장음표시 사용
51쪽
tum homicidia, sed secundum quantitatem causae, quia peccatum est in causa, ut dictum eli Verum si illud opus illicitum esset via ad homicidium,puta vulnerans aliquem non mortaliter,nec habens intentione occidendi, postea eerore vulnerati, aut medici mors seqititur,reus est homicidit,quia uulnus illucivia est ad mortem Caiet.quo supra Hinc sequitur etiam secundum D. Antoninum I p. it. .quod qui aggreditur ad faciendum aliquod illicitum, quod esset causa,incitatio, occasio necessaria occidendi alium pro homicida habetiit , quamuis illud non intendat. Exemplum qui ingreditur ad aliquam matronam, iii uentus a marito,nui eum occidere vult, necesse habet eum occidere, ut mortis periculum euadat, reus est homicidii , nec regula supradicta scilicet, vim ui repellere licet, sibi suffragatur, quia talis ingressus via est ad homicidium,& ideo praeuideri debebat,ait Nau. loco citat , nu. 7. Qui auctoritate propria voluntarie occidit aliquem sine superioris licetia, etiam si occisus esset reus, aut inalefactore quomodocunque hoc ficiat,peccat mortaliter, est homicida, ieus homicidii. Dico, etiam si esset reus,aut malefactor quia interfectio malefactorum non est per se absolute bona, sed quatenus in bonum publicum refertur ergo illi soli incumbit, cui commissa est cura boni communis, qui est princeps, habens publica. auctoritatem; ceteris autem non licet quod accidit sex modis, scilicet,facto, praecepto, consilio,defensione, permistione,&cooperatione,de quibus per ordinem. Quantum ad factum, intelligitur scienter, nam si a domino praecipi tui se uo, ut poculum veneni porrigat alicui iocose,quod seruus ignorat,non dicetur homicida, quamuis pie facit effectum, ex quo mors seqii itur. Qui praecipit aliquem ocetidi, peccat plus quam mandatarius, Mi reuocauerit mandatum,quid dicendum Respondetur, si dum reuocauit mandatum
effie tus iam erat secutus, tenetur de homicidio , etiamsi toto animo reuocasisset, ed si reuocauit antequam effectus secutus esset, non tenetur,etiam si hoc non obltante,mandatarius post reuocationem,effectum exequatur. Sylu.Verta Homi. i. . L. Pautem mandat,ut verberet tantum,aut uulneret,praecipiens e presse, ne occidat, nihilominus mandatarius occidit,tenetur de homicidio, quia dedit operam rei illicitae,quae erat via ad mortem, ut diximus supra cum Caietano a
Quantum ad consilium, qui consulit effraciter homicidium fieri, eo secuto tenetur ut principalis, si autem reuocauit consilium, dic, ut supra de praecepto quantum ad culpam,quamuis quoad poenam irregularitatis sit differentia, ut infra suo loco. Quantum ad defensionem qui defendit homicidam ab his, qui uolebant
eum impedire, vel retrahere a proposito occidendi , cui dissuadendo retrahit aliquem efficaciter a bono proposito, quo volebat aliquem a morte liberare, si intentio eius erat iniqua , ut illa interficeretur, lacuta morte, tenetur de culpa. Quantum ad permissionem; qui permittit homicidium fieri,dum potest,&tenetur ex officio prohibere,ne fiat, non prohibet,ut praetores,omcaesus,ihuiusmodi, tenetur in Iolidum, ut cicebamus supra. Quantum ad coopciatores,homicidium committitur multipliciter primo , quando oes sunt quales in ficto, licet non omnes feriant,uel operentur secutido, si non omnes uni aquales in facto, in aliquo modo adiuuant i tertio, exhibeos praesentiam tuam in aliquo facto alando, terrendo, uel metu incutie-uo, si inde aliquis moriatur: ex illi culpabiles lunt,quo uero ad restitutionem hi telientur, qui efficaciter in facto participauerunt .de quibus lupra in verbo patticipans,, ubi latrus de hoc locuta iuniuia quantuin ad reliquo praeitarra.
52쪽
res, n)nes,qui rortalem culpam pro homicidio incurrunt, etiam restitutioni obnoxiisunt,ad hoc facit i. si plagiis, per totum,gad legem Aquiliam. D eo omnes illos teneri ad restitutionem, qui ex homicidio mortaliter peccant, si quidem mors secuta sui iri iusta, non statim ex mala intentione, ted etiam
ex ipso iacto,seu opere exteriori, ut ait Nauarrus,capos num. a quandoqui dem minister iustitiae, militans in bello iusto possunt peccare mortaliter, dum occidunt animo iniquo, odio . tamen non tenentur ad aliquami stitutionem, invia et Ii habeant malam intentionem, opus tamen exterius non et tunc iniustum.
