장음표시 사용
71쪽
lethalibus venenis proportione habentes, qui dum ad cor. vel sola qualitate,vel propria substantia erumpunt, paucissimis horis, & aliquando subito in mortem patientes prFipitant, multo erit facilius, materiam,quae iam labem com ceperit , dum in paroxismo per putredinem commouetur, qualitatem perniciosam ad cor transmittere, hincq; mortis. aliquando utaminere periculum . per putredine cnim in hac materia contingit perinde,ut in cςno, rebus , consimilibus 1 tidis euenit. haec enim, dum quiescunt,nulloq, motu stimulantur,saepe nullu de se odore malum produr; qus eades comoueatur, agitenturq; , latus inde Dor emanat , ut Viasiistineri queat.consimiliter hae materi qus labella aliquam perniciosam concepere,du quiescunt, nulloq; motu agitantur, nutu de se produnt actione: auar si ex putredine comoueantur,& ex ebullitione per putredinem genita agitentur, tuc excitatur illa mala qualitas, qus sopita iacebat, ad cor transirussa, cu ei sit inimica,adversetutq; ide adeo afulgit,ia . celsici ut vix ea lustinere,ae tolerare queat.sicuti i: i;lde rebus item quiescetibus,a nulloqi motu tentatis stior imminuitur,nec amplius inde tantus emanat prauus odor,nihilq;
mali redolere videtur,ita in febribus istis pestiletibus cessante putredine singulo quoq; paroxismo mala qualitas in de-elinatione accessionis continue semper minus aflligit, acce de eq; integra quiete, nulla eius vestigiis superest.Quare ut ad id, quod notaui, redea) animaduertatur quod sentetian
lanuglaberctes sebres in ciuiete desinentes, vacare perica . . lato, intelJuitur de febr bus illis duae calore tatu putilaoini,
aute inien cornanira affligunt. finimaduertatur secuT , . . do, dii dicitur,intermittentes febres ex maligna putredine ,
occasionem no habere,quod sententia hic duplicem potest
habere sensum,alterii, quod in his febribus nihil malignum, dine ortum M prauumq; putrescatalteru,quod hae febres a maligna,sum- habere,quo maq; putredine ortum non habeant. primum dictum fati do intellis visum est, secundum verummon enim in intermittentibus sta 'bribus
72쪽
bribus est ea ingens, summaq; putredo,quae malignam,pe
niciosamq; inuehere possit naturam, tum ratione materiae, tum ratione loci.ratione materiae quidem; quoniam in hiis potius synceri peccant humores, quam sanguinis partes,liis proportione respondentes. hi autem synceri humores non ita,ut sanguinis partes,ad putrescendum sunt apti. ratione autem loci, qLOniam extra Venas,intra quas multa viget humiditas, quae putredinis intensiae maior est occasio, ad putredinem deueniunt. At licet hi humores extra venas putrescentes,a quibus interpolate febres dependent, non eam
summam,malignamq; in proprijs locis putredinem conciapere possint;nihil prohibet tamen hos eosdem humores eo corruptionis quadoq, deuenisse, ut perniciosam adipiscam tur naturam:vnde cum hi postea putredine concipiunt,non ex putredine maligna generant qualitatem, sed per putredinem eam malignam,quae prius erat sopita, qualitatem excitantes, febrem edunt pestilente: tuncq; in ea maligna ades.
