo nos hostem aggredimur,& impugnamus, eque suis latebris in planitiem ad arma conserenda provocamus, multo seciu&eveniri Non enim po test in praelijs campestribus sicut in obsidionibus, usurpare pa-las & ligones : sed tantu in lanceas,instas, d bombardas. Et iraeo causia est, quod raro ad praelium apertum adduci potest; saris. Peripectum habens,quantum hoc suifrebus vel prosit vel obsita

inritur quis locu prim , quo postea fer pugnanta

Divisimus exercitum nostrum in tres partes , rumutho, stium vires distrahantur, tum piopter commearus rationem, tumetiam ut praecaveantur confusiones. Cum parte praecipuahquinqua sita scilicet millibustum peditum tum equituna hostii ad Danubii ripas occurremus.. Altera pars ,quatuordecim ni mirum peditum & sex equitum milliat in Croatiam mittendas quaecumsterilis sit 5c montuosvregio, minore copias & plureει pedites quam equites capere potest. Restant triginta. millia hominum te quibus, Transylvano rvrajor numerus equitum, Germanorum sex millia scilicet, A quater millia pedatum injit, EL A P

293쪽

Rnve eit TVχeλ ViMennis poterunti sub ipso quoque decem millia equitum, te totidem ' pedites Hungari militent. Siculi praestantissimi solent,si hastis

Praepilatis uterentur. -

Exercitu hunc in modum distributo, duae regulae dueibus sunt observanda: r. Quod nullus a tergo locus hostilis sit relin quendus : Altera, ut tempus dc labor in loco, qui alicujus sit

momenti, occupando,uasumatur,& in eo honor &sumptus qui . impenduntur eonsiderentur. Priori regula periculum averti tur,ne exercitus intercludatur,de securitati eorum, qui comine atum comportant, consulitur. Alterius observatio iaciet, ut cum recentibus copiis loca munita & principaliora iacilius o eupemus; quae minora alia sequentur, quorum occupatio sese . . stan eadem opera&labore quo priora fuerunt expugnata,coiD

I D Hoe eonsilium Asdrubid capta Placentia secutus est. -- lib. id. ι Marcello, cum Agrigentum occupasset, sexaginta aliae urbesdo M., . oppida sese dediderunt. Antiochus universa Thessalia poti tres est, eum Pheras in suam potestatem redegisset. Idem innuit Marcellus, Fabium Collegam reprehendens, quod Casilinum exiguum castrum obsedinet, quod ne tentare quidem debui set, eo tamen semel obsessis,propter honorem deseri non pol rat, etsi propter dissicultates inde emolumenti parum & sere nihil Romanis accedebat.

Hoc igitur in primis tribus nostris exercitibus obsereat dum; ut nunquam hostilem locuma tergo inexpugnatum relinquant . ea maxime quae ad fluvios sita sunt. Tum ut semper aggrediantur loca principaliora, & praeclariora.Inde praeter alia sequeriar, ut hostis si auxilio obsessis venire velit, nobis magna sua eum incommoditate sese accommodare cogatur. Nec a tergo aciem nostram aggredi & confundere possit: quo unico modo nostros praelio superare antea c sueverat. vi ad singularia seniam,puto exercitum nostrum majorem

294쪽

SEGNDA . *s 3 ad Iudam occupandam initio applicandum esse; posthabita Sol-nock, Agria & HatWana, quod urbes istae hosti potius impedi mento quam emolumento sint suturae & ex ijs cohameatus,qui per Danubium desertur, impediri nequeat. Buda vero ob has rationes capienda, quod nimirum una sit ex urbibus regni priis marijs3 hostes eam optime munitam aestiment: regni sit metro . Polis, & quod est praecipuum in meditullio fere sta, unde versus Solnock R Agriam commodissime praesidium mitti potest; nobis vero necessaria&per oportuna propter Albae regalis ob- . . sdionem, qua simul etiam Iavarinum intercluditur x obside- itur. Si Solnock Agriam vel Hatwanam obsidere velis, Danu bij commoditate destitueris ; in Iavarino occupando eaedem.

dissicultates Jc forsitan majores occurrent, minores tamen uti- litates inde ad nos redundent. & parum honori nostro condu cet si defensionibus assiiduo,&airussis recuperandis innitimur. Fateor lauatinum gravis instar stimuli esse, qui sortiter nos pungit, propter Vicinitatem multorum locorum , qui magni sunt momenti ,δc quod hostis inde magno suo cum fructu bellum gerere possit. Nobis tamen omnium rerum commoditas in servit , fossorum inprimis, qui maxima copia in ea regione re-

periuntur.

