장음표시 사용
31쪽
aedes alienas, similia:ratione retentionis concludit Dicunque penes se retinet rem alienam, ratione illius est restitutioni obnoxius: quicunque enim ha bet ultra quod suum est, debet illi reddere cuius est hoc enim exigit alio
iustitiae commutati ure, scilicet, ut aequalitatem ponat inter eum, qui minus habet, quam debet, eum qui plus unde sicut auferre alienum, est peccatum mortale, quia contra iustitiam , ita illud retinere contra domini uciluntatem, cum impediat eum ab usu rei suae: itaquω statim restituere tenetur:&donee est in mota semper est in peccato mortali non tamen in quacuuq; mora, semper de nouo peccat, nisi quoties potest, rid aduertit, non pror . nit soluere, vel quoties proponit non soluere, vel quoties dominus in itime petit, iotens non soluit, 'uoties videt eum graui necessitate pie. mi,& non succurrit. Nauar cap. II.num. Fr Solus de Iusti. iuret, . quaest.
Fallit tamen haec regula in muItis casibus: videIicet, non peccare, si non st
tim restituat. Primo si dum rem occupauit,laborabat extrema neces Titate, res est consumpta,seeundum Nauaricap. o num .6t.non tenetur dum venerit autem ad pinguiore sortuna, ita ut potuerit restituere, tenetur illo tunc ad restonem. Sed secundum eommunem sententiam in tali casu nunquam tenetur: quia naturali iure tunc res sibi cedunt unde quod erate alienum perlegem ciui-
Iem,per naturalem postea exrrema necessitas facit non alienum, ita sibi de hi tu, ut quicquid sibi occurrit pro sustentatione suum sitivnde Caietanus ait. hic modus occupandi,proprie turtum vocari non debet, Sed hic queri ur,quae necessitas iudicanda sit extrema Responde tu cum Soto libro quinto,de Iustit.& iure, quaeli. 3. Prr. . non solum Ca,m qua homo ita calamitosus inuenitur, di omni remedio destitutus quod iam iam famae stranguletur, aut lipore moriatur,ut aliquitantummodo uolunt sed illectia, censendus est articulus necessitatas, quando appropinquat, aut imminet periculum extremae miseriae dum homo incipit pericii rari, illabi in malum ire mediabile, potest praeuenire, cauere, ne illabatur in extremam miseriam septo uidet sibi de necessariis. Nec per hoc licebit homini,aut pue)lat,dum sunt in periculo amittendi honorem,aur pudorem,alienum rapete sub praetextu extrema necessitatis,nulla enim necessitas potest cogere ad delinquendum,alias non imputaret in ad peccatum, propter quod potius perire debet,quam Deum ostendere. Vnde quam grauiter peccant qui possunt tali inopiae iuccurrere, miseri-εordiae opem negant contra quos D. Ambrosius ait esurientium panis est, quo Iu detines nudorum indumentum est, quod tu recludis, αSecundo excusatu a re ititutione ille qui postquam rein occupauit, deum nit in extremam necessitatem,propter quam iacius est impotens ad restituti
nem .sed donec ilia durat, itaque u ueneria ad tituliOtem Ortunam, tunc tenetur secundum omnzS. Tertio, quadono habet nisi necessaria vitet,excus..tur a reui rutione statuta iacie ida, tu in modo habeat animum restituendi cum potuerit, fisci nuum Oes. Verum debrior tenetur negotium creditoris uti lucr agere, scilicet tantum sibi retinere,qtiantum lege sibi permissum eis,parce vivendo, Ju intum condmonii fatus sitfferre potest, supei fluas expensas in victu,&ucllitu fugier. do. vii litatem creditoris suae utilitati praeserendo , ut cum aliquid sibi ut cisti pro
creditore reponatur,alias pcccat inori fluer. Quarto quando ultra necessaria vitae habet aliquale decentiam sui natus,&.α--nta sit in similia cxlsitate, Myotest vii nimia uo, aut uullo suo damno
32쪽
