장음표시 사용
141쪽
quiro,quod , c quale momentum adiicere possit iudex ex sementia animi sui, ut ex illi mei, quid credat, vel resciat, seu opinetur non satis probatum & quem animi sui motum confirmar adem valeat ex aptioribus rei, ik vero proximioribus si altera Iars supponitur iam elisa, aut necessario elidenda per solam vim, robur partis alterius secundum se praecise con sideratae, oc ex stpraecise victricis, atque intellectui dominantis, qualiscum qu demum praeeristat in iudice motus animi, atque sententia i vel etiam subsequatur, aut intemciatur. Ne igitur perperam utrius que iuris directione, ac mandato dicatur instrui eatenus iudex, dicendum potius est, neutram partem probationum elidi per al- Ieram in casu ,& ambas in conspectu mutuo vigere simul. atque pro obtinenda victoria dependere ex praeuia animi dispositione in iudice, non solum quoad prolationem verborum, sed etiam , Ut cxprimitur in textu, quoad actum credendi, aut resiciendi, scuopinandi parum probatum . Bene igitur habet ii cunda quoque pars nostrae conclusiouis de motiuis inuice tu oppositis , ac dissi milibus non elidentibus, seu interimentibus se mutuo,& picrun
que iatrem, neque non mutuo. Nota,ut occludatur aditu S Rbu
sui praedictorum textuum , dc nostrae circa eos ponderationis, it licitum nihilominus semper este respectu iudicis, ut serat senten tiam, seu in materia ciuili , seu in criminali adiacrsus propriam opinionem, aut etiam aduersus eam , quam iudicat probabilio rem, Vtcumque , & quantumcumque probabilis sit, & credatur esse opposita opinio, idq; siue circa factum, siue circa ius. Multo vero minus et Iicci .:vt ferat sententiam in alterutram par rem, dum dubitat,& quoad id, de quo dubitat ; necnon dum i dicat aequalia est e iura, aut iurium , & facti rationes, ac proba Ion pro Vtraque parte. Tametsi enim aliqui auctorcs , ijqui
non admodum pauci varijs modis laicnt habenas iudicibus quoad hoc punctum, ego illis usque adeo eatenus distentio,ut si quid subsidii accedere possit alicui eiusmodi laxitati exus,qu vel hic praemisi , vel alibi dixi, illa eatenus indicta velim , ac reprobem. verum hoc istic obiter ad cautelam. Vide P. Anton .PcrcL. tract. de iust. disp.6.RIn I as. Confirmari illud ipsum, quod dicebam ex professo, dii Iucidius potcst auctoritate D. Augustini lib. de princ. Rhc t. c.8. Vbi agit de controuersijs, quae non proprie, sed improprie tan
tum controuersiae dicuntur, quatenus nou sunt in utramlibet partem opinabiles, sed vel in neutram , vel in alteram tantum partem, proptereaque proprie dicuntur plegmata aloga , hoc eupropositiones irrationabiles, 1eii inopinabiles, utpote de quibus
142쪽
non ita ratiocinari in utramlibet partem possibile est ut vir aque pars suasibilis sic reddaturque opinabilis. Istiusmodi porro eon.
trouersias non controuertibiles, seu plegmata aloga, dc propositiones , de quaestiones irrationabilcs, dicit quatuor omnino sp inciebus cireunc ludi. Prima species cst,cum ob defectum ei reum flantiae, nempe causae, personae, loci, aut alicuius alius eiusmodi in neutram partem moueri quidquam potest , dc de hac specie prό nunciat sic Augustinus οῦ Hoe autem genus as uti inconsisten iis ) is scholasticam materim non rest cadere, idcirco quia esse non poterit ullum Gema deficiente cirrumstantἰa . Secunda species est cum suspendit iretellectum probation trici hinc, de inde productarum. somnimoda similitudo, & aequalitas. Istam speciem definit , dc subiecto excmplo declarat Augustinus valde opposite ad rem nostram his verbis et Alter est modus UVati, quem eata insolita appellant f Nos tamen, si nomen Latinum dare non possumus, tamen vim intellifere debemus . Nam eum eadem utrimque dicuntur,ct nulla re, χe parua ictam discernuntur , tamen Fuius plegina, propter aqualitatem Uriusque partis, statum implicat. Vt vicini adolescentuli, qui speciosas uxores h bebant, noctu alter alterum obuium habωerunt, accusant inuicem aduherj.
