장음표시 사용
61쪽
ρ i ctat, sors p incipalis dicitur substantia ipsa mutua, quae alio nomine dici-
Quinto quemur, quid si detur granum ad renovandum Dicitur quod licitum est, si intenditur tantum euitatio damni sui, sine alterius damno: si autem intendatur lucrum , ut quia granum erat putrefactum , aut sperabat illud in futurum plus ualiturum,&ipse non erat scruaturus nec erat aptu in seruari; tunc non liceret. Idem sentiendum est de alijs mercibus, qua solent marcetc re.' Sexto queritur, utrum sit usura, tradererem, pro re absolute, puta granum pro gravo, vinum, oleum, similia, in simili pondere, numero, men . ias a. prorumpore recipiendam Exempli gratia Marcellus commodat Petro metras decent olei, eas recepturus , verpretium eius ad libitum suum, pro tali tempore. Hoc litem intellige de vino,tritico, alijs. Ad hoc dico multa. Et primo: si rem Rosere ititutionis rei,aut eius pretii, verisimiliter iudicabitur,rem illam posse ira minus valere, sicut&plus, non est usura,etiam si tempore restitui. Onis accipa rem meliorem quo ad aestimationem 3 quia si minus valeret, renc rei ut similiter illam accipere. H cautem regula, simpliciter negotiando, valet in Onini genere bonorum, quae via consumuntur, ut saepe a me habuisti, sitie sint apta conseruars, siue non. verum quia paucae sunt illae merces, quae non habeant aliquod determinatum tempus,ita quo plus, aliis temporibus anni, valere Olent, di pauci, vel nulli sunt,qui mutuat huiusmodi merces . quo earum pretia sunt in sinmomemo enim charitate, sed lucri spe mutuat. Hinc fraus quandoque Oritur in huiuimodi mutuatio ilibus, ut in exemplis percipietis Ideo aliter dicamus: Si autem verisimiliter iudicaretur, tempore eititutionis, seu solutionis Pretii, rem plus valituram tunc distinguo: aut creditor tunc, cum rem commodauit,ecat illa seruaturus, ut carius illam venderet tenipore debito Millas res duratura. non marcescibilis acetiam debitori non .ufertur libertas rei ti- tuendi,aut a debito se absoluendi, quando voluerit, dico, quod concurientibus his tribus conditionibus, licitum erit acci pure rem meliorem,quoad iii matronem, vel illud plus pretii, quod ualebit res,tempore solutionis, dummodo relli uatur in aequali pondere, mensura Exemplum lialde accomodatii de oleo, quod et res apta co .i seruari sine periculo corruptio uis, ut coin in uniter practicatur lil Prouincia ter te tiari. Qui emit oleum mensea ccemb: is,ut postea vendat illud mente Auguit , aut Icptembrisci quando cie lignauit illud enderes, tunc tuta conscie tuta exigere potest illud plus pretii, quod valebit tempore,
quod debitore requisiuit: duinniodo semel facto pretio,amplius non varietur; in casu quo olei pretia augeretur, ante solutionem debiti, prstedens illud plus. subpre extu interesse lucri cessantis,aut damni emergentis, ut diabolus aliquibus animabus damnatis persuasit quandoque. qui facta requisitione,preti Luna vice, quq rabant illud augmentum, quod vocant, quanti plurimum, hoc enim secundum pretium intulit silurum e t. Primo illi decipiunt; nam facto pretio prinia vice, oleum iam venudatum est,& conuersum in pecuniam, itaq;debitor non amplius tenetur ad oleum dandum, ted ad soluendam pecunia, quomodo igitur facis iterum pretium olei &oleum iterum vendis Dices, quod non cito soluit; cui replico, si non cito soluit,tunctura interesse, pro pecunia non soluta tempore, quo tenebatur, non pro oleo, quia non amphus pro Oli eo tenetur, cur igitur facis iterum mentionem de oleo Vbi fundat ut haec olei secunda vendui Oticlei pretium secundu , quod de oleo facis Ergo si de pecunia non statun oluta,interesse queetis, moneo te, cpad id liqui dandu multa circutiantiae, conditiones cocuricre debent, ut illud tuta conscientia exigere pos de quibus interius votam cap.dica.UPus eii etiam, ad quaerendum pie auPrimo
62쪽
