장음표시 사용
221쪽
tibus oriundae sint, nullaequε fuerint menti nostrae naturaliter inscriptae, quaenam erunt prima rum reflexionum objecta λ an ipsa substantia mentis verum ab adversariis exhibetur veluti adim a rasa quibuslibet vacua characteribus . An ea quae sensibus obversantur λ sed objecta sensibilia repraesentare non possunt nisi quod continent
nihil autem habent nisi materiale & finitum Quomodo igitur mens ad cognitionem Dei, sui ipsius, & officiorum quibus Obstringitur, assuringere valebit Nec confugiant adversarii ad parentum & magistrorum documenta; aures qui dem commovere, atque Sic attentionem excita re, reflexionem promoVere possunt; minime umio intellectum ideis in ipso nondum existentibus informare, alioquin immediate mentem amcerent, quod solius Dei proprium est.
Objic. r. Ιdga Dei originem ducit ex mundi
hujus admirabilis contemplatione ; inde enim mens assurgit ad Numen supremum, tanti operis architellum, & rectorem sapientissimum. Invisi hilia enim ipsius, inquit Apostolus, per ea quae facta sunt, inteuecta conspiciuntur, Iempiterna quoque ejus virtus oe diminitas s Rom. r. yo. erro ideae rerum maxime spiritalium a sensibus oriri possunt saltem remote, id est, opereflexi num .in ideas jam Sentibus acquisitas, ut superius expositum est, auctore Locicio. Resp. Neg. ant. Ex mirabili hujus mundi aspe-Habilis compage, partiumque omnium condem tu, invicte quidem demonstratur existere supremum aliquod Numen ; rerumque creatarum contemplatione in mente vividior fit ipsius creatoris idea; sed rerum sensibilium, vel maxime persectarum , intuitus non suffceret ad praeclaram hanc notionem ope reflexionis acquirendam, niti ipsa creatoris, quem repraeSentat, omnipotens manu mentibus Mostris inscripta suisset. ἰ
222쪽
mus, quia, natura duce, percipimus, nihil fori
sine causa, nihiIumque nullius rei causam o=cientem esse possae, ut confitetur ipse Lockius. Istud autem principium unde natum est' Numquid ortum ducit ex observationibus in ea factis, quae quotidie sensibus nostris obvia sunt 8 minime gentium. Sensus enim nihil nisi singulare repraesentat; principium Vero, de quo agitur,
u. Deum percipimus non tantum sub idea generica causae primae & universalis, sed etiam subnotione magis accurata Entis in omni persectionum genere infiniti, ab omni prorsus materia secreti, necessario existentis, immutabilis, omnipotentis, independentis, aeterni, &c. haec autem attributa, quae a Theologis dicuntur incommuniacabilia, nullius rei sensibilis di finitae contemplatio exhibere potuit. Hinc concludere licet ideam Dei, nequidem a consideratione propriae mentis educi, quatenus scilicet Deo tribuimus in summo gradu persecti Mes omnes quas in mente nostra limitatas esse deprehendimus , aut contendunt nonnulli Μetaphysici. Si enim quaedam Dei attributa, V. g. SMyientia, justitia; bonitas, menti nostrae in gradu valde finito conveniunt, alia Sunt Superius laudata, quorum sese participem esse mens humana nullo modo gloriari potest; superest ist-tur ut confiteamur ideam Des mentibus nostris, ante sensationem omnem & reflexionem, ab ipso
Inst. Quamvis inter ideas Entis summe persecti , rerumque spiritualium aut mere intelligibilium, & ideas rerum sensibilium nulla sit amni-
tas, nulla relatio ; Deus tamen occasione reflexionum mentis in objecta corporea, potest sui
ipsius, rerumque spiritalium & mere intelligibilium notiones nobis impertiri; ergo Iraedictam relationis desectus non impedit quominus omnest . ideae,
223쪽
Resp. Neg. conseq Esto Deus occasione reflexionum mentis in Objecta corpora, rerum spi-
2 sq:n ut m T . in elligibilium notiones nobis
gerat; numquid inde concludere licebit omnes Iaeas a senSIbus proxime aut remρυ derivari eo. , quo V9'unt a Versarii ρ nequaquam : enimvero pronuntiant ex ideiS SenSuum ministerio exceptis, rerum Spiritalium notiones ab ipsa mente cudi, fabricari, elaborari, ut supra ex ipsorum documentis expositum fuit. Porro impossibilem esse hanc idearum fabricationem conte cimus . Quam tumuis enim mens humana in rerum SenSibilium ideas sese replitet, nihil ex ipsis educere potest , nisi quod continent .