장음표시 사용
311쪽
Ad pse eam Universam. 299rum 461 7 ex 243 cyclis ac norum 19 conflatam. Hanc quoque periodum annorum Is du xerunt in II ; unde orta periodus annorum 1 539 .
Periodum quoque annorum 4617 in si duxerunt: hinc periodus annorum I 43 27, cujus epocham supponunt ad solstitium hybernum ;tunc si quidem sol, luna, & quinque planetae in conjunctione sunt. Fig. 47 . Posteriores astrono mi, inquit idem auctor ,
has quoque periodos auxerunt, quae propterea ad annorum ducenta, aut trecenta millia milis Ilum evectae fuerunt. TELLURIs , ΕΤ HUMANI GENERIS ANTIQUIΤΑῖEx HISΤORIA NATURALI.
Ii philosophi universam naturalem historiam magna aviditate discusserunt , in ea invenirae Sperantes monumenta phdificat, ex quibus Telluris , & humani generis origo ultra limites ab historia sacra statutos, cui profana con Sentit, antiquior probaretur. Nihil tamen irreligiosis hisce conatibus consequuti sunt . Tan. tum sophismata , & paradoxa confinxerunt . ut ea uis plane fabulo is nonnulla monumentae physica tribuerent, quae nihil unquam cum illis commune habuerunt. In nostra telluris theoria jam notavimus , numeris So7 , Si , IIS .
ssiuae in tellure explicanda non sint.
I. Frustra ingenium torqueri, frustra immen sa saecula confingi, & sutiles causas proponi, ut Te Iluris , primorum montium , atmosphae rae, aquarum, argillarum, vegetabilium, ani malium ortus explicetur ut ejus diurna , re N 6 an-
312쪽
300 . Additamenta annua revolutio ab illis petatur; atque ita dare liquis. Patet enim cuique recte videnti , Tellurem Dei opus est e , qui quum illam viventibus potissimum destinaverit . eam principiis, & constitutivis formavit, quae nunc habet, & in quibus nihil apparet, quo naturam
Revolutionos, quas subiro potuit, II. Annis xooo , dc ultra tellurem revoluistiones plurimas , is varias subire potuisset , ex quibus tum in superficie , tum in intimis visceribus graves mutationes fortasse pertulit physica inquisitione dignas ; exempli causa , ab universari diluvis tum in superficie , tum interius devastatam , dc deformatam suisse , vulcanis ardentibus ex ullam, unde in terris,& in mari, in insulis concussiones, violentinexplosiones, ruinae, calcinationes, vitrificationes contigerunt; ejus gravitatis eentrum successive loco mutari potuisse, atque ita in magia terras aliquot convertere , dc vicissim ;platium aequatoris plano eclipticae inclinari puluille', atque. ita varia anni tempora, dierum: cc noctium inaequalitatem efficere potuisse , quae omnia initio sertasse non habebantur ,
atque ita de reliquis. Harum eausae ph cae. III. Praesentem tenuris statum a sapiente philosopho consideratum nullum insigne phaenomenon exhibere, cuius ratio reddi nequeat aut exprimigeniae constitutionis exigentia, aut e X universali diluvio , aut ex causarum naturalium constanti actione; sententiam vero telluri, &bumano generi majorem antiquitatem tribuere nitentem , quam quae illi sacro Genes eos volumine assignatur, nulla ratione aut ex physi-
313쪽
Ad prifieam Universam. 3olsea, aut ab historia, aut ab astronomia deduis ela inniti. DE TELLURIs, ΕΤ ΗUMANI GENERIS ORIGINE,
us hie noster pluribus fabulis occasionem praebuit de ejus origine, & revolutionibus Fig. 3s, & 4 .
