장음표시 사용
101쪽
habeate nac terminante plobationem' bonam, & validana , non activo pro Idoneo ad probandum , ideoque exponunt suum p babile , non ysicut Mistoteles in locis, et verbis praeindicatis, ἔ me adsco usionem vquam inserte potest dicens , sic se habet ad id , ad quod est prebaiale . sicur Σκiuersale ad paniculare 3 sed relate ad argu naentum, quo probatur, & dicunt probabile esse , quod nitatur fundamento magni momunii , seu quod magisse habeat ad veruam 3'.quam . ad; falsum . Permurant igitur
activa patituis, domnunt quid pro quo, qui Aristotelicam probabilis desinitiouem ad rem praesentem armasstire conantur,. Vt
λύ- dis Hoc praeterea est. Hu mirabile, vistotelicam eamdem probabi lis desinitionem adduci ad probandum. fieri non possc , Ut utraque pars contradierum A siti sitia ut eredibilis, opinabilis , ac verisimilis; noc; ut altera anasis, altera ra pnas. Quod sane est non solum praeter ι stoeti hi contra men rem , inpetitionem to tumque:ea in redisi tu tu i a Aria oret si H Ut patet ex iis, inter alia eiu unodi multa; ex ithia cap. G Rhetore insus finem γ Praeterea
opstrui, et i sicut O in syllogismum uadere contraria possimas . Et inOX distinctius. Marum igitur artium num de contrari s ratiocinatur I seu dialectica , o Rhetorica id sola nerunt. Nam viraque similiter de con trari s est. Nempe ut vitalibet valeat reddere credibilua , atque
adeo,utraque simulicredibilia reddant Dialectici , & Oratores sibi inuicem contradicentes . Atque hoc ita positum in genere, toto dcinceps reliquo libro deducit in opus tradendo ubiquetra
principia, & modum , quibus in unoquoque genere utraque pars conradictionis reddatur opinabilis, atque credibilis. Ex .gr. Cap. I s. quod est de in artificiali fide , primum ex legi istis locum sic versat ad astruel utriciique partis contradictionis credis bilitatent, praemittens hane istius suae intentionis expressionem. Primum autem de legibus ., qao pacto suadenti, ct dissaadenti , aecusantho defendent, sintentis utique ad contradictoria ) utendum siridicamus.
Tum sic et Pater ergo, si lexscripta aduersus nos iis, eommana tunc lege utendum esse, O a o ac bono tanquam pustiorιbus, ct quod optima sen tentia uti Me es , ne utaris scriptis in omnibus , ct quod assuum, ac bovum idem permaneat semper, ct nunquam immkraetur, sed nec communis lex acum secundum nataram sis, ius vero scriptam sepius oec. Transid detin de ad alteram partem contradictionis reddendam pariter credibilem . Sia vero lex scripta rebus conueniat, tunc optima sententia dicen tam , non esse legem positam, ut prater leges iudices, sed ne T rando, quod leges volunt, pereres. Et quod nemo eligit, quod simplieiter bonum
s , sed quod si MEt quod non disyra et nullas leger esse, vel non viis
102쪽
Sic de testibus, sic de pactis, sic de quaestionibus,sc de iureiurando agit inducta ubique credibilitate viri usique simul partis con
tradictionis . Paret igitur Aristoteli magis, quam nobis contra dicere , negantes simultaneam Vtriusquc partis contradictionis opinabilitatem , & credibilitatem , & quatenus id concludere nituntur ex probabili Aristotelico , niti concludere ex causa priuationem essectus. Quia nos aut horitate Aristotelis ducti as 1entimur simultati probabilitatis circa utramque partem contradictionis , eandemque simultatem idem Aristoteles deducit ex suo probabili, tanquam ex Vmco, certe praecipuo credibili tatis , opinabilitatis, ac verisi in ilitudinis principio circa reliqua
