장음표시 사용
141쪽
cum febre pestilenti apparent, vel qui rarissime sine hac sobre videntur, sunt enumerandi. inter quos primum habent locum exanthemata ipsa, a nostris papuls dicta,qus du ap- . parent,rato sine febre pestileti inuenies.hsc autem tu colore, tum magnitudine,tum modo,tum fine, tum numero imter se differunt. Colore quidem;quonia alba alia sunt a san- Exa hematis,guine pituoso, alia rubra a puriori sanguine,alia flava a bi quae acciduntie,alia punicea ab exusta bile, alia liuida vel a maxima exu- infib. pellitastione, vel mortificatione, alia nigra a consimili, sed dete, ri, disserentiae,riori causa. Magnitudine;quoniam alia pusilla sunt, ut milij
magnitudinem non attingant,vel saltem aequent: alia paulo maiora quantitate milij parum excedentia: alia aute paulo maiorem magnitudinem habentia, quae tamen raro vitiae maioris magnitudinem superent: alia autem magna,& n tabilis quantitatis .i Modo autem differunt; quoniam alia
critice, alia symptomatice, alia medio extramittuntur m do. critice illa apparent, quae concocta materia,& superante natura eueniunt. symptomatice, quae cruda existente materia, eademq; a natura non superata, nec exornata fiunt medio modo, quae generantur, dum materia ex parte cococta a natura poteti extramittitur. Fine autem dilierunt;quoniam alia, postquam apparuere, retrocedunt, quod pessimum est signum: alia resoluuntur, & saepe ad ,,num te minantur: alia autem suppurant, quod etiam,si alia addantur bona, desiderandum est . alia autem vicerantur, quod non aliunde, quam a prauitate materiae, prouenit.Numero autem;quoniam aliquando pauca,& rara, & hoc vel a pam citate peccantis materiei, vel a debilitate agentis; aliquando plura a contraria causa; aliquando autem adeo numerosa sunt, ut locus in cute ab hac materia immunis Vix repe- thmaariatur. & hic nisi vires sint validissinas, raro salutem asserui; istiquosia his potius enim ab his suiffiscatur, quam releuetur, natura.& hic fiunt sessi bia
animaduertatur, quodlisc exanthemata,Vtiam superius no nomorum ἱ-
142쪽
0ris pullula. gna enarratis. quoniam haec exanthemata in genere tumorum reponuntur,illae aute cutis tantum maculae sunt. & haec de ex thematibus. Alius consimilis affectus s spe febrem concomitatur pestilentem, & sunt pustulae in orc apparemtes,qus Omnes predictas exanthematu disterentias recipiutaliaeque aliquando adeo saeuae sunt, ut cibum,& potum fgrotantes vix tolerent, in teneraq; aetate saepe mortem asteruli
Oris ulcera. cum sibi ipsis vim ad percipiendum cibum non inferant. Ad has pustulas saepe subsequuntur ulcera,que maximam Tro tantibus afferunt molestiam, ciboq, sumendo sunt imped mento, motu lingue,& prscipue deglutionem impedientia. aliquando autem non pi Medentibus his pustulis generantur ulcera,a Gricis aphiae appellais, in ore, quarum plures sunt disterentiae; aliae enim sunt superficiaris, aliae profundae, aliae mundar,aliae sordidae, aliae benignae, aliae malignae, alis sine crusta, alis cum crusta;&crusta aliquando est alba, aliquando est flaua, aliquando liuid aliquando nigra.quae sunt prosund ,sordidae,maligne,& cum crusta praecipue nigra, sunt deteriores; init enim vel a vaporibus,vel a materia vaMe praua,& perniciosa: qus Opposito modo se habent, sunt leuiores. in icbre autem pestilcnti haec ulcera occupare solent & labia, & linguam,& palatum,& fauces.tamen hoc praecipuum animaduerti, quod in faucibus specialiter gen rantur , rariqi sunt illi aegrotantes, qui in hac febre sui mam,&sordidam una cum praua qualitate habeant putredinem, qui in faucibus vicera lisc non patiantur: quae aliquando adeo squa sunt, ut depascentia fiant, simulq; cum faucibus etiam asperam attingant arteriam. Vnde post re cuperatam exirebre pestilenti sanitatem visi sunt aegro tantes , qui vel in phtisim terminarunt , vel a phtisi m Vlcera praua. Nimo cum labore praeseruati fuere. Non tantum autem in ore, sed etiam in alijs corporis partibus solent cum hi iuscemodi febre praua generari ulcera ,& prscipue in his, . . Qui culmeas patiuntur affectiones; in his enim subre acce- dente Aphta infib.
pestilenti contingetes,quaesσ quot eorsidisserentiae, et causa.