& repraeSeniant: atqui nihil continent, nihil exhibent, nisi compositum & limitatum. Quemadmodum igi- tur mens humana in idea circuli deprehendere nequit proprietates quadrati; ita etiam ex ictis rerum SenSibilium nunquam. extundet Entis spiritalis aut mere intelligibilis notionem, & multo minus Entis infinite persecti ideam. Objic. I. Tam potest mentis in ideas objectorum sensibilium reflexio, notionem Dei aliarum lue rerum mere spiritualium in mente nostra producere, quam renovare iterumque menti praesentes reddere : atqui posterius confitentur Cartesiani; Sic, inquiunt, homines rebus corporeis plus aequo dediti, ad consopitam Dei ideam revocantur , miro hujus Orbis spectaculo commoti: ergo prius confiteamur neceSse eSt, &c. p . Neg mab ImpreSSiones quidem a rebus sensibilibus factae, modo tamen moderatae Sint, neque turmatim in mentem irruant, attentionem Juvant, reflexionem excitant, etiam in Ideas rerum spiritualium aut mere intelligibili uni. Mens enim humana, quasi sensibus immersa, ex quo tempore Innocentiam , . qua primum ornata fuerat, amisit, maxime indiget sensuum adminicu-
224쪽
lo; non quidem ut producantur rerum spiritalium notiones, Sed ut vividiores evadant imaginationiquρ propiores . Hinc Scriptura Sacra , ut infirmitati nostrae sese accommodaret, plerumque consuetis ob)ectorum aensibilium imaginibus, &mysteria salutis nostrae, & ipsas perfectiones divinas adumbravit. Hanc methodum sequi debent rerum naetaphysicarum & moralium Doetores; si enim intellectum illustrare velint, necesse est ut imaginationem alloquantur. Nedum tamen rerum sensibilium imagines menti nostrae ob)ectorum spiritualium ideas suppeditent, imo potius
removendae Sunt, ubi agitur de accurata verita-
tis cognitione comparanda; ideo veri falsique Judicium non in sensibus aut in imaginatione, sed in intellectione pura sedem habet. Res illustratur exemplo familiari; si tabellam alicujus hominis, mihi aliunde noti, ad vivum
expressam inspexerim, in mentem recurret non
tantum ipsius effigies, sed etiam ingenium, indo-ies , agendi & vivendi ratio. Verum quia tales
ideae in ipsa tabella non repraesentantur, procul dubio ejusdem occasione mentem non subirent, nisi in ea prius exstitissent.. Instab. Si impressiones occasione rerum Senῖibilium sectat, attentionem rebus spiritualibus debitam juvent, immerito Cartesiani sensus calumniantur , dum eos inveniendae veritati plus nocere , quam prodeSSe contendunt. Resp. Neg. hanc consecutionem . Fatentur e nim Cartesiani impressiones de quibus agit Pr, modo tamen moderatae Sint, neque rationem Praevertant, imaginationem Deile divagantem in--tra legitimos fines continere, ipsumque intellectum sublevare , quatenus sublimiorum veritatum sulgorem quodam velamine temperant. Hinc Geometrae, Summa cum utilitate, Varias figurarum Species sensibus offerunt delineat is: hinc rerum moralium magistri praecepta sua factis exemplisque illustrant , ut in mente imaginum sensibilium avida
225쪽
a22 MI T A PHYS Ie AE imprimantur altius. At ubi desideratur aeeurata& genuina veritatis. cogniti O necesse est ut intellectus supra sensus & imaginationem asSurgat. Itaque Geometrae, V. g. figuras quasdam mente Concipiunt, aut supra sensuum & imaginationis
captum positas, qualis est figura mille lateribus, S mille angulis constans ; aut iis longe persectio-Tes , quae sensibus & imaginationi subjiciuntur ,
qualia sunt circulus & quadratum numeris omnibus absoluta. Pariter disciplinae moralis Doctores in mente habent quamdam sincerae virtutis Notionem , quae omnem. experientiam humanam antecedat, & sublimitate vincat Hinc ita monet Μalebranchius Otie r on consolυe bien que
sur crux qia Ha nous Durnissent. Recherche de ιa υeriis . I. I. Map. 2. ' . . Objic. S Supponunt Cartesiam proposItiones singulares ope principiorum seneralium , in quibus continentur, demonstrari: atqui illud falsum est nam experientia constat circa res singulares sensibus apprehensas versari primas hominis cognitiones, quas deinde, repetiti& in objecta quae similia videntur experimentis, argumentoque abianalogia ducto, universales efficimus; ergo ex cognitionum humanarum principiis male colligitur , quasdam ideas absque sensuum interventu
Besp. Neg. min. Nam duplicis generis cognse aiones distinguendae sunt; aliae naturales , quae exprimis rationis humanae principiis educuntur ; liae acquisitae, quae experimentis & observationsebus ope sensuum factis innituntur. Fateor equis dem posteriores illas cognitiones, Τ. g. legum quibus corpora in suis motibus diriguntur , o naniumque phoenomenorum, quae . ex his legibus libera Dei voIuntate constitutis ora tur; fateor .