ea pectatridammodo habeat animum restituendi in torum, uel in partem, cundum quod potuerit D.Anton 1 p. tit. 1 i. cap. Nau. l .n 61. Et hoc in tellige si debitor tenetur ex iuxta acception puta ex contractu, vel commo dato,vel mutuo,& similibus:& ratio eli secundum Scotum . quia in tali earucreditor tenetur debitorem expectare. Si autem debitor tenetur ex inlusia acceptione,tunc dico si res obnoxia relliturioni extat, tenetur ad statim cetiam siex illa relii tutione statum mutaret:puta, Nobilrs intus e tenens villam, aut agrum,aut redditum alienum, similia si ulla restitueret,a sua nobilitate caderet. Et usurarius si pecuniam rettitueret,non posset amplui negotiari, remercantari, unde cogeretur arte , aut uipendio vivere quia nemo debet cuiuaIiena iactura locii pletari. Si vero res non extat,debitor tenetur is gerere,ut dictiim est paulo supra. Quinto,quando reititutio facienda vergit in magnum detrimen is inlacbuosis,puta quando non nabens pecuniam in promptu, metetur uendere bona sua multo minus,quam ualeut,e quod non inuenitur,qui emat ut quianoi, curiunt nummi propter testoris penuriam, rimilia, si differret blutione, non pateretur tale iamnums&dominus posset sine in agno damno, aut nulla expectare, tunc in tali casu potest ditarre solutionem etiam inuito doluino in foro conscientiar,fecundum Scotum in a.din. 3.quia tuc voluntas dominieli in orditiata: potest enim, debet ex charitate expectare, non vult. Secussi creditor ex tali dilatione pateret ut simile damnum , quia tunc tenetur ad statim.Scot.quo supra Nauar. in ,s.c setii. .m .aa. .&S .de Iuli.&
Sexto,quando restitutio subita redundaret in damnum communitatis. puta quando creditor ex re sibi rellit ada ostenderet,aut perturbaret commularia.
tem iniuste litigando,ueI simile iaciendo,quia illud bonum commune in pretferendum priuato. Septimo,quando redundaret in damnum, seu mortem corporis, uel a Diu aeipsius domina rei, uel alterius;puta si reli liueret gladium, cum quoi DLini: z-ret inimicum. .
octauo quando verteret in perieulum vittae, notis,uel fama restituentis, aut alterius personae:cum ista lint bona altioris ordinis, idco praeserenda, a Caiet&post eum Nau.cap tet .nu.1 Dixit periculum vita quia homo non tenetur se prodere, accusare propter relii tutionem faciendam, sed expectare debet tempus occasonem,quando id commode facere possit.Dixi honoris quando ex restitutione sequeretur adulteria, fornicationes,&huiu odi propiet indigentiam in se, vel in filiabus, tunc enim debet differri restitutio, donec ista impedimenta transeant. Dixi tandem famae quando non habens hominem fidelem,per quem restitutionem fieri mandater,si per seipsum facere manifestareturi, infamaretur, uel quomodolibet fama laederetur, nam
qui alii de quo dubitatur confidit, non liberatus a debito, si ille sibi retinet
Non , quando dominus rei laborat insania,dementia,aut alio simili imp dimento:potest debitor expectare,donec praedicta esseat, interim ad nihil Lenetur. Silu.& Nau quibus supra. Aduelle Lector,ne forte hq supradictae regulε prauam aliqua cogitationem animis.iam, in tua mente patiant,idest ne ob hanc indulgentiam,&immunitate, qua Pa Fopanu A
Peres, impotentes habet; te de illis existententanus tuae alterius bonis cota. minentur,tac malitia di intentione ut iis postea immunitatibus, regulis p- narratis uraris,quia tibi non suffragaretur: attenim D. Antoninus in sua Suin -
33쪽
Nomine Dei, quod si quis eligens peccatum mortale supeHorr reseruattvr
malitiose hae intentione utendi priuilegio, Mindulgentia concessa super tali peccato; priuilegium tale sibi minime suffi gatur, huiusmodi enim priuilegia
non sunt concella ut peccatores in suis peccaris foueantur; sed ut peccata iam commissa medicentur,in ut quo fieri potest eis remedium praelietur, unde. Praefatus Pontifex ait.