143쪽
dente pestilenti, omnis cutis leuis assectus solet in prauuna commutari vicus. solentetiam saepe subsequi ad has scbres
apostemata mala, quae varia inter sic sunt, tamen praecipue carbunculi.apparere stacnt. hique tumores modo in t ac carbunculi. Paa te, modo in illa generari . consucu re, potissimum tamen circa corpora glandosa eueniunt. & hoc quoniam eApultrix facultas a praua qualitate stimulata a partibus nobilioribus , & internis ad exteriora perniciosam elitra mittit materlam: unde a cercbro ad glandulas post aures , a corde ad axillas . a iecore ad inguina materia haec tram .imittitur. unde & parotides, & bubones, & phygetla, - , Ra ct caeteri huiuscemodi tumores tape in febre apparent pta Parotiden stilenti, hique omnes tumores maligni sunt, raroque ad PMMnes. bonum terminantur ; immo saepe retrocedunt, quod in causa velocis mortis cile soli t. cum enim caulentur a materia corrupta, praua, & perniciosa , retrocedentes s rent calorem intratum extinguere, vitamq; una abolere . si autem non retro dant ,& critice geniti tuerint, rectaque
ratione ab artifice prudenti aeger tractetur, aliquando poL sunt salutem impertire. haec desuperuenientibus atlactibus. Vltimum relinquitur signorum genus declarandum, a ca sis desumptum, quod maxime a diligenti erit Medico com . iri iacciderandum;vbi enim nouerimus inrebricitante causaS.cas, . . a M.,
quae febrem possunt accendere pestilentem,prscessisse,m ximum habebimus febris pestilentis argumentum. Quae a u. 'tem sint causae istae iam dilluse satis in differentijsa causis . enarrauimus , ubi duplices posuimus, externas Icilicet,&. internas, omnesque has distincte considerauimus, vim omnium,& efficatiam exprimcntes. quare pro persecta horum signorum cognitione ad caput illud de differenths a causis recurrendum erit. quibus cognitis ex pr sentia,vel absentia earundem causarum supra febrem poterimuS coniectare pe
144쪽
u . Ertia signorum genera,quae rememoratiua quoniam - L eorum est officium praeteritam febrem futile pestit tem declarare)appellauimus,nunc recensenda veniunt qu0rum breuissima crit enarratio, tum quoniam specullatio de causis,& de signis iam habita hoc munere satis, super* stagi potest, tum quoniam signa haec ponenda pauca admodumaculae infe- sunt,& sensui satis patere possunt. Inter quae primu ha tabricitantib. at locum macular illar,de quibus inter causas,& signa evimus restatur febre Lenim nouerimus aegrotantem in febre maculis iniectum sce sulcmς--; seu fuerint illae maiores, seu mediocres, seu minitas, semper coniectare supra pestilentem poterimus febrem quiesdem macular aliquando non vitio, sed mortuo superi: niunt aegrotanti. luamprimum enim extincti dunt nonnullsissenti,M statim corum comaculantur corpora perindeq; ea apparet, , rata is ac si stagellis asperrimis percussa fuissent. alijs autem appa fuisse hesil uia rent liuores maximi, aths autem minimae superueniunt matem. culae,morsibus pulicu simillimae. Et hae macular omnes sunt varis,& diuersae colore inter se,ut dictum iam est. & no tan
uacarruca- tum aliquae corporis partes comaculantur,sed etiam aliquadaueribus con do uniuersum corpus uno eodemq; colore inficitur, ut ego
ringenu disse- semel in quodam vidi aegrotante, qui cum violentia febris mutaein cau pestiferae extinctus fuisset, post mortem adeo in toto corpore virore infectus est, ut in succo porri infusus totus vid retur igitur contigerit hoc,videlicet, quod post mortem febricitantis succedant huiuscemodi macular in eius corpore erit quodammodo indicium febrem eam pestilem tem fuisse. dixi quodammodo; quoniam hoc non est demostratiuu signum,cu ijs,qui ex assisnpto veneno necati sunt, eadem consueuerint superuenire signa. quae paritas sigiam rum potest esse validum paritatis praus qualitatis, & eortu
dem efficaciae indicium. Vnde in hac paritate diliges Medi