Artvis. Ratio simultaneae huius credibilitatis quoad utramqui partem contradictionis est a licet sit impossibile,ut utraque pars contradictionis simul lit vera, fieri tamen potest , ut utraque pars simul subsit principio uniuersali, quod iuxta plerum 7ue contingentia sit per se primo credibile , seu ut loquitur Arioteles , sit probabile , ac proinde fieri potest , visu traque pars contradictionis simul reddatur credibilis, nempe utra libet pars er suum probabile, seu primo opinabile, ac credibile, cui su est. Exemplo res fiet manifesta. Matrem diligere filium , &laedentem non diligi a laeso , utrumque est probabile , ac per si credibile .l Accidit autern Mariam esse Matrem Petri, qui illam inique ,& grauiter laesit. Erit igitur credibile Mariam , quae mater est , diligere Petrum, & rursus erit credibile, non diligere, qua inique, & grauiter laesa est . Quia quod insertur ex pro babili est credibile iuxta Aristotelem, qui & opere ipso nuper id
suadebat, atque ex D. Thom.opusc. S. cap. I. In omni materιa exsesentibus veris, vel probabilibus praemi jemper sequitur conclusio vera, Sel probabilis. Verum de istiusmodi simultate probabilitatis coniuncta cum improbabilitate simultatis, quoad utramque par tem contradictionis, atque de multiplici eatenus comparatione paulo post uberior redibit sermo. Art. 06. Nunc enim id postremo,& principaliter obsernare porret , quod demonstrat Aristotelicam eam definitionem proba bilis , ne in directe quidem ad rem praesentem adaptari Uniuers
liter posse. Nempe probabilitas definita per plerumque contingens est probabilitas tantummodo quoad an est 3 an erit 3 aio fuit 3 idque in materia sol unx contingenti, & in qua absoluto fieri potest rem sic, vel aliter esse, fuisse, fore. In materia namque necessaria , & in quaestione de quidditate rei nullus est locus, pleramque contingenti , quandoquidem quae necessaria sunt,
103쪽
eodem modo semper eueniunt sub iisdem circumstantiis, atque uuidditatos rerum sunt in uariabiles, & siem ercaedem, adeoque cxplorandae pcr ea , quae semper, ac necessario sunt, non per Id. quod plerutique contingita istinctionciri istam suggerat, & annui t huic vostrae illius applicationi Aristoteles lib. I. Rhet. c. I s. ante med. Cum enim dixisset de probatione per testes, subdit:
rerum ij delui modi soliιmmodo testes sunt,factum ne fit,an no virum sit, an non 3 De qualitate mero minime, ut puta se iustum sit, an iniustum. Atque mox addit ussim probabilium , qualia utique exposuerat ubi sit pra per plerumque contingens, eundem esse , arque te stium praedictorum ; . ut ergo, ait, testes non habet, 's praesidθs utetur, quod ex probabilibus iudicandum sit. Id enim es optima feruentia imdicare , quod pecuneta corrumpi probabilia non possint, quod falsi nunqham
testimoni, crimine accusentur . . ui autem habet aduersus non habentem his
utetur, quod ad ferendam sententiam probabilia non fissciant, quod is bus nun am opus .esset, si ratione .res satis cognosci posset. Pro sola agitur quaestione, an est , utile elle potest probabile quatenus conuertihi te cum plerumque contingcnti, sicut testes , qualestra praecise sunt, pro eadem sola utiles esse possunt. Nostra autem