Expedito primo membro,scilicet pro quo eis facienda sit restitutio:vi- idendum est de fecundo, scili et quanta restitutio erit acienda Et primo: Qui Κώ-ι - - occidit seruum alterius debet restituere domino,quantum ille ualebat, Nex θυώρι hi pensas in medicando, fi quae factae sunt, ac denique idem iudicitan de eo iam ea ad .ciendum cst quod de animalibus proximi,quando offinduntur.
Qui hominem liberum iniuste occidit, nihil tenetur soluere pro vita, quam νοτι ea ε- abstulit,quia uita hominis non est Pretio aestimabilind. liber homo,ffad legem νnas thia Aquiliam: sed tenetur satisracere iniuriae, resarcire damnum, quantum PQ ἀει--.test. Et quidem scorus in .distin. l.quaeli4.quem aliqui sequuntur, dicit ad Motrus.
multa teneri homicidam,quae certe non omnia sunt nece Taria, ut ait Nauar. Namarica' l.num .is. ωa nec regula generalis ad hoc dari potest, ideo difficile est D. Tώὸ- iudicare unde ii Tho quantum ad damni restitutionem nil particularius habetur,quam hoc scilicet, quod restitutio fiat ad arbitrium prudentis, iudicans nil certius posse coralli tui. Quod arbitramentum,ait Richardus in .disti βυιώ-
I .arr. .q. a.fieri debet ecundum qualitarem offensi,quantitatem damni,
possibilitatem offendentis, quapropter quando,qui occiditur,non statim moritur, sed in Ie aliquibus diebus medetur, quicunq; sit ille,sue diues siue pauper, siue utilis, siue inutilis, homicida tenetur propinquis reficere expensas facias medkis, medi amenta quoad eliqua, Ii erat pellona inutilis, uel
sola, vel quia sine arie,aut officio, ad nihil tenetur pro morte: si aute crat tilis arte,aut induli a domui suae,ait Panormi ramis, cap. I.de iniuriis, col. i.&Scotus quo supra, tantum debere haeredibus occisi, quantum ille vivens suo Iabore,&arte Iucri ceisset.
Sed quantum ad latisfactionem iniuriae, in foro animae D. Tho.nihil de hoc meminri: Scotus autem ad multa obligari dicit,cuius sententia est nimis dura, nec ab aliis aliud factum inuenimus, quam de damno temporali dato: verum saluberrimum consilium foret,ut ueniam ab haeredibus, si eos habet, peterer, di quantnm fieri potest,eos placatos redderet. Quantum ad tertium,& vltimum membrum, sciliret quibus haeredibus de necessitate restitutio facienda sit.Dici ,si occisus erat homo utilis domui sue, quia officio,& industria multum luctabatur,ti familiam sustentabat, tenetur hoc damnum resarcire his haeredibus, sui ita necessatio ius habent in haereditate, quod nequeunt in totum e udi ab hereditate, ut sunt fili3, nepotis clescendentes ex linea recta,pater, mater,qui succedunt filio sine libens:&xatio est:quia homo,qui lucrifacit,his tantum neccssario acquirit. Caeleri autem ab istis,qui succedere possent solum ab intestato, qui tamen non sunt hyredes necetaris, ut sunt fratres, nepores,collaterales, va or, cosobrini cognati,
di huiusmodi,non ueniunt appellatione talium haeredum , quia non sunt ita neces Tarii,quia excludi pos Iunt,ideo non possunt hoc damnum querere rigore. histitie in coicientia:quamuis fratribus, cognatis,qui ius habent agenda proviniuria in foro exteriori, aliqua pecunia solui solet, ut ea remittat, si occisum non relicuit filiosaestantu patrem senem impotemem soluat patri singulis
53쪽
ennis dum vivit quinquaginta, si non reliquit nisi uxorem, verseatres lis nihil tenetur, nisi de iniuria,ut dictum est,quia uxor potest vivere de fructibus dotis suae,vel transire ad secunda uota, aratres nihil interesse passi sunt in facto,simili modo potest in aliis procedi si autem occisus erat homo pauper, qui labore,& sudore familiam alebar ait Scotus quo supra, homicida tenetur
omnes, quos alebat defunctus,nutrirer quem sequitur Adrianus,quam sententiam rem perat Sotus loco supra citato dicens:hanc obligationem no extendi, iusi ad filios,nepotes orbatos, parentes, uxorem,dum in viduitate uiuit, hos enim tenebatur sustentare, si egerent, ratio est, quia homo est quoddam bo num non solum suum, sed etiam prolis,parentum, uxoris, ideo qui hominem stladio sustulit, illis sustulit: caeteros autem, suos alebat sua liberalitate occisus,non tenetur homicida subuenire quia illa liberalitas,& charitas occisi non transit in obligationem homicidaeralias teneretur etiam famulis, amicis,quos defunctus alebat. Dubitatur modo,an qui alium occidit seu percussit,si puniatur a iudice,teneatur etiam ad soluendum damnum illarum parti laesae
Respondetur cum D. Tho. 1.2.quaest. 64 arr. . Qui hominem iniust oeci.
