장음표시 사용
151쪽
atqui ment' nostram solo, dic. Scimus quidem , conscientia reste, nos cogitare; sed ignoramus cujus naturae sit ipsa cogitistio ; ignoramus quomodo mens nostra se habeat, quando percipit , 3udicat, ratiocinatur; ergo non habemus , &C. - Resp. Neg. min. Fateor equidem Solius esse sensus intimi, nos de mentis nosorat affectionibus certiores efficere ; hoe enim est sensus intimi m
nus, ut nobis reserat quaecumque in mente NO-Stra peraguntur: Verum essentium mentis, aut
saltem proprietates ad ipsius naturam pertinentes cper ideam claram atque distinctam, licet impersectam, percipimus. Emm vero, ut jam diximus , omnes proprietates quas in mente ceprehen- dimus , ad cogitationem revocari possunt Cum autem Omnia cognoscamus ope cogitationis, Nihil ipsa notius esse potest. Quis enim sibi persuadeat claras esse plurimarum . rerum extra nos positarum cognitiones, obscurum vero id esse cu
Quaerentibus igitus adversariis quomodo mens se habeat .quando percipit, judicat, ratiocinatur; cogitat, inquiemus, & nihil amplius reponemus et 'neque enim ulla imagine sensibili adumbrari potest cogitatio. Quis autem dixerit ideo cogitatio nem v intelligi; quia. ipsius notio proprietatesentis materialis non exhibet λ inde concludendum est ignium ipsius ideam, sensuum imaginationisque Captum superare. Inst. probando min. Si claram atque is stinctam haberemus substantiae in nobis cogitantis ideam, facillinali deprehenderemus quid in ista idea contineatur, quid ab eadem excludatur , ac proinde .gravissimi errores iii quos impingunt homines, 'etiam doctis imi, circa naturam ejusdem substant e sacillime depellerentur: atqui tamen res longe
152쪽
aliter se habet; ergo non habemus ideam substantiae in nobis cogitantis. Ita Μalebranchius. ). Resp. Neg. maj. Nam simili ratiocinio pro retur adversus Malebranchium, & ceteros qui in hac parte nobis adversantur , nos neque Entis imfinite persecti, neque materiar, neque rei cujuslibet ideam habere: mullum est enim humanae cingnitionis obiectum, cujus omnes proprietates ΠΟ- bis compertae sint, nullum quod non fuerit tu yissimis quorumdam erroribus praejudiciisque dein
sermatum .. Ideae, vel ex natura sua clarissimae,
intellectum. illustrare, a falsisque iudiciis immunem edicere non possunt, nisi in iis consideran dis attentio diligens adhibeatur, ut constar m -xime communibus Logicorum documentis. Ea de re consulatur Arnaldus . Traite ris id es rates oe des iries fausses , chap. 22. 23. &24. O . a. Solo sensu intimo & experientia quO-
tidiana exploratum habemus, mentem n Strami posse , occaSione rerum sensibilium, quaSdam ex-mriri sensationes, v. g. doloris ,' famis, Sitis , cadoris, frigoris; neque enim suspicaremur mentem nostram esse his sensationibus ideam , si earum
nunquam conscii suissemus; erro pari reF'cete a mentis proprietates solius experientiae intina IocompertaS habemus, quatenus scilicet Obiecta e l . terna in mentem nostram, interpoSiliS Sensuum organiS, agunt. Resp. Neg. conseq- & parit. Nam secultas sen-Sationes quasdam , corporum OccaSione, experiem di, in idea mentis, , quatenus mentiS, neceSSario non continetur; mens enim posset absque corpo -', re SubSiStere, nullamque cum ipso necessitudinem habere, si nempe Deus alium ordinem instituisset . Solo igitur sensu intimor experimur , meM . t tem nostram quibusdam, occasione corporum, . sensationibus amet, neque earum naturam clare atque distincte percipimus. At vero non tantum in mente nostra, sensu intimo teste, deprehendui urus vim percipiendi, judicandi, ratiocinandi, vo-
153쪽
batione pri a hu,us quam defendimus proposu
Praeterea inter sensationes & ideas proprie en- .ctas illuo est discriminis , quod ideae sint ex natura sua uniformes, omnibusque intelligentiis communes , ita ut ideae nostrae possint ab aliis percipi, si nempe efficiamus, ut ad seipsos attendant. -Contra vero sensationes, cum pendeant a dispositione organorum , possunt in diversis hominu. hus esse diversae , & quandoque sunt, ut constat experimentis indubitatis. Hinc fit ut sensationes meas alteri eommunicare nequeam , nisi earum sensum in ipso excitaverim, quod In mea pol