pem' tactum, de re commodata,ut non fiat alteratio, uarietas in qualitatere mutuatae,nec in loco consignationis,nec etiam in mensura,dum res in propria specie restituenda est uel pretium eius. Dixi uarietates qualitatis nam si mutuauit oleu recens, seu mustum; deinde in casu testitutionis uellet oleu clarum, Mumpidum,aut pretium eius esset magna fraus, 3 deceptio,habet enim oleum multum murcam propter quod multo minus ualet: nec sui scit dicere, quod contemplatione illius mureae, minui aliquid de pretio exigendo, nunquam enim talis minoratio ad iustum deueniet ideo aduertant coctores,qui Censessorem enim tali modo mutuare consueuit, non est sine animo corrupto, ut proxima --οu rio decipiat Dixi etiam in loco consignationis qui enim mutuat oleum Uigiliis, ubi uenditur infimo pretio,deinde Bari illud consignari uellet, ubi mercatoruconcursu semper ualet plus,esset fraus manifesta. Dixi denique nec etiam iamensura qui enim mutuat oleum et ficti,ubi mensura est manca deinde illud vellet condignati vigiliis,ubi est maior, qui dubitat,quod iniustitia committit Et tamen a non habentibus costientia,ita practicatur Restituenda est igitur res mutuata, siue sit oleum, siue triticum,uel sinite eiusdem qualitatis, ecbinaitatis in eadem mensura,eodem loco, ubi mutuata fuit. Et si vellet pletium ipsius,quid agendum Hie adverte aliam mercatorum astutiam,aceo Aduerto a. rum,qui mutuare solent. oportet, ut pretium fiat sine haud c, scilicet, eliga Horiam me tur communis vox. Dic, pretium sine fraudeo quandoque in foro currere so---orum. lene pretia fraudulenta, a mercatoribus procurata intenta, qui pro eorum idolo pecuniam elegerunt: nee aliam gloriam, beatitudinem quaerunt,qua mundi huiusnsti enim quando rerum mutuatarum pretia ad terminum, quem desiderantiascend re non possunt; faciunt conuenticula quaedam,pretium ex industria alterando, scilicet, emendo quandam paruam quantitatem olei plus iusto pretio current , ex quo venditores suspicionem sumunt alicuius penuriaerinde pretia in foro augentur.quibus peractis, ipsi tunc eligunt pretium,scu
vocem,ut dicunt,rerum, quae mutua uerunt.
Sed hic latim dubium insurgit si alius, qui hanc fraudem ignorat, eligit Dist,isis.
pretium rei mutuatae, ut caeteri raciunt, ad quid teneatur Dico,' excusatur,
dum bona fide tali ignorantia laborat, tenetur ramen illud plus rettuue re , quod auctum est, occasione talis fraudis, dum fraudem cognouerit illi autem qui fuerunt causa tanti mali , tenentur ad omne damnum per eos
Et si oleu,triticum,vinum,uel similia,tempore repetino, scenderent ad pre Da --.tium excessivum,ultra omnem rationem, licebit ne mutuantibus illud pretius bi eligere Respondetur.Si talis exceu; itetit alteratio a fortuna ortum habuerit,scilicet timore belli,aut messium,ela vindemiae defectu, similium lucIicebiti Si autem ob mercatorum conuenticula,&coniurationes, aut baronum delicta, faeientium in eorum terris iniusta pretia, aut ob variationem monetarum ad tempus,aut ob malam superioru gubernationem it accideret, dum fierent pragmaticae iniustae , aut sequestrarentur frumenta pro Regia Curiat propter quod habentes frumenta an miriteriti,ea absconderent; unde cum triticum libere uendi non posset;pretium eius ascenderet ultra rationis debitu, tunc non debent eligi huiusmodi pretia irrationabilia, sed moderata,ad iudicium boni viti,idest quanti venderentur,sine talibus occasionibus Dico etiam praus inpro ut eligatur vox communis in hoc enim quoque magna fraus committi po- ι ebeaedo. test: in penamqtie accidit,ut qui putat euitare Charybdim , incidat in Scylla, idest qui timet eugere bis pretium,seu uocem,propter stimulum conscientiae, rationibus iam dictis, aliis Doctorum qui tales condemnauerunt nullum Pretium faciunt, seu uocem eligunt, sed expectant, ut uidearit ad quantum
63쪽
ascendere potest pretium talium rerum a se mutuatarum; deinde cum agn scam, non amplius ascendere posse; incipiunt enim iam noua olea,ant frumenta colligi, propter eorum abundantiam incipiunt pretia uilescere tunc creditores admonent suos debitores, eligendo sibi pretium altius, quo uenditae fuerunt res illius speciei,diebus, hebdomadibus elapsis,quod ideo faciunt, ne tristitiam sentiant, si pretio semel electo rei mutuatae, altius irent pretia similium rerum: quae pretia postea sibi eligere non liceret. Igitur standum et communi, legitimo pretiosiaest primo eligendu est tempus, in quo determinet res suas uendere,fitq; aut dies,aut hebdomada determinata,& si in illa res fuerint ueditae diuersis pretiis puta in una die,uel hebdomada, fuerunt uenditae decem onera olei ad rationem decem ducatorum pro onere uiginti ad rationem dilodecim ducatorum pro quolibet onere, quinque ad rationem quatuordecim ducatorummon liceret eligere sibi pretium altius, quod cucurrit,scilicet quatuordecim aureorum, sicut nec infimum scilicet decem aureorum, sed duodecim; tum quia est pretium mediocre, tum etiam rationabilius, quia maior quantitas olei uendita eit dicto pretio. Et si non eligit diem