dit, seu percutit,facit iniuria Deo , Reipublicae, parti laesar: unde tripliciter remanet obligatus,scilicet Deo, cui satisfacere tenetur per poenitentiam pro peccato commisso.obligatur quoque parti laesae, ut dictum est supra quia lex naturalis,& diuina praecipit,ut reficiatur damnum parti laesae, reducendo ad qualitatem iustitiae,etiam si a iudice reus puniatur,quia illa punitio,quae ire gatur in vindictam publicam,fit in satisfactionem iniurie illatae Reipublicas.l. vulneratus,tε ad legem Aquiliam: sicut,qui obligatur duobus pro diuersis causis,&rebus,non liberatur ab altero,si uni solui tacita quod qui publicam poenam in satisfactionem Reipublicae patitur a iudice, non liberatur a debito priuato,quod debet parti sq. Vnde sequitur 1 si committens suspenditur, aut decollatur a iudice, haere des suspensi, seu decollati tenentur reficere damnum illatum a delinquente parti telae,sicut tenentur ad omnia alia debita ab eo relicta,l i Cod.ex delicto defuncti: Nisi harentes, haeredes defuncti occisi peterent sibi satisfieri plo omnibns damnis sbi illatis,per suspensonem, aut decollationem delinquentis,quia tunc eius haeredes liberantur ab hoc debito: ut ait Nauarrus , cap. s.
nu. xx.Et quod dictum est de haeredibus homicidae, intelligendum est quoque de heredibus furis,qui suspenditur ob commissa surra. Dubitatur secundo: vi alius innocens in culpetur de homicidio occulto, multas patiatur expenias pro sua desensione: an homicida teneatur reficere damnum, quod patitur Dicitur quod non si quod patitur innocens, non est culpa sua. Solus quo supra. Nec tenetur se prodere ut illum absoluat. sed sumcit, si per confessarium iudicem certificet de innocentia inculpati. secus si excusando se illum indirecte inculparet: aut hoc faceret occulte,antinmo deliberato nocendi illi, homicidium ei ascribendo ex praesumptione inimicitiae cum occiso,quia tunc tenetur ad omne damnum ex huius occasione
Dubitatur tertioran qui percussit, aut occidit,4 deliinim est occultum, teneatur se prodere, infamare, ut restitutionem faciat Dicitur quod non sed illam facere debet per consessarium fide dignum,&fi dubitatur de periona,aut alia fide digna habeti non potest,per quam illam faciat,debet expectare occasionem. commoditatem illam faciedi sine scandalo. infimi ipsius,quia fama est praeterenda bonis teporalibus, tanquam res superioris ordinis,ut dictum est supra.
54쪽
Pol remo dubitarnr,an qni offendit aliquem in bonis animae, scilieet induiscendo eum ad peccandum, teneatur ad aliquid Respondetur multipliciter. Qui inducit aliquem ad peccandum mortaliter aliqua vi,ut solent facere domini seruos, ancillas, tenetur eum liberu relinis quere,&in bona intentionem reducere. Qui coniicit aliquem in crimen alia qua fraude, scilicet decipiendo,& docendo non peccatum, culpam esse,ubi te veraeli, ille tali credulitate exercet mala sub specie boni, puta aliquem modum contrahendi usuram,aut siquem actum superstitiosum,& huiusnodi credens bene agere, tenetur docere veritatem, d falsa opinione eum retrahete quantum potest.Qui aliquem inducit ad peccandum sine vivi taud lea suadendo, etiam cum pecunia, induetus scit,4 cognoscit illud esse peccatum, a quo potet exire quando vult, non tenetur de rigore tultitiae, quia ille sua voluntate liberale emit, ideo illi soli imputetur, te tamen generali precepto
correctionis frateris nae,ei suadere,
55쪽
Quae tractantur in hoc septimo capitulo.
x Definitur,quid se usura,σOmnes eius partes declarantur.3 Deelaratu quidsi mutuηm,qu)d propritfacit usuram. Qui intelligamusper aerum,in usura,quid item inteligamus per pactum expressum,ue tacitumaninu. S. Quid dicere velint tua Miba vltim posita in semitisred Met uas non debitum. excinditiones requirunm adfariendum contractum esse, uranu .
