장음표시 사용
211쪽
tum,tu totum corpus refrigerando, tu peccantes humores
vel per vomitum, vel per secessum et per sudorem excludendo. Ita seu per pharmacu,seu per praeparantia adhibita, seu per aquam frigidam, seu sponte quiescente febre, refrigerato corpore eiusdem humectatio subsequetur . qtas ctia plurimis medicamentis actu humidis , cibarijsq; consimilibus, licet eisde admista sit & facultas exsiceatiua ratione corruptionis, & putredinis connexae, tentabitur in moibo ip
so,quo euicto, α materia superata, & educta, cuius rati re corpus exsiccabatur,saluberrima habebimus corpolis humectationem.quam victu opportuno,nulla re praeter natura reluctante, facile conseruare poterimus, quibus in actu positis, & peractis, omnibus propositis indicationibus ab unde satis Distum erit.
De curatione exanthematum , macalarum, se aliarum
excreuonum, quae in febre pestilenti contingum. p. XXIIII.
Onsueuit multoties natura in hisce subribus tentans materici peccantis excretionem, eiusdem portionem ad cutim propellere . hincq; superueniunt exanthemata, &papulae illae antiquorum, sed potissimum aetate nostra eae maculae, de quibus inter signa egimus.quae maculae,cu magnitudine inter se disterant,iaro maiores, sepissime autem minimae,& quae pulicum morsibus similes existentes peliculae, vel pestichiae vulgo appellantur, apparent. His appa- Exanthemati rentibus, quid medico agendum sit, diu dubitatum cst. Ua- vel macurij varias obtinuere sententias. Alij sensere motum hunc, Moppar. ni quocunq; tempore, & quocunq, modo eueniat, semper iam adiuuandum esse, freti ea Hippocratis authoritate dicen- -- tis. Eo ducere oportet, quo natura vergit, si per conueni tes regiones: at couuenientisistina regio est cutis, ad quam Liq p Apis, transferatur materia perniciosa, internas occupans partes; ' μ' confirmatur eius in conlimili sententia, quae habet,
212쪽
Erysipilas ab interioribus ad exteriora verti,bonum esse;&Tib.6. M. eo magis praedicant hoc faciendum esse in his febribus, quo I. materia maligna existens est deterior ea, quae erysi pilas causat;immo cum iit venenosa, hancq; conetur natura ab intimis visceribus ad cutaneas partes traducere, omnino huic expulsioni instanter opitulandum esse concludunt. Alij melioribus rationibus ducti cum duplici modo expulsi nem hanc fieri nouerint .f. vel symptomatice, vel critice sentiunt eam tantum, quae critica fuerit , adiuuandam esse: quae vero symptomatica, cohibendam fore, illa enim cc cta fit materia,quae omni ingenio a locis patientibus educi, di reui lii debet, hςc fit cruda existete, que nullo pacto irri, tari, sed sinere, & impediri oportet. Sed res ita explicanda
Notus mi est. Motus naturae in excretionibus materierum peccan
Herii peccatri tium sunt triplices ; alii enim sunt pure critici, alii pure symλ excreti O, plomatici, alii. medii. pure critici sunt illi, quos signa coim si t ipl coctibnis praecedunt,huntq; in decretorijs diebus, iubsequi ρομ tur i, morbi leuamen, & egri tolerantia. Hi critici motus vel perfecti,vel imperfecti sunt. perfecti stat illi, in quibus
tota expellitur materia ; imperfecti, quando non tota , sed pars expulsa est. quod duplici euenit de causa, scilicet, quoniam licet materia sit concocta, tamen vel propter multi tudinem eiusdem,vel propter naturae imbecillitatem tota Notis, νωδ non elicitur. Motus pure symptomatici sunt illi, qui fiunt, A promatici. aut cum materia cruda est, aut ex toto praua, & in diebus non decretorijs, & cum magno aegrotantis labor nulla,vel Motui medui minima subsequente morbi alleuiatione. Motus medij sunt illi, qui fiunt, cum materia aliqualiter est concocta, exustenteq; imperfecta concoctione, natura aggreditur mat riam illam, & eam integro non expellit, unde nec sequiatur perfecta salus, licet aliquod leuamen , aliquodq; bonet valetudinis indicium nonnunquam subsequatur. His stam Motus materie libus, dico, quod apparentibus his maculis,ubi motus p ta in extratis re criticus perfectus,vel pure symptomaticus suerit, ab arte
213쪽