uel hebdomadain,sed totum mensem determinatum tamen tenetur eligere pretium,quod pro maiori parte illius mensis cucurrit;& hoc sussicit,quo ad oleia. quod est eiusdem perfectionis, bonitatis, in omnibus, sed quo ad frumenta cuius pretia uariantur, non solum ratione temporum,ut de oleo dixi, uetum etiam ratione bonitatis,&malitiae non esset iustum,eligere pretium alicuius seu nenti optimi,quod excedit sua bonitate rationem communem pretii:ficuti eque standum est, pretio frumenti putridi,quod sua malitia minus ordinario ualet, sed pretio frumenti communiter boni ,erout in foro communiter uenditur. Et quod de oleo ,- frumento dicitur, intelligendum est,de omni alia quoque simili. Notandum. Sed hic est ualde notandum,quod hec,quae dicta sunt, uera sunt regulariter;
nam opus est etiam attendere ad conditionem loci, ubi fit electio pretii, qua do de re mutuata,que itur pretium, non res, in sua specie,& ultra ad quantitatem rei mutuatae, quae sic uenditur. Qui enim mutua uit ducenta onera olei, in ciuitate Vigiliarum. uel et ficti, no potest tuta conscientia cligere pretiu, quod currit in alijs oleis, per unum, uel duos dies mo nec per unam hebdomadam; quia in talibus non solent uendi tot onera olei in tam breui tempore: unde non est possibile,ut ille,qui eligit pretium olei mutuati, quod uendidis set totum oleum tali pretio, si non mutuasset, multo ininus, s sunt plures, ad faciendum electionem pretii, hoc modo. Unde eorum intentio magis eos
condemnat, quia non chaitate mutuant, sed hoc finesscilicet ut una die, uendant omnia sua olea, uno pretio : Sed Bari, ubi propter mercatorum residentiam , uerisimile est, ut in die mercati possint uendi tot onera olei, uel plus, haec negotiatio licita esset. Et quod dico de oleo Bari,ita dico de frumento in rerra Baroli, ubi frumenti negotiatio fit in magna quantitate , sed in alius oppidis, non possiibile, una die posse uendi tot millia frumenti mensurarum: ideo eligere pretium quod currit in foro uno, uel duobus diebus ubi sunt uendit no plus quam centum mensurae trumenti, nec plus uendi posse aptus est locus, oro tali pretio uendere tot flumenia mutuata, non est totum in conscientia; sed nil mirum si haec faciunt,qui sine scala in cessum ascendere uolunt.
Qui ergo contrarium faciet eorum,quae dixi, ut usurarius habebitur: 4estitutioni tenebitur,de toto superfluo,quod a debitore exigit, ut colligimus uitis Dodioribus, sanctis Patribus. Et quoniam auari nunquam impletur in omni eorum actione,callideir
64쪽
eEdunt: unde aspicientes, quod aliquando facto pretio de oleo, vel frumento
mutuato,pretia adhuc ascendere solent ad id,quod non credeoant, ipsi autem timore conscientiae, aut potius alicuius ignominiae, non potentes precium alterare, ut supra probauimus,nec valentes coniecturare, quando pretia sunt a l. tiora; nunquam depretio constituendo mentionem faciunt; sed tempus sub silentio, Ine stabilitione alicuius diei, veI hebdomadae transeunt , ut supta dixi; Ut autem vident, quod pretia altius ire non possunt, uncoleum, aut frumentum altiori pretio, quo toto tempore praeterito venundatum est, ut si bi soluatur,llatuunt,absque ulla requisitione, aut pretij, seu uocis electione, nec in verbis, nec inscriptis de re mutuata: quodne Diabolus calliditatis,& malitiae pater cogitare nouit. Et in hoc casu dico, quod de rigore iustitiae, nec illudyretium commune, ante declaratum, quaeri potest, eo quod nunquam debitorem requisiuit, nec tempus pro uenditione rei mutuatae, sibi de terminauit, sed quod currit tempore,quo debitorem monet,&ad soluendum,
Redeundo,unde digressi sumus. Si dominus rei mutuata illam conseruan- di animum non habebat, sed potius vendere decreuerat, aut ut se a fallidio,&cura, quae in conseruando exigitur, absolueret ' aut desectu loci nota apti, ad eam conseruandam , si du se apta conseruati erat; sed hac sola intentione mutuat, scilicet, ut a fastidio se absoluat tenetur postea, dum illam repetit, aureius pretium quaerit, tantum de pretio demere, quantumat stimui potet illud fallidium,&cura conseruandi. Si autem conseruari apta non erant, udeo illa alienare curat ut , unde hilari animo illa mutua uit, ut a periculo se liberaret, 4 fastidio absolueret, omnibus istis mutuatarium onerando tunc sine dubio vlura esset, tempore restitutionis rem meliorem accipere aut plus pretii, Quam res valebat tempore, quo fuit mutuata, exigere. Et pro maiori intelligentia huius conditionis, negotiationis at e tur exemplum valde accommodatum. Qui emit uinum tempore vindemiarum, ut postea vendat illud, de mense Augulti,quando verisimiliter plus valere solet si mutuasset illiud, de mense Ianuarii, aut Februarii, quia timebar, illud non duraturum Naut quia illud conseruaturus non erat, cum pacto, ut yeddatur mense Augusti uinum optimum aut pretium eius secundum quod