controuersia proccdit de probabili quoad qualitatem, an iussum, an iniustum; hCnestum , an inhonestum sit . Quae equidem qualitas in ijs, quae pertinent ad legem naturalem, cst omnino inua riabilis, nec ad ea, quae plerumque, sed ad ea, quae semper comdem modo proueniunt reducitur ; in ijs vero, quae pertinent ad legem positivam , siue diuinam, siue humanam , non itidem c x ijs, quae pirumque contingunt, deprehenditur, sed ex eo, quod semel, nempe ex lege lata, vel non lata .. Manifestum igi tur est expositionem probabilis per plerumque Contingens esese prorsus abs re pro intelligentia probabilis circa q uaestiones, consultationes, & resolutiones de licito , di illicito, honesto,&lia honesto, Art. 7. Hinc Aristoteles in Ethicis meminit plerumque contii gcntium , & directionis, quae desumi inde potest, tantummodo lib. I .cap. 3.& lib. 3.cap. 3. dum prudentiam in priori loco,ic prudentem consultationem in posteriori considerat relate ad electionem mediorum, quae sunt idonea conservandis, & augendis diuit ijs , obtinendae victoriae, aliisque eiusmodi negotijs ad Optarum exitum perducendis, in quibus quaestio est, an is exitus sit futurus , vel non sit futurus, qualis desideratur mediis his, vel illis sic, vel aliter dispositis. At ubi agitur de discernendo honesro ab inhonesto,& de.constituenda regula obiectiva
prudentiae simpliciter dictae, di electionis absolute laudabilis iu
104쪽
ordine ad finem hominis , dc non Q lum artiS , vel tarus particularis , nullus amplius fit recursus ad plerumque contingens, nec fit ulla de eo commemoratio, sed tota eatenus expositio fit per mediocritatem inter excessum , & defcctum ; per id, quod decet , quod videtur sapienti, quod laudatur ab omnibus . Veritatem hanc qui uix facile perspiciet, nec dubitare de eam terit, si placeat legere librum secundum, Nisex tum ethicorum , ubi ea de re uniuersa , & uniuersaliter agit exactissime Philosophus,&nil non tangit, quod ad rem tantam peti incat, dc ratio pure naturaliς asIequi possit, α tamen, ut hoc iterum dicam , istud plerumque contingens nul Iibi, vel Icuiter tangit . Idem porro de eodem silentium apparet in reliqua tota tractatione de virtutibus singulis in particulari , deque difficultatibus, dc quaestionis.
Art.98. Sed nos id ipsum mni lassemus clarius, Sc ineptitudinent plerumque contingentis ad dignoscendam probabilitatem sententiae de licita , aut illicita operatione hac. vel illa ponamus ob oculos distinctius proposita una, vel altera quaeitione in particulari . Reum conuictum in processu posse, ac deberoe condemnari iuxta qualitatem delicti a iudice, tametsi aliunde certo conscio innocentiae eatenus rei, affirmat D.Thomas, negat Scotus . Arguitur pro D. Thoma, quia iudex teri sententiam quatenus , dc gerit personam Reipublicae, Sc eius utitur auctoritate, eiusdemque prospicit utilitati - Respublica autem nullam habet notitiam praetet eam, qliae apparet m processa , & caetera quae inibi non apparent, aestimat pro nihilo iuxta illud vulgare,quod non est in procestis, non est ita mundo, eiusdemque Respublicae interest, ut iudex indispensabiliter procedat iuxta allegata, reprobata . Utque nunquam ea conculcare, aut praeterire illi liceat praetextu priuatae qualiscunquC.notitiae. Arguit ut pro Scotis, quia nulla repraesentatio, nullaque flatio iuras demere a Iudice potest realem personae suae singularitatem, eiusdemque subiectionem ad legem. naturalem , ratione cuius est intrinsece malum infamare, & vexare innocentem certo cognitum, ut talcm, necnon cooperari infamatur, & vexanti. Qia aeritur, an utraque
haec sententia sit probabilis, an utraque improbabilis, dc an altera magis, sevi probabilis , seu improbabilis', quam altera, an
demum altera sit probabilis; altera improbabilis Nil potest responderi iuxta regulam, seu definitioncm dr plerumque contingenti. Quia una sententia dicit, Omnis, altera dicit, nullus. Vna semper, altera nunquam ,&utraque assumit principium
Elcctum eadem uniuersalitate. Nullius igitur est usus ea definitio.