Primae ditio, quae reddit contractum sararium est, ut in contractu interueniat aliquo modo mutuum. Doretur quomodo sit contractandum sine vitio usura, dum mutua tu granum,uinum,oleum, his similia. o Seeunda conditio est,ut ex mutuo babeatur quedam utilitas,eum quibusdam exemplis, ubi tractantur tres modι committent suram. vinus est,dum mutuum fit eum damno debitoris, utili ereditoris,seeundus est, cum luero ereditoris sine damno debitoris, tertius en eum damno debitoris, sine utili ereditoris.
x Tertia eoηῶιio,qua facit usuram, aest,qu)d illud utile quod ex mutuo aduenius pretio e limabile,alias non esset usura.
ra Quarta conditio ad constituenda,'ra,est,ut illud utile,quod ex mutuo plenditur,non exigatur rone alicuius ιnteresse X cuius declaratione tractatur de multipli interesst,ex quorum contemplatione si. quid plus exigi poterit,occasione mutvheum exemplιs,. roribus r Quinta eonditi ect,a in bui modi interueniatpactum, e saltem principalis intentio babendi aliquod utile ex occasione muιusi ut coistractus possit iudicari usurarius,ubi autem ista non interuenιunt, noest usura,aliquid ex mutuo accipere. et Hie tractatur de sura mentis, si resoluuntur aliqua dabis.13 Sexta eonditio dicit, ut illud utile,quod ex occasione mutui exigitur, proveniatpropri/,ratione mutui, ratio.alia pratendentia, tione texuima. 26 Hie resolutitur multa dubia circa eos,quisiuu per viam directa recuperareno valensilitibus modis ιsta recuperare possint me vitio, jura CAPI-
56쪽
Sura e etymologia vocabuli, dicitiit ab usu, Drcut foetura,a se tu,& cultura a cultu.Et secundum hanc ignificationem non est
a nomen vitii; sed quantum ad propositum spectat,usu venit ad significandum particulariter id,quod vis pecuniae,mutuatera rei fi consumptibilis percipitur, decudum hane significationem est nomen vitii est enim contra nature ordinem;nummus namque secundum ordi osse,isne naturae natus est acquiri rebus naturalibus, Martificialibus scilicet arte, in e corvi. dustria,ingenio, solertia; quq omnia fieri no possut sine labore, periculo: sed quod unus aureus generet alium sine labore,&periculo,sed tempore solo,
est contra naturae ordine. Hinc sapientes huiusmodi negotiationem Menerare, vocaverunt,qiiasi fetificare lucrum enim,quod ex nummo mutuato,sine labo de area rire extrahitur, eius esse videtur, idest num uigenitus a nummo, ideo no solum lege naturae prohibitum est,ut nuc probaui,verum etiam Diuina, in ve moras bis teri teliamento; ut habetur Deuteron. tax3.ubi praecipitur,no foeneraberis sta era . ., I. tra tuo, quamuis subiungat, sed alieno,hoc non est intelligendum,qua sic H. extraneis usuras comittere,eis licitum fuisset, sed illo verbo intelligere voluit, ut a Chananaeis usuras exigeret,qui terram promtisionis inmite detinebaat,ut να- ..hac viain occasione,qus libi debebatur,quo ad fieri poterat, cupe δxent tu rabis..ι,--ta Canonem Contraque euiultu bellum,eit quoque ius accipiendi usura. - , j.ιώγ.
Hinc habemus, ijs qui aliqua ratione nobis debitores sunt,i debitum alia
uia exigereno valemus, usuras facere possumus, verum huiusmodi Proprie vis Maia rei dici non debent, sed potius illius,quod sibi debebatur,recuperatis ς minis iis, ista do,quo fieri poteti, ut melius inserius declarabitur. Est etiam usura contra Ie em Euangelica, Matth. p.vbi Chri itus Dominus sic affatur, Mutuum date, ni-il inde iserantes. Et contra Prophetarum monita, iuxta Psal. David. Quid pecuniam tuam non dedit ad usuram. Est quo rue prohibita lege Canonica, Ciuili,quamuis Iustinianus Imperator in hoc errauerit,iei e Baldo, ideo pe Coosti oseo .riculosu est Lesistas de hic metetia cosulere,sed Theologos,quibus in huius risia δεω ia
dicat quid velit Ancharanus. Est denique prohibita legibus Gentilium unde sum es.