145쪽
eus discemere debet,si quid tale contingat,an a veneno, an a pestilenti affectu hoc sit factum,quod facito consequetur,
ac coniiciet, si praecedentia omnia considerauerit, causas φει signa pestilentis febris rememorauerit. Solet etiam instrangulatis,& sustocatis comaculari corpus. sed hos ab illis erit facile discernere, tum ex praecedentibus, tu etiam quoniam in his maculae superuenientes semper nigri sunt coloris. at in his pestilentibus affectibus cuiuscunq; possunt qualitatis esse. Ης aute maculae in cadauere humano, ubi aegrotantes vi pestilentis affectus perierint, solent superuenire; quoniam extincto calore innato a quo ora virtutes, &naturales,& animales,& vitales,si non in esse, saltem in cose uari dependent omnis internus calor, quicunque fuerit,seu naturalis,seu preter naturam,a partibus intimis ad extimas, ct externas evaporat: unde sispenumero videmus eos, qui ad tactum frigidi ante obitum erant cum non per resolutionem, sed per extinctionem pereunt, ubi in eis plurimus irrinternis partibus abundat calor post mortem calefieri. Ini tali autein caloris evaporatione a partibus interioribus ad
exteriores hoc euenit, ut a partibus internis humores omnes, & praecipue ichores,tum sanguinis,lum cscrorum ii morum, quorum hi partes subtiliores sunt,cum nulla vi r tentrice amplius regantur, una cum calore ducantur ad partes externas. Vnde cum in cuti propter eius densitatem necessario firmentur, ab omniq; calore destituantur,cumq; hic in totum evaporet,ille non,propter cutis densitatem,&eorundem crassitiem, pro ratione humoris peccantis diuersimode ipsam cutim inficiant. Hoc autem tantum fit rati ne evaporationis caloris ratione,qua humores ad partes
exteriores una cum eodem calore omnes transfundantur
non autςm virtutis expulsivae merito eosdem ichores ad cutim expellente, ut nonnulli celebres viri sensere. cum enim ad extinctionem caloris innati omnes virtutes corporis hi mani viventis aboleantur, quid potest retinere,ac retardare 4 a Ia virtu-
146쪽
enm cadaveritas Nis alia qua exput ua
virtutem expulsivam in cadauere e praeterea st expulsiva viitus in vivente animali, dum adhuc omnes virtutes vigerent, non potuit hanc prauam materiam ab internis ad exteriorarranimittere, quo pacto iudicari potest hoc eius fieri rati ne potest mortam ξ quod affirmare nil aliud est,quam asserere virtutem hanc naturalem in Vivente, quam in mortuo, debiliorem ella. quae tamen sententia nequaquam admit tenda est: cum vigente, nori autem extinctb calore virtutes naturales Operentur, quae Omnes parit cr in morte ipsa e tinguutur. Immo motus' materiem ad partes culaneas indicat no amplius tunc regilaos humores a natura. hincq; fit,vrcu amplius a retetrice vi no te tineantur, vagetur hoc motu.& hoc no modo , sed etiam ut omnis materia in vijs ductua istes per se spote dilabatur: unde pers de materie, qu in viis communibus reperiebantur, sponte descendunt, per nares autem, & per aures, & per os, quae in cauitatibus c,pitis, thoracis,& ventriculi residebant. quod, si quid aliud, virtuti expulsiugattribui poterat, qubd tamen cum longe a
Ψcritate dissonum sit, sed hoc latum contingat ratione abolitae virtutis naturalis, & praecipue retentricis, unde eXcrcimenta a nulla vi amplius reguntur, nec ei etiam istorii teli tum ad infici eda corpora motus attribuatur.sicuti necetia, quod ad cofirmandam eam sententi quod in cadauere humano aliqua vis expulsiva reseruetur, facere videbatur) ei attribui debet augmentatio pilorum, &ivnguium in cadauere;cum in hoc nulla sit,nec possit esse auctio vera,sed arparens tantum, que contingit;quoniam absumptis,& d
pressis carnibus ob exclusione spirituum , & vaporum quorum proprium est dilatare, diffundere, & ampliare ijdein pili, & esdem ungues ad sensum longiores csse videntur.