Prεμ ter Qui Buliam aliquam, aut diploma susciperet,ubi coeedim facultas,ut a Mit εω latui possit a casibus reservatis,hae intentione, ut suo modo delinquere posi st,circa dicta facinora reseruata,&ut difficultatem poenitentiarios qu*rendis vel Romam adeundi,non habeat qua difficultate concepta, sepe homines auoluntate peccandi arcentur hic in sua praua opinione decipitur, triuile gium Bullet nihil ei prodesse fatemur. Sed dices ad quid igitur priuilegium Bullae ualebit, si omnes hae intenti ne bullam suscipiunt Respondeo,hoc minime uerum esse; multi enim sunt,
qui tanquam devoti, Deum mortaliter non offendete student, verumtamen
perspicientes suam fragilitate ise de continentia peccandi, securos non reddunt; unde bullam suscipiunt, aliquo respecti, ut sorte aliquo infortunio, aut frasilitate, contra aliquod reseruatum delinquerent, eo uti possint, hae intentione eos iuuat. Et ut magis super hoc uobis satisfaciam, mihi usum ethra huius doctrinae fauorem, eadem uerba Bullae Pi IIII super huiusmodi
Cum Summus Pontifex praedictus,omnes gratias, indulgentias, priuilegia,quae a confratribus societatis Nominis Dei lucrantur praenarrauerat,nec non facultatem de eligendo sibi eon Orem idoneum, qui a casibus relatu his,ut in dicta Bulla fertur,absoluere possit, subiungit,dicens Volumus autem ne confratres ipsi, quod absit, proptet huiusmodi gratiam reddantu procliuiores ad illicita commitrenda; quod cum a synceritate fidei, unitate Sanctae Romanae Ecclesiae, ac obedientia, deuotione nostra, uel
successorum nostrorum Romanorum Pontificum canonice intrantium destiterint gratia, litterae,quoad eligendum huiusmodi illis nullatenus suffragentur. Datum Romae.&c. Qua omnia a Pio V.&Gregorio XIII .co firmata sunt,
ut in dicta nulla est videre. Concludamus ergo,ianctos patres de huiusmodi regulis, immunitatibus,&exemptionibus loquentes,non ut doceantur, praedicentur, sed utiqnitentes non desperent,dum sunt pauperes; it confessarii cognoscentes statum, conditionem, qualitatcm poenitentium ad restitutionem obligatorum, nec non etiam animi promptitudinem in soluendo, libere absoluete possint, ac eos monere,quomodo cum creditoribus se gerere debeat,tractauerunt;& nos vobis tradimus,& non aliter. Dis jamj. Dubitaui hic si debes restituere potest statim. simul omnia restituere, Mehrisis. non vult nisi paulat successive inuito domino, sit ne absoluendus'Respodetur quod non,quia semper est in peccato mortali,dum potest,iano vult,&ratio ella quia nullatenus habens facultatem restituendi,potest inuito domino alienu retinere. Et si consessor aduerteret nunquam ps nitentem satisfacturu , nisi hoc modo,debet ne eum absolverea Dicitur, non :quia non est cotritus. Uerum sit nitens habet iustas excusationes differendi restitutionem Mappareat vir timorata conscientiae, tunc confessor potest eum absoluere, non enim nimis ligorosus esse debet. Et si creditor no vult expectare,& nihilominus penitens induci no potad restituendum statim,cum possit, nisi ad tempus, quid agendu Dicit Sylv. Verbo, Rest. 3 9 susscit vesco fessor faciat eu obligate, sic eum absoluat,quia hoc modo negotium creditoris utiliter geres, in tutopon it.