Plato in lib.de legibus,statuit,ut quicunque pecuniam ad usuram mutuaret, Iucro,&capitali priuaretur. Marcus Tullius,secundo ossiciorum, Cato, non parum usuram,ut rem perniciosam condemnant. Et certe peccatum pernici inmeit,uii Hebres uocant illam, Morsum, hinc textum Deuter.allegatum te V di Agunt. Non qnore mordebis Datre tuum.Cui Chrysostomus alludens, super il eummissis,. lud Matth. .inquit. Pecunia furarii similis est morsu aspidis, qui enim momdetur ab Aspide, in somnum abit,& per suauitatem soporis,morituri quia tunc uenenum per omnia membra late ter decurrit, eodem modo,qui pecuniam ad usuram accipi per aliquod tempus quasi beneficium leniit,quod si super debito sopore grauatur,tunc usura per omnes suas facultates decurrit, omnes inuebitum conuertit. item usura dicitur,vorago,secundu Hebraicain interpretatione dest,deuo Usura . . rati unde usurari deuotatotes uocantur populorum,eo .eorsi labores come furaeorago. dunt,contra Domini praeceptum, qui dicit. In sudore vultus tui vesceris pane sera utuo. Aspectus usurari; hominibus valde odiosus est;representat enim Lupi es auri
57쪽
Lu' - - figiem de quo Aristoteap. de Animalibus,tit Lupus est animas quoddam hest ijs aspectu horribile, inter metera voracissimum, ira quod quanto pIus eo. medit tanto plus exurit, deglutiens omnia nil aliud sibi cura est, nisi ut deis
praedetur, non ut impleatur. Ita usurarius aspectu suo debitorem terret, miri quam diuitiis latiatur. Unde Ecclesiallicus, cap. . ait Avarus minquam impletur, quanto plus possidet, tanto magis desideras anima eius:de cruo de
Itaque propter magnam voracitatem,omnia simul deplatire vellet, idest nofusterteius animus paulatim lucrari, sed tepore breui omnia bona proximi adst eoouertere vellet, unde propter magnum lucrandi studium , nunquam eius mens quiescis , dum praeda frui se creau, morte abripitur, tune anima toris menta initium capitant. Hinc ait Sapientia cap. 1.Exiguum,4 cum taedio est tempus vitae nostrae, non est refugium in fine hominis. Miserabiles,& infelices Avari elinauentes veras diuitias, delicias,quae gaudium fine tristitia ac fummam consolationem assurunt, terrena, sensualia pro suis deliciis eligui, auae non sine graui molestia acquisuntur,4 acqui fita cum fint, timore pomi 4lentur. Unde saepe accidit,cum praua voluptate,magnam tribulationem admissam aduenire, qua puncti,acflagellati sunt,quq pro tunc non sentiuntur pro , pter nimium amorem, cupiditatem diuitiarum,in quibus vincit, detentisimi; Quod contemplans Ieremias in eorum personis lamentans ait: Inebri e. m. - uit me absinthio Qui sisynthio inebriatur, quamuis quod guttat amarissis u
--ανὰμ is fit,tameni opter ardentem sitim,quam patitur maritudinem,qua implet Dr,
Donaentu. Ita Qui appetit huius mundi uoluptates,eas nimio labore acquirit, ac magna tribulatione, timore possidet, unde eatu amaritudinem,quam e vim amore tolerat, iustinet,non sentit, eo quod inebriatur m illis, propteriamium affectumi ardens desiderium,quod habet. patitur: quandoque, o saepe recto, iusto Dei iudicio , non solum eorum haeredes mendicant, verum etiam&ipsimet propter aliquod infortunium , quo bona amittunt 3 vel quia Deus perivritit, ut illis uti non possint, Quod Ecclesiastes confideras ea . .atu Vbi muliae sunt diuitiae, multi sunt,4 qui comedunt eas, 'uid prodellio sessori,nisi cuia cernit diuitias oculis suis a paulo inferius. It&alia infirmitas pessima quam vidi sub sole, diuitiae conseruate in malum Domini sui φereunt enim in afflictione pessima, generauit filium, qui sum. ma egestate erit. Item c. 6.ait:Est aliud malum, quod vidi sub sole, quidemia ' frequens apud homines. Vir,cui dedit Deus, diuitias, substantiam . nihil deest animae suae, ex omnibus,quae desiderat,nec tribuit ei potestatem Deus, ut comedat ex eo,sed homo extraneus uorabit illud,hoc vanitas. miseria ni a. gna est. Itaque infelix auarus uitam mendicam,ae miseratione dignam ducit, ae si tealiter ipsas diuitias no pollideret. Sunt ali,nui qua in magis is eis a quirendis, undequaque indirecte laborant, tanto plus in egestate inueniuntur,de quibus Prouerba ap. t. dicitur. Au diuidunt propria,&uitiores fiunt, alii rapiunt non sua, semper in egellate sunt. Volentes igitur nos tantis malis occurrere, ea mientione , ut ab huiusmodi auidus usurarius abstineat qui usuras, fraudes committet timet, quibus modis regulis licite negociari valet, ac denique eonsessarii in ini bus iudicare valaant, tam in casibus successis,quam successuris prouidere pos-fint; in hoc cap. de sura uerba faciemus. Cuius rei inateriam si plenam, i pendiosam habere cupis.ad eius definitionem curras,ea namque exacte considerata e per omnes eius Paris P ad ala,quast que dissicultates,in eas metimentes dissoluta.