Maculae autem illae, quae in hominibus a veneno extinctis apparent, easdem cuipi scedentibus habent causas,in hoc
tam sim differunt, quod in his ichores praui geniti sunt ratione veneni assumpti, at in illis ratione causarum, de qui
147쪽
bus In praecedentibus diffuse egimus.cui hoc addatur,quod venenu, quod non omne venenum potest has maculas generare, sed illud maculas in ea tantum, quod paucis horis, vel diebus suam prodit actione: daumbus in- quoniam hoc, ut superius etiam notaui debere fieri, non ducit, qualoper resolutionem, sed per extinctionem, & violentiam lis eos Aminem iugulat. non est tamen, quod venenum illud, quod pedetentim,& diuturno agit tempore, aliquando non inficiat corpus etiam vel viuens, vel mortuum, sed sententia mea, tunc non erunt maculae in corpore isto, sed sicuti notaui in pestilenti nonnunquam euenire febre, ita in hoc propter aequalem factam in uniuerso corpore ob temporis diuturnitatem transmutationem validam, uniuersum corpus uno,& eodem inficietur colore, sicuti vel viridi, vel flauo, vel liuido, vel nigro, ita ut nonnulli hos effectus, dum iii vivente homine apparent,ad aliquam isteritiae speciem reserant: quod tamen a veneno hoc factum esse,expertus Medicus, diligensq; in perscrutandis rerum causis dignoscere poterit.sicuti l, in vivente corpore venenum agere hoc potest,consimiliter & post mortem aliquando uniuersa cutis his eisde coloribus ratione assumpti veneni inficietur. Insulsitatis autem, & strangulatis maculae illς nigrς, & liuo Min il rem, res illi non his rationibus fiunt, sed quoniam in angustia illa spiritus introclusi,& humores, quatum fieri potest, agita μ'
tur,& diis induntur,ut necessario vasa aliqua interna distra V: Vpμ Rahantur, & lacerentur ex violentia illa.cuiuscemodi autem in ' ε' conflictu illo maximo vasa interna patiuntur, ita & externa adeo pati solent,ut eorundem aliqua aperiantur, a quibus tenuior pars sanguinis, sicuti in echymomate euenit,resudans extra capillares venas ad cutim,ibi extrauenatus,& refrigeratus livores, & maculas illas nigras generat, haecque'stis
dicta sint, ut harum macularum causi pateant. ex quibus haetiam hoc liqueat verum esse in cadaueribuS,cuius contra- lationes euup Dum quidam sensere, iudicantes ratione, qua cadauera fri- rare, si pelle
148쪽
niam ab his prauae evaporant exhalationes, quibus medi antibus alteri communicari idem potest affectus. quod
clare apparet ex motu illo prauarum materiarum ab inte . . . niS ad interna Vna cum calore evaporante.& haec de maculis,prout febrem fuisse pestilentem declarare possunt, sufficiant .Hanc candem attestari valent & exanthemata illa,cle quibus inter signa egimus, praecipueq: si praui fuerint coloris, pariter & bubones, & parotides prauar, & carbunculi dicti, & quiscunq; alius tumor, qui tetri sit coloris,vel odo Odorsebi r pe ris. Qui odor non tantum ratione tumorum, sed etiam tODtenim iudi lius corporis optime est aduertendus, &non solum inc daueribus, sed etiam in rotantibus, dum vitam degunt fe. bricitantes huiuscemodi febre; solet enim in hisce aegrotantibus,dum male habent, teter quidam odor exhalare , qui nonnunquam accidit etiam in his febribus, quae inter spora des,ac sine peste eueniunt. & hic odor,quando apparet, eAitialissimum inter omnia mala est signum, ut ego saepius nCtaui,qui nullum vidi eorum,a quo talis transpiret odor, auuari,& non abs ratione,cum hic odor signum sit confirmatq& intentissimae corruptionis, & putredinis. quis autem,aut qualis sit odor iste,sola experientia docere potest. Vnde in ambiguitate, & discrimine cognoscendi hosce morbos,dude pestilentibus dubitaretur affectibus, visi sunt nonnulli idiotae, & vulgares, qui hac docti experientia ex solo isto odore veritatem ipsam perfectius attigerunt, quam expertissimi Medici. Aliquando autem vere iugulati sunt aegrotantes a pestilenti hac febre,& tamen nec macula', nec inanthemata, nec tumores vlli,nec prauus aliquis odor in eis apparet,& tunc pro Vera eius cognitione, cum superuenientia ob eorum absentiam hoc attestari no possint, sufficiant ea, quς dicta sunt, dum causas,& praecedentia,& consequentia signa eiusdem pertractauimus.