105쪽
nitio pro dignoscenda probabilitate, aut improbabilitate sententiae. Quod si propterea stat recui sis ad auctores sententiarum plerumque non fallentes; Contra est primo, quia desinitio non dicit id esse probabile, cuius assertor plerumque non fallit, sed quod ipsum plerumque contingit, quae sane sunt diuersa, & Ω- parabilia realiter, ut patet in casu posito, quia fallit, vel D. Thomas , ves Scotus, & alteruter dicit, quod nec plerumque , nec unquam contingit. Contra rursus, quia nec D. Thomas plerumque fal)it, nec Scotus, ac proinde ex hoc capite utraque pars contradictionis erit probabilis in quaestione proposita. Argumentum autem, cui respondemus, adducebat eam desinitionem probabilis ad probandum repugnare in terminis, ut utra que pars contradictionis sit probabilis. Est autem eadem ratio de omni, & qualibet alia quaestione circa licitum , & illicitum , ut patet consideranti, praesertim in materia virtutum , & vitiorum , quae sunt circa operationes, i c non directe circa passiones. Quapropter quicunque volet adhqrere pr dictae definitioni pro- habilis, remanebit necessario ex lex prorsuS quoad hanc partem
doctrinae, & quaslibet promiscue dicet, vel probabilia , vel im . probabilia pro genio , aut habitu hilari, Vel tristi, angusto, vel augusto, nec inueniet vllibi per quod a praecipitio reuocetur quoad hoc punctum : Quia vero definitio est uniuersalis, & abstrahit a probabilitate speculativa, & practica, perspiciamus id ipsum in exemplo alio ex materia speculatiua , quod suggerit D. Thomas superaddito suo de probabilitate iudicio in A. dist. s. q. .art. 2.qugit iunc. I .ad s.Quς sitio est de utilitate suis agi oru pro cxistentibus in inferno. Quinta ratio dubitandi pro parte allir
malitia proponitur his Verbis: Damascenus in eodem sermone do suffragiis mortuorum ) narrat, quod Gregorius pro Traiano orationem fundens audivit vocem sibi diuinitus illatam . Vocem tuam audius, O υexiam Traiano do . Cuius rei, ut Damascenus dicit in dicto sermone , testis est Oriens omnis, ct Occidens . Sed constat Traianum in inferno fuisse, quia multorum Martyrum necem amaram instituit, ut ibidem Dama ἀμenus dicit. Ergo suffragia etiam valent existentibus in inferno. Respoi1-det ad haec. D.Thomas οῦ Dicendum , quod de facto Traiani hoc modo potest probabiliter aestimari , quod precibus B. Gregor' aa vitam fuerit revocatus , o ibi gratiam consequutus sit, per quam remisionem peccatorum habuit , per consequens immunitatem a poena : Sicut etiam apparet in omnibus illis, qui fuerunt miraculos8 a mortuis suscitati , quorum plures constat idolatras.ct damnatos fuisse. De omnibus enim similiter dici oportet , quod non erant in inferno sinaliter deputari, sed secundum praesentem. institiam propriorum meritorum . Secundum autem Superiores causas ,
106쪽
qnibus praeuidebantu r ad vitam reuocandi, erat de eis aliter disponendum Vel dicendum secundum quosdam , quod anima Traiani non fuit simpliciter ἀ reatu poena aeterna absoluta , sed eius poena fuit sus Ua ad tempus , Rilicet usque ad diem iudicis. Nec tamen oportet, quod hoc fiat eommuniter per sufragia. uia alia sol, qua lege communi accidunt, er alia qua singulariter ex priuilei Vo aliquibus conceduntur z Sicut ali sunt humana-rAm limites rerum, alia diuinarum signa virtutum , ut Augisinus dicit is libro de cura pro mortuis Mevia. Vides hic ex sententia D. Thomae probabiliter aestimari de utraque Parte contradictionis, altera
affirmante resurrectionem , tu stincationem, & gloriam, altera affirmante solam suspensionem poenae ad tempus . Vides ne trum horum esse plerumque contingens , aut ex plerumqueis contingentibus, aut secundum se, aut quoad modum, quo coullgit , cum neutrum fuerit ex lege communi, sed ex priuilegio. ci quoad substantiam, dc quoad modum . Ergo probabile apud D. Thomam , cum quo quoad hoc conueniunt omnes omnino Theologi, nil habet commune cum plerumque contingenti. ncquepotest regulari per plerumque contingens, estque alia, dc alia ies significata Per hanc vocem probabile apud Aristotelem, dc apud D. Tnomam , caeterosque Theologos ; sicut est alius, Sc alius, tum scopus, tum usus apud illum , & apud istos
circa expositionem probabilis, & circa probabile ipsum , ut pareter consideranti, quae huc usque dicta sunt.
EV nditur Aristotelica alia probabilium definitio.