58쪽
m igitur usura,secundum D.Thom.secunda secundae,quaest. 78 artic. I. Iu Desi/-etum accedens ex mutuo,pacto,vel intentione principali interueniente, alias non debitum. Et ut singula uerba intelligaturiptimo aduertendum est,secundu eundem, ne quo supra,quod per lucrum intelligitur omne incrementum , quod accipitur, ultra sortem principalem,preaer interesse tamen, ut dicetur. Et per incremen sit. tum,omne illud,quod potest pecunia stimari. Quod tripliciter ese potest, secundum triplex genus muneris: scilicet a manu, a lingua, ab obsequio. Munus a manu est.quando datur aliouod reale, ut pecuma donum aliquod, Iabor corporalis,uel aliqua commodi ias, uel ceditur aliquod ius, seu asio in recompensationem, umilia. Munus a lingua est, ut procuratio aduocatio, Mel laus,sed adulatio coram aliquibus, huiusmodi. Munus ab obsequio est. ut sociare biretum leuare, seu lalutares, ad scholam adire, uel alios ad illamerahere ex industria ubi est concurrentia, uel aliquod aliud Benencium praestare,in compensationem ex re mutuata.
Secundo est aduertendum,quantum ad illud uerbum ex mMuo quod mutuum usa habet locum,nisi in rebus,quae per se distra assur,ue pecunia, uel
Consumuntur,ut granum,uinum,oleum,& similia rius confistunt in nume-m,pondere, mensura: alia alitem res non dicuntur proprie mutuari, sed comodariin sunt,quae habent usum distinctum a re,sicut est mus,equus,v ctis liber,& similia . Et dixi notanter per se distrahuntur quia aliquando ere accidens potant locati, quod accidii quando locatur pecunia ad ostentatio-
Tertio,additum est pacto,aut principali intentione ubi enim no interue . ni nactum ex prellum,uel tacitum saltem,idesti incipalisintentio, noni et locum usura, si aliquid darerer, ex contemplatione mutui: quod accidit, quando datur aliquid ex beneuolentia vel amicitia, uel si quandoque desideratur illud,est ex intentione secundaria,& minus principali. Sed hie est aduertendum,quantum ad intentionem principalem, quae facit usuram mentalem ut sciatur, quando est proprie intentio principalis, ex
consequenti,actus usurarius,prout colligitur ex Nauar cap. 2 t. num IIo Sylvest. Uerbo simonia, 3. 3.regis.&alijs,quod finis,propter quem fit aliquid p eest esse duplex, principaliter Icilicet isten res, di minus principaliter. Finis principaliter intentus, non est ex eo tantum uocatus principalis, quod eo cessante,cesse essectus, ut aliqui uoluerunt: nam quandoque accidit, ut homo faciat aliquid, propter aliquem finem, quo cessante illud non faceret, 4Mmen finis ille non est causa praecisa,& absoluta,uel saltem principalis, ut eatet in his qui accedunt ad horas Canonicas proptet distributiones quotidia-mas; sed est ille, propter quem fit aliquid Princi paliter, immediat ommatio circumscripto,&dico, omni atro circumscripto, ad dilerentiam finis minus principalis, qui est,ut causa,fine qua non; ut patet in exemplo dato,de distributionibus quotidianis: quamuis enim, ut ait D. Th. Quod lib. 8 art. 1.distributiones ira impellant ad eundem ad horas dicendas, a n nanetrant, forterion adiret, tamen non aecedit Blummodo, irincipaliter proptereas , sed propter Deum: ita quod distributiones non sunt causa praeciis, irincipalis, vi immediata, ita ut nil aliud intenderetur quam dictae distributiones, sed intenditur aliquod maius, idest se uitium Dei. In fine autem principaliter intento, non est sic, sed tota intentio fertur ad illum , ita ut si nil aliud movetet
ad faciendum aliquid,ille moueret:quis intentio sic dicta sufficit ad constituendam usuram mentalem,ouae eonsistit in sola spe habendi aliquid plii absque apactione:&ua uitelligitur iliud verbis principali in tetrone in definiti
59쪽