ψ Q p se tredo dicitur;non quia humores summam, malignao ς' qηερ ' eiaeeperit putredinem,sed quia materia iam maligna, α
perniciosa in ea putrescat. Quapropter verum erit,quod in nulla febre intermittente sit summa ,& maligna putredo, quod tamen non tollit,quod in eadem non possit materia, corrupta, &perniciosa putrescere,ratione cuius sebris ed tur pestilens. Hanc eandem sententiam, & antiquom scimpta,& experie 'tia confirmare potest. Nam testatur Hippo - crates in peste illa,quae uniuersaliter aetate sua nationes plures populata est, vulgasse & tertianas,&quartanas,&quo- 'rtidianas,quas nomine nocturnarum appellat; nec est quoutas febres intelligas tertianas, quartanas,& quotidianas c tinuas ; quoniam, & continuas propria voce subiungens enumerat, clareq; hoc dicto illas intermittentes a cotinuis distinguit. Consimiles febres pestilentes, praecipue autem tertianas,saepius ego diligentissime earum formam,& nati
ram perspiciem obseruaui; quise non conniventibur ocin
73쪽
lis artem hanc consumabunt, hoc idem aliquando animaduertent: Vidi ego.*liaudum nonnullasgettiguas, in qua tu . Hi nanc , AP principio, tum leue aliquod frigus, ves horror adestet,ian sta caloris retrocessio eueniebat, ut caro praegelida ellet,D- Is cmi)M V l ciessii consimillima morituro appareret,pujsusq; adeo mu I nimus,ut Omnino nullus videretur, subsequebatur postea 'l calor,qui tamen nec is auamento nec in statu ad tactu va- ll lidus , n Icer percipiebaturiimmo caro vel tepido calo- j re,vel subfrigida usque ad declinationem perseuerabat. pul li accenso calore mauis apparebat sed paruus πqualis, nequens, admodum imbecillis erat;continue aute a prin- cipio usque a Tilatu haec concomitabantur, videlicet sitis, aliquado in exhausta erat, anxietas, timor maximus in Quietudo ingens,ut mo contineri non Gesus ali
im calari a mus, cu tamen ad tactu vel nullus, vos aruus adesset, animi defeetus, sudores aliqui frigidi circa frontem, cordis vel palpitatio, vel tremor. hec autem pem seuerabam usque ad declinationem, accedente declinasiodne omnia symptomata mitescebant primd:demum cum ad integram deueniret febris Quietem omnia cessaban pari
ris autem temporibus erat frequens, paruus, & inaequalis, imbecillusq;, incipiente declinatione magis eleuabatur; proiitq; declinatio magis procedebat,magis etiam hic la dabilior euadebat,ita ut in inteera Quiete ad naturalem si tum fere regrederetur,calorda qui semiuidebatur extinctus, declinante icbre magis apparebat, calidiorq; caro decrescente febre, quam in statu ipso,erat. has febres vidi alia quando protrahi ad sexdecim,quandoq; ad decem & octo horas, interdum paulo plus,nunquam tamen viginti quatuor excedere,animaduerti. In nonnullisq; huiusce generis febribus hoc peculiare obseruaui,quod nox accessione praecedens, ultra,quam credi potest, iuerat inquieta, cum t
mca non starirent . Ninaui etiam harii sarium nonnullas aliqua q
74쪽
thodes,vel subnigra, quantitate aliquando ad se bram, inductdo adIbram,aliquando ad sesquilibram ascendcbas. Psemel autem copiosissimam vidi in tertia accessione eiecta, ita ut pelvim satis amplam excederet. qua euacuatione i cum est, ut cum Hermi Vmpori si tibus moinritui us videretur, vocatusSadesset ad ultima ammireme di alacertas, statim ad naturalem statum redierit, & rcu cato ad exteriora calore, & pulsu redintegrato, & carieris aliis omnibus malis symptomat bus in totum quiescet bii febris Duae tunc in statu videbatur esse, subsequente statuo breuissima declinatione,in totum sublata est ; ita ' perincie sanatus ex ea evacuatione fuerit. Febres praedicis, oraneso; ceterae his consimiles mea sententia inter peltilentes recensendae sunt: quoniam omnia j mPtomata haLiore concomitantia NinstanῬrhno oerniciosa qualitate peccantem. Materia autem consam lis,cum morbum prodit , sicuti non semper necessarioa brem edit; quoniam potest pestilentem assectum sine fibre causare, pariter etiam cum labrcm causat, non necellario semper continuam generat. si enim de ratione huius nuteriei esset causare pestilentes cum febre continua assecturi Omnes,qui talibus laborarent allactibus, continue fi braret. At Hermocrates, qui consimili morbo affligebatur,a decima quarta die usque ad decimam septimam, & a vigesin . vlque ad vigesimam quartam sine fcbre laborabat. non igitur via pestilens est astectus cum febre, necessario febris est αontinua. quod si continua necessario esse non debet, nihil prohibet etia interpolata esse , qualem nos saepe vidimus, Qualemq; esse symptomata omnia praenarrata testantur. Nec casus hos intermittentium febrium, quas inter pestis