state situm non est. Sic v. gr. co Iores Caeci sonos ab ortu surdis demonstrare non pomumtis, . amvis documentorum auxilio, religionis, sciem. Fiarum & artium principia quandoque assequan- tur; ergo sensationes quae nos assiciunt, solo e perientiae testimonio cognoscimus , ideas vero proprie dictas ad ipsam mentis naturam pertinere de-
Inst. Si mentis naturam per ictam claram aedistinctam cosnosceremus, ipjam sensationis naturam , hac ideo praelucente, facillime deteger mus 2 atqui tamen ex cpncessis, nescimus quid sit sensatio caloris , stigoris, famis, sitis , in ipsa
ReSp. Neg. maj. Fateor equidem densissimis tenebris involutam esse sensationum theorim, apud eos praesertim Philosophos qui ea, quae ad ubjecta externa, vel ad sensuum nostrorum organa referri debuerant, non satis accurate ab iis discriminarunt, , quae in mente sesam sedem habent. Hinc nati sunt errores circa sensationum naturam, quos tamen haud aegre dissipabit Car
testi ipsiusque inlebranchii doctrina bene intel-
154쪽
laeta. t Legatur imprimis & perlegatur liber pri
mus eximii operis do inquisitione υeruatis, .ubi tota sensation doctrina non minus accurate, mram ordinate exponitur . Uerum nihil obscurum. admittunt notiones perceptionis, judicii, ratiocinationis, amoris & odii, quae omni definitione sunt clariores.
Objic. 5. Si mentis postrae naturam perspectam haberemus, certo posset assignari attributam iis psius . primarium , Sive attributum quod primum in ea concipitur, & unde fluere intelliguntur ceterae proprietates: atqui certo non potest assignari, &c. Ideoque ab ea quaestione definienda prudenter abstinent hodierni Μetaphysici, ergo, &e. Resp. Neg. maj. Alicujus enim rei ideam claram atque distinctam habemus, si percipiamus
quasdam proprietates ad ipsius naturam pertinen tes , quam iS neque omnia δttributa cognoscamus, neque primarium. Enimvero connient ut
adversarii nobis aliquam, licet valde imperfectam, inesse Entis infinite persem notionem , & tamen plerique de assignando primario ipsius attributo
non parum laborant. Pariter quamvis bene multas materiae proprietates, tum ratione, tum e. Perientia cognoscamus, nondum tamen inter Philosophos convenit de primario ipsius attributo.
Quid plura cuilibet ideae, praesertim in Ρhysia
eis, nuntius remittendus est, si nullam rem per-eipere valeamus, quin prius attributum ipsius primarium cario statuamus . Prete satam igitur quaestionem doctiorum judicio permutimus, ne minus certa certioribus immiscere videamur. . Instahis: ex nostra responsione, ideo mentis nostrae naturam, saltem imperfecte, cognOScimus, quia quasdam percipimus proprietates , nempe cogitationem , variosque cogitationis modos, ad ipsiuS naturam pertinentes: atqui assirmari non potest illas proprietates ad naturam mentis pertineroe, nisi jam Supponamus I. cognitam esse mentis naturam; I. eam essentialiter , ac proii,
155쪽
M ET A P ΗΥs I c AEde perpetuo, cogitare, quod adversarii negant, nec probaia pore et , quin definiatur primarium memetis in tributum ; ergo non valet nὐStra reSponsio. Resp. Neg. min. ejusque probationem: jure enim ac merito astir madius coὼlationem, variasve cogitationis species , ad naturam menti pertinere, si Philosophi omnes, qui hactenus mentis notionem diligentius contemplati sunt, nihil omnino in ipsa, praeter cogitationem variosque cogitationis modos, deprehenderint: atqui res ita se habet: quod ut magis innotescat audiamus D. S' Gravesande non parum a principiis Cartesianis
alienum , qui tractatum de mento humana sic Orditur: Not re ante est Eouee ' intelligence , es esta-dire , ρ. elie a des perceptions q. elle compareensemble . Tout ce qui rόsulte de certe propriet F,
petit e tre appliρυε a Ioures Ies substances inte
Agenies . Introduction a la Philosophie , Meta physique . Chap. s. n. I 85. Ita Philosophus de scientiis naturalibus optime
meritus, unde sic licet argumentari : quod omnibus intelligentiis commune est, ad ipSarUm natu-xam pertinet: atqui omnibus intelligentiis commune rit habere perceptiones quas secum invicem conserant; Ergo principium argumentationis inde assumi -potest, quod cogitatio variique cogitati ris. modi ad naturam mentis pertineant. Hanc igitur naturam, saltem imperfecte, cognOScimus. Deinde ulterius progredientes, expendemus utrum
sine cogitatione mens eSse posSit, utrum essenticliter, proinde qerpetuo, cogitet. Haec Suna argumentandi ratio neque petitionem principii , neque circulum vitiosum involvit.