ne positum,ut melius inserius in exemplis patebi in quinto requisito. Quarto ultimo,additum est,alias non debitum, quia mali s debitum esset, quamuis ex occasione mutui exigeretur, on euer usura, ut in sexto requi-fito dicetur. Ex hac definitione coIligitur,sex requiri ad constituenda usuram. Primum quod requiritur,es .ut interueniat mutuum, siue uerum,fiue interpretatiuum. Secundum est,ut interueniat lucrum, idest aliquod comodum temporale,sue consistati dando, siue in faciendo Tertium est,ut linac lucrum,&commodust pretio aestimabile. Quartum est,ut hoc lucrum, commodu proueniatio pridie mutuo,non autem ex aliquo interesse. Quintum est, ut hoc luetuito. ueniat ex mutuo tanqua ex pacto,uel principali intentione sexto inimo, ut hoc lucrit no debeatur sibi ex alia causa testitima, quia tunc no esset usura. Ex his paucis dictis, peritus discernere posset inter contractus usurarios, non usurarios,scilicet quando concinunt hae conditiones, quando non, siue contractus sint naturales, siue sint legitimi, sed propter simpliciores,i nen tu multii sus examinandi per omnes conditiones. Quantum ad primam conditionem,seu primum requisitum, sci Iicet, si in-κι - , ,- erueniat mutuu uerum,uel interpretatiuu. Et de interpretariu dicetur in se. --- - rius,cum de Venditrone,&emptione dicemus, quo in eis usura cadere queat....is Sed quo mutuum uerum, pater; ouotiescunque enim accipitur aliquod 'IT: D. Hus sorte princ. pan ex mutui contemplatione est proprie vita, contra illud '- Lucae cap. 6.Mutuum date nihil inde perantes sed hic ponentur aliquii
sus,qui reddunt animum ambiguum Piimus casus est.Vtrum si aliquis tradat pecuniam ad usum,quo non distrahitur dicta pecunia,sed ad ostentationem,seu pompa, inde accipit aliquid, si usuraλDicitur, non,quia,etsi pecunia est per te distrahi bilis,tamen in tali casu,eo quod non distrahitur,non dicitur esse mutuum sed locatio,pro illo
Secundo ouaeritur. An aliquis mutuans Nauta ,seu cuicunq; personae nauiganti,poterii exigere aliquid ultra sortem,eo apsuscipit in se periculum uia culat,vel mercium,qua per eam feruntur maec conditio pluribus modis fieri potesticum diuersmode practicetur. Primo potest committi pecunia in soci ratem,hoc modo,mutuans pecuniam ponet, pro emendis mercibus, nauta μ μνες hersonam propriam,pro labore,& fastidio, quod lucrabitur,diuidetur. Haec societas licita erit,si pecunia subiicietur periculis fortunae,si autem vellet tu pecuniam saluam in omni malo euentu,ad quem vult nautam teneri, citra vult medietatem lucri,usura esset. Secundo potest tradi pecunia pro valore medietatis nauiculae, loco pretii,& lucriface re medietatem illius, quod nauicula
laetabitur,cum pacto lubiiciendi se periculis nauiculae hoc etiam modo licebit, si nauigatio erit logi itineris,ubi timetur de periculis naufragii,4 piratarum,etiam si peracta nauigatione poli primum redditum repeteret suam pecuniam, idest retrouenderet partem nauiculae: si autem nauigationis iter, spatium esset breue, ubi probabiliter nullum periculum timeri posset, coditio noesset licita, si ilatim facta una,vel duabus nauigationibus, pecunia repeteret, esset enim uelle lucrari sine aliquo periculo lue pecuniae, quod non licet, sed potius esset species mutui, nisi continuaret nauigationes per plures menses, stando sen per pro parte sua,tunc licebit; est.n hoc modo uera emptio medieraris nauiculae,per quam lucratur. Tertio hete condicio aliter fieri potest, scilicet
dabit nautae centu aureos, ut ex eis inerces emat, pro quibus reseruat Iibi tan-
tuu Iucti dra minatu, siue Nauta lucretur, suo non; tunc si dictam pecunii
60쪽