timc ualiturum est, usuram committeret. Et si erat seruaturus illud, quia opthismum apparebat, adhuc usuram comaritiei et, quia a tempore consignataonis, usque ad tempus exactiorris,potest incurrere multa pericula, potet eniti effluete,uel acidum fieri , uel lentum in huiusmodi, in duo calua cum haec omnia , quae stare deberent periculo mutuantis,utent periculo mutuarii, On- tractum reddunt illicitum, posset tamen contractus ille iustificari, fi tot pericula, dabores, quae currere posset, deducerentur, ut melius inferius dice tur. Vsuram quoque committeret, si mutuans, mutuaret, cum pacto, ut m tuaratius non posset se absoluere debito , quando uoluerit, etiam serat seruatus rem mutuatam Pro his uide Sylvelitum et , sura a Sotum lita sexto,de iustitia, iure,quaestio. i. arti c. i. Ex his dactis in exemplis dia inprudens iudicare potest in similibus. Examinata hac prima conditione, et varios casus, decilbs, facile in aliis definiti ualet , quae circa hanc primam accidere possunt, ut homo timens Deum, in similibus negotiis operam nauando, ab hac peste usuret preseruari possit:&omne desiderium aliquestus ornittere sciat,recta intentione,aestultitiae statera ambulando:ne sene elaudicans in partem sinistram,Deui oirendat; qui praecipit, ut proximo in suis necessitatibus subueniatur: bona enim temporalia, non ideo nobis affluenter donat,uti
bis solis uiuamus cie ut ex illisi proximum subueniamus, sine ramea
65쪽
Raude Iline ait Deuter eap. s. Ne avertas oeulos tuos a paupere fratre tuo, nolens ei, quod postulat mutuum commodare, ne clamet contra te ad Dominum, sat tibi in peccatumi sed dabis ei; nec ages quippiam calide in eius necessitatibus subleuandis, ut benefaciat tibi Dominus Deus tuus,omni
Secunda conditio, seu requisitum est , ut interueniat Iiquod luctum, seu commodum temporale consiliens in dando, vel faciendo. Hoc commodum, seu lucrum potuit esse tripliciter. πν νυ to Primo potest esse lucrum ex parte mutuantis,& damnum ex parte mutua-ertim ore tarii Exemplum, qui mutuat centum aureos non in pecunia numcrata, sed onpertiexιν exigendos ab aliquo debitore, quo non possunt exigi sine diis cultate Iabo. meas re,&expensis; suram committit, quia mutuans de sentit beneficium pecunia aestimabile, mutuatarius ultra expensas, quas facit grauatur laboribus ad recuperandum eos, quos pollea in integrum creditori restituere
Item qui mutuat oleum,vinum, uiticum similia, aut nummos in uno lo. eo,cum pacto expressis, vel tacito, ut sibi restituantur in alio loco,etiam, in eodem numero,& mensura: usuram committit,quia mutua rarius grauatur vectura, nisi deducerentur expensae, vel cambia. Item qui mutuat vindemiatoribu S, aut metaribus,aut similibus cum pacto, ut teneantur praestare labores, opera tempore vindemiarum , mestium pro pretio determinat minori quam communiter curriti usuram committit, quia ultra obligationem operari fraudantur pretio iusto operarum. Secundo potest esse lucrum ex parte mutuantis, sine damno mutuatarij, ut patere potet in exemplo dato de operariis, quando mutuaret cum pacto, ut
tenerentur vindemiare, aut metere non pretio determinato, sed currcnil, ficut
ab aliis solueretur: Usura est ratione obligationis,qua eli pretio ael: :mabilis. si autem itatueretur tanto maius pretium , quanta est illa obligatio, liceret ait
Sotus Ioco citato. Sed si pecunia daretur in contemplatione operarum anticl-
pando partem salarii pro arrha, ut fieri solet cum messoribus in Apulia, non
esset u Iura , quia illud non est mutuare, ut putat Sotus, quo supra, sed locare operas; dummodo non fiat in fraudem operantium, ob anticipationem arrhae, puta quando aritimatio sutura operarum esset incerta, conducens operarios poneretur in tuto, tunc enim esset iniustitia. Scotus in distin. s. Aliud exemplum , Qui mutuat cum pacto, ut mutuatarius teneatur tempore vindemiae uendere in uinum pretio currenti, prout aliis uendi solet,usuram committit ratione obligationis essecus si daret pro pretio uini, ut dictum ell, in omni casu simili attendendum est, si illa anticipata pecunia daturpro artha, an promutuo Nauar. cap. 7 num.12I.Item si quis mutuat cum pacto expresso,uel tacito, ut mutuatarius uadat ad suum molendinum,furnum,apollucam. similia, ut uram committit, etiam si mutuatarius tu nullo grauaretur,&hoc ratione obligationis, in talibus casibus mutuans non tenetur ad rcilli uti Oi, ela',