34쪽
mim. Quod solus de Iustula&iure,lib. 4.quaestio. artic. 4 non approbat, ratio est: nam etsi confessor sic faciendo negotium creditoris utiliter gerat, notamen hoc iuuat,nisi in foro exteriori,in foro autem conscientiae, minime, nas et soluendo,non potest ruta conscientia inuito domino alienu retinere,ie consequenti, non est abselutionis capax,quamuis periculum imminear, ipsesbi viderit, qui commodum corporis, animae priseri Inde sequitur, qui aere alieno grauatur,4 non habet propositum restituendi,nis ad mortem, quamvis illud firmum habeat,semper est in peccato mortali, absolutionis beneficio caret,quia habens facultatem restituendi,nullatenus potest inuito domino alienum retinere unde in magno periculo se exponunt huiusmodi,disceden liin statu damnationis , cum saepe accidit me cupari morte violentia 4 non posse disponere domui suae ei haec supradicia non solum proceaere in debitis ex furto,aut alio delicto commisso, sed etiam in aliis ex contractu iusto, mu-uio, huiusmodi, ait Nauar. cap. i . num os .post Maiorem in Maiit. t. Vnde aiunt,multi damnantur ob non blutionem debitorum, putantes se non teneri ad restitutionem antequam persent etiam condemnantur, nullum scrupulitio de hoc facientes,nam qui alienum iniuste tener, quoties cons Herans, ut cofiderare debens, non proponit restituere,aut potens tunc restituere, non habens aliquam causam de supradictis dilatandi tempus semper de nouo peccat mortaliter,& consessio nihil fibi prodest:& sic decedens non habet locu misericordiae. Unde etiam sequitur,qui debent Universitatibus, possunt soluere.&nolunt,donee cogantur, ut vincatin illa pecunia, lueretur,cum administratores earum habeant parentes,aut amicos,aut negligentes in rebus communi vatis, patientes,m pennittentes dictas uniuersitates interesse pari, non cn-rantes exigere, peccant mortaliter, aenentur ad omne damnum ram debito-
Dubitatur secundo, si filii, haeredes non restituunt debita patris relicti, intestamento anteitator patiatur aliquidi . . . a Ptimo est hic praelibandum unum, quod est clarum, scilicet, si principalis, , , Vrui erat obnoxius restitutioni, decessit e vita, non mandauit restirinionem Q Elis, is, eri, cum haereditas sufficiens ellat, decessit in peccatomo tali nec reIe
tur postea, si per haeredes restitutio fieret, eodem etiam peccato grauantur haeredes, hoc scientes, non restituentes. Secundo responde tui dubio dissici. Ii propter uarias Doctorum sententias: pro cuius dubii declaratione ponitur haec conclusio. Quamuis qui in fine vitae poeniteret, aut aliter in vita satisfacere non po- ciniani. rens: veniens ad actuin restituendi, & mandans haeredibus,aut executoribus te .is, flameti illam fieti, sit absolutus a debito, tutus rivi non teneartir in torme ., tis,si per haeredum, aut executorum culpam restitutio non fiat,qui tamen potens restituere,auod aduertens,noluit in vita illam facere, sed ex electione illa distulit usque adfinem vitae,mandans hexedibus, executoribus tellamenti illam fieri, minime Evita secutus discedit,& multo magis si postea per dictos haeredes resti tutio non fiat.
Probatur mima pars quo ad primum membrum, nam in quacunque' rapeccator ingemuerit, venia dignus est, unde quo per totam vitam ustiram scommisit aut furando vixit, di non attendebat,nec cogitabat ea, quae sunt ad promtim anima , dum autem tactus in fine viis ex inspiratione diuina, remorsu con νώm. strentii, venit adactum verae contritionis,&poenitentis; mandauit fieri restitutionem per alios fide dignos, diligentiam faciens, ut potuit,quia per se illa facere no poterat, unde si erat verae poenitens,credendu ellinil per seipsum ratisfecisset,si vinulat, va non est dicendum ipsum detineri is purgatorio
35쪽
in casu quo haeredes, aut executores testamenti non satisfecerint, ut volunt aliqui,sequeretur enim unum inconueniens, ut ait Nauar. scilicet,quod si maristyr in illo tune vitam finiret, aut statim post baptismum decederet,aut moreretur absolutus virtute plenarii Iubilei, non subito ad caelum euolaret, ut tenet fides Catholica: haeredes quidem in hoc casu eorum negligetia,aut fraude sunt in latu damnationis,& tanquam fures in infernum destinati si absque te iiitutio te de vita mirgant. 26Zo Probatur quoad secundum membrum; nam qui in vita restituereno potitita, in Mois, is per causas legitimas superius tactas excusatur, dum tamen in fine fecit diligentiam debitam mandans rettitutionem fieri; securus migrat nec pio debito chtinetur in purgatorio quicquid haeredes faciant, ratione a dicta s. Th. Quolib. 6.art. 3. Secus si negligentia notabilis& remissa voluntas testatoris in dispo nendo fuit causa , ut restitutio non sit facta, tunc enim non est tutus, quae tinon eli tanta,quae arguat incontritionem,propter quam non sit dignus prenae terna restitutionis retardatio non erit sine detrimento in purgatorio, ait Gadite Biel in Canone misi flec...ν-.-urseo . Probatut secunda pars Conclusionis, nam qui in vitacii potuerit,renuit re-- par eDiὐ tittitionem facere arbitrans satis esse id haeredibus praecipere, videtur non has ami here syncerum animum relli tuendi,quia si tunc non testituit, signum est,quod