Nam qui quid altera pars dixeris, hoe ahera dicat necesse est Veri milees te adulterium volu se committere , quia adolescens es. Te quoque is risimile es voluisse, quia adolescens es. Verisimile est,quia oeciosam uxo rem habeo . Te quoque verisimile est, quia ct ego speciosam uxorem har bra. Facultatem tibi vicinitar praebuit. Et tibi eadem υicinitas praebuit facultatem . Cur nocte in me Cur tu otem in me incidisti Nil est,quod distinguatur, ct idcircδ υter eorum , siue accusat alterura , se eriminatur 3 siue se purgat, defendit eum, quem criminari videtur . Tertia species est,' eum probatio Vnius partis ita obruit probationem alterius, ut lex cestus sit manifestus, ac indubitatus, ideoque sententia nono
nisi pro parte priori concipi porest . Tertium es asstati genus , ait
Augustinus, quini cyraci cata haleromeriam appellant, idest secundum a teram partem , cum reo nulla defensio est, ct aut color in facto non inueni
rur, aut parum probabilis color inuenitur ue Subdit vero paucis interiectis, quod expedit ammaduertere in rem nostram. Nos, s afer tur aliquid ad defensionem, vel mediocriter probabile,admittimus et hoc esta toto a systatis genere iubducimus, & alcribimus numero con- trouersiarum, niabilium in utramque partem . dij senius redditur adhuc clarior ex hac immediate adiuncta aduersaliua: Sed ly euidenter confessa eausa es, ut omnet secundum heteromeriam , explode
mus. charta denique species est , quando praeeunte initio dissi- Tulli tuaine probationum hinc , cic inde, & superueniente postea contraria dissimilitudine totus demum cumulus probationis ex
143쪽
prosequitur Augusturus , in qua iudex str duenientia rationem ex Norale non potest . Hos Gra i aporon vocant. Sed Dbyciamus exemplum Petebat quidam ab allo uram quasi pesu πω c edit.e . Ille acce Dile. se
alterum siti prorsuli cludens, ac indubitatus . Quia quando motiua opinandi imiise opposita Clidunt set mutuo, in incutram spartem cst opinabilis propositio, litari quanilo pio neutrat Osiq
stu , az euidens, Et mi supersit defensio, inuit ut colori erudenterque ou
se a casia A, Vsqu*adeo, tisahit aliquid ad defensionem, vel medio iter pet abili, eo ipso propo jt9. si controuerse , Riqui in ut iam libet partem opinabilis. in arta denique clauis coinq; dit per gyrum e sςcunda, duplici con rariaei ratiociis vidi naili Ῥ-d inc
144쪽
di ne redeunte in similituditiem idc aequalitatem totalem' 'Ρare igitur ex mente Augustini propositionem substant Sin motivi, inuicein oppositis, inter se dissimilibus, ac disi ribus ' Edsum. tum ne turius excessiis stupra altem iii sit. dens parque otiantino finanisellus, ac in hilatus , eoi qm esse iridisserenter opinabilem in utramlibet partem , ac proinde motiva talia nunquali, se est-'ddi c, tria naurtio, seu non mutuo. Deductio haee, hi si Atiniso fallor, est omnino manifesta, ac intergiversabili, intelli emi , ,
Art. i ro. 11 seditius aliud ei lis sm Augustini eandem in rem testimoni 1 habet ut lib. a.de Doctr. Christ. cap ., . Ubi diuina ruiti in artam indagatorem circa scripturas controuersis, instituit
