장음표시 사용
31쪽
VII. Cratandrina 1528. C.,C. est margo Cratandrinae.)VIII. Victoriana Venetiis 1537. V.)IX. Manutiana. 1555 M.)X. Lambiniana. 1566. L )M. Varietas codicis Coloniensis Col.): quae exhibetur in Εd. vet. 1568. MI Editio Io Mich. Bruti Lugduni, apud Ant. Gryphium 1570 12. , Quantiviε pretii editio propter arietatem Cod Gophiani post Regium optimi. Gr.)XIII. Gebhardi cura inrad Gruteriana 1692. Gebhar- m Beneleius et Mossus appellant ancipium Codicum.
XIV. Davisi Ed secunda Cantabrigae 1723. Beneleiani coniecturis referta. Da. - Eiusdem tertia 1730. Db et ubi Da et b. conspirant sign. simplicite D. Mupraecipue tenen m eri Ordinem verborum, qui saepenumero discrepat a ceteri apud D tacite desumptum esε ex Optimis
C ., eluti Regio. Ad hoc ne Hossus quidem satis attendit r. mentiet curae etiam secundae ex Ed Oxoniensi 1805.
XV. Bo ier Remarques ureses Tusculanes de Cic/ron. Paris. 1737 8. Habet lectiones trium Codd. Leidensium MDgarium Leid.); - porro insunt memorabiles et Leidensibus fere praeferendae lectiones Ed. Vet. s. l. et a. Bouh et Ed. vet. Bo . - . XVI. Lanemandiana. , mus est M. Regiis, ed optimum non distinxit a vulgarib . Lall.ὶ
32쪽
PROLEGOMENA. 13XoI Ed Oxoniensis ipsa, non Halensis repetitio ML- sunt Codd. novem lectiones. Oax, cet.)XIX. Wolsana tertia, secundae mera repetitio Lipsiae 1825. K.), et bubi operae pretium,idebatur, memoravi etiam lectionem Ed primae. ipsis 1792. - Eiusdem misi
Praelecti in Tusc. libro quinque, exceptae a diligenti seditore
XX. Nissen Curae Novissimae in M. T. C. Tusc. Quaest. Αltonae. 1792. 1. Schuelaianaad. Sch. XXII Cod. Bernensis M. V., chartaceus oecoptimo quidem exemplari descriptus, sed laede postea a magistro aliquo scholastico interpolatus. Plerumque cum regio facit. V. orellium ad Tusc. I. extr. p. 267. b. - Editionem rellianam signavi Or.
LIBRI PREMI,QLI EST DE CONT NE B ΜORTE,
I. ROOΕΜΙΓΜ, in quo Cicero graecae philosophiae latinis litteris illustrandae consilium exponit, Romanorumque ingenium, mores, rem et domesticam et publicam litteras artesque cum Graecorum comparat cap. 1 - 4. II. DuPUTATIO. Ponitur ab auditore: MALUMESs Mon-TEM. Quaeritur, sisne mors malum sit, qui iam mortui sint, an iis, quibus moriendum sit. Malum autem eam vim habet, ut idem sit, quod miεerum, quoniam mors ad ea mala pertinet, quae sensibus percipiantur. Quod si igitur mors utrisque malum aut miserum est, sequitur, ut omnes miseri sint, et non solum miseri, sed etiam semper miseri, quoniam non solum ii miseri sunt, qui vivunt, sed etiam ii, qui mortui sunt. C. 5. g. 9.Sententia proposita refellitur. Primum demonstratur,
33쪽
sunt, neque iis , qui adhuc ibunt; nam a quae de deteri ore post mortem statu seruntur, poetarum et pictorum commenta sunt, et idcirco nobis non metuenda. c. 5. g. 10. b Neque tum mox miserum malum potest esse, si homines post mortem nulli sunt. Nam a mortui si nudi sunt, nec mortis sensum possunt habere, nec Vitae fortunas recordari: ita, quia omnino non sunt, ne miseri quidem esse possunt. Ergo mortui mors non est malum. c. 6. 3. 11. c. 7. Ne que β)-ivent , quum moriendum sit, miseri sunt quia, quoniam post mortem nihil est mali, ne mors quidem est malum. Morti autem proximum tempus est post mortem, in quo, uti dictum est, mali nihil est. Ita ne moriendum quidem esse ma-
Ium est; id est enim perveniendum esse ad id, quod non est malum. c. 8. Cf. c. 34.)Τum docetur,2. Mortem non modo malum uou εe, e bonum et
a Primum quaeritur, quid sit mors ipsa. Alii discessum
animi a corpore putant esse mortem alii nullum censent fieri discessum, sed una animuin et corpus occidere,animumque in corpore exstingui. Qui discedere animum consent, alii statim dissipari, alii diu permanoro, alii semper. - Porro quaeritur, quid sit ipse auimus. - Variue philosophorum de animi natura sententiae, quae, ut inter se disserunt, in duas partes dividi possunt. Alii enim censent, animum esse inateriam, alii diversum quiddam a corpore. c. 9 - 11.b Quaecunque autem earum sententiarum Vera sit, hoc
certum est, mortem aut malum non Sse, ut bonum Oliva.