156쪽
irum mens humana essentialiter, ac proinde r perpetuo, cogiter.
Tres potis;imum in hac quaestione Plii Ioso
phorum sententiae celebrantur . . i. Juxta Cartesianos , qlii mentis humanae e sentiam in cogitatione sitam esse, aut saltem c gitationem ad ipsius naruram pertinere contem ,
dunt, anima & Semper, & necessario cogitat. Enim vero , inqui utar, subluta cogitationis omnis manae mentis idea penitus evanescit, cum in ipsa nihil amplius concipiendum remaneat; restituta cogitatione, reviviscit aliqua saltem impersecta mentis humanae idea. Quidquid enim de hi' jus natura perspectum habemus, ad cognitionem .& amorem, sive, quod idem esI, cogitatiOΠem, reduci potest. Unde concludunt ii Philosophi se
habere cogitationem ad mentem nostram , quem admodum extensio se habet ad materiam, ac proinde mentem humanam sine cogitatione nec esse , nec concipi poSGe. . .
a. Philosophi nunnulli , inter eos praesertim qui
Lochia nar dominat nomen.dederunt, sola Al cogitandi- facultatem, minime vero cogitationem ipsam, ad essentiam mentis pertinere arbitrantur. Si enim cogitatio, inquist, ad naturam mentis pertineret, vel esset cogitatio. in genere, Vel cogitatio quaelibet singularis ac determinata: atqui neutrum dici potest. Non s. nam coritatio in genere non existit, sed merum est adinu figmen- 'etum; non I. nulla enim fingi potest cogitatio singularis ac determinata , quae in idea mentis necesSario contineatur , alioqui toties mutarςinr montiS essentia , quoties eam nova subiret cogi- Iulio. Cum autem intra breve temporis spatium innumerabiles nascantur & evanesconi cogitatio- Nes, nihil . foret ipsius essentia mobilius, nihil in-
157쪽
- . .' a F ro PM Is Aucertius: atqui tamen essentiae rerum simi immutabiles ; nulla igitur cogitatio singularis ac determinata ad essentiam mentis constituendam requi-
5. Non desunt , hodiernis praesertim temporibus , Μetaphysici, qui in praesenti controversia inhil definiant. Non enim , inquiunt, Certo Statui potest, nec certo negari mentem Sem T cingitaFe, cum neque SemuS intimus, utpote ameelionum praesentaum , minime vero praeteritarum , aestiS, neque memoria tam incerta , tanaque sugax , neque idea mentis tam O,cura tamque coniam litem hanc dirimere ualean I.
Nos vero, ducibus Cartesio, Μalebranchio , dismnibus sere saecula proxime elapsi Philosophis, Himam sententiam sequenti vispositione turri conabimur .