nullo pacto adiuuandus esita Nam de critico perfecto pri- nibus q sinit iumo sermonem habendo, quoties natura recte, integreq; tu nandi, o qui dicauerit, neque mouere, neque nouare aliquid medicus, ην. sed sinere debet, totum id naturae recte operanti permittens , tantumq, febris curationi uniuersali incumbens. Sicuti autem in hoc critico motu, ita & in pure symptomatico pro euocatione materiar ab intimis partibus ad exteriores nihil medico agendum erit; cum enim medicus sit artifex naturae deseruiens, ei non male, sed bene operanti inseruire debet: male autem operatur, dum materia cruda existete,eiusdem expulsione tentat, quo tempore ii quid excernitur, nihil tunc excernitur naturae recte operatis ratione,sed omnia huiuscemodi sunt casus praeter naturam earum, quae sint in corpore,dispositionum: tuncq; cum a causis morbufacientibus natura vel grauatur, vel irritatur, adest autem
cruditas humorum, aliquid bene euacuari est impossibile. hinc morbus regius ante septimam malus, hinc atra bili S in M. . , Principio morbi exiens lethalem indicat casum, hinc plura . '''ρρο alia consimilia, quae tamen nullo pacto contrariantur duobus praedictis locis Hippocratis ex aduerso deductis. quo
niam dum dicebat: Eo ducere oportet, quo natura vergita a a. si per conuenientes regiones. loquebatur de materia cocta , quae vel non iudicabitur, vel integre non erat iudic ta. duin autem dicebat,bonum esse verti Erysipilas ab imterioribus ad exteriora,loquebatur de totali morbi permutatione, quae non tantiam est signum bonum,sed etiam causa, & non de alicuius partis materiar eXcretione a natura te . ..tata,dum vel copia grauatur , vel mala: qualitate irritatur. quapropter tunc desistat medicus ab omni opere, quod et Iem motum adiuuare posset, circumspiciat tamen omnia diligentissime, quae in corpore praeter naturam continenturn consideret fomite harum macularum, in quo statu se Macularu
habeat. si enim adsit plenitudo, tollenda erit sanguinis mis mes eo erosione eo modo facta, quo superius faciendam esse, declara- DA
214쪽
uimus . nec periculum erit ex hoc retrocessionis materiae, Matutis appa quae cuti inhaesit. quoniam ista per minutionem sanguinis renobata ansu non potest e cuti ad internas partes remeare. Sed ex hoc manda Vena. exonerata natura forsan supra residuum fortior facta pol
rit & coctioni, & expulsioni tutiori via incumbere . Sunt qui in tali casu superiores venas aperire, internasq; brachio rum tam dextras, quam sinistras secare audeant, sed rem discriminis,& periculi plenam aggrediuntur. febres enim,
in quibus hae apparent macular, solent vires euertere . nec
tuta est sicuti docuimus in huiusce generis febribus superiorum, ac maioru venarum sectio. haec igitur omittatur, ear
sanguinis minutiones, quas probauimus, cu tuto, nulloq; discrimine administrari queant, praeserantur, ac seruentur. An Nacutis πρψ autem hoc casu sit pharmacum exhibendum, ut fere o reηtibui μ' si nes medicinam facientes docent, ex superius declaratis bisi pateat,vbi docuimus, nunquam materiam crudam pharmaph- - ' co non dixerim educendam, sed nec tentandam esse: Vnum tamen animaduerto, scilicet, quod si in tali casu sit viscera impuritas, abundetq; in vin communibus humorum cotillauies, a quibus foueri internus morbus possit ob auctam putredinem,& corruptionem, conuenienti pharmaco ea depuranda, humorem; illi exterminandi erunt; sit autem pharmacum leniens, praepareturq; cum his, quae veneno aduersari, & prauam qualitatem oppugnare queant. Si a tem viae communes satis purgatς sint, nulliq; in eis abii dent, vel resideant praui humores, omne medicamenti ge- . nus detestor; quoniam his turbari materia cruda ad intra zm venas existens, non demulceri poterit. insistat autem M otiam ιν, dic in coctione, &alteratione, una cum antidotis, & at pellem Nipharmacissiaec ratione periculi unquam a recta medendi methodo discedat . caueath; tanquam a ventino, Ut mac Lib. ApD. las has reprimentibus repellere ut nonnulli celebres viri iu . dicarunt agendum esse, ducti sententia Hippocratis, dicetis
