장음표시 사용
41쪽
la detractione,dum aliquis ex intentione proso verba infamatoria contra Hiquem,famam eius denigrado,mortale eli,du: ailtem profert aliqua verba per quae fama alicuius laeditur.non intendens illam infamiam, sed aliquid aliud. puta quando dicit peccatum alterius per viam narrationis,ves quartilop. Osert illud ex leuitate animi sine necessitate, dummodo non sint verba adeo grauia, quod notabiliter alterius fama queretur ut clarius inferius dicetur veniale est. Et si aliqua verba proferantur propter aliquod bonu, aut necessariu , puta quando debet, 'uio debet cum debitis circunstantijs, non solum non est peccatum,sed actus virtutis,quamuis per ea alicuius fama denigretur.
Fima alicuius du liciter denigrari potest,directe scilicet,& indirecte, directe quidem,quadrupliciter, primo quando falsum imponitur, quod est omnibus maius; secundo,quando quis peccatum alienum suis verbis adauget,seu aliquod factum malum affetit esse plus quam reuera eli tertio quando aliquod
verum occultum reuelatur; quarto quando aliquod factum de se bonum, dicitur esse factu mala intentione Indirecte tripliciter,primo,quado quis negat bonum alterius contradicendo, non esse verum, quod bonum asseritur, secundo quado illud minuit suis verbis,ut non credatur esse tantu bonum,quantum asseritur, tertio quando malitiose reticet tempore,quo expedit dicere,dum enim
de proximo dicitur aliquod bonum te praesente,& collat te illud nouisse,&Ψ- mi es eu aliquo liuore, tale filentiu est signum alicuius infamiae, quandoque causa impediendi eum in aliquo bono,de quibus omnibus inserius dicetur. - - si Quaeritur modo,an qui denigrauit famam alietius teneatur addams restitu. .e-- . tionem Pro hoc dicitur, qudd restitutio cum sit actus commutatius Itiuitiae, quae condistit in quadam aequalitate bonoru,& bona fama, seu gloria alicuius
numeretur inter bona hominis consequens est, ut sicut homo tenetur ad restia tuti nem,quado abstulit proximo bona temporalia, multo madcteneatur ad restituti6nem famae,cum sit bonum preciosius,quam sunt clivitie,iuxta illud Prouerti vigesimo secundo Melius est nomen bonum quam diuitiae multae vade ad quaen tum multipliciter respondetur.
Qui detrahendo , famam alterius notabiliter I sit iniustE salsum dicendo ,
peccatum mortale illi imponedo,peccat mortaliter,& ad restitutionem tametenetur ad necessitatem, confitencio se talium dixisse.
Dixi notanter detrahendo quia quandoque potest laedi fama alicuius sine
detractione,& est quado dicitur peccatu occultum alicuius, his,quibus debebat,puta praelato denuntiando,aut accusando,ut prouideat,vel dicitur his,qui possent prodesse, vel dicitur sibi proprie eotam testibus correctionem uatemnam faciendo,in tali casu non est peccatum, imo est actus virtutis.
Dixi alterius quia secundum Sotu inde ratione tegendi,vel detegendi me bro .c.3i in libro f.de Iustitia iure,q. 9.& Adrianum in quarto L .regu lariter loquedo infamare seipsum,seu detegere propria peccata, per quae fama
laedatur,rvon est mortale. Sed secundum Caietanum,.quaest. 7 .arr. . Opposi V --σ,-- tum dicitur. Uerum Nauar.c. 18.nu. a 7. Concilians hanc opinionem Caietania ' dicit vera esse in quattuor casibus tantu, scilicet quasi ex eius infamia secue retur damnum animae aut vitae proprie,aut aliene,vel honoris aliorum, vel iam
cluta bonorum alterius. Dico animet propriae puta quando conseruando pro pria fama se honeite continent,ouod si ipsam amitteret se infamando in inastinentiam laberetur, de ipsa amplius non curando Dico etiam aut animae alienae puta quando aliquis pro iusto habitus,&reputatus, se infamando,occis est, ut alii in eadem peccata labantur. Dico secundo vite propriae vclalienae
puta quando ob tormenta aliquod peccatum indebite detegit, indebit dico, quam illud coactim non tinetur,cum ma sit conuictusAut quando aliquod
42쪽
meratur ob tormenta sibi falso imponit, propter quae sui ipsius, aut alterius
Iacturam membri,aut mortem mereatur. Dico tertio honoris aliorum puta
quando aliquis religiosus,aut monialis se infamando religioni,aut monasterio notabilem intamiam inserunt.Dico quarto,&vltimo bonorum alterius puta quando aliquis virprobus,cuius operibus indiget; espublica,se infamandoἰ ineptum se facit ad eius gubernationem. In his quattuor casibus,quia sibi irs, vel alteri praeiudieat,in his quorum non est dominus, de iure praesudicare non potest peccat mortaliter &de falso contra se dictum mentiti debet. Iacaeteris vero casibus cui nulli praeiudicet,non est motiale seipsum infamare. falsum sibi attribuendo, aut uerum occultum propalando, nisi quando sua
peccata cum aliqua iactantia narraret, tunc enim, quandam complacentiamae praeteritis commissis ostenderet.