sic et Teitebiti tur tane in mi nisori uris' carbuteis, ψ eas, nil a b c M- Bibus accipia retuν Hilesnseutholicis, praeporat eis, quas quaedam non nompitint . In eis vra o , sit ae non aterpiuntur ab is vibias, praeponat En , quas phnes, graviore1t ue accipiunt, eis , quas tauriores fi minπfrue auiuritatis Echelesia reneut . Si autem alias innenerit d pluribus Elias a prauio bus
ba et i, quanquam hoc facile insibitire ston posse, aerifuam Famen auctoris iis has barandas puto . In trimembri ista partitionb: extrema phialae ,
secundae comparationIs sui it inuicem similia, 'eiusdemquo prorsus'tat isti sed iri qualia ctim moessu Maiistino unius par- HS supra aliam Φλptereaque eliditur motivum' ni inus a maiori, & eidem maiori monao addicitur derer triin ite ibistentia praesattua . in tertih comparatione exhibentnt ea, at huicem dismmalia, plii talitas cx' a parte. graularitag e, altera , inter quas est inaniDssus excessus seeundum quid viri usuis supra altetam , at excestres simpliciter alteruttius f qtiem te ipsa dari patet ex ob seruatione ptae missa art. ria. fine 3 est quoad nos hbscurus, 3t an Ips, ax proinde sunt ea ext ema' unu negami ε/quoad hos
in i Iuxta aduersarios dicendum esset Sidere 1e mutilo liniralit.Π m, dc grauioritarem, Ac consequunter scripturas quas
plutes Ecblesta accipiunt, grauiores non accipiunt, e conum sol, pei inu E aesti inandas esse, atque si nullae illas acciperent , inrita reij cient Ecclesiae, hoc est nullius. illas auistoritatis xepu tari debere 'At Augustinus e eontra, non equidem nullius, se a aequalis a uictoritatis habendas illas esse putat. Ergo morte a m nitem Oppolita, dc intet se dissimilia, atque excessus 'sissi Maelii Obictyri, ae ancipitis , nec mutuo sese elidunt, 'nec non natatuo: sed utraque simul vigent. Locum litinc Augustitii 'expendit operose post, & contra P. Bardi P-Mercorus in Basi par. Σar. 22: eumque diuidit in tres partes, seu ut ipse diciti cadus, sed patae in I quae apud Augustinum est postrema , hinc pluralitatis,inde gra λ
145쪽
uioritatis, quae pars, vel maxim E ad controuersiam pertinet, penitus in expensione praetermittit, sed nec fideliter cam rescri. Videatur si placet. JArt. I 27. Ad eundem scopum pertinent omnia ea. loca Augustini, in quibus S. Doct. utramque limul partem contradictionis agno scit probabilem, vel aequaliter. vel inaequaliter . Quia opinio,cuius motitium est iam elisum, seu exinanitum , dc annichilatum per motivum Oppositum , perinde nequitiam esse probabilis, atque nequit probabilis esse opinio, cuius nullum prorsus cst fundamcntumis Quare toties implicite, & aequi ualenter dicitur motiva opinionum inuicem opposita run 'on et id cre sq, neque mutuo, neque non mutuo, quotie. exprςlse, & formaliter ad flauitur simultas probabilitatis opinionum ..i Icem Opposita tum, siue aequalis utrobique, siue maior ex una earic, S minor ex altera probabilitas agno catur. Eiusmodi porro ii multas pro-bdbilit*tis opinion*m, quae non possunt simul esse vcrae, lcgenti Augustinum occurrit in ipso pNsaepe. Ecce specim οῦ lib. I. de cinae Domini in monte cap. 9.. ante med. p 'missa quadam ex craeco significatiose vocis Racha t Probabilibus est ergo , 1ubdit,quo. audiui . Fodam Hebraeo . Et lib. a. cap.7. initio ad illud. P pem nostrum quotidianum propolita 'riplici expolitione ἰ ΘέForum trium, ait, quid sis probabiliAs considerari oportet, lib.9 . de Gen.
