Petri Salii Diuersi ... De febre pestilenti tractatus, et curationes quorundam particularium morborum, quorum tractatio ab ordinarijs practicis non habetur. Atque Annotationes in artem medicam de medendi humani corporis malis à Donato Antonio ab Alto

261쪽

branarum intersepietium, & pericardij nemo nec morbum,

nec curationem exposuit,quas tamen partes cum nihil prohibeat, sicuti & csteras, diuersis apprehendi morbis, mira dum est, qua ratione praxim docentes eas ita neglexerinsivi ne harum quidem minimum fecerint verbum. hanc rem diu ego animaduertens, cum censerem fieri non posse,quin hae partus vel inflammatione, velatio adictu aliquando laborarent, tandem experientia, & ratione ductus cognoui has partes nonnunqua inflammari, aliosq; similes morbos pati, quorum saeuitia ob cordis viciniam saepe aegrotantes in extremum vitae discrimen incurrunt. Quam rem cum hic explicare decreuerim, primo ante alia exponam meth

dum, qua in nonnullis aegrotantibus hasce partes inflammatorios pati affectus indagaverim, deinde qua ratione ipsi curandi sint, & quomodo in illis mel in administrandis recmediis gesserim, de clarabo. Ad aegrotates accedens vidi nonullos febre acuta detineri, ad quam inquietudo magna; ingensq; sitis consequebatur,& cstera, quae febres ardentes concomitari solet. in his spiratio frequens admodum,&ce .leris erat, in thorace maximia aderat incedium, unde & frigidum aerem inspirare desiderarent ,& calidum spiritum restarent. nullus in thorace affligebat dolor insignis, praeterquam ad stern6, ubi angustiam, & ossendiculum quod dam in inspirando potius, quam dolorem, persentiebant. tussis in omnibus suit,at in aliquibus sicca in principio, quae postea subsequebatur humida.quae per tussim excernebantur, crant colorata, vel rubra, vel flaua; plurima tamen staui coloris, paucissima rubet vidi. pulsus in cimetis erat, qualis pleuriticorum esse solet, ut si dolorem lateris habuissent; certo pleuritide laborare iudicari potuissent. Haec omnia considerans, videlicet, febrem acutam, incendium in thorace; spirationem frequ entem, offendiculum illud ad stemno, tussim cum sputis coloratis, pulsus duritiem, non potui non induci, quin crederem hosce aegrotantes inflamma αὶ O tioncin

262쪽

ionern in partibus spilitat:bus pali , quae cum non esset peripia naonia, quoniam neeiade iat illa difficultas, ansu-aiaue anhelitus, quam in peripneumoma adesse noueram. pee illa pulsus durities hoc confirmate poterat, cum plauritissimiliter esse non potuisset,cum huic non assideret dolor lateris pungitiuus, nec etiam cor hoc pati iudicarem,utpote quod fere incipientes vix tolerare ponit inflammationcs ,resi quum erat, ut censerem membranas intersti emtes, peti cardiumve hanc pati. quibus innanimatis necessa rio Omnia supirius dicta consequantur. sebris quidem acuta, & vehemens accedit tum ratione affectus, tum quia et des assecta parum distata corde, quod cum si ei calcfatadmodum a proxima flamma, non mirum cst , si etiam in- thorace incendium petientiant, inquietudoq; succedat maxima, dcisitis aliquando inexhausta sequatur, hocq; mulio. I t magis inflammato pericardio, quam in branis illis, quo um membrorum inflammatio altera saepius ob viciniam alteri communicatur. Caeterum an magis afficiatur vel pericardium,vel membranar,hoc ex subsequentibus habeatur;affecto enim mavis pericardio urgente moibo syncopae alique nonnunquam contingunt, & aestuationes ingentes accedunt, quoniam inflammatio cor ipsum seia contangit, Omniaq: symptomata in hac sunt tir uiora, quam assectis mcmbracis . Iisdem inflammatis, quoniam connectuntair,&mtabranae succigenti, ci thoraci, sequit ur anhelitus difficultas, spiratioq; indc frequens est,celer autem ratione necet Sitatis adaucta'. dolor vero, licet inflammatio sit in parte in branosa, non adcit ita pungitiuus, sicut in pleuritide; quoniam hae membranae icut illa, non firmantur ad costam,vclad os alterum, cuius merito compressa maiorem persentiat