Vna Budae obs)ioni disticultas obstat, quod exercitus divi dendus & intervallo maximorum fluviorum separanduS erit. Eodem enim tempore Pegam quae ad alteram ripam posita est cingere & premere convenit. itaque sub mensis lunb initium, .

coram hac urbe comparerem,cum hostis copias suas nondum

conjunctas habet pontem super si uvium construerem,&melius custodirem, quam in priori obsidione anno millesimo quinget aesimo & quadragessimo primo & nuper ad lavarinum factum, ubi pontis expugnationem deditio urbium secuta est. - His primordiis ita constitulis, ambo loca simul *Grederer IsyΦ

295쪽

ΥΑRnvecti TvχcA Viscin LigBu ae fingetem arctius instare, sed te ipsa vehementius urge- lena Pestam,quodiacilior captu sit tum quod copiae quae Pestani in obsident facilius reliquis, si hostis auxilium Budentibus seste conetur, se conjungere possint. Quod si res ex voto cedat, hec aliud periculum superesse videatur copiae istae Seghedi, iram obsidebunt;quod locus ille commodissimus si non sol una ad deturbandum hostem ex Hungaria superiori verum etiam ad transitum in Transylvaniam confirmandum. Cujus Prin- ζceps occupato Clima dino, quae parum a Lippa dis iit ponte Ty- bis cum junget, eo que sirino praesidio munito. consilia & auxi v lia nostra quovis tempore excipere poterit. Ob hanc unicam caussam, nisi adessent aliae quoque, Budae expugnatio non esto mittenda; nec suaderem Transylvano ut Temes Wariam oppii gnaret, nisi obsessa vel expugnata Buda, ne molem exercitus Turci ci contra se irritet & convertat, cui noster exercituS prOpter longitudinem itineris in tempore auxilio venite hequeati π' Quin prius transitus confirmandus, & cavendum ne a tergo quid periculi immineat, priusquam tanti momenti res susci viatur. Croati duo sunt praecipua itinera. alterum ad Savum, ad Dravum alterum tendit. Illud confirmandum Petrinae pM. Iugnaculi auxilio, & suvius occupandus. Quod si ab ea parte icciacum locis finitimis occupiri posset, confinia illa contra Bosniam tuta existerent, Sc exercitus ibidem subsisteret: Inde alierum iter . quod ad Dra una ducit tentandum , quod Bobae

Ea exiguo intervallo ab eό distet, & propugnacula ijs in loci,

quaedam construenda , quo sese exercitus recipiat, si majoribus viribus Turca ingrueret : Hac ratione plurimum damni hosti bus inferri potest, tum propter vicinitatem Sigethi, cujus illi' maximam curam gerunt, tum propter commeatus desectum b, atquc impedimentum, si 'ersus Badam excurrere velint. Ita

296쪽

subsistat, reliquis duobus plurimum conducet: donec qi

revera Temesis variae obsidio suscipiatur, vel saltem fing tur, ut hosti una consilia atque copiae distrahantur, quo Buda vel Alba regalis majori cum securitate obsideri possit. Haec his si probe versatus & i nstructus est, reliqui errores qui ipsius Am -- culpa committuntur facile corrigi & perferri possunt. Qui lirari h contra artibus hisce destituitur, etsi reliquam militarem a. disciplinam optime sciat, nunquam tamen ad prosperum finem bellum arduum deducet. Namque pugna prosperet commissa defectus priores omnes delet & obli terat: victoria vero amissa reliquas actiones quae praecesserunt inutiles& vanas reddit. Quantum porro gloriae & honoris victoria l. habet, tantum ignominiae re periculi clades adserunt. SNquidem in rebus bedicis fortuna ut plurimum dominatur, inia pugnis. eius imperium in primis adparet. Ubi decretum ducis non recte intellectum vel perceptum; ubi ordo pix-

scriptus non recte observatus: ubi temeritas aut vana quae-

dam Voca minimo milite edita victoriam hosti parat quem

victum credebamus ; ubi denique ex improviso innumeri casus eveniunt, quos dux belli consitosiro prαvertere vel assequi nunquam potuit. Ideoque superius, ubi de militibus. . dui, tandem in hunc sensum conclusi: Turcam commodius vinci non posse quam crebris pugnis, in quibus tamen magnam ille maerogativam babet. t Ideoque relictis communibus illis stra ingematibus ad ea revertar, quibus ut pluri- s rere l