nisi quantum illi ex hac obligatione damnificati sunt ad iudicium boni iiii, si non sunt damnificati,debent ab illa obligatione liberari, Sylvest iam uar quibus supra. Item, si quis gabel lota mutuaret mercatori cum hoc pacto,ut ad nundinas iret, emeret merces, eas deduceret ad patria, ut ex illis possit iuste exigeregat ellas, lucrifacete, usuram committeret,quia mercatores priuautur libertate, quae est pretio arti imabilis. Item,qui mutuariu pacto, ut sibi remutuetur, ut uram committit quia illa obligatio est pecunia aritimabilis, qua uis natituatarius ob AEneficium receptum remaneat obligatus ad similco lilii: ali a. . C,
66쪽
lege naturali adiuncto pacto enititur ciuilis, ideo, caetera. sylu. Veibo Usura. I. Nau.quo supra D. h. omnes. An liceret pactum facere, ut de praesenti remutuare tenearis aliam rem, pu- in mutuo tibi oleum,ut tu mutues mihi vinum. Rei pondet D. I hom. lecuinia, secundae,quaest. 8.artic. 1.licet simul mutuanti unum, aliquod aliud mutuum recipere,non autem licet eum obligare, quod ei dictui nutuationes de piae senti, scilicet tu mihi ego tibi mutuo gratuito fieri licet, in pactum rcdncere non licet. Item domini,qui coloni, pecumam, aut frumentum mutuant, cum pacto expresso, vel tacuo , ut pratula eorum , aut fundos auctiori pretio ab illis conducant, quam communiter ab alijs inueniretur, usuram committunt: secus si tanti conducerent, quanti ab aliis conditio, di usus praediorum aestimaretur Solus quo supra. Quaeritur,an mutuare communitati cum pacto,ut non teneatur soluere collectas, ut iura Dicitur quod sic , si collectae sunt iusiae, secus si essent intuliae, quia tunc esset redimere exactionem. Sylv. quo supra. Tertio potest esse damnum ex parte mutuatati , sine lucro mutuantis:exemplum qui mutuat cum pacto,seu intentione, videtur aliquid non sibi, sed alturi nomine suo, puta patri, amico, acetiam pauperibus iacemosyna , Iuram
committit, nam satis eli, quod mutuatami suiuit damnum, quod ei contra ius naturale,&diuinum,super quibus non poteli dispensara, quam iris finibisse se bonus. Nauar.cap. 7. num.13 7. sicut non licet iurate falso, ut soluetur vita delinquentis, cap. primum cap. faciat. 1 2 quaeli. a. Abbas, cap. super cos, de luris. Tertia conditio,seu requ: situm est,ut illud commodum sit pretio simabi tale,ad constituendam usuram Dico pretio aestimabile) addit seienti meorum, μοι γ -- quae pur mutua quandoque praetenduntur, quae non sunt petiolatii imabilia et eoηυ-Vt mutuare hospitali propter premium Uelle vel mutuare viro probo, ut i σεοne
acquiratus eiu Samlcicia Unde qui mutuaret cum pacto expresso, v c tacito, ut εω et
indoexpectaret munus a lingua, vel ab obsequio,cum ista possint pretio arili ve si is et omari, ut dictum en supra, usuram commiuit,esIecem in ObligatIOi,cm natura U - , te, leto, idest qua debito motali tenetur,in ciuilem ducere. Nauarru cap. IT. nu v Inς, 33. D.Thom quo supra. Item, qui mutuat cum pacto, ut mutuatari iis eo Hεέμ r.
pro eo fidei ubeat, usuram committit,quia fideiussio eli pretio at Irimabilis l. ain casu,quo principalis non soluit, tenetur fide uissor Solus quo supra. Ex quo dicto, Caietanus desumpsit,&bene quod licebit fidei ultori pretium ccipcre, ut ideiubeat,quia,ut dictum est, illa talis obligatio et pretio aestimabilis, α ideo uendibilis.
Quarta conditio ad constituendam usu tam est, ut illud lucrum proueniat in . est 'μ-
proprie ex mutuo, non autem talione damni emi rgentis, aut lucri cessantis, 'quod est proprie interesseinon enim usuraeit,inuci plus exigere,tanquam ue- - αι irrum interesse. Nauar.cap. I. num. O i. Et ut melius intelligatur,quando e lite Μ a non να- inminteresse,&quando non,operae preti uel praenotare priuS,qua uicta iura Ο ων,
superius c.de re Ititutione in communi, ubi tractatur de intercite; deinde quota ea εα e es tum spectat ad propositum in mutui solummodo,quando non cadit, sura, id ult quando tuta conscientia polet peti aliquid ratione interesse ultra lortem mutuatam. Et primo ratiotie damni emergent:s, quod accidit in inbusca fibus.