ea, quae inutilita prodeunt, cohibenda este tentet; tum
215쪽
quonia reprimetia ni ua in materia venenosa admittunturι tum quoniam h plomata , nisi vicem causet subeant, non curanda. Si autem motus fuerit pure criticus, at imperi ctus, hic omni ingenio adiuuandus erit. quod enim natura prς imbecillitate propria, vel ob materiae multitudinem ii regre non potuit expellere, ars ipsa uniuersalibus praemissis euocare debet.quod duplici via perficere potest . primo materiam ad partes culaneas ab intimis attrahendo, cumdo cutim ipsam laxando,& aperiendo. primum cucurbitulis adhibitis, & scarificatis, & non scarisicatis, procurabiamus. scarificentur autem praecipue, & plures, non pauci res apponantur,multa existente materia, potissimumq; ubi maculae non sint ex illis minoribus, sed maiores fuerint hae enim a copiosiori materia, de viscidiori generantur, ideoq;. maiori indigent evacuatione . secundum exequemur, tue tes aegrum ab ambiente frigido, timentes, ne materia r
trocedat, quod pessimum esset indicium, eundemq, pannis rubeis, vel similibus induentes , additis frictionibus asperis, vel cu linteaminibus, vel manu illinita aliquo oleo relaxante, quale est Oleum camemolinum,uel anethinum factis. Quod si maior urgeat necessitas, oleis addatur vinupotens, nitrum,uel sal, & similia; quae cutim exasperandoci attrahant, & laxent, & aperiant.quod si haec non sussiaciant, hic laudo vesicatoria, & exulcerantia, & attrahentia medicamenta apposita membris exterioribus, videlicet tum cruribus, tum brachijs, his enim prauos ichores ad extremas partes attrahere, per easque eosdem euacuare poterimus, sicque per partem post partem ab intimis locis eos
abducere valebimus, motumq; naturae ad exteriora adiuuabimus. Plurima ad hunc usum apta sunt, sicuti cantharides,synapi, radix ranunculi, radix anemonis,cortex intimussambuci, iberidis folia, & radiae,alltum vocatum caninum, fammata Iouis, & similia. Omnibus tamen ego preferoc
. tharides , quarum ego frequeatis rimum , di s icissimum
Exulcerantia, ct attraretia qMado,et quin
216쪽
um habeo,tum quoniam braealticam:vim habent Veneno aduersantem; tum quoniam cum minori dolore bullas excitant. quoniam tamen hae vclicae aduersantur, lotijq; ardorem saepius ctiam exterius appositae excitare solet,quod
molestissimum symptoma,& pessimum esset in hisce febriabus,in quibus omnia demulceri, non exasperari , debent a. is ideo ego admiscere his consueui semina ameos,quae hac fa- . cultate donata sunt, ut prohibeant cantharides nocume tum vesicae inferre. Dum autem haec administrantur, sermper recipiat Medicus causas, ob quas natura integre no i dicauerit. Unde si hoc sit ratione multitudinis materiae , magis infestat in euacuationbus praedictis, vel eas iterado, vel easdem validius procurando, prout vires, & status morbi indicabunt. Si autem hoc eueniat ob naturae imbecillitate , viribus intentus de caru robore cogitet, per interiusq; ad ministret ea, quae naturam imbecillem ad motum hunc ad partes culaneas proritare, & adiuuare possit. talia autem erunt decocta lentium , casicarum, radicum petroselinisi
dicum apij, seminum seniculi, & huiuscemodi i quibus acimisceantur ea,quae vim veneni propulsatricem habeant,ad daturq; portio vel syrupi bysantini, vel de duabus radictibus. Dum etiam lisc a Medico summa cum diligentia circa
aegrotantem pertractantur, non dimittat usum eorum m dicamentorii, quae antidoti ratione habeant, nec abstineat ab epithematibus, celetisq; similibus remediis externis, re-Macμti pq gioni cordis applicandis, licet nonnulli oppositu sentiant
obm μη ἴ opinantes per epithemata, & reliqua exteriora medicameta b h materiam peccantem, & venenosam ad intra retrudi quod p -- μφ' falsum cum potius oppositum contingat , quoniam per haec roborata corde natura validior facta promptius residuum materis a corde excutiet , ad cutimq; ipsam, in qua prior inhaesit, propellet. Animaduertat tamen medicus,
hoc tempore adstringentia, qtis semper suspecta habuimus, de refrigerantia admodum in epithematibus admisceat.Sed . sint