297쪽

a So . TA RPvceri TVRe A VIN erat Lismum victoriam nobis hostes eiripuerunt. Ante omnia de aeterum ordine dicendum foret , quomodo tam numerosb. exercitui resisti posset, sed cum ea materia pluribus capitibus constet, ad finem hujus libelli eam reservavi. Perpendi autem saepius mecum dc examina i pugnas celebriores In quibus Christiani ad ulcis victi, eas praecipue quae in Ungaria com mi Tae fuerunt, ubi posthabitis caussis, ob quas ad manus ventum sulto qua tuor praecipuos erroresti caussas cladis nostrae me reperisse puto; qui necessario in posterum praecavendi & corrigendi sunt. Error insignis videtur si exiguae copiae praelio cum immensa hostium multitudine confligant: s nimio pugnae seruore de cupiditate hostem aggrediamur; s milites ordines deserant vel praedas agant, hoste nondum penitus devicto vel luctata victo-, . tia: si nimis diu hostem fugientem insequantur. Hos erro res, & quae adhibenda sint remedia,ubi pro dignitate materiae probe deduxero, spero me satis evidenret demonstrasse, Tur- cam in IIugaria optime vinci posse.

Primm error.

ETsi victoriae non hominum multitudine, sed militum strenuorum sortitudine apprehendantur , innumera

empla testantur eorum qui cum impari plane hostium n mero manus seliciter conseruerunt: Inter quae clarissima omnium Luculli est victoria, qui aperto Marte cum sex mi, tibiis equitum & quindecim millibus peditum Tigranem immensa hominum manu stipatum profligavit. Qui cum Romanorum castra e longinquo lustrasset, per jocum dixit; ad lςgationem tot homini bin non opus esse, ad exercitum majores copias requiri. Attamen Turcae non adeo sunt sta-pidici insulsi, cujusmodi a nonnullis finguntur, siquidem ab infantia ad labores & bellica exercitia assuetant. Neque

298쪽

si miracula contra numerosissam os hostes ediderunt. : . 'Quemadmodum igitur belli dux merito ignorantiae vel ,.' timiditatis accusaretur , si ad Turcam vincendum trecenta 'vel quadringenta hominum millia conscribere vellet, quo aequalam hostili exercitum haberet, non consi cratis alijsapraerogativis: Sic stultae temeritatis notam mςrito quidam incurret , si cum quindecim vel viginti millibus militum vi ctoriam sibi promitteret. Nam etsi Hus rei exempla iaregibus & ducibus quibusdam habeamus, si tamen non studio sed vi& extrema necessitate coacti ad manus pervenerunt. Viadislaus putans Anaurat hein plane Europa exclu-λ- ι sum esse, cum viginti quinque millibus in expeditionempto -- fecitas est: et si Dracola ipsum praemonuisset, ne cum tanta paucitate ulterius procederet, siquid m Turca ad venationes majores copias secum traheret.) hoste igitur subito comparente, tuto ei cedere dc pedem reserre non licuit; nec subsistere etiam poterat, quod commeatus inopia exercitus laborater,sortunam itaq; tentare coactus suit. Paulo post Jo- , .Lannes Corvinus, ut ignominiam illam antiquaret cum viginti nuom duobus millium pugnam invitus cum eodem Imperatore iniit, priusquam reliqua advelaxarent auxilia, Neque L dovicus studio contra Turcarum aciem, quae trecentis mill bus hominum constabat, cum viginti quinquet in prRlium ini, descendit, sed cum hostem ad Dravum transitu prohibere . cogitaret, dc seri ui ad venisset, nec subsistere poterat commo- ' O donec reliqua auxilia advent rent. Huc tamen non de-ibet referri Sigismundi clades, qui cum sexagies millibus mili- Βοαμ titum caesus fuit; non quidem propter exercitus debilitatem, sed propter alios eri ores de quibus postea dicem us. Ad M igriam nuper e Xercitus noster quinquaginta fere millibus militum constitit, casus tamen, non quidem copiarum d