Primus rasus est,quando pretcessit mora in soluendo, gl. in cap.conquestu , , misi eis a
67쪽
de me oportuit emete triticum Carius teneris ad illud plus, in quo eausa tuldamnificatus tum Aliud exemplum, Petrus tenebat pecunia.m, de qua uolebat reficere domum, quae minabatur ruinam, rogatus Marcello, mutuavit ei petates menses: unde transacto termino, Marcellus non soluens,domus,
cecidit, teneturpropter moram , vltra sortem reficete damnum passum , idest quantum culpa sua plus expendit ad reficiendam domum. Et haec omnia intellige, quoad damnum intrinsecum, quod est in ipsa re, ut patet in exemplis datis, non autem extrinsecum, suo Prouenit propter ipsam rem, nisi quando dolo &culpa lata debentis restituere pecuniam, hoc acciderit. exemplo omnia erunt clara Petrus mitiuauit Francisco pecuniam de qua intendebat emere foenum, aut bladum Franciscus non soluit tempore deis bito, propter quod Petrum non solum postea oportuit emere carius, quod est interesse intrinsecum sed interim eis animalia sunt mortua fame, aut deteriorata , quod dicitur interesse extrinsecum . Unde s Franciscus fuit in mora omiissione tantum , idest quia non potuit, non tenetur pro damno extrinseco sed pro intrinseco tantum si autem non solum omissione, sed etiam commissione , idest falsa promissione Petrum decepit 4 pie credens Francisco alia via non sibi prouidit: Franciscus tenetur non solum ad damnum
intrinsecum , quod est illud plus preti quo postea bladum emit,sed etiam ad
damnum extrinsecum, idest mortem animalium, quod propter eius moram deceptionem Petrus passus est de qua re, ut melius intelligatur, vide su
Ex dictis responderi potest ad quaesita super his facta,scilicet si propter moram debitoris, quia non soluit in tetmino te oportuit vendere merces tuas pretio viliori, ut alii responderes , quas non intendebas tunc vendere , ita tali casu ad id tenetur, in quo damnificatus es . Idem dicendum est , si quis non soluerit tibi tempore debito, propter necessitatem te oportet soluere
usuras tuo creditori, tunc licet exigere debitore tantum , quantum laeausa sui solvis alii. Sed haec intelligenda sunt quando tam in his duobus casibus, quam in aliis similibus, hoc interesse proprie passus es propter moram debitoris, non aliqua tua incuria esse negligentia, aut propria malitia; puta,quia ad reparandum hoc interesse poteras faciliter impetrare dilationem alvo creditor vel ab alio tuo amico pecuniam quaerere,in huiusmodi, Mprouidere necessitati currenti sine aliquo tuo damno Lunde si potens ita prouidere, non curasti , remittens damnum debitori, in tali casu non potes petere interesse tuta conscientia, sed tibi imputetur Gab. Biel in .ditiine 34.quaest. ii Medina. Corrad ali quamplurimi elotis Notanter dixi. tacilite inqui si hoc sine dissicultate facere nequiuerat non teneris ad cuitandum damnum debitoris tui, ut hac uia ali obligeris. Sed hic qua ritur an liceat accipere mutuum ab usurario δε postea mutuare socio eum pacto, ut socius soluat usurario sortem,&vsuras Respondetur si hoc facit gratia socii, scilicet quia ille non valet inuenire, qui sibi mutuet, licitum erit; quia debet se indemnem stiliares, si autem illud facit alio respecti, non licet. ita in similibus imicandum est. Secundus casus est quado per aliquil vim contingit mutuare ciuitati,aut superiori patienti aliquam necessitate, tunc non solum post moram sed etiam a principio,vltra sortem aliquid exigere potest, si vere,& realiter damnum patitur. Exemplum, Ciuitas patitur executionem pro tertiis fisci,uel propter aliam instantem necessitatem,nouit Titium habere quantitatem pecuniarum paratatu cemere triticum,cogit eum, ut mutuet:potest Titius vltra sortem mutuatam
exigere tantum plus,quantum ualet plus triticum, vel oleum tempore restitutionis
68쪽
l tanti lucratus fuisset,si in ud emisset minus valebati vel quantum passus est ob non solutionem debiti, puta exec tionem, expensas, fi eas vere passus est, dummodo cesset omnis Iraus , Ἐ-clio, quia si meuniari adiri hil exposuerat, aut nullum reale interesse passus est, sed illam otiosam in arca tenebatino potest tuta conscientia sub praere tu interesse aliquid plus accipere. Nauarrus cap. 7. num.111. num. 8, vita
Tertius casus est,quando a princimo paciscitur cum mutaratari delamen Tertiara --do damno, quod a principio patitur, sed est aduertendum, vi iuste possit ea, o ingere interesse quod a principio patitur, quod debet admonere mutuatarium de interesse praeuiis, nam si non facit pactum tena pore traditionis pecuniae de damno a principio pati do, sod tacitus mutuat, sibi imputetur, non enim potest petere aliud interesse nisi illud,quod patitur poli moram temporis praescripti, quod si mutuatarius rem sciret, sorte nollet sub illa conditione n .uiuum accipere,ait Sotus lib. 6. de Iuli. iure, quaestio. a. art. x. Ex hoc subi uter- iur; si damnum a nemine fuerit pretuisum, aut cogitatum,lei pollea tu sui et enit, tunc mutuatarius non tenetur de illo,quia non cogitaui redderem si simplex mutuum.