AIt.pp. iiPxoderit ad maiorem eorum inaelligentiam, &comi firmationem , si conii rationi praedictae definitionis adijci cur nsi ratio Ofilutionis alterius, quam idem Aristoteles dos dem probabili exhibetili. Diopaeap. I.ante med. Definitio a puta est talis a Probabilia autem sunt, qua videntur omnibus, aut plurimmsaissapientistis . oe his , vel omnibus , vel piarimis, ves mari se
mutaribus, re probatis. Hac definitione utuntur admodum fide ter Illustiistimus Marinarius, & nonnulli alii. Sed quam id i ciant ver rami uoti caedisticile demonstrare. Obseruanda im primis cit dii inctio u simulque proportionalis similitudo, quam inibi immediate praemittit Philosophus, inter syllogismum de , moiuuatruum, & dialacticum , idest conclusiuum veri cum certitudine i& conclusiunm verisimilis, cum formidine falsi. . Demonstratis veia est, ait, quando ex seris, ct primis syllogismus eris. aut ea resibus , quam a Da prima, re verariar, q- circa ipsa est,c
107쪽
Initionis principium sumpserunt. Dialecticus autem syllogismus est, qui ex probabilibus est collectus. Reddit mox rationem utrique utriusque eius syllogismi declarationi communem per haec verba e Non enim oportet in disciplinaribus principi s inquirere propter quid , sed secundam unumquodque prine loram liuxt1 qualitatem cuiusque
principi j tali bilis , ac incerti vel certi, ac infallibilis in imum per se esse fidem. Ex i s liquido rursus apparet verissimum este , quod supra dicebamus, probabilia apud Philosophum perinde se habere quoad genus incertorum, atque se habent apud ipsum , &apud omncs intelligibilia quoad gcnus eorum, quae certa, ac in fallibilia sunt i Vtrisque enim commune est inara genus suum , ipsa per se esse fidem, & non dari prouocationem ad propter quid , seu ad aliquid natura ulterius , ac prius , ex quo ii iis concilietur fides ia Atque hinc iterum constat probabile Aristotelicum , α quod definitio eius declarat, esse rem longe diuersamae probabili , ct probabiliori, de quo est praesens nostra controuersia. Haec enim instituitur de probabili controuersis, atque in utramque , seu mauis, in utramuis partem deducto ex prioribu I alijs, atque
Art. I ia Obseruandae deinde sunt disiunctioncs quinque, quas innectit in sua ista definitione Philosophus distinguens, atque gradatim distribuens totidem probabilium classes 1 nam ma pr habilitate usque ad infimam. Primus gradus probabilium est
corum , qua vidertur omnibus. Secundus eorum, qua plurimιs. IR'relliguntur autem utrobique docti promiscne, dc indocti, m-pe non ali uin. dicendi ,. vel omnes, vel plurim L simpliciter, i cabsilue ad duo , seu distinctiuo aliquo .. Intelligitur consequeu ter utrobique id genus rerum, & complexionum, quarum per Eipiendarum, ac aestimandarum quiuis rarionis compos est capax ; nempe cuius quisquam non sic est capax, id ei videri ,. Vel non videli non proprie dicitur .. Ad hoc igitur probabilium genu N pertinent prouerbia , seu adagia vulgo recepta, quaeque illiSassinia sunt. Tertius gradus est eorum. , quae videntur omnibus iupicntib us.. Qiartus eorum , quae plurimis sapientibus .. Interuliguntur aurem, utrobique sapientes non soli proprie , & strictet. tales , qualessiant paucissimi, sed latius,&iuxta vulgarem usum
tales , ncmpEversari utcumque in unaquaque scientia ,. ves ar te , ct intelligenteri quae in ea communiteri traduntur, Cuiusmodi sunt quam plures, ideoque distingui potuere in omnes, & plurimos , & dici solent viri doctes , seu periti . Intelligitur conse- uenter id genus rerum , quibus in unaquaque scientia, Vel arte
percipiendis, ac aestimandis plerumque susticiunt, qui illas profi
108쪽
tentur. Complectitur igitur haec probabilium classis positiones.