lentes Icccssimus,cogitet quis esse consimilea illis,m qu
75쪽
atus & ante accessionem,& in accessione ipsa licet aegrotam tra nutrire;quoniam febres,in quibus hoc non licet tantum, μ- Ita etiam est necessarium, sunt admodum a praedicitis diste' ''rentes hae enim in temperaturis siccisa bi squalidi abundat.' nu Ores, quasi, iacit esoluuntur,osque ventriculi imbecille habent, solum eueniunt, hiq; cito,nulloq; sere ne--gotio ex s olo assumpto cibo a symptomatibus superuenientibus liberantur. At istae, quas enumeraui in Omni telnpe- rastra,insnani sexu,& in omni Nate continaere vidi, nec hi uolo cibo iuuantur, sed alexipharmi cis I , remedist, ς unt qualitat mi extint Nero , vel materiei
esistione lanantur. Quare d erunt hae subres,
I stiri uniui q;asu inuicem omnino. haeq; vere sunt, at noauae,pestilentes. Suapropter inter diiserentias pestilentis se Dris etandR. sunt, & intermittentcs , ut quae experime-todiensiq; ipso aliquando adesὰ cognoscuntur, nec ratione: refelluntur, & ab historijs antiquislimis consil mantur. a. Cap. tDUcrentiara causis, quarum diligentissima debet dine
perscrutatio, declarandae succedunt. Causae sebris pestilesso ia ea dicuntur, ut corruptione talem in corpus humana inuehere postunt, ut humores inde venenata COUylant natura. Unde cum id putredinem postea deu
Diunt, non putrido tantum calore, sed etia maligna, & pe Diciosa qualitate cor ipsum fatigant . Causis hae duplices 'si in rsunt, aliae externae .aliae internae. Ab externis incipiente, 6 harii tria ponimus amera. primuerunt omnia ad hoc anta q' ε' ad intra corpus nostrum assumiua --tim inspiratus, tiam nobis circunsilias. tertium erit eorum,uui consimili atactu laborarit, cφma TAd primum genus ρήρ - reducuntur omnia cibaria AT am habent natur duae , ' ρ ve corruptione aliquam,vel putredinem sensere, sicuti irru claueguminasserealia omnia semina, quaerubiginem pas sa febri, sa sunt, lentia.
76쪽
sa sunt,& qui, tu lata vel diutius, vel male recon a fila l
re,ideo contraxere labe maliquam, sicuti etiam carnes di itius mactatae, vel quae coram sint animalium, quar no gla dio, ud vi morbi interempta sunt,aut quae saltem morbida fuerint, fructus etiam uel horarij, vel alterius generis, qui vel corruptionem senserint ό ves ad eandem sint procliues, i qui saltem mile in prauumconueriantur siccum..co similiter etiam omnia, quae in hominis alimentum Veniunt, dum eadem haec patiuntur, pestilentis febris causae este possunt. Ad hoc idem genus referatur omnis vitiatus potus,siue hic sit vinum corruptum,& qui labem aliquam senserit, siue sit aqua, quae hoc idem passa sit, vel quia immunditias seu urbis, seu domus recipiat, vel quia ex stagnatibus facta sit; vel quia in ca stirpium aliquar,&prscipue quae virosam 4nferant qualitatem,sicuti Nerion, cannabis, linum, b uti brassicae, I satis,nucum solia, & consimiles plantae macerintae fuerint,vel quia praeterlabatur loca metallica, quorum
maligna sit natura,sicuti quiae chalcanthum ris aerugine,&consimilia diluat sub hoc eodem genere continentur etiaomnia ea medicamenta,siue sint alterantia, siue euacuaria, quae in corpus assumpta,dum sua frustratur operatione, nec a natura evicta sunt,nouam subeuntia alterationem, in ali . nam,&perniciosam tragismutantur substantiam,hincq; aliena nobis facta,inIniitaq; 'atur,liumanae labe sita aliqua, ct tantam aliquando inferunt, ut ex ea pestilentes progignatur subres. huiusmodi nonnullas successisse vidi, dum ab imprudenti artifice importuna.oxhibita forent medicameta, vel a ministro antiqua, & obsoleta,& quae aliquando nor nullam senserint coiruptionea fuerint praeparata. Hoc ict& deleteria agunt pharinaca, quae caedente inserentia noxas is febrem edimi pestilentem haec non tantum vidi in potu exhibita hoc secis e vidi, &animaduerti baec eadem,dum per elystere essent iniecta,febremhanc monita tum protuliis sed etiam in mortem aegrotantem praec