periculis,qtra currere possent, exponat,vsura non erit;possiet tamen esse peccatum intultitia in taxando lucrum, quod sibi reseruat: multa essent consideranda, ncertitudo, periculu aliquod, si currere posset, labores,& huiusmodi, ut d cet ut in materia de interesse lucri cessantis ex quibbs dependet iustitia contractus. Si autem pecuniam suam, periculis subiectam esse nolit, quidqd propter eam exigit.restituere tenetur, tanquam usura acceptum: habet enim talis pecuniae traditio,speciem mutui. Quarto potet aliter practicari,scilicet,qui accipit pecunia,no habet nauicula, nec in huiusmodi negotijs,4 mercaturus se immiscet, sed illam accipit super periculo alterius nautae.Verbi gratia. Marcellus indigetis nuininis, nec habens qui sibi mutuet, mercatorem rogat accommoda mihi tantam pecuniam , quantum ualet Petri nauicula,quae Panormum, ve, Venetias nunc nauigaturaeli, cum hac conditione, si illam salua reuertituri in
eius regressu dictam pecuniam tibi relli tuam 4 vltra quantum lucrata merit pro naulo illius nauigationis: si aute naufragium passa fuerit,aut quomodoctinque perierit, pecunia mihi praestita , pro te amissa fit, ut tenear illam restituere: Haec conditio licita erit propter periculum in se susceptum parum enim refert, si fundamentum , super quo pecunia exponitur, fit suum an alie-Hus,durn modo trades pecuniam stet periculo amittendi totum capitale, sicut lucrand: .lte tradens pecunia Mulioni, ut ad nudinas eas,merces emendi causa a fi eum ad restituenda integram pecuniam obliga uetit, aliquo sibi pro lucro accepto usuram committet, illud restituere debet si autem periculis in cadentibus pecuniam submittet, mulionem in hoc non obligando, licite illud sibi retinebit. Item si aliquis mulio nobile in rogauerit, dicens accomoda mihi equii vel decem aureos, ut adeam adhaedos emendos, pro quo seruitio, unum haedum tibi donabo. Dico, pro equo licebit, hedum accipere, quia usus equi locari,& vendi poteli, pro nummis autem mutuatis non licebit. Et sed minus pecunia diceret da mihi unum hedum pro munere, quidquid lucr rus fueris, sit tuum,& si pecunia perierit, mihi perear, tunc licebit, si verisimi Iiter aliquod periculum curret,etiam si nil aliud lucraretur, quia posset lucr ri ni ultum,& totum sibi cederet. Tertio quaeritur,si homo habens par boum, illos Agricols tradiderit, ut de
eorum labore medietatem , aut tantum determinatum assignet, cum hoc pacto, si aliquis Bos petierit, Agricolat pereat erit ne licitum Respondetur. Si dominus boum agricolam obligat, ut teneatur pro quocunque casu sortuito pactum iniustum erit; si ad id solum,quod culpa sua evenerit tultum erit; quia labor boum pretio locari licet; nisi plusquam labor boum meretur, acciperet, esset enim iniustitia. Et si agricola egeret pecunia,nec habens,qui sibi mutua
ret, tringinta aureos ab aliquo pereret, quantum velet par boum; a quo rateatur conduxisse boues, non accepisse pecuniam; pro quibus promitteret singulis annis dare, quantum pro labore iliget boum conduci orum dari solet, erit ne licitum licitur quod non . Boues ehim in pecunia uiuentesistino quam mori possunt,nec expensis indigent. Et quid asudesset, quam mutuum bobus coopertum,& usura palliata Quarto,an nabens pecuniam Nilam timet in futurum minorati,possceam alicui mutuare sine usura uitio,cum pacto, ut reddatur secundum eundemia. lorem, qui traditur Respondetur, quod sic si recipiens illam habet ternopus expendendi illam, eodem ualore, quia tunc in nullo fraudatur, nec mutuans accipit aliquid ultra sortem principalem: secus si mutuatarius non potuit eam expendere tunc eodem valore, vel quia illud ignorans, fuit deceptus vel si sciebat, necessitate ductus,illud secit. Sylvel .Ver usur. r. ν, . Si quaeris
quid intelligor eris. tem principaler Respondeo, quantum ad propositu spu