neque si vixisset,rellituisset,ialiter, quod intentio eius non vis libera, ita, ut si nunquam moreretur, nunquam restitueret praeterea isti ideo in vita restituere
nolunt,quia sibi placet aliena possidere, in morte ideo relinquunt,quia eis
amplius uti non possunt,quae intentio cum non fit expedita, non suifficit adie
II tam poenitentiam,&ex consequenti male iudicandum est de huiuimodi I de ' iudicium faciendum est de illis,qui possident aliquid sub dubio, sit ne suum.aret
non,& nolunt ipsi cum possint in vita decernere, sed in testamento haeredibus committunt, signum est,quod displicet eis illis priuati. Pi .m. Dubitatur tertio, si poenitens multoties promisit restituere, iunquam re- stituit,an conses, debeat semper eum absoluere,quoties promiserit Dicitur ol uod non,si poterat non curauit, quia verisimile iudicium fiet,quod a pro- ssione deficiet sed si insitit pro absolutione , aut confessor aduertit aliquod periculum futurum, inon absoluatur, faciat eum obligati, deinde ab
' Quantum ad quintum scilicet modum restituendi: Dico duo, primo quo ad
2-ς Φή re perlonatelli tutio debet fieri per seipsum,dummodo possῆ fietinne scandalo,ri μ ερ vel iniam vi dictum est supra, sin autem per confessarium, piscopu,seu alii in . t personam fide dignam, caueat debitor,ne Persona illa,per quam fit rellitu AE tio, tibi retineat, quia non est liberatus a debito donec satisfiat integrE, ut di- tum est supra Secundo quo ad ordinem habendum in rebus restituedis pri- mo restituenda sunt certa, certorum ea,quae extant,danda sunt dominis pro prijs etiam si non sint primi creditores, deinde per ordinem, aliis satisfaciendum eth secundum quod tempore praecedunt, intelligendo ordinem pro ut, ait Bladus in l. pro debito. C.de bon.auct.iud posis scilicet, si apud debitolem inueniatur aliquid commodatum,depositum, aut acceptum perturium . huiusmodi, in propria specie seruatum, restituendum cit domino rei, quia cum ratium rerum dominium nunquam translatum fuerit, non sunt connumeranda inter bona debitoris,&ex consequenti nulli aliisunt obligata. Secudo, si apud debitorem inuenitur aliqua domus empta, vinea, aut bos, ω imilia, cuius rei pretium non est adlinc solutum in totum, vel in partem, prius soluendum ei pretiuin venditori illius rei,deinde aliis satis laciendum,quamuis essenit Primi, Mianteriores,. nam etsi rei venditae dominium in emptorem translatum sit,
36쪽
semper tamen obligario solutionis remanet venditori, donec res venditri uenitur apud emptorem in propria specie,idest,non sit alienata, aur consum. pta. Iuxta dictum Baldi quo supra. Eadem rati Gest de eo,quod datur titulo, oneroso, idest comem uione alicuius obsequi . am eruiti, praestiti,scilicet vi praeponatur ei,cui donatum est titulo gratioso,idest ex sola heneuolentia. ita Medina capit.de restitutione. Postremo seruandus est ordo luris secundum statuta regionis;&n axune hic ordo teruandus est,quando bona debito. iis non tarnciunt omnibus debitis Vltimo restituenda sunt incerta ,si bona supersunt. Unde qui per bonorum incertorum restitutione actus esset impotens ad restit itionern certorum eo quod non susticiebant, peccat mortaliter Acitem cre .litor, qui est posterior, si accrperet aut retineret bona,quae deben-rur anterio ibus rationibus iam dictis, peccat, aenetur illa restituere enisi xii orantia facii excusaret, ut ait Sylveii. Verbo, Restu.6 quaestio. s. ωNauariscipit i7. num i qui de hoc ordine habendo diffusius loquuntue Aduerten dum est etiam, quod qui mutua uit pecuniam alicui mo, reficienda domo, aucalia te si nili,praefesturo nitibus,qui habent hypothec m super tali re vep tius rettituatur ei pecunia mutuata, ex pretio consequendo illius rei , deinde satisfiat ceteDI.
iam ritu hic, an surarius teneatur soluere prius illud,quod aequisiuit me usuras,qu:bri debita facta post usuras per contractus licitos.