Dixi notabiliter quia quandoque eontingit dicere aliquod malum, per
quod diminuitur fama alterius, quia illud non intenditur ex animo,sed aliis quid aliud,tunc se aliter non est detrahere, per se,sed materialiter,&pet accidens,&est quando dicitur peccatum alterius,per viam narrationis,vel ex lauitate animi, incuria,non aduertendo quid dicat,vel quando aliquod fatissum dicitur dubitatiue, vel ex auditu ,ei fidem non prellando. Vel dixi notabiliter invia si detrahendo diceret alioua uerba parui momenti, cum non offendant notabiliter, non tenetur ad restitutionem: puta talis est homo negligens; aut aliqua tutum miser,& tenax de rebus suis vel quado dicitur aliquid, quod secundum humanum iudicium illi personae secundum suam conditi nem non reputatur infamia,puta si diceretur militi se descendisse in duellum, secus si diceretur eletico, vel quando diceretur aliquod mendacium de aliqua Periona,quae erat publice infamis, puta meretricem admisisse hac nocte hominem, quem re vera non admiserat: uel quando infamator non est fide dipnus. aut ioco dixisse creditur, propter quae illi nulla adhibetur fides in huiuunodicum non offendatu persona notabiliter,non est locus restitutioni. Dixi iniuite)ubi enim fama obnubilatur,& non offenditur iustitia,tunc in Lamator non ponitur sub iugo restitutionis, ut accidit illi, qui uerum patefacit,aut in iudicio recte accusat maleficium supplico dignum,qui testibus conuinci potest,quamuis id malo animo,&odio faciat, peccat quide mortaliter, qui contra charitatem delinquit, non tamen tenetur restitutionis vinculo, quia iustitiam non uiolauit:eodem pacto dicendum est,quando Pregatus pro Infamatio raderetpeccatum illius,quem recte condemnauit,&similia. Sed contra iusti era νώφινι-
tiam taceret ille,qui in iudicio,vi si uerum diceret, imponeret accusando, ruanaosiat. tamen non seruauit iuris ordinem, scilicet probare nequiuit quod exposuerar: ac etiam quando quisque audivit,ita reseri,ac si oculis vidisset,qui modus diffamandi ei ita usitatus,& minoris existimationis,ut multi in hoc decipiantur,quod bene aduertere deberent confessari j: quando scilicet id, quod dicitur,non est publicum,nam si esset publicum,quod etiam alia uia malum cur Teret,ac vires eundo acquireret. Iustitiam non offenderet ac item ille, qui intulte falsum crimen imponit,ideo dixi etiam falsum dicendo & recte adiunctum est,falsum dicendo,&iniuste, enim uero contingit quandoq; sine iustitiae offensione falsum producere, ut accidit iudici innocentem condemnanti
secundum allegata,&probata, is autem quamuis famam innocentis eum condemnando laedit,quia tamen secundum allegata,&probata iudicat,non tenetur ad restitutionem,falsum ei dicendo: testes autem iniuste falsum testado bene tenentur,dico non teneri iudicem dum iudicatinam extra iudicium, si ipse id asseueraret, aut alia priuata persona, non est dubium, quin non euaderent iniustitie labem,& ex consequenti testitutionis in laqueum inciderent. Dira Dipiligo by COOQ le
43쪽
Dixi peecatum mortale ei imponendo quia si esset veniale,quod 1 isnon et infamatorium,aut esset aliquis desectus nature per huiusmodi no teneror, nisi rone alicuius personς grauis mam dicendo huiusmodi desectus nature cis Oeea . . aliquibus malis circunstantiis, quandoq; aliquibus Monis notabiliter infamia
-dia ea in rata circa honestate uitae, quantum ad modu dicencu,qnque alio uibus persoαι- nis notabilem infamiam inaucunt, ut sunt moniales,puelle nobiles,ualde religiosi,& huiusmodi. Sicut ex opposito,quandoq; peccata mortalia aliquibus personis no inserunt infamia,ut accidit aliquibus iuuenibus saecularibus, qui,s de eis fornicatio diceretur,tanti facerent cide aliquo conuiuio notarenta Qui peccatum alterius suis verbis adauget, dicendo plus eo,quod facturo est,peccat mortaliter,& tenetur de illo excessu. Qui opus bonum alterius mentiendo , mala intentione fictum esse dicit peccat mortaliter,& tenetur dictum emendare. Qui interrogatus de uita,& moribus alicuius viri probi, dum tenetur eluxvirtutes notificate 4 malitiose tacet cum illius notabili damno puta , quia quaesierat, uel expectauerat aliquod bonum,quod habuisset, si de se bene relatum fuisset;peccat mortaliter. Nau ibidem nucia. Qui audit peccata alterius, siue fuerint occulta, siue falsa, Mea nartat ita celtitudinaliter,ac si ea uidisset,cu nec viderit, nec certo sciverit,peccat mortaliter.& tenet se emendare, dicendo se illa audiuisse. non credere esse, ta, nec hoc susticit,ut tunc dicetur:si autem narrat illa solummodo, ut audiuit, animo non ledendi,aut infamadi, sed ex quadam leuitate, nec assit ita esse vera, sed tantum dicit sic audiuisse , non peccat saltem mortaliter secuti dum Scotum in .dist. I s. q. .