장음표시 사용
251쪽
procurandos ructus conducentium , v. culturae, irrigationis,4 impinguationis agrorum.
Agentia primi generis agunt propter finei
executities, inquanthina eliciunt actiones ad fine ii tendentes, quam uis euiri non cognoscant . Ut sigilla tendit ad scopum , quem tamen non cognoIcit Agentia secundi generis dicuntur ager propter finem non soIum executive Jed etiam arprehensue inquantum apprehendunt finem propter quem glint , ex tali apprehensione excim cadagendum , ut hirundines ingruente fritore in sua unaginatione apprehendunt coninis ditatem loci temperati. ex hoc excitantur ascateruatiis confluendum versus regiones meridionales, in quibus est aestas cum apud nos hyems desaeuit Agentia demi tertii generis dicuntui agere propter finem etiam diretitue, inquantula non solum exequuntur actiones ad finem tenderi
res,&coo noscunt bonitatem finis , sed etiam coipnoscunt ipsa merita finis , proportionem me diorum ad illum, ex quo se movent ad ordinandam stia inii em Hoc praenotator Dino primc omnis natura agit propter finem saltem executive, inquantum agentia naturalia eliciunt actiones ad finem tendentes quamn saepe fi em non cc gnoscat. Conclusio est γntra quoidam vetetes, qui negabant Dat ram alere propter sitiem sedimnia naturae opera tribu haut casui, temerario atomorum concurseia vi eucippus, sumocritus, apicuriis est tamen ceri: si ima etiam de fide, qua tenemus naturam regi, iubernari a Deo , quacum sit sapientis mus per suam prouidentiam , omnia in suus fines
Probatur primis conclusio rationem Thome ti
252쪽
illi subtracta cessarent omnes aliae miliae; ira indeque agunt propter finem Consequentia latet: Nam subtracto primo mouente , --tcunda mouentia r Antecedens ver probatur sum agens mouetur , determittatur , --atur a fine, ergo subtracto fine ceΔret actis
Probatur secundo alia ratione eiusdem D.Tho-Me. Nam in iis quae ordinata sunt, unum est propter aliud tanquam propter finem in nocmim consstit ordo, sicut e contra eoniasio, t Reritas in eo quod , num non siit propter aliud, M omnia indiscriminati ,- temere ponamurri qui opera naturae sint oriunatissimi ut patet; voci debent esse propter finem. Et confirmatur .ductione: sic ense videmus naturam aptissimis sediis, &cum summo ordine consequi id, quod ist conueniens rebus, sic enit teras, aestatis; a Limni, hyemis, diei δε noctis ordinatissima in discrimina, congrua productioni, ac con eruationi rerum naturalium; sic in planiis radi- es , rami , cortex Mira aptissima sunt ad fruct icationem Smiliter inanimalibus quana ordi- ite, quam sapienter , quam accommode omnialdisponuntur ad vitam, vitales operationes , ut pon immerito Hippocrate post longum corporis humani discutionem sapienter pronunciaueritr ωisia r ossa velut bases,, columnae statuaminimalis conse lidant, .sulciunt; ideoque dura sunt,4 ris: id , is antenta δε nerui par coni- ant, de mi tui deseruiunt;ideomteiracissima sunt, stamen flexibilia venae, Marteria deferunt ρiritum, tumorem per totum corpus ideoque aua sum,& in totum corpus diffusae Loro cutis,
2 pili muniunt,& defetvlunt animal a nocivis
253쪽
extraneis, veluti ageres constrii et ad primos hostium impetus exeipiendos pedes quam e pedusino ad ambulandum , manus ad apprehendendum ergo aperte patet naturalia cum summi ordine disponi, ad suos sines sapientissime tendere, proinde naturam agere propter finem. Vnde adeo euidenti veritate conuincti veterea Philosophi unanimi consensu consessi sunt, Opurn νωσε οριι inreuigantia ideoque Cicero merui deridet Epicurum; quod, cum nullum altei actuutemere recasu lat. 4 horolingium non fite ferro te me ne in ignem proiecto nec palatium elapidibus causaliter de rupe cadentibus 9 iratur