η c morbo, nec senectute deficiunt, pondei at .. duavi) iustius, atque probabilius prinus illis hominibus proaretur ὶ ο c. α cap. 18. ycri' finem . Per Ecclesiam multiformis sapientia Dei probabiliter creditur . nempe sic, di sic in opposit0 modo, lita rude doctr. Christ. Cap. I a. sub initium οῦ Nunc autem collato interpretκm sensa probabilior o currit senteηtia ; nempe aliis duabus inter se , Λ cum hac icrtia in Compossibilibus, quas proxime reddiderat , M agnouerat probabileS, Epist. ψ.ad med. Nisi fortὸ quis .icat alia bonorum, alia malorAm csse peccata I quod non usquequaqtie improbabiliter dicitur. Vbi l upponitur Oppositu na etiam este probabile, & quidem priori certius . Ad Gi inibi post m d. Ah qνηndo vim misericordeii π H UD 'o ηρ ἐμηι homini pro incerta pecunia certa inferre supplicia . Ad Danc miscrι cor ιι iam etiam nos provocari, exhortari decet. Melius enim I eigo & 'p'positum sine peccato, di ni, α docetur) etiam se habet, amittis, νώm se non baber, aut excrucias, aut occidis , cp., 9. c l. a. initio . Seqqηοd aby codices habent & c. obscuraui es quidem, sed electiora sententiae vindetur aptius c uestre , ep. II S. cap.7. Sed nonnullos probabilis quaedam rario delemuit , ut uno certo die per annum, cic L. Honestissi gutem arbι
tror ea hora fera dic. Ac deinde probabilitati licito usui v triuG
146쪽
que opinionis subscribit his verbis τ' apropter neminem rem stitate Dominitatis illam eaenam prandere ;Dd nisui etiam contradicere aude Mus . in Neutrius igitur sententiae ratio rationem Oppositae sentet tiae elidit apud Atigustinum . m. h ci
Attii r8. Uerum ponet ob oculos distinctius mentem Augustini.& rem nostram easus consicientiae in hac eadem postrema Epis stola cap.3. ab eodem Augustino resolutus. Quaeritur, an sit Iicita quotidiana Eucharistica communio 3 Praemittit Augustinuisententiam amrmantem, dc negantem cum suis fundamentis, denegantem quidem sic : Dixerit aliquis non quotidie accipiendam Euaeharisiam. Ueris, quare oniam inquit, eligendi sunt diet , qui bus purius homo , continentiusque visas, quὸ ad tantum Sacramentum d Inius aecedat.' i enim manducat, ct bibit indigne, iudicium sibi reau- cas , ct bibit. Amrmantem mox sententiam proponit his ver- . Alius contra: Imri inquit, si tanta est plaga Neecti, atque impetuo morbi, ut medicamenta talia disserenda snt, auctoritate Antistitis debes
'usque ab altario remoueri ad agendam paenitentiam, o eadem auctoritate reconciliari. Hoc est enim indign/ accipere, si eo tempore accipiat, quo. debet agere poenitentiam, non ut arbitrio suo cum libet, vel auferat se eo munioni, vel reddat. Creterum si peccata taxia non sunt, ut excommunicandus aliquibus f sorte aliquatenus ) homo iudicetis , non se debet a quotidiana medietna Dominici eorporis separare Necesse iam est, fumdamenta assirmantis huins, & negantis sententiae, vel aequalia esse, vel inaequalia. Si sunt aequ alia elidunt se mutuo iuxta asuersarios, & necessario suspenditur iudicium,sicut suspendit dubitans , dum dubitat. Si autem inaequalia dicantur, vii repsa sunt, cum sint dissimilia, a maiori eliditur minus iundamentum
iuxta eosdem aduersarios, & illi soli parti potest praestari assensus.
Necesse igitur erat ex eorundem sententia, Augustinum , de aluo dubitari non potest, quin utriusque partis fundamenta con-iderauerit satis, & percalluerit 3 vel alteram ex illis opinionibus
approbare cum sua praxi,& alteram reprobare cum sua; vel certe neutram, aut approbare, aut reprobare, atque lateri, nescio .