ab eo punctionem,sed est in parte laxathoracis, nec hae, sicut illa, adeo sensation e vigcrat, sed ostendiculum illud adserno tantum in his succedit, quoniam hae partes ibi collia

santur, quare, di ibi inflamatio tanquam rarii magis sensi

263쪽

DE APPE C. PARTICU. et st

tiuae quoquo pacto communicatur. tussis autem cum sputis coloratis adiungitur, quoniam cum in omni inflammatione, quae operculo duriori non tegatur, semper aliquid xeludet sed co his partibus affectis materia mecans resudadis tuisun caecitare cogitur,pro rationeo; materiae diuel si apparct colores .& inde sputu coloratu.quod profecto fruit:principale signum, quod ine ad hoc iudicandum manucluxerit, cum viderim Galanum sputa colorata in acutis palsiombusadscribere inflammationibus partium spiritalium, scilicet , - pleur vel pulmonis, quum neutru cuui in praedicto casii clara luce deprehenderem inflammat iove allectum esse, conieci hanc in membranis illis ad te, municata aliqua do ipsi peritardio etiam hac allectionc pulliis omnino durus in hoc eodem casu accedit; quoniam genita inflamma. inuae in corpore membianoso , cuiuimodi haec duo sunt,necessario inanerijs talis durities imprimitur,qualis in pleuriticis videri solet. Cum autem omnia haec, ut ex. dictis clare lique ad inflammationem dictarum partium necellario coissequantur, non sit mirum,si per haec cadem, tanquam per propria huius affectionis signa in cognitionem inflammationis harum partium deuenerim, quod eo mihi fortasse facilius, quam aliis contigit, quoniam ductus exemplo, & an logia scinper hunc affectum omni diligentia in aegrotatibus inuestigauerim; nam cu iunior cilcm ub praeceptoribusti; celeberrimis huic studio operam dato, vidi nobilem Ianuec ab ijsta curatum, qui cum iere omnibus praedictis syimpio tibus teneretur, & ad oblata , cstcraq; omnia tamen belle de haberet,lotiaq; admoditan laudabilia esiciat, coctionemq; indicarent. Orum merito ab eis indicabatur hunccx morbo conualiturumforta ex insperato, praecedentibus

nonnullis syncopis,nona die deiunctus est. Cum dubita tur inter Medicos de morbo, & eius amici suspicarentur de veneno ob syncopes illas, sectus est, in quo nulla alia re

Praeter naturam.praesciate, mu tuo in in membranis interia,O. a sepientibus

cap. 18.

264쪽

aso P. SALII DIVERSI.

sepientibus tumor inflammatorius satis notabilis magniti . dinis,qui etiam in parte communicabatur peritardio. Hoecum memoria semper conseruassem data occasione coniecturam de eodem morbo, analogia ab enarrato desumpta, feci, credoq; me in pluribus verum huius morbi indiciu co- sequutum fuisse. qui morbus cum sub nomine inflammatio. nis exponatur,per inflammationem omne tumoris calidi genus, a quacunq; gignatur materia, sicuti in pleuritide declaratum cst ab omnibus, intelligatur . attamen, ut antea aia

notaui, ego vidi hanc a duplici tantum materia causari, scuticet a sanguine, & bile,raro a sanguine, a bile autem stequetius, hancq, saeuiorem esse, quam illam, animaduerti. Aviacennas quide de pleuritide agens visus est de inflammati ne membranarum intersepientium meminisse,dum inter veras pleuritidis species velaminis distinguentis inflammati nem recenseret. Verum an nomine velaminis distinguentis intellexerit pocius mediastinum,quam septum transuersum, plurimum difficultatis habet. Novi sane quosdam diaris. simos authores explicasse per hoc velamcn mediastinum ipsum,quonia ex succingenti membrana, in qua vera fit pleuaritis, hoc formatur . nihilominus Avicennas ipse, dum liuia ius inflammationis signa exponit,potius diaphragma,quam mediastinum hoc esse demonstrat, dum inquit rationis peramistionem,ac delirium consequi hanc adictionem. quod est proprium signum septi transuersi, non mediastini inssam amati. ad hoc enim necessario mens laeditur,quod in illius ii flammatione contingere no cosueuit. praeterea addit, quod omnia accidetia in inflammationc velaminis distinguentis fiunt vehemetiora,& dolor,& difficultas anhelitus. At in inflammatione membranarum intersepientium potius offendiculum quoddam adsterno, quam dolor adest,& ubi adsiddator,non est vehemens, ac difficultas anhelitus in eodem non est admodum ingens, licet enim sit frequens, & celes