Dicitur autem Caietano Verbo .Rellit. c. cui assien ii Nauar quo sapra; sci, licet, ab si contractus sunt ciles, ut per eos furamis factus sit pauDerior,prout est dotare donare,legare in te limento,&similia,prius debent lolui dii rate non enim potest in tiau.sam dominorum huiusmo .ii promittere. Si autem per contractiis licitos non et factus pauperior, ut sunt contractias emptionis,mutui, huiusmodi, tunc prius debent sori debita per e tramis licitos ficta, quam, sutae,'iramuis sint ante facte,quia talis creditor per contractus licitos. fuit magis a mirificatus, liram is qui usuras passus est,qui cum mutuum acce petit ab iurario, aliquam utilitatem sentit, ille vero minime. Quaeritur secutido, fur qui debet centum ex furto aequi ita,¢um ex li Dubiameito contractu debita, non habens, ide omnibussatisfaciat,sed pro alteio. tantum,cui potius satisfacere debeat. Dicitur, si in potellare debitoris inuenitur aliquid eorum,nua debet in pro Rustodis...pria specie,& non fuconsumptum, aut alienarum putat Oisdet equum qire
furatus erat,vel einerat,debet illum restituere domino,quisquis sit ille. Si autem tam furata, quam ex contractu licito acquisita , sicut sunt empta,commodata, aut mutuo accepta, sunt consum pra, domini rerum furto ablatarum sim t. incerti,satisfaciendum est ei, cui debetur ex contractu licito: Mi
rodunt certi, satisfaciendum est illi, qui habet anteriorem hypothecam &si omnes sunt aequales in aetione, tunc illi praeferantur, quibus furata sunt boni, ratio huius ei secundum unum doctorem. quia ad restitutionem rei furto acceptae tenetur duplici obligatione, scilicet ex iniusta ablatione.&4- iusta detentione,sed ad restitutionem debiti ex contractu licito, tenetur tan. tum una obligatione,scilicet iniusta detentione,quia acceptio fili lic ita cum, uoluntate domini,vel secundum alium dicitur, quod creditor debiti liciti habet actionem legalem contra debitorem, idest potest debitorem conuenire,. aut haeredem in uadicto,sed ille, cui rarata sunt bona minime ideo est prase
Quaeritur tertiosobligatus arione maleficii, puta homicidii aut mutilati nis, huiusmodi,ad penam, uel ad interesse parti oti sae: ratione cotractum. liciti, non habens uti omnibus sausiaciat:cui prius tenetur soluere. Reseondi
37쪽
R. Respondetiit,si debitum ex contractu licito antecem malari umr tenetur
ei,cui ex contractu obligatur, & rat. o huius eli, quia debitum contractum ex malencis,aut eli poenale,ideli ob pinnam impositam a iudice,& lex,quae co-demnat aliquem ad poenam aliquam,non potei in damnum, detrimentuin legitii ni creditoris condemnare, aut debitum ei ratione interesse Mosscnsae factae, pura quia filii occisi pereunt fame.& mutilatus non potet arviplius laborate.&lucrari sibi victum: hunc dicitur,cum ratione malefici; aliquis teneatur principali modo personaliter, quam realiter, ad debitum ex contractu licito, obligetur prius realiter, quam personaliter,ideo lassicit si malector puniatu de persona si vero dc eum ex contractu ei pol perpetratum delictum dicitur tespectu debiti penalis, si cii factum ante concem nationem iudicis,satisfaciendum eit editori legitimo ,respectu interesse, damni facti, eo quod haec facta sunt ante commetui licitum , ex quo facto statim insurrexit obligatio,ideo prius soluenda sunt: ac etiam si concurrunt in eodem tempore, rationibus iam dictis in secundo dubio. Vbi siseisis Quantum ad sextum .scilicet ubi facienda est restitutio.Dicitusis restitutio δε resis..tιo facienda ei ex contractu,aut quasi contractu,debet fieri in inco, ubi consignata fuit res, vel extra eum qn nec debitori,nec creditori damnosa tuerit,exem. plum,res,quae consistit in pondere crimensura,non debet consignari,ubi pie. tium est varium,& si pretium, vel mensura in illo alio loco,ubii edito vellet sibi consignari res, non sunt varia, tamen debitor non debet aggravari saltem vectura. Et de nummis mutuatis dicendum eli,quod restitui debent , ubi fuerunt consignati,aut si in alio loco deducantur cambia seu aliae expensae,pto ut secundum varietatem locotum, temporum current. Et de aliis rebus debitis ex contractu licito Respondetur dili inguendo, si debrior recessit a loco, ubi tenebatur facere restitutione, tenetur sumptibus luis rem debitam mittere, nisi crediton aliud videbitur. Et si res missa perri casu sortuit, Respondetur, si res,quae debetur , mittitur eadem numero, puta idem equus,eadem vestis, ideliber, si perit,domino perit. Si autem res,quae mittitur,non eadem numeror stituitur, sed aequi ualens,si perit debitori perie. Et ratio huius eli,quia res,quae eadem numero mittitur,eit in douainio creditoris,ideo sibi perit: sed quae non et eadem numero,dum mittitur, et in dominio debitoris,ideo di bitori perit. Et si nuntius non est fidelis, ierit eius maliti, Dicitur si nuntius mittitue ex consensu amborum,quia erat communi opinione fideis,dicendum ut sup . sciliceti si mittitur eadem numero, perit creditori, sin autem,debitori: si nutius mittitura debitore tantum . quomodocunque res sit,siue eadem numero, siue non, si erit,debitori perit, si autem nuntius mittitur a creditore ad portandum rem debitam, quoinodocunque sit res,perit creditori. Panormitanus cap. significante,de pignoribus.