&Caiet. secunda secundae , quaest. 73.arca quos sequitur Nauae. I 8. . 3 6.qui censent,hunc modum dicendi non esse directe in amate,& ideo nec teneri ad restitutionem: sed secundum Sotum libri .de Iustitia riure,'. io dicitur hoc non esse conscientias tutas reddere,saepe,nam que accidit illis,qui alias non audierunt, concipere nouam sinistram opini nem,unde in his, similibus casibus tenetur dicere,se leviter locutum fuisse, nec sufficit se excusare, quia quandoque excusatio pati niaiorem credulitate apud ingeniosos,sed omni meliori modo, quo poteli, opinionem , quam audientes conceperunt adimere debet:nisi fuerit tam publica, aut is quibus dicitur alias nota, quod non opus erit. Qui alicuius famam depressu, uerum crimen occultum tamen ,contra ordirinem iustitiae,scilicet accusando eum in iudicio. non ualens probare, tenet
illum reuelate quantum est ossibile,sine tamen suo medacio: led quis modus tenendus est,difficile est cogitatu Scotus namqs o. Th aiunt accus tot edetractorem diaere debere se inique,ac malo animo illu infamasse,&huiuiuio-di,quem modum dicendi credo nihil utilitatis,aut releuationis afferre, rati nibus nupet dictis: ideo Sotus quo supra lib. .6.ωCaiet aiunt detractorem non amplius debere de re illa loqui,sed a iudicio se retrahendo ubiq; de illo honam famam seminare debet,quantum fieri otest sine menti cio, modos verius narratoin si per hoc,alij,eo quod non sc retractat,confirmationemdsecti conciperent, tamen amplius fieri non potest: tenetur bene ad reficiendum innum ei datum, expensas cum sui defensionem peractis rellituere, eis ab aliquo bono eu impedierit,tenetur ei recompensare quantum possibilitas permiserit ad iudicium ni viri, non tamen integru, ac si de salso eu infiniasset: ad hec omnia tenetur,eos contra ordine iustitis eum uexauit,ut dictu est. : famam ilicuius lacerauit,peccatum occulium extra iudicium per anguina laminando,Peccatra Orobi facere non tenearur eo quod.
44쪽
eo'ubliustitiam non laesit,i si illud uni soli secrete reuelauiri non peccat
mortaliter, nisi ille,cui reuelauitiet plana multu grauis, magnet auctoritatis apud que infamatus erat in bona aestimatione.Solus i. q. ro. de Iuliit.&iu. Qui narra peccatum alicuius, quamvis graue, ex cuius narratioue illi nulla
oritur infamia,vel quia est publicum, vel quia illa persona est talis coditionis, quod de talibus se iactare solet,ut accidit aliquibus iuuenibus, qui de semic
tione se iactant, non peccat, saltem mortaliter.
Nota quo ad modum restituendi famam, quod non satis est,coram eisdem, quibus mendacium dicta est, solummodo se falsum dixisse confiteri, quia per noc solum non tollitur opinio mala de mete hominum,quam conceperunx de Trais is
nouo aliquo peccato aliω non audito, cum sint procliuiores ad credendum 'mala, qtiam bona sed oportet dicere tali ordine,viri tua culpa fuerit infamia maculatus, tua quoque diligentia sit vere piirgatus, etiam si opus fuerit iuramento, aut testibus adhibitis monstrare te fallum dixisse.
siuantum adfatisfactionem honoris
ovi honorem alicuius per aliquam iniuriam laesit,debet per aliquam reuerentiam, veniam petendo, illi satisfacere, qui modus est accomodatis s. . mus, dum enim contumeliator percontemptum alium subiugauit,per aetum .d. .a, contrarium,ut per proprium antidotum se illi humiliare coveniens est qui in a.d.ι. a.dus non est cunctis necessarius, quando quidem contumelia potest esse tanta, quod haec non lassiciant, sed alia via remedium sumendum eil neq; interis glaates.& nobiles modus ille obseruari consuescit, sed alijs honestis viis satis neri talibus sonis, Confessati, petere debent, praesertim, ut non heant animia se vindicandi: excipiuntur etiam superiores,non enim decet pr*latos a suis subditis,aut nobiles a plebeis veniam petete, sed alio honesto modo fieri poti Nota etiam, quod audiens detrahentem alium poteit, plus, aut minu , ut D. --ἀθλ-
eque sicut,&ille peccare, unde Beatus Bernardus ait.Detrahere,aut detrahen' --d, o
tem audire,quid horum damnabiIius sit, non facile dixerim: si enim audit mor is c. taliter assentiendo,, illum incitando, ut dicat, peccat plus quam ille, qui di