Nam a si statuimus, animum esse materiam, et cum Corpore interire, pariter cum vita sensus amittitur qui autem omnis sensus expers est, is miser dici non potest ergo mors non est malum. 3 Si vero statuimus, animum diversum quiddam esse a corpore, et post mortem munere siVe immortales esse, sperare licet, animos, quum e corpore excesserint, in meliorem beati oremque posse perVenire statum. Quod si ita est, sequitur, mortem non modo malum non se, e bonum etiam με φ).4 V. nos in . . de Ciceronis philos p. 218 sq. ). Disilia ' Cooste
34쪽
c 1 l. Iam argumenta asseruntur, quibus demonstretur, ni
1ὶ Argumenta quae Amretur laetorica. Immorialitatis opinionem hominibus natura innatam esse, a primum confirmatur auctoritate omnis antiquitatis quae lao propius aberat ab ortu et divina progenie, hoc melius ea fortasse, quae erant Vera, cernebat Antiquitatem autem hac animorum immortalitatis opinione imbutam suisse, quum multis aliis rebus,
tum e sepulcrorum caerimoniis, quas summa cura coluissent, et e more claros viros et seminas in deoruni numerum transferendi, intelligere licet. c. 12 ιδ tum consensu Populorum
Omnium de animorum i inmortalitate unde apparet, hanc opinionem non collocutione aut conventione hominum essectam, neque institutis aut legibus confirmatam esse, sed natura omnibus innatam. c. 13. denique eo, quod Omnibus cura ι
nata Si eorum, quae post mortemsutura sint. Inhaeret enim
in mentibus quasi saeculorum quoddam augurium suturorum, idque in maximis ingeniis, altissimisque animis et exsistit maxime, et apparet facillime quo quidem dempto, quis tam esset amens, qui semper in laboribus et periculis viveret. c. 14. 15. 2ὶ Argumenta quae dicuntur metapho sica rationis a Priori. Antequam autem Cicero ad enumeranda et examinanda haec argumenta transit, primum quaerit, qualis animo insor-
mandus sit animorum post mortem status id autem attona discendum est cuius ignoratio vanas et ridiculas de statu inferorum opiniones nixit. c. 16. Antiquorum philosophorum Sententiae recensentur. c. 17. 18. Ciceronis sententia haeceεt Animus, quum o corpore excesserit, quia natura eius spirabilis vel ignea est, ad superiorem regionem Vadit, quae naturam habet animi naturae similem quam quum contigit et agnovit, iunctis ex anima tenui et ex ardore solis temperato ignibus insistit, et sinem altius se esserendi iacit, in eaque sede nulla re egens aletur et sustentabitur iisdem rebus, quibus astra sustentantur et aluntur. tque tum erimus beati, quum corporibus relictis, et cupiditatum et aemulationum eri mus evertes, totosque nos in contemplandis rebus perspiciendisque ponemus. c. 1 - 21. oum exquirere studet, quid sit, quod multi philosophi inveniantur, qui animos immortales esse negent. - Nulla alia caussa est, nisi quod nequeunt, qua
35쪽
16 PRO GOΜΕΝΑ.lis animus ελ corpore sit, intelligere et cogitatione comprehendere. Id autem nihil est, nisi sorte dichnus, quod nunquam vidimus, id quale sit, intelligere nos non posse. At ut deum, corpore liberatum, ita animum cogitatione complecti possumus; immo, si animi naturam intuemur, multo dissicilior nobis multoque obscurior debet esse cogitatio, qualis animus in corpore sit, tanquam alienae domi, quam qualis, quum exberit et in liberum caesum quasi domum suam Venerit. c. 22.