Et si dominus rei multum distat a loco,quid faciendum si expensae,quae rex tuntur ad eam mittendam adaefluant, aut superant valorem rei mittendae, tur, quod per epiliolam domino denunciari debet, ut si res est parui mo . menti,detur pauperibus, si ratum habuerit, si est magni momenti vendatur, pretiuin nuciatur per cabia,expensis debitoris, si plerecessit a Ioco solutionis, vel expensis creditoris, si creditor recessit. Et si dubitatur,expensas faciendas inmissione creditorem non soluturum Dicitur,si res et magni momenti,Muominus illa indiget, debet per literas moneri, quid s.ciendum; si autem nou indiget debet expectari commoditas,aut reditus domini, quia nulla lege debitot tenetur ad hoc Et ignoratur bi dominus manet dicit supra. Si autem restitutio debetur ex furto,aur alia Daud mittenda est res sumptibus su
ris, it Caietan. 1.A.quaeitio.οι. articis. I. Et si res missa amicerctui quomodocunque
38쪽
eun te tenetur iterum , atque iterum mittere , donec satisfit domino, qhia culpa sibi imputatur. Et si tantum expenderetur, quantum res valet, aut plus mittendo illam Respondet Abbas in ca cum tu, de viris, Sylvester, Vei- , Restir. ., 4. Si debitor recellita loco, ubi res fuerunt ablate , sunt mittendae sumptibus ipsius, qui est relli tutioni obnoxius, etiamsi expensae duplo excedant si autem dominus recessit a loco,& res suas fine expensis secumferre poterat, di condum ut supra , si vero non poterat sine expensis tunc ad tantum dominus teneatur, quantum ipse pro talibus rebus ducendis expendisset, reliqui quod expenditur, a debitore suppIeatur: quia qui rettitutioni est obnoxius, solum adreltitutionem rei ablat , damnum secu
39쪽
Quae continentur in hoc sexto Capitulo.
T duplieite verbis offendi pote', stilicet maηψ βὸ in F est In tia eum in riando. occulte in absentia infamando. Et ista peceat ambo sunt moriatia ex proprio genere; possuη esse ve-maιιa,ex intentione, sed quomodo, hic apetratur . Teclaratu quomodo homo possit direct in indirem infamari. Docetur, quis teneatur famam restituere, auibus casibys, inquis
DPelarantur auersi modi satisfaciendi iis qui Hrea honor Ufensi sunt. Osrenitur,quod peceat remittat,qui libenter audit infamia proximi. Declarantursex dubia circa restitutionem fama, propter varietatem.