Epicurus . I. Epicurus Democritum sequutus, aut reli quam visibilem naturam, ex concursu aeterna rum atomorum fortuito natam voluit . Hoc
Epicuri rasema ut ut absurdis , di contradictionibus unde quaque scatens , adhuc id est , quod minus rationi oppositum somniarunt a. thei, & materialistae, ut jam in metaphysica nostra notavimus. Aristoteles. II. Aristoteles inter antiquitatis doctissimos recensendus , telluri , ut & reliquo mundo vis bili , aeternam exisentiam tantum adscri psit, sentiens, se nihil rationi consonum eXCogitare posse , unde ejus originem, & formationem explicaret. Cartesias. III. Cartesus saeculo proxime superiore , tellurem ortam voluit, ut & reliquum uni Ver sum, ex materia homogenea, & motu imput
314쪽
luris theoria , quam saeculo hoc ineunte edidit, & in qua non minus sana philosophia , quam sacrae litterae deformantur , contendit , qua ratione, ipse videat, Tellurem indefinite ante creationem extitisse . Tellus, juxta ipsum,
antea cometa erat, & totus indigestus, &ruvidis. Fig. 47. . Deus creator in illo, ejusque physicis eo stitutivis ordinem statuit, & harmoniam; jus-st illum circa solem ellipsm multo breviorem describere; a statu cometae informis, ac serialis transire ad statum alternis frigore rigentem in a phelio, & igne combustum , de vetrifica tum in perihelio, ad statum planetae secundi, qui omni genere vegetabilium, de animalium
ditaretur, talem vero permansurum , donec in sua annua revolytione immani eometae o currat , illi scilibet anni id to, qui ejus in eursu illum concutiet , dc deformabit, ac immensae caudae vaporibus involvens, memorabile illud excidium efficiet, cujus memoriam nomine universalis diluvii sacrae, & pro fanae pagi
alter magis literator , alter melior physicus suam de Tellure fabulam saeculo superiore exeunte ediderant . 493 reibnitiaI. VI. Celebris auctor monadum, unus ex calis tuli differentiaψis inventoribus, dignus Lockii,& Clarkii in metaphysica aemulus, Carte si ,& Neu-
315쪽
Ad pis eam Universam. 3o & Neutoni in geometria transcendente, philosophi dignitatem laedere non putavit fabulam eondens de primitivo terrae flatu , non tamen ita despuit , ut fabulam pro veritate vendi,
Iuxta hanc Leibnitii fabulam, tellus nostra fuit primum Sol; astrum scilicet lucidum, iminmensum materiae ardentis volumen ,' quod postquam totam materiam suam combustibilem consumpsit, non amplius arsit, nec splenduit,
re tantum fuit immanis massa vitrea , vitro fornacum vitrariarum valde similis, relliamed. VII. Auctor Tellia medis nec literator, neggeometra, nec physicus suam de Tellure fa-hulam edere ausus est , ut in metaphysica no-sra monuimus. Fabula haec omnino inepta statuit, teEurem nostram fuisse prius solem, qui totus ardet, ac dissipatur, nec ex eo superest nisi parvus nucleus vitreus , qui deinde immensa aquae copia involvitur: hac sensim spo- Iiatur, & ut antea astrum lucidum nova ac eensione essicitur. κ .aumnius . VIII. Saeculi nost si dreus , celebris Auctor historiae naturalis, in suis natara epochis suam telluris fabulam edidit ; sublimem illam quidem , & ingeniosam ita ut ne e leganti quidem vorticum fabulae eedat ; hoc tamen discrimine , quod vorticum fabula mentem jucundis
somniis pascens in saeculo ignorantiae, & veterni, mentes excitarit , ut philosophiae tunc dominantis jugum excuterent, a se cogitarent, alienae auctoritati non fiderent, observarent ,
experirentur ἔ dc de humanis opinionibus sapienter dubitare docens , veras cognitiones
316쪽
extendit, & amplificavit; contra vero sabula
Epocharum naturae in saeculo activo, dc eruis dito mentes removeat ab utili veritatis inquiis sitione, & a vera natura investiganda ad salissas naturae genealogias , & ad paradoxa traducens, fortasse magis, quam credatur, scientiarum augmenta retardat.
Cartesius, Bussonius.1 3 a. NOTA. Fabulae duae , vortieum , &Epocharum naturae in duobus consentiunt: in vera scilicet creatione admittenda, ut natura
vis bilis materia existeret , & in statuendo , materiam hanc a se fieri naturam vi tum ,
Fabularum fimilitudo, is diversitas.
I. Harum fabularum prima omnia impulsioni tribuebat, no ipsae quidem gravitatione excepta; altera omnia attractioni, ne ipsa quidem impulsione excepta. Fig. 47 In fabula vorti eum ad mundum vis bilem eia formandum materia creata , & motus impuLmnis tantum petebatur. In qpochis naturae ad mundum formandum sola materia creata exigitur , cujus Partes Perpetuo mutuam attractionem sentiant in duplicata inversa ratione distantiarum. II. Inter has hypotheses postrema maenis fabulosa, & labilis nobis videtur, quae postquam splendide regnaverit , omnes omnino jam S ctatores amittet.
317쪽
rae, de quibus supra: stelia . I. Epocharum prima est ereatio materiae reum stellarum formatione concurrit , ct ante ferme infinita, sarcula contigit e nullo landamento physico ejus antiquitas definitur.
II. Altera epocha est formatio eometarum et haec est veluti infinite praecedenti posterior , ct indefinite sequenti anterior ; neque hic distantiarum termini ullo monumento physico definiuntur.