eit,quia causani praebeti Si autem audit,non prebendo ad id causam, nec impe s.--αdlendo,sed tantum eo delectans,peceant quantum qui dicit: Si vero audit sine assenssu,&delectatione peccat minus Vetu circa hoc in tribus casibus potest Peccare mortaliter;primos et episcopus,a ut alius superior,cui ex officio corrigere competit, non corrigitisecundo quicunque sit, dum audiens nescit aliquod notabile damnum seu periculum inde secutum,aut ipsi detrahenti aut alteri,quod contra dicendo vitate posset,&non contradicit:tertio quando aliqua negligentia erassa, aut vili timore a correctione fiaterna se retrahit,dum posset inuare, quia contra charitatem faciunt huiusmodi: nisi aliquo tutio . more.aut verecundia se,etraherent. Et si dum audit detrahentem,ei resistit contradicendo verbis,aut signis aut geltu tristi, fgnificando non posse pati talia
Pro coplemento huius maletiae breuiter taet .sunt aliqua dubia examina γm qu propter varias Doctoru opiniones reddunt di cile negotium: nos au turium. tem singulorum opiniones tangemus,ut nusquisque abundet in suo tensu,&quod melius videbitur legatis. Queritur primo,an si in uno loco puta Rome in ramis est,ticeat in alio loco, Puta Neapoli,ubi habetur in bono nomine,infamare Caietanus opusculo io. αὐ- eo auri sic; Adrianus Quodlib.x.q. r. opposita sententia tenet,sed hae distoriit -- Soeus.ll P de Iust.& iure.q. io.aistinctione cficiliat dicens; si ille, qui Rom*in f inis enectus est,suam fama amisit auctoritate publica in iudicio,publico prae Parδ. conio,
45쪽
conio, nec de peccato suo emedatur, potest sine mortali,& restitutione detegi; nam dii quis sua culpa in pena delicii iure publico fama expoliatus est, daraeit facultas unicuiq; suum scelus pyalandi, sed si vita, moribus ei Pendatus,
bonum nomen alibi recuperauit, peccatum esset contra Charitatem dum ubi pro bono habetur infamares: Si autem rama amisit no publica auctoritatri sed piluata alia via,cum illa iure nysiit priuatur,non percidit Ius honoras, e famae sui, unde mutatus domicilio,vbi pro bono habetur peccatum esset re ortale ii lum detegerc, 4eiIetur eo modo, quo tenetur, qui peccatu secretu detegit. ob um Quaerit ut secundo, qui falsin infamauit a multo tempore aliquam honeliam mulierem, ex quo res data et in Obliuionem,& postea pinitentia ductus,an debeat facere rellitutione apud eos, qui de hac re amplius non recordantur' Respondet Sylu verbo Detractio negative, quia forte de hac re non recordatur. si haec dicerentur,effer, vulnera renouare, Iesmaior infamia sequeretur. Caietanus autem dicit oppositum, eius ratio elle quia non contiat auditores esse oblitos,& multotu nunc non recordamur, quorum pollea reminiscDDur ,
Sente tia in ideo ad testitutionem teneri. Sed hi facile conciliati possunt, scilicet si probabi liter iudicari potest,auditores amplius de infamia recordari non posse sequere Sylvestrum. Si autem iudicatur rem non esse ita oblitam, per hoc edictus infamiae a principio causatus permanet, sequere Caietanum, Iudicium maxime fieri potest ex temporis longitudine conditionibus pei sonatum, puta si sunt senes,qui facile obliuiscuntur,aut varietate tribulationum.. .s; Quaeritur tertio, an teneamur famae alterius satisfacere cum detrimento no Ilia tam , quando alitet fieri non potest,nam dicendo me mentitum esse ,
odio,ac iniquo animo me infamasse talem, ut ei locum, aut gradum, ad quem aspirauerat, usurparem,&prome procurare, si nulla,absque dubio apud auditores videretur homo ambitiosus,iniquus, loquax, male conditionis Restondet Sotus quo supra,quod etiam cum detri centopropris famae, alterius ranam recuperare debemus . non enim ulli licet cum alterius iniuria sibi consulere: nisi in casu,quando infimator esset superior,&persona grauis existimatia nisu espectu ot Tensi: non enim decet praelato suo subduo famam restituere cum tanta iactura suae reputatio ais , dicendo 1e esse mentirum , aut virum maguae auctoritatis alicui priuatae personae,aut nobilem faniam tuam maculare,ut plehei fama dealbet,debet tame alia uia illi satisfacere, scilicut offensu exaltare, aliquod os scium praeliare, aut saltem pecunia compensam ut melius videblue. Et quainuis flue afferit tamam pecunia compensari non posse, melius tamen cuin Scoto, O.Thona. dicendum: enim vero cum pecunia si pietiuomnium rerum, inter quas fama computatur.ideo per illam, aut aliud pecuniae itimatale compentati potest . Idem dicendum quando simpliciter fama re-uitui non potest. Qua titui quarto, an teneamur famam restituerecum periculo nostre viis Dicitur regulariter,quod non:quia vita est bonum altioris ordinis, unde sicut non debemus pro restitutione bonoruin famam amittere, ita neque vitam pro tama:verum Sotus quo supra credit,in aliquo casu debere,scilicet quando aliqua illustricta milia de haeresi,aut crimine laesae mateliaris, ob falsum testim uium perpetuo ditffamata redderetur,aut quando aliquis ob fallain testimoniumorti addiceretur,&per retractationem testis falsi huiusmodi reuocari pos- sent, tenetur etiam cum periculo suae vitae illos liberare.