226쪽
SPECIALIS . PARS II. DISS. II. a 23 inquam, hujusmodi cognitiones solius observationis ope poSse comparari. Itaque a proposito fi- ne multum aberraret, qui in rebus physicis systema quoddam generale proponeret, priusquam naturam iteratis & diligentibuς experimentis interrogavisset; & quidem hoc incommodum non satis effugisse videtur ipse Cartesius , ab insignioribus Lockianis in hac parte merito reprehen usis Verum cogitationes naturales, v. g. rerum me taphysicarum, moralium, atque etiam mathematicarum, quarum objecta necessaria sunt &immutabilia, mentis in rerum sensibilium ideas reflexione excitari quidem possunt, non produci cum ex natura Sua universales sint, & omnibus intelligentiis communes; imo & ipsis cogitationibus experientiae testimonio acquirendis quaedam praemittenda sunt principia generalia; v. g. natu ram esse constantem & uniformem in suis Operibus, ac proinde similes effectus ex similibus c ausis exorirr, similiumque rerum similes esse proprietates . His principii v sundatur On; nis Ob- aervationum & experimentorum theoria . Instab. probando minia Nedum principia pene- alia ad veritatem demonstrandam inserviunt, imo potius e m obscurant, quia nimiS Vaga Sunt, nec sicile quaestionibus particularibus applicantur .
ita sere D. de Condit lac Essai fur ι' origine
Resp. Neg. unt. ejusdem probationem . Alit quando quidem contingit ut principia generalia inedum ad verit item ducant, imo potiuς errana occasionem praebeant , Vel quia eorum sensus non siit accurate definitus, vel quia intra proprio jinus non continentur : v. g. principio rationi susicientis abusus est Leibnitrius, maximi taVmen nominis Philosophyis, ita ut divinum huma namque libertatem labefactaret. Augustissimani ex Su quo natura lucidam Uutis infinite norΘcti notionem deformavit , obscuravitquo Spinosa s
227쪽
224 ME TAPHYSICAE perfectum continere debet omnes omnino reatit ies, nihil parit nisi portentosum utraque caligine involutum. Verum principia generalia, modo tamen nec Obscuris, nec ambigui S vocibus enuntientur, & Suos intra limites coerceantur, magnam asserunt in demonstranda veritate utilietatem; quod quidem exploratum faciunt Geometrae , quos nemo nescit ex paucis axiomatibus, definitionibus & postulatis, atque disposita ratiocinationum serie , innumerabiles deducere conclusioneS. Ob;ic. 4. Experientia quotidiana constat I. mentem eo persectius suas funestiones obire, quo persemora sunt sensuum organa. I. contingere posse ut improvisa quaedam facultatum corporearum perturbatio rationis usum prorsus adimat: ergo nullas cognitiones habemus, nisi Sensuum
Resp. Neg. conseq. Aliud est enim mentem humanam a sensibus pendere in suis sunmonibus, etiam intellectualibus, obeundis : aliud eam nullas habere ideas, nisi sensuum beneficio comparatas. Primum quidem sequitur ex intima mentis & corporis conjunetione, qua fit ut corpus male se habere non possit, quin ima menS mo testum ingratumque sxatum experiatur, & quan-α doque suarum facultatum usu privetur ; ideoque in hoc capite consentiunt omnes Philosophi. S ' cundum vero nulla suffcienti ratione, nullo con- tanti experimento demonstratur; mentem humanam , Saltem per aliquot annos, ad Statum m re animalem dejicit: rerum spiritalium notionibus indecoram minimeque probabilem originem assignat, eamque . ob causam a plurimis illustrioribus Philosopnis rejicitur: ergo ex eo quod, &c. male concluditur , &c. . Objic. 5. Si omnes ideae a sensibus vel prox me vel remore originem non ducant , quare igitur omnium linguarum voces primitivae, Seu ra
dices, non ad objecta spiritalia, sed potius ad
228쪽
us corporeas & sensibiles reseruntur λ Unde necesse suit, ad exprimendas res mere spiritales, ex illis radicibus quasdam detorquere voceS quae ad sensum metaphoricum acciperentur λ v. g. VO-ces quibus utebantur Hebraei, Graeci & Latini ad exprimendam substantiam ab omni materia secretam , juxta vim nominis ventum, flatum , respirationem significabant.. Resp. Data, non concessa hujus sata veritate, quam linguarum peritis discutiendam relinquimus , rem ita contingere potuisse , non quod hominςs nullam rerum insensibilium ideam haberent, nisi a sensibus acceptam; sed quia sensibus immersi, & parum .de spiritalibus rurantes, eo