217쪽
snt haec tantum temperata in activis; in reliquis autem qualitatibus sint, quae moderate exsiccare, & cor ipsam tueri,& roborare possint; reliqua autem exteriora applicada ad horum conformitatem praeparentur , & summa cum ratione adhibeantur. Si autem nec puru critice, nec pure symptomatice appareant hae macular, sed sit motus medius, quoniam in hoc diuersa, & contraria euenire possunt; nam quandoq; simul aliqua apparent bona,& aliqua mala,ac nonulla,quae spem salutis asterant, nonnulla, quae adimant;
ideo in hoc soleo, & diligentissimus Medicus esse debet,
circumspiciatq; omnia, quae ad hunc motum consequuntur, antequam manum aegrotanti admoueat: si enim plura sint bona, quae sequuntur, quam mala, bonaqo quam mala sint maioris efficacie, coctionisq; signa cruditatis signis praeu lere videat, speretq; maius fore iuvamentum, quam noc mentum , adiuuet motum hunc, natur q; opituletur, quantum in eius erit facultate,cum propositis, & superius explicatis remedijs. secus autem, v oppositum contingat; cum
enim signa' cruditatis superabundare, plura que mala ad expulsionem consequentia, sicuti virium languorem, fgri malam tolerantiam ,&similia, haecque maioris essicacia ct ponderis, quam bona, nouerit, dubiusq; sit de iuuam to, quod laturus est,abstineat ab omni auxilio, quod hanc materiar propulsionem adiuuare possit,in hocque casu similiter, ac si motus hic pure symptomaticus fuisset, se gerat. semper tamen cauendo ab his, per quq ad intra repelli m teria , & retrocedere posset. & haec de maculis, ad quarum
exemplum exanthematum, aliarumq; omnium culanearuexcretionum curatio dirigatur. Sicuti autem natura in limiuscemodi febre sspe materiam peccantem ad cutim perexanthemata, & maculas dictas detrudere conatur, ita &Candem nonnunquam per lotium, nonnunqua per sudore, aliquando aute per aluum, & aliquando per abscessum e cernere tentat. In quibus eΣcretionibus omnia ea, quae in
218쪽
macularum consideratione adno tauimus, attendenda sunt, codemq; modo procedendum, scilicet, ut nunquam puro symptotnaticas excretiones,nec pure criticas perfectas, sed rotisi qum, tantum imperfectas, & medias adiuvemus; Vnde lotium Er quibus pro nunquam prouocabitur,nisi ex parte cocta materia, idem ii uocandum natura eXcernere conante ; quod enim crudum est, & pr be consequi debet, ut dicebat Galenus in cura lassitudinis ulcerosae, huic tanta adhuc vexatio non conuenit: cum au- Lib. q. de Id tem natura eo vergat, materiaq; aliquam acquisierit coctionu.ιues. nem, tunc diu retica, & quae materiam eo ducere possim
exhibeantur, & sint ea precipue,quae prauam qualitatem remittere possint, sicuti spica Celtica, Valeriana, alarum, scordeum, & huiuscemodi, quibus admisceri possunt aliqua refrigerantia pro ratione febris, sicuti semina illa cCmm nia . Si autem materia in totum cocta fuerit, naturaq; per eam viam imperfectu iudicauerit, similibus, at uchementioribus, adiuuanda erit. Si autem perfectum fuerit iudiciti, nihil medico agendum erit ; sicuti & nihil pro lotij prou catione agere debet, quando natura colliquato vel corpore, vel humoribus illam ichorosam, & serosam materia inbuersam ad renes detrudit ; Vnde copiosissimum profluit lo, tium colore, & substantia aliquando naturali, aliquando non naturali existens,ut saepe ego vidi, sed tantinn tunc obstare debet colliquationi tentans eiusdem causas vel remittere, vel in totum adimere, tuendo tamen & urinae vias, &meatus,tum per ea,quae interius assumuntur, tu per ea, quae exterius adhibentur. Huic similis est casus de sudore quo Sudor q do, niam & qui pure criticus, & qui pure symptomaticus est, er quiθη Ἀ- nullo modo iuuandus est. Vnde si cocta materia,& decreto si rio die sudor eueniat, ac integre sedet febrem . vcl saltem faciat, ut aeger facilius morbum ferat,calidusq; ex toto corpore procedat, cum hic vere criticus sit,nihil medicus agat, nisi aegrum a sudore illo extersendo, & recta ratione cxpur. gando. Si vero nihil tale cinciat, sed potius: positum
219쪽