lxitur quiuis,qui accucitur de aliquo crimine occulto,quod probari no
*es potvit,negando,&accusatorem de calumnia,vel falso notado, an teneatur ad με ε . restitutionein fama .eo quod accusatui indirecte de calumnia infamauit Ad hoc respondet Scotus ii .diluis cuces,si reus dum Iuris ordine seruato inree
46쪽
rogatus non solum negat veritatem delicti, sed etiam dicit accusantem esse calumniatorem,& sibi talso ex odio imposuisse,tunc non solu peccat mortalitet noli fatendo iudici interrogarii secundum sormam iuris,sed etiam tenetur accusanti famam rellituere. Sed quaeritur ultra, quomodo debet illam facere Dicitur,quod non debet retractare apud iudicem, sed per alia verba sobria satisfacere, dicendo forsan habuit bonam intentionem, huiusmodi. Si autem reus non interrogatur iuris ordine seruato, in casu, quo delictum probari non po-
teli, ait D. II . . . q. 69. ar non tenetur respondere,sed subterfugere,nec af
firmando, nec negando, si vult se a peccato praeseruare, si negaret citra iuramentum,ait Otus quo supra,q.io. peccaret venialiter,quia non mentitur perniciosE:& si cum iuramento,peccaret mortaliter,nec tenetur ad relli tutionem famae, accusanti, quem indirecte de calumnia negans tot notauit, quia nullaminiustitiam contra accusantem in tali casu comisit, Sytu Verbo, Detractio. . 3.& Richar ii dilaec .art. s.q. 3.aiunt, si accusans remanet infamatus, sibi imputet eum proposuit coram iudice, quod probare non potuit, ipse enim sui principalis causa sua intamationis. Et si ultra quod negat,accusantem de calu-nia, falso punctauit,debet ne illi rettituereὸ Respondet Caietanus assumatiue unde in tali casu alter alteri satisfacere debet, i qui non potuit probare verum,dicat se iniuste infamasse, reus de veto occulto acculatus,dicat se falsis calumniasse, quod Sotus ubi supra non approbat, quia sic esset suum peccatu
conficinar quod non tenetur: unde vel per alia verba sobria fiat,vel per reco- pensationem ad inuicem,alterum alteri remittendo.
Hinc oritur aliud dubium Lan quisque possit fine peccato suae famae renun Q --- .ciare Caietanus ait quod non Sotus autem quod lic: ad hoc breuiter dicerem, Crier.
qui potest sine peccato seipsum infamare, potest sua famae etiam renunciare; ε ω . quis et hic,dictum est supra in eodem capite. Auctor. Sed hae animaduerte quod fi accusans, qui indirecte calumniatus est,homo Merte. fuerit probate vitae,ut his calumniis non obstantibus, pro veraci haberetur,aut alia via se purgando famam recuperauit,debitor absolutus est a restitutione. Postremo,non est silentio praetereundum unum dubium,scilicet,quando di miscatur iudicem interrogare reum iuris ordine seruato, quando non ut inde sciamus quando reus teneatur veritatem dicere,in quando non . Respondet D. Th. loco supra citato,quando de illa re,de qua reus accusatur .rεο-
praecessit infamia, vel aliqua expressa indicia apparuerintive quando praecessit semiplenaprobatio,tunc iudex secundu formam iuris a reo veritatem v xi. git, ex consequenti reus etenetur veritatem exponere,alias peccaret mortaliter,& ratio est,quia facit contra debitum iustitiae,per quod ipse tenetur suo superiori in his, ad quae ius praelationis se extendit. Si autem illud,de quo iudex
interrogat,et occultum,&vna dictarum conditionum saltem desecerit, tunc reus non tenetur iudici respondere,quia iudex non seriiatius suspiἔelation js,Nee dicas per hoc reum debere mentiri negando, sed se praeseruare , nec arsis mando,nec negando.
Et nota de his tribus conditionibus requisitus:&ptiuio,non omnis infamia Nota. sufficit ad obligadum reum iudici obedite,sed illa infamia requiritur,quae eli Mais inia
clamor,seu fruquens vox infamia certi persons de tali delicto apud probos vi res tur amros, apud quos persona illa de crimine rationabiliter reddatur suspecta. Dixi r ,πι urici Nequens uox, leu clamor 'uia dicta paucar personarum non facissit tale in Wbea η δ iamia Dixi certae personae quia itequens vox cuius auctor non dicitur,el ru e t r.
47쪽
hm,cap. inquisitionis, ubi leguntur haec verba. inquistio debet fieri solummodo super illis,de quibus clamores aliqui praecesserui.Dixi apud probos viros
quia trequens vox multarum leuium per arum,non facit infamiam,si apua probos, uraues sit in botra opinione. Nota fecundo, quantum ad indicia,quod opus est, ut sint indicia expressia, indiri nonia . qualiacunque indicia sufficiunt,sed mantialia, persecta misella di-νervirant- co, ut manifelle indicent tale factum,scilicet, Quod talis pei sona perpetrauit; perfecta,dico, quia singularium personarum dicta diuersa, no faciunt perfectamdicia. Et dicitur indicia in plurali,quia regulariter unum indicium non iussi cit:&dico regulariter, quia quandoque unum suiscit Mesi quando est unus
testis integer,& bonae amat omni exceptione maior.
Ideo tertio. Dixi quando praecessit semiplena probatio idei unus testis ad
iudicium vocatus,& productus,ut vere tellis iuratus,qui integre, directe doxorabit .e v su commissionis criminis testetur,nulla exceptione repellibilis.Vltimo nota, eos inrarim ludi opus est, ut ista indicia ex processu sint notavi manifesta reo, ut sciat leesse in tali articulo constitutum in quod tenetur Obedite iudici praecipienti, Mextoquenti veritatem;alioquin,cum ipse reputet se esse occulta, illa ignoret, talis ignorantia facti excusaret iplu.n unde iudex deberet ei mauiseitate
processum,dum extorquet abeo veritatem, hae de restitutione famae.