dignitates, & axiomata communiter citra Omne dubium rece piam unaquaque scicntia , vel arte, & quae sunt illis astinia , . Quintus , dc infimus probabilium gladus continet ea , quae vivdentur sapientibus paucis quidem, sed praeeminentibus, & publica approbatione , ac plausu celeberrimis. Contraponti ut ur enim postremi isti sapientes omnibus , dc plurimis sapientibus. dicuntur maxime familiares , maximeque probati , idest ncia supcrficiales in tua scientia , vel arte, nec gaud crates sola vulgavri, bc ordinaria approbatione, ac existimatione sui, sed profunde penetrantes ad intima quaeque, & abstrusissima scientiae . vel aris
iS , dc agniti communiter, ac vencrabiles, ut tales , dc quibus proinde turpe, ac remerarium sit dissent re ea tenus, ac refragari
ιapientcs, wu professores inferioris notae . Vnde intra istum probabilium ordinem illa sola connumerantur, quae sunt eleu lis ima,ac .remotissima a sensu, V quorum intestigentia, iustaque aestimatio postulat virnm summi iugenij, & improbi, ac diuta ni laboris, it udijque pertinacissimi. Art. rol. Ex legitima ista, ac syncera expositione Aristotelicae d finitionis, ut dicitur ab aduersariis, & dicta a nobis est iuxta eo rum loquutionem, seu potius descriptionis , ac diuisionis probubilium, uti res ipsa habet, apparci sponte Mullas, vel certe vix vllas Theologorum opiniones circa quaestiones apud ipsos Controuersas dici poste probabiles, aut magis, mimisue probabiles,lux ta phrasim, & silentiam Aristotelis , uti bene aduertit Bayllius 4n de trip. cxamine. Et q uidem q uoad primam, & secundam parte in de omnibus, & Qe plurimis cuiusuis promiscue conditionis , an aliquae ex praedictis opinionibus sint eatenus probabse CS , aut magis, minusue probabalos , quaestio est de subiecto non Iupponenti. Qua eiusmodi quaestiones sunt supra captum in pientum de vulgo hominum , quibus proinde per seipsos nil vim detur circa illas . sed a sapientibus accipiunt, quid agant in illarum materia. Nec sapientes de iis disputarent, atque pugnarent inter se, quae idiotae assequerentur, & dijudicare pollent, dc circa
quae de ret,ut haberetur ratio iudicii apsorum ..Quoad tertiamici quartam partem de sapientibus, vel omnibus, vel plurimis idest fere.omnibus est itidem de subiecto non supponenti eadem
quaestio. Quia circa ea circa quae conueniti ni viri docti omnes, vel fere omnes, nil amplius controuertitur, sed illa assumuntur tanquam principia ad decidendas controuersias. Notum dei
de est in eiusmodi Theologorum coutro uerlijs totidem plus
109쪽
minus sapientes adesse solere pro viralibet parte contradictionis, eumque solere esse numerum Auctorum pro viralibet parte, ut de neutra verificari possit videri illam Theologis omnibus, aut fere omnibus. Obseruatur nimirum hoc in praxi doctrinae , ut quod unus, vel alter Theologus e triuio dixerit aduersus omnes, Vel fore omnes Doctores, non pensi habeatur, nec propterea id in controuersiam vocetur, plauditurque merito Philosopho
dicenti in eodem lib. I. top. cap.9. ad med. Nam de quouis contra via opinionibus proferente turam halere stultum est. Idem denique dico quoad postreniam partem de sapientissimis, seu de viris summa sapientia praeditis, & habitis in summa reuerentia . Nal quod certum est dixisse Dionysium, Augustinum, Hieronymum&c. non controuertitur a Theologis sed assumitur ut principii a ad decisionem controuersiarum . Quod si quando contingat, sa pientissimo, Ac probatissimo aliquid dicenti contradicere sapientes alios, ipse id Aristoteles ea praecise de causa excludete nume ro suorum probabilium , ut colligitur ex his verbis in eodem lib. I. Top .cap. g. post initium . Ponet enim aliquis Vt probabile , di x t principium, de quo crat sermo in quod videtur sapientibus, nisi
id contrarium sit multorum opinionibus. Tanti enim , Vt minimum