Tractatur de restitutioηe,ad quam tenetur homo propter offensam mctam in pers nam proximi, inprimosus ad vulnera. verbera. Secundo quo ad mortem proximo inferendam. Loiecta ratur per multas conelusiones, quando homo teneatur pro bomi eicio casuali. quando nou. II Interficere hominem propria auctoritate, quare sit mortale. ramum binieidium est commissum a multis, etiam casualiter, quis eo
33 Teclaratur quanta restitutio fieri debeat nomorte hominis. υbi notatur quadam regula, stillae fieri debet plus,uel minus,secundum varias, o diuersas conditiones occisorum. 24 Tractatur bacsuprad.cta reuitatio quibus pessonis fieri debeat ubi docetur,quod non on bus propinqw oecis necissaria est. I Dubium agitatur,scilicet, an qui delictu eommisit,si a publiea iustitia
punitur, teneatur ne strapamam corporalem,ad damnum proximo
factum pro illo delfcto I Declaratur, quando auctor alicuius maleficii secteti tenebitur pro damno, quod aliquis innocens,iniuste patietur pro illo delicto. i iocetur quando ferri sitsatisfactio pro aliquo delictostereis, ut commode fieri possit,ne illum faetendo delictum manifesaretur, σ
40쪽
De restitutionesam, indamnifacti
Ictum est supra, aliouem posse damnificari circa tria scilicet circa bona temporalia, famam. personam Absoluto primo
mebro,videlicet quomodo homo ad relii tutione teneatur cirisca damnificationem in bonis, restat nunc videre de reliquis.&primo de fama,&honore. Pro quorum intelligentia est primo aduertendum secundum Duplieisin D. Tho. . h. q. 73. artar.quod sicut facto, liquis dupliciter laeditur, scilicet ma- - -ἀγροnireite,ut per rapinam,violentiam inserendo, occulte,vr per furtum, dolo rem Frauserendo, ita etiam aliquis dupliciter potest laedi verbo,scilicet in manife-tio, uando in aciem contra eum loquitur, e quod detrimentum affertur honori eius,cui verba significantur, hoc peccatum vocatur contumelia,que nil Gαι,-lia aliud est, quam iniuria,qus per dehonestationem, irreuerentiam contra ho ... honorem alicuius exhibetur,quq oritur ab ira,ideo eius filia est. Alio modo occulquando verba contra aliquem proferuntur in eius absentia in angulis, eo 3gnorante,per qua deditur eius fama,& hoc peccatum vocatur Detractimque .lic definituri Detractio est denistatio alienae famsper occulta verba Quae, ut Plurimum,oritur ex inuidia,&ideo eius filia est
Quae peccata sunt valde gravia,eo quod Fama,&Monor sunt res preciosi es, quam bona temporalia, per quorum desectum, quandoque homo priua '
tur multis bonis animat, corporis, aut diuitiarum, pensatis conditionibus Personarum, impeditura multis bene agendis,quibus per infamiam sibi im-Positam putatur indignus. Unde dicitur Eccle. i. Curam habe de bono nomine,hoc enim magis tibi manebit, quam mille thesauri magni,&preciosi. Haec peccata formaliter loquendo genete suo mortalia sunt, possunt esse venialia Poeeαιο- Per accidens hoc enim discrimen et inter peccata, qui consistunt in facto , --οριι alia quae in verbo, in illis namque ex solo obiecto peccatum genus habet, pu- .em genere ea homicidium,furtum,& similia, ex se solis lunt ex genere mortalia, eos se mortala sunt tamen esse venialia ex causa, intentione, ut diximus in primo capite, e sed in his, quae vel Iunt, non nisi ex adiuncta intentione, formaliter mor. talia sunt, ratio est, verba namque non offendunt quatenus sunt res, ut a cidit in factis, sed quatenus signincant significatio autem ex intentione de pendet,inquantu exprimuntur tali,vel tali intentione,unde fit,* non visco- tumelia, detractio est mortalis, sed quae fit animo, intentione offende di,quae cum perturbant pacem, amicitiam, tollunt charitatem, ex conis sequenti sunt mortalia, ubi vero non interuenit iactatio conuicii , denigra, ionis,non est mortale. Vnde in triplici gradu esse possunt,scilicet,ut quando Que sit mortale quandoq; veniale, quandoq; virtus Exemptu in columelia, In is νe
Quin quis conuitium graue,& verba contumeliosa ex intentione per iracudia uariatio esevomit mortale est, dum autem talia dicuntur ex quodam usu inter vulgares , oreale, sua
qui inuicem quicquid in buccam venit conuitiantur,quibus verbis aliter di daque sve Mis fides,adhiberi non soletidubium non est,quod sit veniale;dum vero sum nisis.1io praelatus, magistet,vel maior natu animo corripiendi, aliquod tali u verbor contra luseriore prolati cum moderamine in actus virtutis est .Exemplum Secunda Para. inde- Dipiligo by COOole