De restitutione circa damnificationem sactam in perso .
T quia vidissim est supra:ex natura uitulae c6mutatiu oritur lex,ux quidamnificatur in bonis,reintegretur per aliqua copensationem: vita hominis, eaq; quae ad corpus perrinent, inter bona nostra,im nugis cogenita numeretur,ideo postremo videndu est,qualite homo teneatur ad restitutionem ob dani Mationem in personam alicuius; pro quo dicuntur multa. Primo,damnificans alterum in corpore,aut intulit vltimum damnum,scilicet mortem, aut aliouod damnum cara inortem, hoc uel inmediabile, ut truncationem, aut mutilationem membri,uel partem eiust aut remediabile,ut vulnerationem, aut aliam laesionem curabilem: unde dicitur. Qui percutit seruus 'alterius,tenetur reficere danmum passum serui domino,ide quantum ille seruus seruire poterat,donec conualuerit, ta expenso factis a domino in medicando: o vianis Qui uulnerat hominem liberum metur ultra satis adtionem inivriat iliatae reficere expenses medicationis facias, sicra persona pauperio uae liciore pane aequirebat,aut utilis,quae arte,aut aliquo ossicio uiuebat, clucrifacere poterat,tenetur compensare quantum lucrisecisset,tempore quo male habuit, fi deformitas aliqua, aut cicatrix inde remansit, non est compensand quia noest pretio ae limabilis. Qui mutilat,aut truncat aliquod membrum aut partem eius alteri, propter quod ille remanet inhabilis ad laborandum,negotiandunt,aut exercendiarte suam, puta truncat,aut mutilat manum sutori,qui amplius non pol artem exereere,aut mutilat brachium laboratori,qui amplius non potest laborare, uictum sibi acquirer aut pedem mercatori,&negociatori,qui eudo amplius negotiati,&de sibi necessariis prouidere non potest. Dico notanter manum tutori, pede negotiatori,quia si pede sutori,oui misset sedendo suere,& manum negotiatori qui posset sine manu ambulando negotiari, non esset lata iactura, ex consequet lata obligatio restitutionis,sicut in primo casu,ubi omni remata uia reinanet destitutus. Dixi membruiu,aur partem eius pus digitum ei
48쪽
em marime distus deseruit,pura,amputauit digitu musteo, sine quo amplius
sonare non potest, qui arte illa uuebar. in omnibus illis, Imilibus casibus, tenetur reficere,ulira expensas in medicando factas, placa tonon, con lationem ipsius latrafflicti perpetuo orbati, totum damnum inde secutum siue fuerit ad tempus, siue perpetuum,ad iudicium prudentis. Quantum ad testitutionem pro uita ablata,est maior dissicultas nam ut coiter ex Doctoribus habetur, quando restitutio facienda est,si res secundum spe . . ciem reparari non psit,fiat secundum Φei possibilis,ad arbitrium prudentis,&cu uita, persona hominis sines,qus eadem in integrum restaurati no possit, ideo ditMultas maior ei huiusmodi taxationibus,quandoquidem ut in c. fin. de iniuria,&damno dato,nil parercularius habetur,quam' reficiatur damno datum; qui sermones adeo uniuersales, etsi sint magis ueri, non tamen ita utiles. unde insiste dum est particularius circa tria,quantum ad consessarios pertinet primo,an de omni occiso fit racienda restitutio essecund*quanta tertio pse, vi. qu bus haeredibus de necessitate fieri debeat. Circa primum .idest pro Docci se ιδ istis facienda sit restitutio dicitur, Qui occidit auctoritate publica, aut in bello Tisiatis.
iusto, non tenetur pro uita hominis,nee peccat.