77쪽
ta 5 ut se febres a Wo vis causataspiramiacis Bisti' lentes appello ;u oni omni u horum s eadem est essentia,vi, delicet cordis laesio non a calore latum putridosed a su Istate , venenata, cuius rationa &b sum ςst FAER , pestiletis. I c de prii nostenere causiarum t narum. Al-.terum senus crat aer- l nobis circunsvius, vel Ulpi intus hic auteni quemadmodum variam suscipit mutatione, it Rctiam varijs modis febrem edere pestilentem potest Aeerrieliciter immutatur alias enim in primis qualitatibus, i μ' μ'
alias susceptis ad intrii se variis ςGal tionibus,qjas in pro
ri caliditate, vel fristiditate, cst cristae qualitatibus nimium quotupliciuν excedit. vel dum ex varia diuersavi temporum mutatione hoc cd Satalia molssia subsequitur transmutatio, Quemadmodum cu
I stridet icthal morbo es, vel cum anni plura imp ora se inuicem subsequctia aliquam. Vnam, eamdeRq; Omnia seruabunt constitutionem, sicuti cu totus annus er lvel austrinus, vel aquilonius,vel alio modo sibi semper co-
bre .uHuced ym pestilen tes, pr ipue autem in corporibus ijs,quae ex prquo vinus r imitae humores π mi tela in qMando Pa MOS Cong ΠΩ Cum enim 'aer hisce.tribus modis V boi Epidit simulatur, temper consueuit morbos estidimit, . viil sti inducas.
res ii inducere,nam ait omnes ex pr dictis ubi nulla subsit
pernicies, aeris alterationibus generatur. quod irin his alterationibus sit excessivi, cum omnis excessiis violentiam na ' h turg inserat nostrae,poterit hic aer alteratus aliquando com :bhi Isruptionem in humo e mdVcer osdemq; in Putredinem,s Ousa sibi
78쪽
exhalationis., quomodo cauit mel pestem, vel pestilente
febrem Aer quomodo immutatur a prauis eis lationibus.
les autem aeris alterationes possunt quidem aliquas B alia quibus generare pestilentes febres: unde vidimus aliquando in calidissima aestate,aliquando in pluvioso autumno, aliouando in varia, & in aeuuali temporum constitutione tantatas nulla prauente petie id ita gasse peltilentes 'Si men pestem inducere non.possunt, ut quae epidimios sina-pliciter morbos, non aute pestilentes inuehere valeant,praetter calidam, & humidam aeris constitutionem, quq si diu perseueret,plures', anni partes eodem modo constituat, apta ad holce procreandos pestilei res morbos erit, lisc da prima aeris. alteratione . Secundo alteratur modo aer , dum exhalationes, & inquinamenta aliqua aliunde suscipit; sicuti cum ex aquis, vel stagnantibus, vel quom dolibet male assectis, aliterve corruptis, ex barathris, ex specubus,ex cadaueribus vel humanis, vel aliorum animalium insepultis,rebusq; alijs consimilibus vel inquinatis, vel putridis vaporationes malae attolluntur,quae ad intra aere suscepis, eundem coinquinant,in putredinemq; modo i uiore, modo maiorem ipsiui disponendon praecipitando, eum ad prauam, perniciosamq; naturam permutant. VI de hic aer postea humana corpora offendens non ea an plius nuda isdet qualitate, sed totius proprietate essentiae; cuiuscemodi sunt,& agunt venena,quae non a temperamento proprio, sed ab innata vi naturali actionem, & violentia hanc habeant.γς praua & perniciosa natura,quoniam non in puncto consistis, idcirco prout magis, vel minus alter tus,labefactatusq; est aer, diuersimode in corpora agit hi mana r unde euenit, Vt modo vulgares . modo pestilentes prosiqna mUrbos.Einc videmus ψrbes,& loca, quae rati ne vaporationum aque stagnantis & prauae inficiuntur,pa, ti etiam in saluberrima aeris constitutione aegritudines pii rimas, quae tamen no erunt pestilentes,nec admodum lethales, cum aeris alteratio non ita valida erit, si tamen corporum dispositio .ex humoru corruptela, &prauitate parata erit, l
79쪽
erit, plurimas eo tempore pestilentes edere potest febres.