tamen opera, piat cunctis arte factis ordinatissimi casu, temere fabricari diceret. Probatur et alla ratione, qua etiam tittiret Thomas: Nam illa, quae temere fiunt, Iariae cdem modo contingunt , nec certis legibus astiti fui tur, v. g. qui clausi oculis temerario letu virat telam , raris scopum attinoit -attingat hoc fit ncn artis legibus, sed casuali eventu: atqunatura opera eodem modo contingunt, tertilegibus astringuntur , ut hominum producti eodem mod fit , similiter arborum fructificatio temporu i dii crimina, siderumque cursiis cereis legibus decurrunt ergo non casti temere sed cum sumnao ordine , Nisi opter certos fine
Ex his obiter colli es, Renatum Descartes grauiter contra Philolophiam peccasse, dum iube eam pro sus absti e re ab inueti l gatione cause iuusina sitim n prima parte libri principiorum numas Plane Philolumi cura occupat:imia inuestigand)s re ut naturalium causis; cum igitur re omnes naturales ad certosines ordinentur,&ten
254쪽
bps, praeeipua cura philosophantium est, uinc pientissimum ordinem, aptissimam mediorum id suos fines dissipositionem, quam sapientia Ditibia in rebus naturallibus excogitauit contemplari,a admisari . Praecipue cum ea consideratio γῶme conuincat naturam sapienti mimo Arti fice productam , ac institutam eis , d prouirentissimo Gubernatore dirigici adeo ut Galenus e imirabili ordine ac ad sua quoque flatia partitam corporis humani cor raritentissima dispositi hese maxime ad Dei laudes, ac admirationem eκ-titari confiteretur . Nec plan urget rati mena
in oppositum stiva, qui praesumprio si γε te tui sunt. Nam hoc nihil probat; quia quamuis, consilia, quae Deus apiid se ita vult secreta esse nec illa reuelauerit , nec in ipsis operibus sui prodiderit , sciitari se audacissima, temeritatis, litamen illa quae vel in Scripturis ad sali, tam no-tram nobis propalata sunt , vel in totum a laudem Creatoris expressa relucent, uouirere, Untemplari, acadmirari Christialiae , ac Philo phicae sapietitia munus est. Patet autem , quod ines rerum naturalium ex ipsa rerum dispositio se detegi possunt , ut ad quem finem destine citris visceribus ecur, in pectore pulmo , in capite acu his Plane qui epicuriZare volunt,4 cor-yusculorum collusionibus opera naturae tribuere musas finales merito silent,sed qui cuspisint ad veritatem philosephari. 4 creaturis ad Creatoris admirationem excitarit praecipuam curam inconfideranda mediorum ad suos fines Lipientissimal ispositione, quae Linum natura relucet , seu
ijcies: Natura plerumque peccat, ut patet in monstris , alatilitate ι ergo non agit proptς
255쪽
finem peccatum enim es desectus a fine Respondeo eum D. Thoma,etiam ipsa peccata & monstra testari naturam agere propter finem Peccatiun enim, monstrum est deuiatio a fines
nihil autem deficit a fine, nisi quod per se ordina tur in finem. Unde in talibus natura peccatis di monstris opus quidem erat propter finem , ὸ per accidens, defectu alicuius cause non potuisi im attingere sicut agitta uuam peritus , prudens iaculator vibrat , tendit quidem ad se, pum , quamuis aliquando ventis 3 alijs obstacii ais impedita paulisper destinat ab ilio
Quaeres quid sit proprie monstrum
Respondeo definiri estinum a recta, .s,liti
dispositione degenerantem otii homo nascatuisne manibus aut cum unico in fronte oculo, ut vi
Cyclopibus narrant Poetae aut cum sex digitis vide quodam Gigante resere Scriptura; vel cum pedibus caprinis , cornuto capite , ut dicitiir deSa ris, vel cum intestinis ovis, ut dicitur Mquibusdam hominibus sylvestribus , qui frequem testum in Africa, herbas Misint sicut pecudem vel clim dimidio corpore equino , ut dicitur de Centauris haec omnia , inquam sunt monstra. Causi verbistius vi dinationis est vel abunda tia , vel defectus, , vel incongruitas materiae, ex qua eiusmodi res producuntur, vel aliquid tur bana naturalem generationis ordinem. bundantia quidem materiae , quia ridicit Aristotele, lib. . degener. animal. cap. 4 aliquandocontingit materiam duplici proli fidicimitem in ute,
ro confundi, coalescere in unum intum, quem se duplicatis membris monstruosum armariis
cesse est Hoe monstri genus frequens est in multi riparis animalibus, in apibus autem , ,espis nunquam comitate, quia cellulis accurate diser
256쪽
: earum partus continetur. Defectus etiam a.