Qu,occidit in bello iniusto,& causam in rustitiae ignorat,non tenetur,ut supra, hoc non sollim in communi agi testa,quando permixti accedunt, uera etiam in singulari certaminem ait Sinus lib. s.de iust riurem . . Qui inuasus se defendendo alterum occidit,quando aliter euadere non pol, nec peccat, nec ad aliquid tenetur,quia mors illa secuta in sua de sensione non est intenta,sed eli medium necessarium suae euasionis,&ensecuis detensionis, in de illud uulea in inter Doctores Vim ut tepellere licet cum moderamine re finculpatae tutelae. Dixi inuasus nam secundum D. Th4.1.q. 6. . non licet ex in 'Vtentione holem occidere auctoritate priuata,rdest non licet alteru aggredi prelaeniendo,ad cauendum iniuriam, uelissultum futurum; pura ideo inimiculneum,mea uressur paratum,no labeo eum praeuenire, eum occide ,ante
qua me occidat, nec exρectare insultum,n possum subterfugere pugni, Dico non debeo euria petiuenire,si aliter euadere possem,nam si aliquis inueniretur in aliquo diltrictu, ubi iudicaretur no posse euadere nisi preveniat inimicum, puta aliquis py inimicitias diuersatur in aliqua domo inclusus a suo inimico, quam a expectat iscios, aut opportunitate,ut eu occidat, vfi inclusus nullatenus euadere pol mortem,nisi praeueniat inimicum ictu iaculando a senes it Item mulier innoxia iaceέs in lecto simul eum marito, scienseuidentae ei, sub cetvicari abdidisse gladium,ut illam dormientem iugularet ex causa suspitionis,uel malae informationis, possetne gladium furtim arripere, maritum interficere,ut se praeseruaret,quando esset in tali districturi fugete e lecto,&se saluare aliter non posset,quia camera est elausa,vociferare non potest,& huiiusmodi Ait tus quo supra,&abeo Nauar. cap. s. num. 1 non est,cur non
liceret in his, similibus casibus inuasore praeuenire. Unde si in talibus fi praeueniendo iudicabitur potius desensio quam aggrenus , ideoque, non liceret huiusmodi condemnare post ructuriumuis talia praedicari nosue at si pro pterea dixi se defendendo. Duri quoque quando aliter euauere non mira
nam si se posset defendere fine inuasoris morte, no liceret; pura quia armisbauφsociis est magis munitus et quia cedere, aut fugere nis posset sine suo nias no dedecore, tunc mois inuasoris non esse medium necessarium 4 etthctus Laeeuasionis, ut dictum est,sed esset homicidium ex intentione , quod non liceret. Et notanter dixi fugere sne suo dedecore nam si viro esset magnum dedecus terga vertere, ita euader tunc pro des Done honoris sibi liceret in uaso Iem Pectar audis illi obuiam iacet disieciet in tanto ciuiuieto,quod nisi
49쪽
oecideret,no pollet euitare alapam,aut fustis pereuli em,possetiti sui h
Dubiomis, noris defensione eum interficere:caeteris autem alterius conditionimion lice--νώ- re sine mortali. An autem post factum liceret fugientem persequi,& interficere ut acceptam iniuriam a se aut erat dicitur,quod non,quia tunc esset sumere vindictam,quod non liceret sine mortali, nisi in casu quado iniuria talis esset, quod magnam iacturam honoris pateretur illa nobilis persona. tunc in eodem conflictu iniuriantem persequi posset, tantum percutere, quantum opus enset honorem recuperare; si autem fugiens in tuto se posuetit,aut se abscondit,
non licet eum inquirere. Nauar. c. I. nu. post Sotum in loco superius citato.
δηρὸνfrio. Qui interficit furem de noete impetentem, ad nihil tenetur, ait Scotus in uorem, n/o dist. φ q.4.quia nocturnus praesumitur esse homicida,hoc est paratus occidereneis ori sibi resissentem δε ideo impune occidi posset, quod non praesumitur de latem H diurno,&ideo non posse occidi secundum eum, sed secundum Sotum lib. s. de
Solus tuli Miu.q. I .art. s. Nauar. p. s. num. 2.& alios dicitur,etiam diurnum posse
Natiae. occidi pio defensione bonorum dico, quando sine illis vivi non possit I. fin .ff. de Ieg. nam si aliquis occideret latrunculum,sue alium furem,qui furatus cli
p. 6se pia bi centum aureos,aut similem quantitatem,retis esset homicidii Nec etiam limas, de homi ceret, quando spes certa esset recuperandi rem furto ablatam alia via, cilicet Οὐ νοίωκε quando iuridica,aut medio amicorum,&similium: sautem esset dubia,libe-νarao rum esset domino uti iure suo.Sotus quo fuera Tempus aute, quo liceret hoc facere est,dum fur actu furatur,aut dum fugit cum piaeda,tunc licet eum persequi, ii uerficere, ut praedam recuperet, si aliter recuperari non potest: dum
autem fur aliquo se receperitanon melius liceret. io Qui dat operam rei, ex qua homicidium causualitersequitur , an teneatur Pro homie; de homicidio taes οὐ V. Ad hoc dicuntur multa: pro quibus est primo aduertendum,ut alicui homicidium casuale imputetur, tres conditiones requiruntur: prima eii, ut non sit intentio occidendi, ubi enim talis intentio est, non dicitur casuale. secunda cqditio est, ut mors sequatur ex opere illius, cui imputatur casuale homicidiu, tertia est,ut ille,cui imputatur, non solum possit remouere occasionem,exinita mors sequitur,sed etiam debea hoc est sit aliqua lege obligatus ad auferenda illam,quia si non tenetur,non est,cur ei imputetur tale homicidium. Exemplus furi petenti a diuite centum aureos , qui si non darer,sur cogeretur pro tua necessitate suraii,aut occidere aliquem pecunia ductus,ad nihil tenetur diues,
nam etsi poterat lare, homicidium euitare,non tamen tenebatur.