Si autem contingat aeris alterationem ex tali causa saeui rem esse,aer hoc modo alteratus,& immutatus no tantum
pestilentes irraliquibus edere potest febres,sed etiam peste
ipsam quandoq; inuehere consueuit,tandiuq; haec Perdura a. . re solita est. Quamdiu materia subiecta consimiles sustu rat exhalationes quamdiuq; eae, Quς ei j x iunxγ ῆς iq; .uiuato eaema Permixtae vel igne vel vehementi venim um agitatione, vel Ii tabes Uiueis a temporum varietate fuerint consumptae. cum enim rubus quandus aer eosce morbos ex permistione haru expirationum, non duret. autem quia vel in qualitatibus, vel in substantia sit permutatus, edere consueuerit,iJsdem inquinamentis consuinptis, cessabunt & morbi illi: & aer, qui ex ea inquinamentorum permistione perniciosam adeptus erat naturam, aptus it irum erit ad pabulum, & conseruationem caloris nostri. Tertia aeris alteratio, & transmutatio est,cum in propria corrumpitur substantia. corruptio autem non semper est uniformis,alias enim huius generis,alias alterius reperitur, aliasq; magis,alias minus praua procreatur. ex diuersitate Aeris tam generis corruptelae euenit, ut aer modo huic animaliuge - tatio in pro-neri, modo illi natura nanciscatur inimica, aduersamq;. ex pria si Itum prauitate aute vel maiori, vel minori hoc cosequitur, quod σέ. aer modo vulgares tantum,at non pestilentes, modo vulgares, & pestilentes simul iuuehat morbos. hinc habemus alia secer 'em Quado vaeasse aeris constitutiones. que vel ovibus tantum, 'in f pq vel bobus ivel alteri quadrupedum speciei, cςteris intactis animantibus. immanem, & trucem peperere noxam. qu non aliundς contingere potuit. quam ex diuersa aeris co ' ruptione. sicuti enim cstera exteriora non uniformiter com . ii norumpuntur,sed modo hanc,modo illam adipiscuntur cor- rruptionemura & aer diuersimode, cum in propria tratam latur substantia apicitur.Quae substantia prout gradu hunc
corruptionis, vel illum nanciscitur modo naturam uni ani
80쪽
ret,unde modo hanc specie,modo illam tangit,alteratq;. in qua alteratione hoc succedit: quod si corruptio ea, quae vesanimantiu generi aduersatur,admodii prava no sit laesio an tu vulgaris siubsequitur:si aute sit squior, vere peste inducendo,ide animatium genus in perniciem ducit; cum aute talis aeris constitutio unicum animantiu genus inficit, caetera, li- cet ab eis de morbis intacta permaneat Amper in nonnihil tri linonis persentiunt. Quod de caeteris animantibus loquor .
II ' hoc ide in ea corruptione, in qua aer homini natura adeptus
si inuis, bdis est inimica, intelligatur.cum .n. leuem tantum corruptione is uidimici pestiri est,tunc epidinatos, vulgaresq: solu, non pestilentes, generat mn edere consueuit,sicuti anno proxime elapso millesimo quin hoc gentesimo octuagesimo fastu est,in quo ex corruptione a Exempla Di ris,leui in per uniuersam Europam,& ad exteras Isq; natio. dimis . leui nes vagarunt morbi illi, qui a vulgaribus diuerso nomine apaeris corr. - pellati,unicam in forma tantum in omnibus regionibus ha- ρα iri buere. Hi accedebant cum sebre in aliquibus valida, in alia ηο M quibus leui,cum capitis grauedine : superueniebat distilla in s My tio admodum molesta, quae in thoracem decumbebat. hinc oriebatur tussis vehemens, ex qua in principio excre bant patientes tenuia, & cruda,sitis ut plurimum pauca, Vel nulla erat, inappetetia magna,& gustatus fere abolitio, vel saltem deprauatio cocomitabatur,quae,cessante etia febre , talis per multos dies in pluribus perseuerabat, ut vix nomnulli ad pristinum statum regrederentur, notabilisq; lassitudo, & corporis imbecillitas quiescente febre subsequebatur. febris ut plurimum in quarta,& ante quartam terminabat, sed tussis in multis per plures, & plures dies superdurabat,& vix tandem hi concocta expuebant. hi morbi ut plurimum erant salubres, in sanitatemq; omnes termina hantur, praeter eos, qui valetudinarios, vel debiles, vel f nes, vel qui angusto essent thorace, & distillationibus obnoxij,vel infirmos,vel eos,qui prauo v tebant ur victu, quique
in aegritudine ipsa ausi sunt indiscriminatim, & sine ratione