ob necessitatem adaucta,& aliquomodo difficilis ob instruε

265쪽

meritorum inobedientiam, attamen cum ei non sit dolor . . inges connexus, nec multum difficilis esse potest anhelitus. At in inflammatione diaphragmatis,& dolor est vehemens ratione partis assectar,& ratione continui motus partem affecitam laceratis;& spiratio est admodum dissicilis,lcu sit affectum instrumentum primo respirationi inseruiens. Quapropter ex his censeo ego Avicennam non mediastinii per xelamen distinguens , sed septum transuersum potius intellexisse,& eo magis, cum testetur in tali affectu eam vehemetiam, & velocitatem sebris,quae in pleuritide pura, & vera

ex membrans succingentis inflammatione causatur,non adin

des e. cum & ratio ob viciniam cordis dictet,& experientia ipsa leuata sit,mediastino affecto statim hominem corripi acuta,& ingenti sebre, quae in inflamatione diaphragmatis raro est,quod a principio sit ita acuta,cu in hoc ab initio om nia accidetia, qua in mediastini aisectione, sint leuiora. His addo supposito etiam,quod potuisset Avicennas hoc loco intelligere membranas interlepientes, curationem huius af fectus ab eo postea neglectam fuisse, qui solum diuersarum pleuritidis specierum in sequentibus, non particularis huius

casus curandi rationem complexus est. Hanc autem cgo explicaturus, cum de essentia,causis, & signis praesentis morbi, quae dicta sunt,sufficere debeat,ad curationem ipsam descedo.morbus hic est inflamatio,in qua e materia, Orgo eius Indicariisti. de indicabitur euacuatio, euacuabit aure, si vel ret cedar, vel si insensibiliter, inscnsibiliterue educatur. retrocedet, si vel reuellatur,vel repercutiatur educetur aute insensibiliter per discutientia,sensibiliter autem per sputum prouocantia. at hec postrema non sunt admittenda pleno existente coriapore; igitur primo corpus est evacuandum. Quare quatuor erunt intentiones, totius euacuatio,revulsio, repercussio,&materiei in loco affecto contentae insensibiliter, vel per sputum euacuatio. Quibus indicationibus an Medicus iperare Prognostica.debeat plene satis facet e posse,dico hoc non ita facile esse,

266쪽

quoniani hic habemus morbum validis muta, & pleurit idevehementiorem,quam si Galenus ali crat ingentem causarc iebrem, quia parum distat a corde, & quia cum pericardio succigem membrana cognationem habet,quid dicenta est fore eo inflammato, di m branis intcrsepientibus,qugcordi proximiorcs sunt, quam pleuraeprofecto in hoc morbo omnia validiora sunt, praeter dolorem,quam sint in pleuritide. unde & in hac, sicut i & in cateris inflammationibus internis unica erit salutis spes ipsa virium sortitudo. quam cum praesentem habuerimus, omne remedij genus opportulatam audacter icntabimus. itaq; a prima indicatione inc, picteS pro totius euacuatione, icinita aluo clystere lini,&re irigeranti secctur interna vena brachij dcxtri; viribus ciam tonstantibus in morbo magno statim ad sectione vcna' propcrandum cst. copiose autem mittatur sanguis, & pracinpue ubi summum sit inccndium in thorace: nam v ε sectio copiose facta non tantum euacuat, di reuellit a loco allis cto,sed etiam sanguinem valde rcfrigerare potest,a vcns s ctione laudo, ut statim exhibeatur, ubi plurimum fuerit imtcndij, & morbus a bile pendeat, aqua cndiuiae, vel accrOsae, vel hordei actu frigida ad libram, vel circa .repetatur venae sectio vel eodem die, vel potius sequenti,si vires no admodum constarent, nec sit habitus, qui facile omnem ferat evacuationem, rari autem sunt casus consimiles, in quibus ego ad secundam, & aliquando ad tertiam sectioncm non deuenialia. testorq; me semper per posteriores venae lactiones dei criorem sanguinem , quam per primam, eduxisse , &inde semper magis saluti aegrotantis consultum fuisse.qui si ex repetita sanguinis missione non releuetur, pauca de eo spes habenda crit. Evacuato toto corpore , reuulsaq; p venae fcctionem a loco assccto materia, thoraci appljcentur ea, quae inflammationem lenire, temperare, & a liquo mindo reptimere possint. ad hanc intcntionem, sumantur ea,