His de animorum post mortem statu praemissis, iam sequuntur Argumenti, quibus demonstrari posεil, ulmos esse im
a Primum argumentum platonicum, a natura animi ductum. Animus sua, non aliena vi movetur. Quum vero id solum, quod se ipsum moVet, quia nunquam deseritur a se,
nunquam ne moveri quidem desinit, animus aeternus sit et immortalis necesse est. Principii ut nulla origo est, ita ne occi
b Alterum argumentum, a facultatibus animi ductum. Animus iis facultatibus instructus est, quae, nisi a deo, aliunde ad hominem venire non possunt divinae igitur, ob eamque rem aeternae sint necesse est a Primum habet memoriam quae duplicem vim habet primuin enim de latonis sententia est recordatio vitae superioris e qua ut intelligitur, animum, antequam in corpus intravisset, in rerum cognitione viguisse, ita concludi debet, eum etiam relicto corpore ex- mansurum esse. Tum memoria hanc vim habet, ut sit ea animi facultas, qua tenere olim in hac vita percepta ac revocare, quandocunque lubet, Possimus. c. 24. Haec autem praeclara
animi vis quum nihil inveniatur unde oriri possit, divinam originem habeat necesse est. c. 25. g. 60. 61. 3 Porro,
liquae animi facultates, quae tot res et tantas iliciunt, non ex hac terrena mortalique et caduca natura concretae esse
possunt, sed clare ostendunt, divinam se habere vim, ob eamque rem interire non posse. c. 25. g. 62. c. 26. 4hΤertium argumentum, a simplici animi natura ductum. Animus sim plex est ita nec dividi potest, nec interire est enim interitus quasi discessus et secretio earum partium, quae ante interitum
36쪽
PROLEGOΜΕ - 17 iunctione aliqua tenebantur. c. 7. g. 66. Hoc argumentum, paucis aliis interiectis c. 29. 3. 1. iterum comm
ci). Sententia proposita, immortales esse animos, defenditur ab iis, quae contra eam afferri possint. 4 Quod primum obiici possit, animum non ridere formam suam, nec scire, ubi habitet, id leve est. Nam ut oculus, sic animus, se non videns, alia cernit facultates certe suas vide c. 27. g. 66. 67. Et, ut deus, etsi oculis videri non potest, agnoscitur ex operibus eius ita ex divinis animi facultatibus eius vis divina
agnoscitur. c. 28. - Hic iterum assertur argumentum immortalitatis, a simplici animi natura ductum. - Tum sequuntur Socrati et Catonis exempla, quae luculente demonstrant, haec de animorum immortalitate persuasio, quae firmis nitatur argumentis, quantam ad contemnendam mortem vim habero possit atque esticacitatem. Socrati sententia de animorum post mortem statu exponitur. Catonis exemplum admonet, ut pauca dicantur de morte, quam quis sibi ipse consciscit. Sententia, totam Philoso Orum vitam commentationem mortia esse, egregie illustratur. c. 29 31.)b Tum refelluntur Stoici, qui animos manere dicunt, quum e Corpore excesserint, sed non semper quod ineptum est dant enim id, quod dissicillimum in caussa est, posse animum manere corpore Vacantem, tollunt autem id, quod facile est, eos se e manere. c. 31. 32. f. 78. Itemque Panaetius consulatur, qui, quod et nascantur animi et in morbum cadant, eos etiam interire concludebat. c. 32. g. 79. c. 33. 3. Cicero ad propositum, in morte nihil esse mali, -- gressus, quaestionem, quam iam supra vitigerat, n, n si i
terirem quidem animi, in malis ducenda esse mora, res
mil. Ne sic quidem malum est mors. Nam, a uli supra demonstratum est, si animus sic interit, ut eorpus, Post mortem nullum sensum habemus. CL supra
b Ipse autem animi a corpore discessus si fit cum dolore, is perquam est exiguus at plerumque fit sine sensu, nonnu quam etiam cum Voluptate. c. 34. g. M. e Neque discessus a Vitae bonis angere nos et excruciare potest; nam, quum vita miseriis et calamitatibus reserta sit,