His stantibus su prima conclusio. Qui dans operam rei licitat adhibuit debitam diligentiam,& sollicitudinem in averrendo quod sequi posset, si inde postea sequatur mors alicuius, non tenetur pro homicidio. Exemplum,qui discooperiens tectum domus,posuit signa in via,ut traseuntes aduerterent; si postea aliquis incautus transiens occiditur cadete lapide, ipsi imputetur, non discooperienti,qui posito signo,non amplius tenebatur videre quis transiret.Item milites,qui exercit straula ad signum arcu teli dirigunt,facientes debitam diligentiam, quam prudentes facere debent inaduerteoo,ne aliquis transeat,aut retro maneat,si casu aliquem iactu seriunt,ad nihil, c., ias tenentur,quia ny peram rei sibi licitat,hoc est proscisonis eorum Secunda conclusio.Qui dando operam rei,siue licitae,siue illicitae,non adhibuit debita
so4licitudinem,&diligentiam, ne alicuius mors,aut noxa sequeretur, ut in exe
pli, datis intelligi potest, incidit in penam, culpam homicidii queus coo-
e elusiones ab Oibus Doctoribus sine discrimine sunt receptae. Sed de tertia con elusione,scilicet, qui dat operam rei illicitae,& adhibet debitam diligentiam, prudenter aduertendo, quid inde aduenire poster,an teneatur de culpa si casu
50쪽
inde aliquod damnum euenerit,discrimen eii inter Doctores Sylae namque. Verbo homicidium 1.3. x.cum D.Thom secunda iacunde , quaelt.6 .art. 8. tenet Iiἡdiltincte, scilicet,quantumcunque dilimntiam fecerutetici ut de omni casu ' fortuito. Nauar CT . num Ο.tenet oppontum dicens, patum refert,an opus,ex' μ' qua casualiter secutum et damnua seu mori alicuius, sirilitatum,necne, dum nindo fecerit debitam diigentiam, ne ex illo aliquod malum sequeretur. Sed Caiet. super D.Tho.lo T. ato, quem equis ut Socus lib. s. de luit. Miut.q. l. aloe ys. art. 9.relpondet cum distri: ctione, scilicu homicidium cauiale secutum ex ope tisino μι.
e illicito facta diligentia,non habere plus culpae, quam filii in causa ilIicitationis ut ita dicamjex qualecutumeli, ratio huius est qua secundum Au Ra/ιο panis gustinum, oin ne peccatum in tantum ei peccatum, inquantum ei holunta. n. Aratiis. tium, unde sequitur mere casualia cum nulla ratione uni intenta, non esse pecora, ut pa et de pollutione nocturna fine ulla occasionc in hoc modo patet plicita concitisio Coa tingit alnen quandoquiillud, quod non et intentum per se, uoluntarium ex te eiIe voluntarium per accidcias, inquantum causa per accidens dicitur remouere prohiDeus
Unde fit, qui facit aliqii id, ux quo posset aliquod damnum, seu homicidiu G-piobabiliter eqv. non remouet ea, ex quibu sc qui posset, dum poeteli, debet remouere, ut dictum e t t. pra , uidetur quodammodo uelle illus non per te, quia iam dictum est,quoia illud non ii, heiadu, cu per accideos,inquatarum sua negligentia, non facit illud, quod facere tenetu on prolubendo damnum, quod inde sequitur hoc auten contio e duplicitet, vultet omissio Inem, idest non adhib ndodcbitam diligentiani inito uidendo, ne damnum sequatuci hoc modo en clara iecunda conciusto,uel contra git per commissonem,ideliquando facit aliquod opus,quod facere non debet,ex quo sequitur damnum,quamuis omnem diligentiam faciat, quia tunc peccatum adscri-hitur facienti,non ratione diligentiae, quia iam lacit illam, sed ratione operis indebiti, inquantuin tenebatur ab illo aditineri. non abstinuit. Ex quo se Romωρ. ἀωquitur,quod ita erit culpa damni secuti,sicuxiliud opus, ex quo sequitur, uti bi . illicitum, scilicet fi opus illicitum erit peccatum veniale, culpa, ex malo uidesecuto,erIt venialis,n autem morial culpa eiit mortalis Exemplum clericus equitans sine necemitate, si casu lupercalcando intei ficit aliquem,nonen reus, plus quam culpa veniali,qura aliaequ tau sibi eris peccatum veniale, ut hoi etur in cap. dilectus,de homicidio,quam ut de irrcgularitate sit a Ita ratio, ut
oicetur loco tuo. Si autem sine licent a medicis ado, ut palestram exercendo, aliquem ex errore in rei ficeret, auhibita D inni diligetitia, reus esset culpa mortalis,ratione operis sibi monaliter piohibili. Aliud exemplum decbrio intelliciente alterum tanta eli culpa secundum . Thom secun d. secund.q. IO. arinti c. in homicidio, quantaxi in ebrietatea puta,qui sciens potentiant vita, Mnon credens inebriari,bibit tamen, inebriatur, ebric0siu illo est peccat unTveniale, si autem sciens, credens inebriari bibendo,bibit tamen, ut inebriei ur, peccat mortaliter, di ex consequenti ita iudicandum est de homicidio eκ ebrietate lubsecuto, diratio elir quia regula generalis est, ut quando aliquis actus materialitet malus, ideli ex sua natura et peccatu mortale, si noncilioluntarius per se, sed in causa,iudicandus et secundum illam causam, ut uidebarrius in materia de peccatis. Et confirmatur auctoritate Auguli dicturis contra F., uitum Loth culpandus est, non quantu ille incMius,seu quantum ebrietas ritit. Sequendo agitur hanc opinionem,dico pro tertia Coclusione Oui dat L δε operam rei illicitae veniali, adhibens debitam diligentiam , non peccat plus quam venialiter. Et qui dat operam rei illicitfmortali, adhibetis omnem di si ενς liget tiam,peccat motialiter, si inde homicidium sequat , non tamen quan-