Et tegulariter in omni contractu potest pacisci, nueniri de interessς, maga sae
damno soluendo meter quam in materia de cambiis, per Extrauagantcna ruando AH Pij v quae inserta et in Manuali Nauar.capit ironum 183. lite N. quae in b. Io cipiti In eam pro nostro pastorali oflicto in se, porto ad tollandas quo-mae incam, sinuantum cum Deo possumus ccasiones peccanu , frauderuque feneratorum, statuimus, ne deinceps quisquam audeat, sute a principio, siue alias certum, determinatum interesse, etiam in casu non solutionis pacisci. γSecundo principaliter que ritur ratione lucri cessantis, licet ne ex mutuo re eroes aliquid plus exigere ito solutione huius dubii dissicilis, propter varias Do Mute. orum sententias, est prius aduertendum, quid est lucium cessans , ut dictum est capit quarto de restitutione in communi. Secundo notandum est Peerunt a pecuniani posse duplicitet considerari, scilicet uno modo absolute, iecu44- arear er eoos, dum eius communem usum, secundum hanc considerationem, nemini σαν-- dubium est, ratione mutui non licere aliquid plus ultra sortem exigere, altero modo consideratur, ut est posset hominis negotijs dediti exponent: scillam negotiis, induti riis de propinquo, hoc modo a talibus hominibus selliiniatur plus usu communi, unde in aliquo casu dominus potuit illam cum aliquo onere mutuare Deinde respondetur cum distinctiones videlicet, aut intelligis de lucio cessanie post moram debitoris, dicitum erit se Laeerum cundum omnes Octores,concurrentibus conditionibus tactis in praeallegata ans Umo- defiuitione loco citato, eo quod debitor est in cuIpa, ut creditor cesset a lucro, adorira ruod secisset, si pecuniam suam negotiatus suisset, huic fauet l. cum quida, De viatis, ubi ait Iutisconsultus, usuret non propter locum petentium, sed
Propter moram non soluentium infliguntur &hoc, liuelponte, siue rogatus mutuat,quia rogati, vel orscrre nihil facit in hoc casu, dico, in hoc tu,qu:a ante moram ei alia ratio, ut dicetur. Aut intelligis delucio cellantea princi GPio,idest ab articulo mutuation .s,&hoc etiam dupliciter, aut mutilat aliqua ui,seu metu, aut sine vi, sed rogatus,aut sponte se of scit. his statuuntur plin re conclusiones.
Qui mutua pecuniam negotij expositam,per vim sibi factam exemplum
mercatore triuiuant uniuei litati co enti eos libi mutuari propter aliquam ire Poma Com coisitatem currentem, similia possunt petete tantum plus,quantum lucrati s sto, ruisi L
69쪽
su illeat de issia pecunia, si non mutuassent.&seruare se indemnes; eisnutea tibus tamen, quae dicta sunt in definitione tueri cessantis loco citato,ae etiamus inserius dicentur.
a.Conclusia. Idem dicendum est de illo, qui mutuat iusto timore domino, seu offetali,
aut tyranno petenti sibi mutuo dari. Solus lib.ε.de Iussin iure,a. art. 3. a uar. ap. 7.num. II.& omnes Doctores, quia sunt virae, sed obtestantibus est disticinas.
Cones A. iii mutuat amico rogatus,&aliqua beneuolentia motus, non potest petere interesseducti cessantis secundum Innoccap.fi.de usuris, cui opinioni magis inclinat Sotus quo supra putans esse ualde periculosum, sponte mutuantem de lucro cessante pacisci a principio. eius ratio potissima est, qubdeellarea Iucro,est hominem a lucro cohiberiscohiberi non dicitur,nisi ille, cui ditur sua uoluntas,ergo qui sponte mutuat,non dicetur cessare a lucro ex consequenti non potest pactici sine usurae suspicione' subiungens idem esse sponte onerie, di aliqua leui prece inclinari ad mutuandum Nauar. nihil
curans de uoluntarie&inuoluntarie mutua declinat inalterum extremum
dicens, iustitiam ciniustitiam huius contractus non consistere in bonitate,&malitia animi, intentionis mutuantis sponte se offerentis, sed in rerum aequalitate, Minaequalitate, scilicet si uere cesset a lucro , quod fecisset, si noumurilatset,an non: ideo dicit etiam si sponte mutuat potest iusse a princia pio de lucro cessante conuenire,dummodo illud non recipiat, antequam umM.Aa via r constet,quod uerisimiliter lucratus fuisset. Nos autem sequendo uiam me
..is.. . iam,qua tutissima uidetur cum Sylu.Verbo,vsura, . 3. I s. D. Anton.a parte
Gabr.BieI.in .dist DRq. c. Caiet x. h. q. 8.ac etiam Medinavi aliis Themiogi ponimus duas conclusiones. . Conel α. Primaconclusio eii Qui mutuat amico precibus illectus, heneuolentia uictus,ita,ut cruantum est de se,mallet lucrari alia uia, quam tuando, secute, intrepide potest a principio conuenirede lucro cessante ob impedime tum negotiationis, per pecuniam mutuatam, concurrentibus tamen quibusdacondition Aus,quae per ordinem dicentur. Prima coditio est,ut mutuans sit periscla,quae uersetur in negotijs clus stir,& vult negotiati,de praesenti: unde Iericus, cui interdicitur negotiatio, Doctor, ius non interest negotiis tracare, non posset petere hoc lucrum de