quae frigida quidem potentia sint, sed orent careant adstriui ctione

267쪽

ctione, cum medicamenta altius penetrare debeant; ad stringentia enim sibi viam praecluderent , & materiam magis in loco adicto constiparent. cuius ratione oleum violaceum omnibus praefero,quo tepido inungatur Φpe totus thorax.in quo si suminum sit incendium, inflammatioq; crysipelatis naturam sapiat, tempusq; aestiuu fuerit, eo utor actu frigido, & no tantum eo ad inungendum Hor,sed etiaad epithemandum, iiuusis in eo pannis lineis, & postea eo madidis applicitis, &ῖubinde mutatis. i aliquando ad mi scui lac recens non coagulatum, & parum aquae endiuiae, quibus eodem modo epithemaretur pectus.ad idem par tur emplastrum ex farina hordei cum succo endiuit, vel lactucae ex eodem oleo impinguatum. An aute ista vel actu, yel potentia tantum frigida conueniant in hoc casu, cum frigidum thoraci ex Hippocrate inimicum sit, & talia etiam inpleuritide sint nocua, quo affectio huic similis videtur, dico, cum inflammatio haec sit in penitioribus thoracis partibus, qua ratione non occurrunt statim medicamenta parti laesae,& sit in loco, ubi plurimum calor viget, & abundat, quod ista conuenient; quoniam hic in tanto incendio inflamatio haec tolerat medicamenta frigida, quq ex indicatione ei debentur, cum flamma sit prope cor, & materia existat admodum calida, nec affectus in exteriori thoracis parte positussit, quae neruosa existens aeri frigidiori,& medicamentis exposita ab eis laedi potest. He sunt rationes, quibus ductus urgente inflamatione, aut erysipelate in tempore aestiuo ad Digida deueni medicamenta:quod si lis non proban- tibtur, dicam id, quod dixit Galenus, quando loquebatur de ex ptil. cau sis pulsuum intermittentium,haec lubens. hae si tibi ratio nes probantur, utaris licet; sin secus, at ut docet experie tia, rem scito, ut diximus. Si tamen non ita urgeat inflam matio,nec incendium summum sit,nec sub csto calidiori no decumbat aeger, frigida actu praetermittens ad tepida m

dicamenta descendo;& si aeria constitutio, vel hyemalis sit, ' vel

268쪽

,el ad eius temperie verga eadem actu calida adni Istra μre iubeo. Dum autem haecfrigida ex indicationibus narra tis administro, cum ex praedictis medicamentis remittatur incendium, ijsdem postea tepidis utor, ct admiscco oleo violaceo parum olei camomelini. dimitto usum aquae endi- uiae , & lactis.quod si magis leniendum sit, addo praedictis oleis mucilagines seminu maluarum, altheae, sqnuetrarci, dc similium, haecq; similiter in his infusis pannis, di subinde mutatis administrare iubeo: vel aliquando praedictis oleis , dcmucilaginibus, cum maiorem discussionem, & coctionem tento, addendo pinguedinem pulli recentem, & paucam quantitatem croci cum cera in modica portione linimenta paro. Dum haec fiunt, prouocetur sputum , educatur* materia per lambitiua, & praecipue sint ea, quae non calcfaetasi sicuti syrupus violatus, addita portiuncula syriapi de tui ubis, vel de farfara, vel de liqui ritia.IEllectuaria, cum plui inaqrecipiant saccari, non laudo, quoniam ista facile bilescunt, ubi sit incendium internum, bilisq; abundct.qua ratione ductus, & etiam Hippocratis pi scepto, qui in biliosis, di calidioribus moibis mulsam dilutam, meram, di non dilutam damnando, praeferebat consucui ego uti decoctionibus p ctoralibus summa cum ratione faciis, scia per a calidioribus abstinendo, quibus admisceo portiunculam pradictorum syruporum,& ita mulsam dilutam non spernendam in tali casu habeo, qua facile sputum prouocatur, ct ex ea corpus non accenditur. Ad cuius rei similitudinem, dum materiar praeparationem, quae interim potionibus conuenientibus est concoquenda, & coctionem tento, iubeo, ut potiones concoquentes plurimum habeant decoctionis, parum autem illis syrupis,ut meracitas mulsae fugiatur, eademq; diluta habeatur, decoctiones parentur ex hordeo, violis, diuia, cap. Veneris, seminibus cidoniorum , passulis, & similibus. syrupi sint, violatus praecipue,& de eiadiuta,addita portiuniacula vel de tutubis, vel de larisa,vel de liquiritia. haec,dumi. viget