III. Tertia epocha omnium remotissima ad quam monumentis physicis ascendere detur , est formatio nostra telluris, is nostrorum pD-πstarum : haec infinite veluti praecedentibus vosterior, quas remotissimorum , & inassignabilium temporum tenebris involutae sunt, extitit saltem annis 7sooo ante praesens Saecu
Aliae vocis . l . ' IV. De ιφquentibus epoebis deinde dicemus, quae
318쪽
: τσ6 Additamenta quae iis soto annis comprehenduntur, qui a tertia epocha praecedente ad praesens saeculum effluxerunt . Hujusmodi est fabula epo-ciliarum naturae . Ut melius tum ejus systema, tum salsitas dignoscatur , singillatim hypoths- iser, quas ponit, facta, quibus innititur, eoorumque naturae applicatronis perpendemus. HIPOTHEsES , A QUIBUs FABULA HAEC :
1 34. EXPLICATIO I. Per epochas naturae Uera creatio facta est, sicuti divina docet reis velatio . Nulla materia a se extitit e tota a Deo ante increato, & ab omni materia , ac materiae proprietate distincto creata fuit, di
At quum auctor dogma hoc revelationis , imo & rationis admiserit, Deum scilicet materiam initio temporum creasse , cur aeque certum revelationis , & rationis dogma non admisit ; Deum scilicet post materiam Creatam, ex ipsa initio temporum mundum , SO- lena, stellas, universum e finxiste Materia ex se naturam incit. Atqui epochae naturae non ita procedunt IImo post materiam a Deo ergatam , volunt Deum Ipsum, quare ignoramus, materiae munus reliquisse infinitorum saeculorum decursu naturam essiciendi, qualis nunc est & dena- .Pta creatione, omnia a materia facta fuisse . Hoc profecto neque revelationi, neque rationi consentit.
Materia Dei actione indiguit, ut exuleret: atqu4 nihilo minus De I actione indiguit , ut id fieret, quod in natura esse videmus . .
319쪽
Ad pD am Universam. 3ογOmnis mare ia sole δ.1rss. ENPLICATIO II. Iuxta epochas naiaturae nullus initio temporum fuit planeta , coismeta nullus, corpus opacum nullum . Tota materia ereata in his immanibus globis aris dentibus , quos stellas vocamus, formandis impensa fuit ; ct tamen in hisce globis , unde fieri deinde debent cometae, & planetae cae los occupaturi , nullum est principium activum, Praeter mutuam eleminiorum attractio-Aem , a qua perpetua fermentatione agitan
solis unius julminatio cometas parit. I. Inter ardentes hos globos aliqui densa ἰω profunda crusa involvuntur , quasi per se tuo, & solido fornice , hi , ferme ut aurum fulminans, ut pulvis tonans , I7o4 in , aut globus pyricus interno igne disjectus, horribiti modo explodens in spatio infinito in frusta
abibit, α quaquaversum materiam , qua con stabat, solidam, fluidam alios soles versus jaculabitur. Ingentia ista fragmina quaquaversum proiecta ex attractionis vi conformabuntur in massas ellipsoidales ; ct ab accepto .impulsu, &attractione ipsis intrinseca, viribus perpetuo conspirantibus curvas describent in immensum longas circa soles , qui magis illa attrahe
Hinc cometarum origo sed indefinite stellis posterior, planetis anterior. Cometae impulsus planetas parit. II. Inter hos cometas aliquis erit, qui cIrea .uum solem puta nostrum revolutus nimis ad ad
320쪽
yot - Addἰtamenta 'ad illum accesserit in perihelio , eiusque suin perficiem ardentem , & liquidam alte invaserit , quo impulsu partem subsantiae butius ardentis , Or fusae longe a sole projecerit, quae
Substantia haec ignita , & fusa inaequali Impetu projecta, dc in varias inaequales partes divisa, ex accepto impulsu , & ex sua attractione efficiet globos magnitudins inaequales , oceurvas describet alias aliis majores circa solem, a quo evulsa fuit. Fig. 47 . Hinc orti planetae cometis postetiores , sed
saltem annis 73ooo saeeulo hoc nostro ant xiores .
Planotae a se formantur. . III. Planetae hi paulatim frigescentes alii aliis lentius pro eorum dens late, & volumine, juxta hanc fabulam, nullo adjutore indigebunt ,
ut sibi montes, valles, maria, terras, fossilia, egetabilia , animalia , uno verbo omnia sibi comparent, quae in natura conspicimus .a
Planetas eodem gradu caloris ardebant quum e Sole eruperant . At quum eo citius refrigescant, quo minore massa, & densitate praediti sunt, juxta Iegem frjeseentiae ; jam nunc
nonnulli sunt, minores scilicet , ut luna nostra, qui totum ignem amiserunt , adeoque nullum vegetans , aut vivens jam alere possunt; alii e contra, ut Iupiter, nimio calore adhuc ferventes, utpote immanes massae, ne que ipsi vegetabilia, aut animalia adhuc alere possunt . Tellus nostra medium inter hos statum obtinet; at ad enecans frigus jam tendit satque annis Io oooo totum onaaino ignem a.