quid dican . At Augustino neutrum horum visum est sed agnoin scit simultaneum eorum motivorum inuicem oppositorum vi gorem , ac sussicientiam, & permittit unicuique assensum, de praxim utriusvis opinionis iuxta motum piae assectionis in uno quoque praeualentis. Piae, inquam flectionis,quia rationes opinandi non variantur directe pro diuersitate indiuiduationum , de habituum, dc resultantium ex illis cognitionum, sed solae cogni- ones affectivae, ipsique affectus . Audiantur verba resolutoria
147쪽
148쪽
motivo alii omino simili, Sc aequali, & alterum dicat era verax, altet ni fallax. Eo namque ipso idem inruferret , simulaue posthabensi eidem secundum idem , α de eodem secundum ideira proflunciaret esse verax, simulque fallax .i Quia in omnino simili bita, Et aequalibus omnia sunt idem praeter indiuiduati nem , quae nulla prorsus vi mouendi praedita est piaecise ratione sui; cum nulla prorsus perfectio sit formali ter ratione sui , sed solum pura limitatio, ac coarctatio persectionis specificara ara nevis mouendi intellectuna si Nertitistio aliqua, Vtpore ac tua ea tenus aliquora odo. Impo Μle igitur est, ut pramentus moridis hilic, ct inde Oiiinmo similibus , dc aequalibus opinetur in alutetii tram partem, utque vel assentiat, vel dissentiat 3 ac proindra motiva talia constituunt intellemini in eodem indeterminabilia suspensionis statu, in quo foret, si nullum prorsus in alterutram
partem appareret motivum . Hoc autem dicitur, & est ea motitia elidereme mutuo iuxta conceptum elisionis, quem praemisi mus ex sensu communi. Rationem istam expositam a nobis iit genere ,1tigessit sithtiliter in specie, utque in indiuidualibus ter
minis Augustinus verbis illis retaris paulo prius artici Ias .ant med. Nil est, quod dissinguatin , ω idcirco Ner eorum , situ accusat apa A D 9MI se crimisatur, que βρ--, deferidit eam m cymia ara Orituri
Eadem ratione facile concluditur ex motiuis simi libus, & sint inaequalibus, seu inaequalibus intra candem speciem , quod mys est, elidi a maiori motivo. Maia si racessus maioris motitia praucindatur forni aliter a reliquo, per hoc reliquum intelli sit
mnderata . Ergo excretis ipse superest cum eadem omnino vi pertrahendas Intellectum ad se, qua vigori, si nullum prorsus moti laurn adesset pro parte opposita lac proinde motivum mi
nus eliditur absolute a toto mortuo marori, & non e conuerso. atque Intellemis manet necessitatus, ut, si quidem opinetur, soli pollit accommodari, ac assentiri cidem namtiuo maiori . Iania,
quando motiua sunt dissimilia, seudiueris hinc, & inde spretis
atque excessus simpliciter alteruttius determina id supra erum est immani sestus, ae anceps 3 ex coppparet neutriam elidi total rer, ac omnimode ab altor . Quia videliceri trumlibet ex his. aut modi molnus praecellit altera quoad perfectionenxdularentialem, ac propriam suae speciei, & simul superatur ab eodem ait ro quoad perfectionem differentialem , ac propriam ipsius alie
mis. Quodlibet enim habens in se aliquid perfectionis, quod
deest in altero, eatenus excelIit, & hoc altetum eadem tenus ese cellatur. In ergo vir mlibet ex in uis specie ditiersis ho
149쪽
beat iii se petsectionem suam specialem,qua caret motivum op Sosit uni, constat utrumlibet corum praecellere alteri secundum aliquid, dc vicissim superari ab eodem altero *cundum aliquid. . ostensum autem nuper fuit, motivum simpliciter minui elidi
per motivum simpliciter maius, & non e conuerso; motiua vero inuicem omnino aequalia elidere se mutuo totaliter.