149쪽
De praeseruatione afebrese lenti. Cap. XX. T Unc superest,declarata febris pestilentis essentia,ctuc 1 demq; disterentijs, ac signis explicatis, ut curatione
iplius aggrediamur: quae curatio licet propriὰ dicatur ea, quae taluum praesenti morbo debetur, tamen cum praeser uaro ab immineti morbo, ab eodemq; in futurum hominem Praecauer sit qui da curandi modus; ideo nos sub hoc eodecurationis capite , & praeseruationem ab imminenti febrepe itisera, &praecustodiam ab eadem illam indicatibus nobis signis suturs febris, hanc autem rememoratiuiS,pon mus, incipientesq; a praeseruatione rem ita explicabimus.
Cum morbus quislibet sic imminet, & ab eodem quispiam
est pr seruandus, omnis Medici intentio ad remotionem caularum verti debet. in hoc enim a curatione praeseruatio ditieri, quod curatio morbum factum, praeseruatio aute eiusdem causas, cumque imminentem respicit. Vndo cum voluerimus hominem ab imminenti febre pestifera praesem uare , eiusdem causas remouere debemus. causae autem istς, quarum remotioni in praeseruatione ab huiuscemodi febre In praesectuatis intendere debemus, in duplici sunt discrimine; alis internae ne quid iudica
sunt,aliae externs.internae sunt,pletora,cacochymia, & ob- tur. structiones. externs autem sunt, aer quomodolibet vitiatus, di contagium vagans. a primis habemus corporum praeparationem , a secundis causarum externarum praesentia.quibus duobus existentibus, facillimus est in febrem hanc lapsus;eoque magis, si corpora altera praedictis praecedente
dispositionem habuerint, per quam omnem externam i pressionem facile suscipiunt;ut si corpora sint,vel a natura, ex accidenti ve humida,vel excremetosa,vel debilia,vel l Xa & rara,vigentibus causis externis. vel angusta, di densa, internis. inapropter praeseruationi intendentes, lisc tria animaduertere,&considerare debemus, scilicet corporudispositionem, quae si proelitus sit ad labem istam, contra-
150쪽
rijs agendo illam remouere, sin autem opposita , consem re debemus. secundo pr sentiam causarum externarii, qui bus,quantum fieri poterit,arte resistendum erit. tatio ca sas internas, quas Medicus propria virtute abolere,& amo corpora blimi uere debet, si potest. Incipientes autem a corporum dispoda qηρ ο ρ p sitione, dicimus corpora humi da,seu a natura, seu ex acci- νηη Ma 26- denti talia suerint,omni via, rationali tame, exsicca da est k p u. quae autem sicciora sunt, in codem statu conseruanda eine. Vnde humidis corporibus praescribemus vitandam esse omnem satietatem, & ingluuiem,victum pleniorem, largiorcq potum, praecipue aute fugienda esse omnia ea,quae in victu corpus humectare possunt,sicuti pepones, melopepones,cucurbitae,citruli, nuces virides, lactucae, maluar,fabe virides, horarij omnes fructus, agninae carnes,& eoru animantium,
lus in aquis degunt;pisces,& praecipue molles,& no friatii Ies, aque potus,& reliqua huiuscemodi.caueat etia ab otio, a locis aquosis,humidis,ab aere cosimili & precipue nocturno,a ventis austrinis, a longo & profundo tonano, potissimu meridiano, a balneis,& coteris externis causis humectare potentibus; fugiant etia omne cibi praeparatione hum
, u ctantem. & ut unico verbo rem concludam vitentur om. nia ea, quae tum actu , tum potentia humidum corpus reddere valeant. Parce autem vivant,potus , sit multo, quam consueuerit, minor. & vinum sit antiquum,tenue,no aquo sum, non tamen valde generosum, ne inde humores accendantur. carnes sint laudabiles, & boni succi, praecipue autem sylvestres, vel sint ex quadrupedibus, vel ex auibus, sintq, pr parais,ut exsiccare,no humectare possint. pisces aliqui saliti,ut sardae,alicae, aphis, & consimiles in hunc usum venire possunt. exercitium sit non violentum, sed quid parum supra moderatum, tempestium: fiat hora. somni sint nocturni, & breues, & non statim a cibo, nec super molle stratum decumbant. habitent loca sicca,sublimia,& ab alistro auersa, in constitutione celi humida ad ignem tempe-ἰ a ratum