itiae causi est patius motistruosi in his, quae na-:1ntur aliquo membro orbata , ut sine minbus,t peditnis. Incongruitas materiae ni stra auriit in bis praecipuo , quae generantur ex comin istie duplicis speciei volemi pardi, quae, asini Eturbatione vero materiae saepe fit in . congrua part dispositio, quae si multinne aectat, censetur monstruos . Caeterum in agentia, in irat alibus , .g in brutis , quae sequunturtii actias naturae dispositionem, instinctum, ratius caeteris paribus monstra conti lint, nisi forte per accidens, sicut narrariir de leaena , quae indicio propter inopiam masculi conisaiscetur cla ex quo nascitur leoparitus , qui est genus hic ri in Africa frequentis mutingit etiam, notat Aristoteles lib. de generatione animo lap., in eadem Africa mpter penuriam aquaei loca paucissi in congregari variae species am- tantia, data occasione misceri inde varia onstra fiunt, quod prouerbis locum dedit, Afri in Memper urni noui ferro. At vero in homi-hibus , qui minus sequuntur naturae instinctum, 8e eius dispositionem turbant, ac in uertunt, sae bias videntur partus inminruosi i defectuosi, ut patet echistoriis Deo etiam peccata homi num talibus contumeliis vicistente Dico t. Bruta agunt propter finem non solum exeoniae, sed etiam apprehensive, inquantum inuentur ab ipso bono per imaginationem p Eehenso non inuis agunt propter finem di-- latue, quasi ipsa se regant, actiones suas ordi dent; sea reguntur ab ausiore naturae , sicuti tera agentia naturalia et Und tam bruta , qua iures naturales dicantur tendere in finem passive,
quia non se dirigunt, sed ab authore naturae diri
257쪽
,46 Hm saνt; physeae Dispue. II. guntur, ut dicit D. Thomas I. 2 quaest. 1. art. Prima pars conelusionis est per se nota ditet ijsdem rationibus, quibus probata est superi; conclusio, videmus enim bruta ordinatissim operari in nidificando , ortus educando , necessaria sibi prouidendo cum fiamma industrii, opportunitat: Praeterea manifestum est , quihruta cognoscunt bonitateminis, propter qui agunt, Vt equus bonitatem pabuli per ossium , imaginationem apprehendit:similiter hirundo
moditatem regionum; ergo agunt propter fine non solum executive, sed etiam apprehensive Secunda vero pars,quod scilicet animantia magant propter finem directili , se i , suasqualitones ordinando in illum , est contra quosdas Veteres , Plutarctum sei licet , Porphyrii qui rationem tribuebant brutis , perquam seripi regerent; immo Pythagoras animam brutorum a serebat eandem ess um anima hominum sol domicilii sti uel ira disserentem Probatur tamen contra ipsos euidentὀr: Intas tira enim aliquid agit directiue propter maenautiqitantis echnotat rationem sinis , idest, proportionem, quae est inter medii, finem sei bruta non cognoscunttalem proportionem ergi non agunt propter sinem directive maior patet Nam ordinare supponit cognitionem rerum ordinandarum vi proportionis , quam habent ad invidem: Quomodo enim v g. posset aliquis ordi ni, Ieraagulam in scopum, nisi cognosceret ipse aemotumfagirtae, & scopum , de proportionem seruandam in vibratione , ut sit scopo commensura ta .mitior ero probatur: Quia talasciis lices spuitualis sed bruta carent cognitione spiri tuali; ergo Minor paten Nam antina brutorum
non est spiritualis , sed pure corpore .maior
258쪽
vero pio bat ir: Siquidem cognoscere plo porri , nes est opus intestigentis, de ratiocinantisci sed intelli entia 4 ratio sint cognitiones si iritiuis es; ergo, Sc. . Confirmatur etiam haec ratio tum ex sileno; vi- flemus enim animalia eiusdem specse semper 'agere eodem modo ut omnes hirundines uno uiodo nidificant; ergo talis modus nidificandi est 'ipsi in imis a natura tanqtiam naturalis insti ctus, proprietas , non vero per cognitionem ammatus, unde animalia non eunt instructi Ine, consultatione, dr experientia lid statim a na- imitate industriam avndi sortiuntur. 'contra vero homines quia non naturali instinctu, sed ra monali cognitione seipse regunt non uno modo, sed infinitis modicas uni in Hotidie per studium,
dexperientia,& consultationem nouos modos dete- gentes, clii ibi is victum, S vestitit ni sibi procurent,
Mam rempublicam administrent,&c. Tum etiam
quia animantia non delectantur in proportioni bus, ordine;vnde neglio unt musicam,pJcturas, flores, artes acta, se alia huiusmodi quorum ui hchritudo consistit in ordine , proportione; er- sis num est quod tales proportiones non cogno,icunt, ne proinde iciunt ordinare,niu executitas inquantum diriguntur ab Authore naturae.