αυagat, si igidusq; sit, & circa caput tantummodo , vultum, ct ceruicem, erit symptomaticus. hicq; non est adiuuandus. Immo hic cum male prodeat, viresq; dissoluat, potius cohibendus est: quod fiet,si facies aqua rosacea, admixta portiuncula aceti rosacei leniter,& sspius madefiat: a quo tamen abstinendum est, dum summa est colliquatio, sudormst diaphoriticus, & vires langueant ;quoniam haec mortem Proximam, non curationem, indicant. Quod si mors no ita Lib. de Neria instet, maximum ad sistendum sudorem iuvamentum ex ea ad PisTheriaca habebimus, quς sicuti diaphoriticos sudores a cardiacis firmare potest, pariter in pestileti febre,si quid aliud,
eosdem sistere valebit. Quo casu adhibeantur etiam ea re medioru genera,quae in cardiacis passionibus ministrada veniunt ; quales sunt inunctiones ex oleo myrtino, rosaceo, melino, euanthino, & similibus, quibus circa partes exudantes superinspergatur puluis ex myrti folijs, ex rosis, Euantho x hordeo, ex sandalis,& similibus rebus cosectis. Circa manum autem sinistram apponatur cataplasma, cum magnu erit incendiu,ex foli)s rubi,ex myrti tum baccis,tum
folijs, ex rosis,ex capreolis, & pampinis vitium, & ex plantagine una cum pane in Oxicrato macerato paratumiam ubitantum non adsit incendium, mala cotonea, vel palmae immaturae , quarum loco accipiantur thamarindi vino auste-:ro incc ue, & contusae, ceratoq; aliquo quod rosas, mymitillos, hypochistidem, euantem, acaciam, & similia adiuniacta habeat exceptae in modum cataplasmatis apponantur. talia enim Medicamentorum genera, ubi sudoru sit nimius excessus, mirum in modum prodesse solent. Si autem si dor non perfecta existente coctione eueniat, hinc tamen subsequatur morbi leuamen, faciliusq; aeger toleret mo
hum, calidusq; sit, non tamen copiosus, adhibeat Medicus s sudorem prouocare possunt,sicuti aquam hordei copiotan, vel simplicem,vel cum radicibus petroselini,vel finicisti, vel aruso, ves artemisia, dictamo, vel caricis, vel reconru
220쪽
fluxu prssiente, tuid agendum. colliquatiuissuribus an coraeniant medicamenta purgan
consimili paratam. pannis aeger tunc cooperiatur, & scat, sique sit proeliuis in somnum,dormiat;ita enim facilius sudor prolicietur, hunc eundem facilitabunt frictiones opportuno tempore factae, cibaria I, tunc temporis cum hiAqui sudoi euxeludere valeant, alterentur. Fluente autem aluo circunspiciet Medicus, an hoc sit colliquationis vice, an quia peccantem materiam natura excernere tentet. si fuxio fuerit ex colliquefacientibus, consideret, an fcbris sit ardens,vel nδn; si fuerit ex ardentium genere, frigidae aquae potus tempore conuenienti exhibitus, ut Rufius Ephesius monebat, praecipue prodesse poterit.in hac tamen pariter, ac in febre non ardenti administrentur ea, quq colliquatio nis causam inhibere possint. talis autem causa cum sit vel putredo ingens, vel corruptio, & mala qualitas, , quae putredini resiliunt,qusq; corruptionem, & prauam qualitate remittere valent, adhibeantur, qualia sunt praedicta Cinnia in curandi ratione i. im explicata remedia, ex quibus ea seligantur, quae praecipue acida,& frigida sint, licet nouorim etiam scordeum,quamuis calidum, forsitan omnibus in tali casu procrendu, cuius usum una cu saccaro rosacco, Vel
coserua acetos in colliquatibus febribus fςlicissimu habeo. Ad idem maxime proficere possunt boli, & terrae numeratae, caeteraeq; omnes, quq a natura validam coctionem consequutar,praedictis similes fuerint. hae enim, siccanti, & r frigeratoria qualitate, qua donatae sunt, valide colliquationem sistere valent. In hunc eundem effcctum proficuus critvsus alicuius aquae naturalis,quar,cum sit vel ferrea ut quia dam dicunt vel mixturam alicuius terrae boliue, ut ego cesto, per summam coctionem receperit, existat refrigera , di exsiccans,qualis nunc I meiduis habetur opera Domini
ci Rosurij quoniam unicuiq; sua debetur laus praestantis
Medici inuenta. haec autem non astringendo minimae enim,
adstrictionis est particeps sed refrigerando,& exsiccando addita partium tenuitate, qua penetrare, &ndn obstruere potest,