llud est essentiala menti, ac proinde in ea continuo perseverans, quod in ipsius idea clara atque distincta continetur: atqui coiit tio in idea mentis, &c. Illud enim ab idea mentis sejungi non Potest, quo posito, mens humana iacile imetelligitur, licet imperseete ; quo sublato non amplius intelligitur: atqui res ita se habet de cogis attone respectu mentis. h. Posita cogitatione, , mens, &c. Siquidem eam concipimus veluti su . at tum divinitus comparatam ad percipiendum, judicandum, ratiocinandum, amanuum ; haec a/Bim omnia to uidem sunt eogitationis speciea. a. bubu3a cosyatione , num amysius intelligitur mem
158쪽
s FcIAtIs . PARN IT. DIAs. II. humana; si enim aliquatenus conciperetur, mu xime tanquam substantia cogitandi facultate prae dita, quamvis eam non semper exerceat: atqui
sola cogitandi facultas omni cogitatione destitu- ita nullam mentis hunianae notionem suppeditare potest. Qui enim mentem non exhibet, nisi ut substantiam cogitandi secultate donatam , id unum de mente enuntiat, nempe eam ejusmodi esse, ut cogitare possit, vel aliquando sit cogitatura; porro illud non sufficit: ubi enim investigatur alicujus rei notio , quaeritur non tantum qualis esse possit aut sutura sit; sed qualis revera sit, quandiu existit ; quaeruntur ipsius natura aut Saltem proprietates ad ipsius naturam pertinentes , non vero capacitas nuda, inanis & omnium egena ; enim vero eatenus potentia sive
sacultas haberi potest tanquam aliquid reais &Dosirivum, quatenus aliquo sundatur attributo pariter reati & positiso atqui in sententia Lu- Chianorum, potentia cogitandi in qua plerique
repOSItam volunt eMentiam mentis. humanae, nullo sundatur attributo reati & positivos mens quippe humana ab ipsis exhibetur veluti tabula
rara quibuslibet υactia characteribus; id est,
nihil habens quod suum dicere possit, Sed tanutum ad aliquid postea recipiendum idonea; ergo
mens humana concipi non potest tanquam Sub stantia, quae mera cogitandi facultate polleat. Et certe inter omnia quae cognoscimus Objecta, nullum est cujus proprietates essentiales ad facultatem quandam vagam redigantur. Idea ma- Ieriae realem, non mere possibilem extensionem; idea. hominis totius realem, non mere possibilem
mentis & corporis conjunctionem; idea circuli realem, non mere possibilem rotunditatem includit; ergo pariter in idea mentis rationalis, cui pejorem conditionem imponere neque decorum
videtur, neque cognitionum nostrarum analogiae consentaneum, realis non mere possibilis cogitatio continetur; ergo a. sublata, die. aliunde po
159쪽
sita cogitatione, &c.; ergo cogitatio in idea me tis necessario continetur. ac proinde, &c.
Ab in icto oe omnibus communi felicitatis
aerium est omites & singulos homines quoddam felicitatis genus numeris OmnibuS .abSolutum,& sine fine permansurum naturali invictoque desiderio appetere. Illud enim soli naturae, tanquam causae, deputandum est, quod in nobis est sine nobis, quod omnem reflexionem, educationem, institutionemve politicam antecedit: hac enim ratione principia naturalia secernuntur ab iis quaeneturae superaddita sunt. Abbaiae de la υεriiέdo Ia ReIigion Chretienne, section i. chap. a. 9atqui tale est felicitatis . persectae sempiternaeque desiderium, illudque tanquam certum & indubitatum habent adversarii, ubi mentis humanae immortalitatem moralibus argumentis defendunt , ergo naturale-est , ac proinde omnibus & singulis hominibus . commune desiderium de quo. agitur. Jam vero nullum objectum desiderare potest humana voluntas, quin intellectus ejusdem objecti cognitionem habeat saltem confusam & obscuram; nihil enim amatum , quin praecognitum; Sive, quod idem est, ignoti nulla cupido; ergo imhaeret naturae nostrae inchoata saltem quaedam im finitae & immutabilis felicitatis idea, suae non minus quam desiderium, cujus est individua comes, augiter in mente perseverat. Hanc doctrinam, ea quae sibi familiaris erat verborum sententiarumque gravitate & sublimitate ita proponit illustrissimus BOssueto . S ii 3 a queIque close en moi qui ait to sursetέ Moc moi meme, o' est V ideo oe r amotir demon bonheure car je ne puis famais μο- έrέsans suis ce qui me nuisoit, O, decirer te qui
160쪽
en NOAS, avec uous, uri sentiment qui nousvient avec cette idest . oe taut cela est en risus
fond de nure raison. Elevation 9. II. se maine ).. Hinc concludere licet omnibus & singulis hominibus inesse desiderium & consequenter ideam persectae cujusdam aeternaeque felicitatiS , quam deinceps, accedente reflexione, in solo Deo collocatam esse percipimus, ut in decursu ejusdem ad Deum orationis docet auctor celeberrimus, cujus sustragio gloriamur; ergo mens humana essentialiter, ac proinde perpetuo, cogitat.
' E, eo q&od homo ad imaginem oe similiturinem Dei conditus 1 Aerit.
I, emo, nisi a fide christiana, imo & a Sa
tione naturali alienus, diffiteri potest hominem ad. imaginem similitudinemque Dei procreatum esse. Hanc veritatem ne ipsis quidem Philosophis Poetisque gentilibus ignotam, aperte docent
divinarum Scripturarum oracula. Ex ea Praeclara similitudine hominem inter & creatorem suum tota humanae nam rae excellentia derivatur. Unde