suam attentionem primo contulerunt, ut nomina rebus corporeis imponerent. Experientia enim constat plerosque homines, elis in hodiernis temporibus, parum de spiritalibus , plurimum de rebus corporeis, & cogitare & loqui, non quia nullam habent rerum spiritalium ideam, sed quia de iis nihil laborant, totique aliis objectis detinen
. Utrum dentur Ideae innatae .i In praesenti controversia duae potissimum Occurrunt sententiae secuin invicem conserendae, una LOchianorum, altera Cartesianoruin . Ad uberiorem autem rerum postea dicendarum intelligentiam lectorem monitum velim in memoriam revocandum esse totum caput de essentia me
Juxta Lochianos, primarium mentis attributum in ipsa cogitatione non consistit, aut Saltem ill Dd nulla sufficienti ratione firmari potest, Meque etiam meus perpetuo quibusdam cogitatio-
229쪽
tinet sola cogitandi facultas successu temporis , Occatione o ganorum evolvenda, ad actusque sibi proprios transitura . Mens itaque , ut existere in cipit , est veluti tabula rasa omnibus vacua cha. Tacteribus, omnium expers idearum: nullae dam ur innatae sed mentibus nostris congenitae, qua velut commentum metaphysicum explodunt
sendi clarissimus superioris saeculi Philosophus, Loche, O Μarsala de Condi liac &. d hiemὼ taxi, io, operib . fama notissimis, quae multomates a nobis allegata sum. His autem ducibus, innatas vehementius adoriuntur bene multi e schola Philosophi recentiores. Nullius principii , nequidem istius , suum unicuique reddendum est cognitionem veluti ingenitam admittunt ue ed eam quotidiano vitae commercio comparatam volunt. Quod est igitur mentibus nostris innatum λ sola facultas major aut minor hujus priΠ- cipii notionem aliasque similes acquirendi. Ita dui Marsais,. i Logique art. 6. 1
Cum in principiis Cartesii mens humana essen-rialiter ac proinde perpetuo cogitet cum inSupta non omnes suas cogitationes a Sensibus mu-Iuetur , neceSSe est eam statim ab ortu qui Miam ideis informari ; siquidem: idear prima sunt
omnium cogitationum elementa . Admittendae punx igitur quaedam mentibus omnium innatat , mn quidem actuales, non resese, Verum ad nam turam habituum accedentes, quae si deficiat a tentio , in nobis involutae & quasi consopitae delitescunt ; si aurem adhibeatur attentio, rurSumeXCItantur, mentique prarientes fiunt. Illae autem notiones ideo dicuntur innatae, quia non pendenta gausis externis, sed ab ipso Deo immediate conceduntur, tanquam dona ad integritatem na- strae pertinentia. Talis est existentiae propriae
230쪽
SPECIALIS . PARS IL DIrg. II. amypriae sensus intimus, cum invicto felicitatis desiderio coniunctus , talis idea supremi Numinis quam nobis inditam pronuntiat Cartesius, ut esset tanquam sigillum anificis operi suo impressum; tales demum ideae quibus nituntur generalia quaedam principia , quorum veritas ab Omnibus intelligentiis facillime percipitur, solaque Verborum expositione innotescit, v. g. quae sunt eadem uni tersio, sunt eadem inter sae. interi ne
feceris quod tibi fieri non υir. Quaerentibus autem adversariis qua rationae contingere possit, ut praedictae notione& in mente nostra sedem habeant, quin de ipsis cogitemus ; respondent Carintestani plurimas inesse nobis v. g. dormientibus, eogitationes, plurimos amores habituaIer, qui tamen aut nullam, aut: nonnisi levi.simam pariunt sui conscientiam.
Hanc dbctrinam non omnino Philosophis veteribus & praesertim Platonicis ignotam, plurimis Ecclesiae Christianae noctoribus & imprimis S-
Augustino , valde probatam, ineunte sareulo pro xime elapso, instauravit Cartesius, sanioris apas recentiores Philosophiae parens merito nun upam tus - Eamdem propugnarunt Bossuet, Veneton aliique bene multi insignioris notae Scriptores ,1 qui superiore saeculo floruerunt . Huic inter recentiores suffragantur elarissimus & in omni scientiarum genere versarissimus I ' Aguesseau Galliarum Cancellarius in opere quod inscribitur itatιous mθta' siquos fur V origine de Iajustico . Tom. XI. de Ia Collectiou da fer oeu
vires in 4. Sherloch auctor Anglus in opere , cui aitulus est: De r morialitε de r ame Chap. 3 . y 6ὶ.. I. pag. 89. Λ uctor operis coneinnitatis brevitatisque laude commendabilis, quod inscri-τtum est: Essai G - ὰ νsistist; hos duces se- . Muuntur quicumque supersunt hodiernis tempori-Dus Cartesianae philosophiae sectatores . Quibus