Secunda est,ut pecunia,quae mutuatur sit destinata,&mancipata negotiis, ita ut lucrum,quod facere cessat,sit proprie propter mutuum: unde si haberet
aliam pecuniam otiosam ad nihil destinatam,non posset petere interesse lucri cessantis,quamuis illammet negoti, destinatam mutuasset, ratio est, quia posset Miam, quam habet in arca nesotiis exponere. Sed hic queritur,si pecunia,quam habet in arca, seruata fuisset pro casibus fortuitis,in alijs negotin
necessariis,quae euenire solent, ut prudentis est cogitare quid dicendum Reis spondetur,si pecunia reseruata ad alios fines,esset modica,licitum eritqus rere luctum de pecunia mutuata hac non obstate otiosa,ut ait Nauar.z27nti. M . quia nemo se pecunijs exhaustum reddere debet ut currente aliqua necessit
te,non possit sibi prouiderer si autem illa pecunia otiosa esset, multa ad hare, ad alia lassiciens, in tali casu non posset ruta conscientia petere interesse sub tali praetextu,ut dictum est. 3, Tertia,et sit in potentia propinqua,ait D.Th. in quodam opusculo de us ra: idest sit in praecinctu, de proximo, quafi in actu paratus negotiari illam pecunia in non enim misceret habere illam paratam solummodo negotiis, qui occurrere soleat tempore iudeterminato.Quar
70쪽
Qaana eonditio, ut lucrum sit cerium,ita quod non potest quaerere interes G
se lucti cessantis antequam constet probabiliter,quod lucratus fuisset Nauari quo supramo enim mercator semper lucratur, si esset certus de lucro, non per Me debet exigere a principis,secundum aliquos. Quinta dicitur, ut mutuum non detur peto semper, sed ad aliouod tempus determinatum, prout erunt negotia, secundum praesumptionem nummi,alia te praesumeretue intentio compta cilicet, a vellet lucrari potius hae via qua alia,quod esset suspicio usurε.Slii quo supra. sexta requiritur, ut intentioni recta, idest ut inuri quod accipit mutuans , , -- μεεν intendat accipere ratione interesse , non ratione mutui, nam si intenderet accipere ratione mutur, illisite acciperet, peccaret mortaliter, iam si realiter pateretur interesse, quia illa intentio corrupta vitiaret actum contra Nauarrum , qui non eurat de intentione, isd de facto in se , ut supra tetigimus, sicut enim accidit m aliis contractibus, stillaecquando qui tealuerim re cum pacto retrouendendi di intentio sua non esse cernere,sed pignorare , super pignus mutuare, tunc non faceret fiuctus suo propter intentionem corruptam , quam habet, ut loco suo dicemus , sicut etiam quando quis causa gratitudinis obmutuum fibi actum , donasset amico aliquod munus,& ille amicus aeciperet munus ratione mutui, non amisitie, ex talatntentione corrupta non posset tuta conscientia illud retinere, ita in propo to dicendum est. Caa Septima requiritur, ut pactum de soIuendoquerem cessans a principio eum '
rens, exprimatur tempore tradiεionis pecuniae mutuandae, alias non nosset qua ter nisi illud quod facere cessat post moram terr peris testituendi, tuum exprimeretur porit enim accidere, mutuatarium nolle forte mutuum sub illa conditione accipere, ideo si incitus mutua fibi imputetur. S rus quo supra. octaua,Omnibus istis conoerrentibus,opus est etiam, ve deducantis labo res,&ra pense, quas facerent circa negotia proposita,acetiam perieula, quae current ad iudicium boni viriait D. Them .loco citato, Nauaricapisto numissa . Dixi,qua current,quia non semper currunt labores,expensae, pericula,
Dd quandoque omnia, quandoque nihil horum, puta si quis paratus ellet ad
re nundinas,ad emendum merces,ciarum est, sin hoc eas omnia usta concustet, si autem paratus esset emere oleum,domum,aut apothecam,quq soleti cari,tunc current tantumalrque expense fi vero esset paratus emere annuum
censum,in hoc casu ite nihil horum cuiret unde sicut eris negotiatio a mutuante proposita,m exigendum est interes ste lucri cessantis. Non sequitur alia condititio cilicet, ut non exigatus totumquerum spera λCρη- α tu, sed aliquid minus,etiam si deducantur omnia predicta,& ideo additum est, ad iudicium boni viri, quia affectio mutuantis poste eum decipere in taxando, exigendo. haxta doctrinam D.Th. Caterani, Ant Sutueri. multo . tum aliorum. His igitur conditionibus concurrentibus, licitum erit mutuanti exigerem teresse lucr cessantis,quod a principio per mutuum cessati ad a gumentum Soti respondetur,quod secundum stabilitam conclusionem practetis c6ditionibus vestuam,bene, impeditur mereator afra negotiatione,pecania,quae in casu,sibi tanti plus 'alet,usu communi, ut dictum est supra, qua uis non cogatur per aliquam vim,tamen ita precibus importunatur,ve inclinae tur ad inciendum id,quod sua sponte facere nollet, hoc sufficit ad faciendinsolent poni alis conditiones, scilicet ut mutuans non sit solitus date ad utagas V ex hoc Prisumeretur talem habere voluantem exercenda usuras, sta