fiunt sapientes, tametsi inferioris notae comparati sapientissimo, di probatissimo, quanti sit multitudo imperitorum sapienti Om arata. Patet ergo nullas Theologorum sententias in rebus apud ipsos controuersis dici posse probabiles,aut magis, minusue Probabiles iuxta phrasim, dc eam, quam dicunt definitionem Aristotelis. Atque haec multis eodem pertinentibus praetermis sis insinuasse suffecerit pro ijs, qui libros Topicorum Aristotelis non legerunt, uti certissime non legerunt, qui Aristotelicam i, Iam diuisionem, ac descriptionem induxerunt in controuersiam Praesentem . Qui cnim illos, vel saltem primum illorum li-hrum legerunt, certo sciunt, & quasi palpant manibus, probabi- Ie ab Aiistotele sumi active,ut dicebam supra,pro principio pro halionis incertae, totumque eius scopum, & opus in libris topicorum esse suppeditare probabilia, seu loca probabilium in omni genere , tanquam principia idonea ad conficiendos in utramque Partem contradictionis syllogismos suasibiles, hoc est, quibus pertrahi possit intellectus ad assensum utriusvis partis contradi ctionis, seu possit utramuis partem opinari. Art. I Oa. Apud auctores autem Latinos tam veteres, Sancti&quo que P P. comprehensis, quam recentes idem probabile sumitur
Passive, ut similiter dicebam supra, pro approbabili , seu pro eo, quod
110쪽
quod approbare, & eui adhaerere, ac assentiri intellectus naeti ropotest cum formidine tamen partis oppositae '. Vr autem res ipsa, de qua controuertitur, innotesceret distinctius, & vitareturquae' stio de voce pnarimisimus, de hic,& in quaesti econtrouersiam nostram procodere dc usu licito opinionis practiuae , quae nititur sundamento magni momenti, magni vero,&positive, & nega'tiue, & absolute, & comparative, seu omnibus hinc,& inde,prindc contra confideratis. Fundamentum magni hoc sensu momemti dicimus cilc, quali prudens permoveri, & quati: idem assentiri solet, quale plerunque non fallit,quod magis se habet ad verum, quam ad falsum ; quod ita se. habet respectu intellectus, sicut se
habet respectu voluntatis motivum,quod nec inducit comPar tione sua,nec permittit comparatione oppositi necessitatem minralem, & tamen pollet vi pertrahendi ad se Noluntatein omni buS , quae occurrere cuique politant, undequaque co sideratis. 2' igitur re hic rapocletin videre, an opinio talis fundamentiluinciat ad operandum innocenter , & honeste sine peccato, dccum laude , tametsi adsit pro parte opposita fundamentum ma Ius live a ratione, siue ab auctoritate absque ulla tamen certit
dine eiusdem partis oppositae; quidquid sit, an eiusmodi opinio dicenda ut probabilis , uti dicitur a nobis, an alio aliquo modo sit nominanda ;ssitan coincidat. vel non cum probabilitate, seu Aristotelica, seu Academica, aut alia qualibet apud quoslibet
alios . Nec enim est admodum curandum de voce,cum res ipsa patefacta satis est. Quod si quis conqueratur expositiones istas noliras opinionis probabilis non esse methodicas, & indige ulteriori alia exposirionc sui, ut quietent intellectam,propterea que concludat cudendam cise desinitionem aliam Theologis nuculque inauditam . Reponam ego imprimis exemplum Phisto Iophi In commemoratis nuper duabus eius desinitionibus, in quarum altera exponit suum probabile relate ad iudicium commune tum hominum, tum sapientium,& speciale sapientissimo rum, sicut ego exposui relate ad prudentem; in altera vero ex
ponit per plerunq; contingens; sicut ego exposui per motivum plerumque non fallens, & quod magis se habeat ad verum,quamaa talium . Nec desinam suggerere monitum Philosophi, circa quod videri potest optima expositio D. Thom. lib. a. eth. lect.3. mirio: Dicetur autem fatis, inquit Philosophus , se declarabitur pem
vae, atque subiecta materia postulat. Ips enim exactum non est in omnibus simili modo rasionibus flagitandum, & paulo post . Amabile igitur αδ talibus, ct ex talibus dicentes gras6 figuraliter veritatem osendere.