269쪽

viget incendium internum,exhibeantur actu non calida,ncet frigida etiam, sed ad teporem aquae fontium consimiliten

temperata, quibus is procurata sucrit coctio, materia pec lsans ni uiciati educatur pharmam, quod Opportunumicrit, si nec validum sit, nec malam qualitatem habuerit,ihol racem, respexerit . quare non transcendantur pharmaca. ex benedictis vocata, assumaturq, Manna, Rhabarbarum, syrupus violatus doluiiuus, & similia cum decoctionibuxpectoralibus di luta. Quod di in loco affecto remissa inflamatione, Sesea cedent , quid remanserit discutiendu,quodi per superi ys dicta non potuerit resolui, sistria etur empla strum ex rauicibus altheae, maluar, foli, mesu, , a violarum, ex dactilis , caricis , sebecten, de pastulis, quae omnia coquantur, contundantur, & cribellantur , postea ijsdeuxeommisceatur farina seminum linti seminum mugraeci,puli uis florum camomeli, quibus oleum camomelinum,& amuima larum dulcium ad impinguaudum addatur,& ita em Naist iu sentietur, quod residuum inflammationix iacile id scutere poterit; quo tempore etiam concoquentia ad alia quam caliditatem accedant, ut maturius rem perficere pos' sint o Dum haec omnia administrantur, optima habeat victus ratiα ό qui, cum sim is in morbo. acuto;&trauissμmo, valdoletnuis esse debet nila fgrotaptes contenti sim sola ptisana, quae non calida, sed tepida actu exhibeaturia potus sit multa dilutissima potius cxiaccabo, quam ex meis . . Ie consecta. in procestu autem pro ratione coctionis morta

poterit eadem ptisana parari cum iure pullsi, quod poteriti esse post septimam, quibus de addi poterinisuccus semina '

270쪽

Hippocrates in libro victus acutorum, si his non eductis sorbitionem quis dederit, dolorem, si adest, adaugebit; si non adest,protinus inducet, Dequentiorq; spiritus redde

tur,quod malum est;secum enim retentio mala est in omniabus thoracis affectibus, quoniam harum vapores, & halationes dolores vel augent , vel inducunt, & spiratione frequentiorem reddunt , & maxime, si his superingeratur novus cibus. quapropter ante cibum alui excrementa, ubi abundauerint,excludantur, *piusq; ad euitanda praedicta mala clesimare refrigerante,& molli alui lenitio procuretur. De Tabe ex assecta Pericar dii. Cap. VII.

ADMonitus a Galeno analogia ab animalibus desumpta posse emaciari, & tabescere corpus ex solo p ricardio astecto, cum ipse hoc in simia animaduerterita inqua,cum eam secuerit, csteris omnibus corporis partibus illos, inuenit in ambiente cor tunica tumorem praeter na turam,qui humorem aquosum in se continebat, quale pustulae, quas hydatidas vocant, emittere s olent, diu hanc rQObseruaui, considerauiq; , ac dubitaui, an hoc fieri possit; cum enim panniculus iste inter partes ignobiles reputetur, ut idem Galenus testatur, ipsoq; solo affecto,exemplo rei quarum omnium partium, quq ad custodiam,& tegumenqtum caeterarum nobiliorum factae sunt, nullum insequatur

periculum . Quod historia pueri Marylli Mimographi ab

eo in libris Anatomicarum administrationum narrata maxiconfirmare potest, cum in eo ob sphacelatum os pectoris exciso osse in loco,in quo perlaardij vertex adnascitur. huius panniculi apex sectus ita fuerit, ut cor nudum appam reret, & tamen superuixerit, hinc coni ciebam difficile es iudicare, quod eo affecto tabes uniuersi corporis subsequvPossit. Attamen cum nonnullos emaciari viderim, nulla prssente destillatione, nec sputo, vel cruento, vel purule ito, nulla daturalium partium italaesa videretur, ut huic, nil l i macies