Consi matur a contra quosdam iuniores , qui dicutit animalia e ipsi suasque actiones ordin re in finem per aliquam rationem imperfectam, quam pomini in brutis siquidem vel perieci torratio danda est in brutis, quam in hominibus, vel nulla sed non potest duci bruta perfectiorem ii
here rationem , quam homines Pergo nullam ha bent. Probatur maior Nam ratio cognoscitur per sua opera sed opera brutorum saepe praecellunt
259쪽
cyonum nidos, apium auos officinas, incrino, in iambombycis textinam hergo vel dicendum esthruta vincere homi aes in ratione , industris: vel fatendum quod in talibus operibus bruta adirigunt se ipsa per aliquam rationem, sed diri. gunnira Au hore naturae. . Ex his soluitur obiectio, quam quidam pecu. dum patroni deducet e solent ex operibus bruto. rum tanta cum industria factis ut hominum arte. saeta vincant. Hac enim ratio nimis probat,nem pe ruta esse apientiora homi tribus, quod efcontra Sacram Scripturam , quae ideo refert hominem ad imaginem Dei faetum esses, Manimalium dominum constitutum, quod sapientissimulsit, dolus ratione praeditus inter animalia . n. de opera brutorum execut e quidem sunt ab ip sis animalibus, ordinative tamen sunt ab Autho, re naturae, qui dedit instinctum animalibus, quo mouerentur ad quaerenda commoda, Jugienda
incommoda cum tanto ordine , ut saepe vincant ipsos homines sicuti dum quia expers musicae ab excellentissimo musico cantilenam did cit omnes musicae numeros letuantem regulatissime canit, alios mediocres musicos vincit; attamen gratis-fimae huius catilenae harmonia exectitiue quidem est ab ipso ordine vero est a musico, qui eam composuit, de docuit Dico . Agentia ratione praedita ut sunt homines, agunt propter finem non solum e xecutive,&apprehensue, sed etiam directive. Ita ouanes, &Probgtur facile et amastem intellectuale cognoscit proportionem medio una cum fine, ponderat inius merita cillorum ue utilitatemfergo potest ordinare media minem , elehendo aptiora , respuendo minus apta , proiit iudi
cauerit expedire ad finem consequendum sic
260쪽
Quaest. VI. v. e. a taeausarum . qu nidie videmus homines in quolibes nee is quando rationaliter agunt, sibi certum finem destinares; deinde consultare quaenam inedia leant ad hunc finem postea eligere, quae lacu ritie. Hoc autem est agere pri ter finem, non solum executiu in apprehensive sed etiam di rective
Vpra ostendimus quonaodo causi,&effectus se habeant quantum ad prioritatem, dignitatem,lolum duo disclitienda restant cilia proinductionein fictus a causa Pria ino, utroni plurescissa totalea eiusdem ordinis possint sinu lix ducere eundem numero lactum . Secundo, virin eflectus, qui ab una causa totali producitur, iden nume o ab a lia creata potuisset produci. Eac re lutione eni in istarum quaestion uti melius in