Vtrumlibet igitur ex motitiis inuicena oppositis, dc dissidentibus inter se specie elidit alterum, bc eliditur vicissim ab altero secundum quid ; dc quando neutrius excessus simpliciter, dc absolute
supra alterum est manifestus, ac euidens, atque omnino certuSh neutrum elidit alterum, aut eliditur ab altero simpliciter , ac to taliter, sicut accidit mutuo in motivis omnino similibus, tam utrique omnino aequalibus, de non mutuo in simul in aequalibus,sed iuperest in unoquolibet eorum persectio specialis . dc proprIR , ipsius tanquam victrix , dc excedens negatiue, quatenus non est certum, ae manifestum, et Od superetur absolute a perrectione speciali, ac propria motitii oppositi, cum tamen ut certum , ac manifestum, quod se tota sit excessus quidam supra totum mo
Λr Iso. Quapropter, ut iam accedam ad scopum principalem immediatum. totius huius discursus, intellectus praeuentus motI uis eiusmodi diuersarum specierum, vi eorum manet indifferens proxime dispositus, ut accedente adminiculo extrinseco
inclinationis, & impers voluntatis,uel feratur ad utrumlibet eo xum ad instar excecientis simpliciter , assentiendo illi , quandoquidem reipsa habet similitudinem quadam cum excedenti sim
Pliciter , vel ut ad neutrum feratur, dc neutri adhaereat absolute , Cum utrimque habeat, per quod susticienter retrahatur . Con firmatur hoc, dc explicatur exemplo libertatis purae contradicti
nis , seu puri exercitii, de qua iterum supra, sed sub alia luce .upraeuentus motivo fallibili assentiendi alicui obiecto,quili appareat ullum motivum dissentiendi, eo ipso constituitur liber libertate contradictionis, seu ad assentiendum, dc ad suspende
dum assensum. Qua in re omnes absque ulla controuerita con ueniunt. Ratio autem non alia esse potest quam quia motivum
tuli bile,re continet in se pertasti ouem aliquam,qua fundat spem attingendae veritatis, si ipsi praebeatur assensus, dc umul tu italicuit imperfectioni, qua fundat periculum, dc incutit timorem incidendi in falsitatem, nisi suspendatur assensus ; atque CXCessus persectionis supra impersectionem , 5c spei supra periculum, ac
timorem , nec non e conuerso, est incertus, dc anceps . Vnavsit, ut intellectus per tale motivum reddatur habilis , dc dispox
150쪽
tus in actu prImo proximo, tum ad adhaerendum illi perfectioni
per assentu in , tum ad fugiendum ab illa imperfectione per si spensionem assensus, iuxta inclinationem,& imperium voluntatis libere, vel erectae ad eam spem, eandemque amplectentis, vel succumbentis illi timori, dc praecauentis illud periculum , quia perfectio eiusmodi, & imperfectio, spes, dc timor clidant se , vel mutuo, vel non mutuo ex parte actus primi. Eadem autem est ratio de persectionibus, dc imperfectionibus duorum moti uorum specie diuersorum inuicem confligentibus, Cum obscuro,& ancipiti excessu simpliciter In ordine ad assensumin dissensuria, vel ad assensuvi huius , dc oppositi, nec non ad suspensionum utriusque simul , quae est de persectione, dc imperfectione viaic motivi simpliciter sibi inuicem repugnantibus in ordine ad asesensum, di ad suspensionem assensus , uti facile, & clare apparebit volenti considerare. Idem ulterius confirmari valide potetia posteriori obseruata pertinaci aemulatione hominum, conditionum , aut possessionum specie diuersarum cum excessu simpliciter aliarum supra alias obscuro, & ancipiti, aut non usquequaque apud omnes manifesto , proptereaque unisquibusque aestimantibus, atque omnino iudicantibus, iuxta assectus proprij praedominium , suam seu conditionem , seu professionem ess moliorem, ac praestantiorem, quam seu conditionem, seu prinsessionem aemulorum suorum . Aemulationes eiusmodi, ac di bsensiones sunt nimis notae inter litterariae, & militaris professi nis homines ; inter Senatores, dc Duces; inter nobiles vetustos, scd tenues, ac imbecilles , dc nouos, sed opulentos, ac praeualidos 3 inter Monarchicos, dc Republicanos supparis utrobiqueo gradus 3 pictores inter , dc statuarios; inter hos utrosque, dc fu-1ores , dc sic de alijs innumerabiliter. Quae certe aemulationes , dc iudiciorum , de praeeminentia inuicem oppositorum, disten 1ioncs dari nequaquam possent, si intellectus flecti non posset In utramlibet partem vi praee minentis affectus, dc imperii voluntatis, sub motiuis specie diuersis, de anticipitis mutui cacessus simpliciter. Nempe rationes, quibus singuli ex praedictis nituntur, sunt obviae, Ic aeque bene notae apud utramque respective factio, nem, atque illas sibi inuicem satis, superque notificant opporta ne, importune, ac proinde ex sola allectuum discrepantia crumpunt in alliensius contrarios, unoquoque aestimante rationes sibi fauentes tanquam absolute , dc simpliciter meliores, illisque ad- haerendo tanquam veracibus, dc reij ciendo rationes contrarias
tanquam inscriores, ac fallaces . Neutrae igitur eiusmodi ratio