37쪽
18 PROLEGOΜENA. mors a malis potius, quam a bonis nos abducere dicenda est.
c. 34. 3. 83. - . 36.d Et si hoc ipsum concedatur, bonis rebus homines morte
privari, tamen idcirco mors non malum est. Nam mortui, quoniam non sunt, nec ullus sensus iis relinquitur, nec Vitae commodis carere possunt, nec eorum desiderium habere. Neque vero dici potest, id ipsum odiosum esse, sine sensu esse; nam
nihil potest in eo esse , qui ipse non est. c. 36 37. Neque
haec opinio, mortalem esse animum, deterrebit sapientem, quo minus res moliatur, aeternitate dignas, et posteritatem ipsam, cuius sensum habiturus non sit, ad se putet pertinere. Nam sapiens non cupiditate gloriae, quam mortuus non sens rus sit, sed virtutis, quam necessario gloria consequitur, in
iis quae agit ducitur. c. M.)e Neque mors ante tempus vel mors inexspectata malum dici potest, quum omnino mors non malum sit, et natura non ad praestitutam diem vitam nobis commodaverit. Licet igitur naturae vitam repetere, quum vult. Et vero diuturnitas ac brevitas vitae sunt notiones quae dicuntuae relativae c. 30.4. Conclusi totiua disputationis. Ergo, quum ex omni disputatione illud sequatur, ut mors nullo modo in malis ducenda sit, mortem contemnamus, neque mollissimis cogitationibus esseminemur, sed totam vim bene vivendi in aninii robore et magnitudine et in omnium rerum humanarum contemtione et in omni virtute ponamus. Exempla Therament, Socrati aliorumque, qui praeclare actorum conscii sorti animo mortem occubuerunt. c. 40 - 42. Digressio. De hsematione et sepultura mortuorum quid statuendum sit, exponi
Iam Cieero redit ad ea, quae supra de contemnenda morte protulit. Scilicet mors tum aequissimo animo oppetitur, quum sui se laudibus vita occidens consolari potest. Nemo parum vixit, qui virtutis persectae persecto munere sun tua est. Gloria autem, etsi nihil habeat, cur expetatur, tamen virtutem tanquam umbra sequitur. Sapiens igitur non solum fidenti animo gradietur ad mortem, in qua aut summum bonum aut nullum malum esse cognovit, sed etiam secundis auia rebus mori volet. c. 46. III. eiLocius. apilogi loco asseruntur ipsorum deoruua
38쪽
PROLEGOΜΕ . 19 de morte iudicia, quae ostendunt, et eos mortem in bonis habere, et clarorum Virorum qui laeto animo mortem pro patria oppetiverint testimonia. Quae quidem omnia et omni nos mortis metu liberare, et spem de sutura vita, in qua beati erimus, firmare debent.
LIBRI SECUNDI, QUI EST DE TOLERANDO DOLORE,
I. PROOEMIUM. Postquam Cicero philosophiae studiiuncontra eius vituperatores defendit, Romanosque ad idem studium colendum atinisque litteris illustrandum cola ortatus est, docuitque philosoplitain a liberaliter eruditis, adhibita disserendi elegantia, ratione et via tractandam esse colloquium ita inducitur, ut primum, esterna disputatio quantam vim habeat ad animuin mortis metu et eo genere molestiae liberandum, paucis repetatur, tum universae philosophiae ad animos contra inanes sollicitudines, cupiditates timoresque firmandos muniendosque essicacia laudetur. c. 1 - 4.
II. THEsIs Dolor maximum est malorum omnium. Haec sententia statim eo argumento, quod dedecus et turpitudo mairus sit dolore malum, refellitur, ut iam ea immutata sic proponatur dolor malum est. c. 5. Sequitur, ut quaeratur, dolor corporis malumne sit, et quatenus o. Ad hanc quaestionem illustrandam et explanandam trium principum disciplinarum de hoc argumento sententiae recensentur.
1 Sententia Frenaicorum Aristippi et Epicureorum consulatur. c. 6. 7. f. 17. Hic Cicero suam ipse profert sententiam, dicens, dolorem rem esse tristem, Speram, in Bram, inimicam naturae, ad patiendum tolerandumque difficilem, ergo et malum quod ita esse, intelligere licet ex eo, quod
39쪽
etiam sortissimos viro doloria cruciatibus frangi et timentari videmus. - Exempla Philoctetae Herculi, Promethei, e Poetis tragicis desumpta. c. 7 3 18. 10. c. 8-10. Hinc nascitur brevis digressio da usu locorum e poetis petitorum, qui disputationibus philosophicis admisceantur. Poetae carpuntur, quod quum sortissimos homines inducant Iamentantes, animos nostros molliant, virtutisque nervos elidant. c. 11. Multo magis autem vituperandi sunt virtutis magistri, philosophi, qui summum malum dolorem dicunt. Rursus perstringitur
Epicuri sententia. c. 12 6 28.)2 Sententia Stoicorum, qui nihil malum esse dicebant, nisi quod turpe atque vitiosum esset, dolorem igitur asperum
illum quidem esse et contra naturam, sed malum esse omnino negabant, quia vita beata in una virtute posita esset. - thaec ratio inepta est, et redi ad verborum controversiam,
nec quidquam valet ad tollendum dolorem. c. 12. g. 29.