299쪽

2rs TARnv ccii Tu RcΑ VI Scini Lissectu vel hostium sortitudine, sed propter alias quasdam cortia fusiones; vel quod exemplo Ludovici in insidias fuerint de-ducti, vel quod nimis praecipitanter ut Sigismundus in praelium procurrerint, unde postea consternati milites vano te rore perterriti suerunt. I

Suisicient igitui quinquaginta millia militum ad pu-- gnam cum Turcis ineundam; maxime si ejus vires, ut supia dixi, distractae nec in unum locum colletiae sint. Praeter ra. tiones superius allegatas exemplum me movetRomanorutti, qui contra copiosissimos hostium exercitus majores copias non duxerunt. Accedit ad rationem experientia quoque squae non ex successu ex minanda , in quo fortuna partem quoque sibi vendicat, & aliae occasiones praeter pugnantium fortitudinem interveniunt, sed ex hostium confessione pro

ι. 3. pria desumenda. Cum Vladislao sane, qui iii prima sua expe- ditione quinquagies mitti: hominum in aciem duxit, manus conserere Amura thesausus non eae quin ne ad pugnam cogeretur transitus dissiciliores Thraciae Obstruxit. Multo minus Via dista um II, cujus exercitus sexagi cs millibus constabat, in '' acie expectate voluit; sed ut tuto copias reducere oc domum reverti posset, specie legationis & induciarum eum decepit, de variis excursionibus ipsum distraxit. Solim annus omnium Imperatorum Turcicorum fortissimus bis in Austriam cum trecenties & quingenties millibus militum, Germanorum in nixus discordiis, descendit, verum ubi solum exercitum 1 nostris conscribi intellexit, qui tamen nondum in ipsius conspectum venerat, turpiter inde discessit, ejusque discessius

fugae haud fuit absimilis. Idem Strigonium atque Astiam

Regalem cum ducenti cs vicesies millibus militum expugnavit: sed cum Ferdinandum cum quadraginta millibus hominum Possonium advenisse & recta contra ipsum tende e udivit. Tubito reduxit exercitum copiasque dimisit.

300쪽

PAR s s T cu NDA I Infinita eiusmodi exempla in medium adduci possiant. Agrja quoque ejus res testis est; ibi quae gestasin trecenti adhuc

memoria tenemus. Sane perinvitus, nec absque timore, hostis in aciem descendit, cogitans nostrorum saltem animostentare, vel confusiones linereos excitare, quae ipsius commodo servirent : ubi vero nostros superare paludes dc arctius

illi in stare vidit , neglecto armorum praesidio fuga salutem

quaesivit. Rationes denique ex multitudine hominum desumo, cui neque de victu & commeatu prospici, nec ea certo ordine regi re freno contineri potest. Dein vere mihi persuadeo, copias nostras armis in si ructas eo ordine in aciem collocati posse, ne ab hoste inermi circumdari possint. Tandem quod hostium vires disjuncta sint, ad plures Imperij limites defendendas. Quod si omne suum robur omnemque po tentiam unitam haberet, nostri quoque contra non secus cunctas suas copias recolligere vel conatus ejus eludere poterunt; donec reliqui exercitus in alijs provincijs, justis praesidijs privatis, alias expeditiones perficiant. lndiscessu veroeatremum eius agmen aggrediendum & infestandum foret.

Secundus error.

SEcundus error ἡ nimia militum audacia & pugnandi des

siderio provenit. Etsi enim militaris audacia in pugnis probatur, imo duces quoque militum animos ad eam eΣcitare debeant , semper tamen, ex Pauli 2Em iiij consilio, penes belli ducem consistere debet, locum tempus de sormam 'pugnae designare; quae ducis munia si milites sibi sumant, ossicii rationem excedunt, siquidem verus militiae ordo invertitur & confusiones introducuntur, quas ordinari j sequuntur effectus, cujusmodi Ungaria saepius maximo suo malo experia est. Clades ad Nicopolim ungarorum re Gallorum contentione contigit. Hi enim nc gloria priva