c. 13 3 30.3 Semtentia eorum philosophorum Peripateticorum), qui
dolorem malum illum quidem esse dicebant, sed cum lurpit dine comparatum paena nullum esse. Atque hanc quidem se tentiam sequutus est Cicero. Nam ut honestum summum bonum est, cetera corporis et sortunae bona perexigua sunt ita turpitudo summum malum est, cetera externa vel corporia mala cum turpitudinis malo vix comparanda. Itaque, si turpitudo eius est, quam dolor nihil est plane dolor. Nam
turpe est dolore frangi. Qui autem Virtutis compos esse vult, omnem turpitudinem fugiet Virtus igitur tantam in se habet vim, ut ei eodera debeat dolor. Quattuor virtutes quae dicuntur cardiniae enumerantur, ostenditurque, nulli earum satisfieri posse, nisi dolor contemnatur. Ergo aut nulla virtus est, aut contemnendus omnia dolor. c. 13 6 31. c. 14. Prisc.
Iam vero, si, dolarem dolorem i. e. minam esse, ita conceditur, ut eum virtute, nominata sortitudine, opprimi Posse, statuatur quaeritur, quo modo illa Virtus, quae visua essest, ut GIorem contemnamus, comparanda sit. Haec virtus comparato
40쪽
a exercitatione et eo uetudine. xempla iuvenum Spaditanorum, severa disciplina institutorum, Romanorum misi
tiae, Eurypyli, Venatorum, pugilum, Iuctatorum, gladiatorum. C. 14-17.b ratione. Hanc disputationem ita ingreditu TuIlius, ut, quod supra demonstratum erat, paucis repetat, doloremmiaum illum quidem esse, sed omnem dolorem esse toI. Niem, virtutemque postulare, ut eum toleranter patiamur, ipsum nomen Oirtutis, a viso, cuius propria maximo sit sortitudo, ductum, satis ostendere, doloris contemtionem maxime pertinere ad virtutem, neque quemquam virtutis compotem vel visum esse posse, nisi dolarem contemnat. c. 18. Quae ritur, quo modo ratio viciat, ut dolor toIorabilis sat B media autem doloris non quaerenda sunt ab Epicuro, qui, quum dolorem summum malum dicat, tamen praecipit ,,Neg- Iige dolorem; nam dolor summus brevis est, et, si est diuturnus, non est summus, et habet laetitiae plus quam molestiae V c. 19. Petenda est igitur medicina ab iis, quibus, quod honestum sit, summum bonum quod turpe, summum videtur malum. Quod si nobis Pera Aum est, reliquum est, ut certa quaedam rationis praecepta sequamur. e. m. a Tute tibi impera. Nam quum animus sit in partes tributus duas, alteram, rationis Participem, alteram Xyertem, illa huic imperare, h. e. Tatio temeritatem coercere debet. Tres gradus imperii rationis in temeritatem, vel ut domini in servos, via ut imperatoris in militem, vel ut parentis in sussum.
c. 21. 22. g. 51.m Propone animo species honestas virorum, qui sortiterlvierunt dolores. c. 22. g. 52 53, et Cogita, quid sortitudine et animi magnitudine dignissimum sit. Animus intentione sua depellit pressum omnem ponderum remissione autem sic urgetur, ut se nequeat extollere. Adhibenda est igitur animi contentio, cuius ut in corpore, sic in animo magna vis sit. c. 22. g. 53 exu.
M Cogita, quam turpis sit viro gemitus elamentabitis, et fletus muliebri, , c. 23. . M. M. c. 24 , 57. contra, quam honestum sit, dolorem placide atque sedate serre. c. 24. g. 58 59 Hoc igitur tibi propone amplitudinem animi, quae a