장음표시 사용
41쪽
22 PRO GOMNA. xime eminet contemnendis doloribus, unam esse omnium Tempulcherrimam. c. 25. 26. Haec autem patientia doloxum in omni genere aequabilem se praebeat, i. e. ne aliis in doloribus sortior, in aliis minus sortis sis. am quod a certa ratione proficiscitur, in omni genero aequabile esse debet ita sortitudo, a certa ratione profecta, an omni genere dolorum asedem habere debet vim. c. 27. g. 65. III. CONcLUsI TOTIUA DISPUTATIONIA. Quae quum ita sint, existimare debemus, dolorem, etiamsi malum sit, tantulum tamen esse, ut a Virtute ita obruatur, ut nusquam appareat, praesertim, quum paratum sit illud ex hesterna dispotatione de contemnenda morte perfugium. c. 27. g. 66 67.
LIBRI TERTII, QUI EST DE LENIENDA AEGRITUDINE
I. PROOEMIUM versatur in laudibus philosophiae quae quum medicina animi sit, eaque in potestate nostra sita, dolendum esse dicit Cicero, medicina corporis multum et honoris haberi, et temporis tribui, illum autem animi medicinam contemni et negligi. c. 1 f. l. Caussae morborum animi bre-Viter dinumerantur perversa iuventutis educatio et institutio, lectio poetarum, gloria et sum popularis, pecuniae cupiditas, Voluptatum libido. . . l. 3. 3. 4. Morbi animi et perniciosiores et plures sunt, quam corporis. Illorum igitur curatio magis necessaria est, quam horum. Animi autem modicina quaerenda est a philosophia. c. 3. II. THEsis Cavit in sapientem aegritudo.
A. REPUTATIO sENTENTIAE PROPOSITAE.Sententia proposita, cadere in sapientem aegyitudinem, a Cicerone ita resutatur, ut demonstret, eam Secum Pugnare. Nam si aegritudo in sapientem cadit, sapiens insanire dicendus
42쪽
PRO GoΜENA. 23 est omnis enim animi perturbatio insania est aegritudo autem animi perturbatio est sapiens igitur, qui aegritudine premitur, insanit. - Subiunguntur quaedam de vi latini nominis insaniae Latini enim omnem animi assectionem, lumine mentis carentem, insaniam, amentiam, dementiam appellant, et Proinde eam removent a sapiente. Comparantur graecam mina ανέας et ελαγχολίας C. 4. 5.
Quoniam natura sere in animis teneruin quiddam atque molle est, quod aegritudine quatiatur: sacile inducimur, ut existimemus, aegritudinem in sapientem cadere At philosophiae propositum esse debet, ut omnem imbecillitatem nostram atque mollitudinem exstirpet, animosque omnibus miseriis
liberet. c. 6. Itaque Cicero primo Stoicorum argumentis breviter adstrictis demonstrare conatur, in sapientem cadere non posse aegritudinem. a Prima argumentatio. Nemo est sapiens, nisi sortis aegritudo autem repugnat sortitudini non cadit ergo in sapientem aegritudo. c. 7. g. 14. 15.b Allera argumentito. Sapientis animus ita semper assectus est, ut ratione optime utatur nunquam igitur perturbatus est; at aegritudo perturbatio est animi semper igitur ea sapiens Vacabit. g. 15. exis.c Tertia argumentatio. Sapiens moderatus et temperans et constans et quietus est. Aberit igitur a sapiente aegritudo C. 8.d Quare argumentatio. Sapiens nunquam irascitur. Si autem caderet in sapientem aegritudo, caderet etiam iracundia qua quoniam vacat, aegritudine etiam vacabit. c. 9.
dentia vacat si vero sapiens in aegritudinem incidere posset, posset etiam in misericordiam, qua est aegritudo ex alterius rebus adversis, et in inridentiam, quae est aegritudo ex alterius Tebus secundis abest ergo a sapiente aegritudo. g. 20.
B. ULTIOR TOTIUA DE AEGRITUDINE LOCI ExPOSITIO.
Bis Stoicorum more contortius cones is, totum da aegritudine Iocum latius et diffusius explanax et illustrare aggre-
43쪽
24 PROLEGOMNA.ditur, ut sententias tamen illorum potissimum in usum suum convertat, quia maxime sorti et virili utuntur ratione atque sententia. -- Peripateticorum ratio, qui mediocritates pertu bationum animi probent, reiicitur. - Vocabula πάθος taegritudo inter se comparantur. -- is praemissis, omnia disputatio dividitur in duas partes quarum altera est de origine et caussa aegritudinis, altera de eius curatione. . 22. 23.
CAUSSA AEGRITUDINIS. Caussa non aegritudinis solum, sed etiam reliquarum perturbationum in opinione sita est. Perturbatio autem est animi motus rationis expers, isque aut boni aut mali opinione excitatur. Hinc bifariam quattuor perturbationes aequaliter distributae sunt. c. 11. 3. 4. 25. Nam
aut ex opinione boni aut ex opinione mali aut ex opinione aut ex opinione aut ex opinione aut ex opinione
praeaentia impendentis praesentia impensentis boni boni mali Mi Gisia Cupiduas Aegrim . Metua. Bis perturbationibus omnibus Viribus repugnandum est, si vitam tranquille placideque traducere Volumus. Huic autem disputationi propositum est, ut aegritudo depellatur: f. 25. quam omnium perturbationum gravi imam esse, aliquot exemplis probatur. c. 12. 13 princ. Quibus praemissis, Tulli redit ad explicandam caussam aegritudinis, et postquam eam exsistere dixit, quum quid ita risum esset, ut magnum quoddam malum adessa et urgere Videretur, sub examen vocat Epicuri et ore icorum de aegritudine eiusque caussa sententiam. Utrique in eo consentiunt, quod aegritudinem ira natura sitam esse censent, eo tamen disserunt, quod Epicurei, aegritudinem omnino opinione mali, quod accidat, essici, sesetiunt Cyrenaici autem, non ex omni malo, sed insperato et necopinato mala eam oriri statuunt. Cicero concedit, omnia, quae mala putentur, repentina et improVisa graviora esse,
44쪽
PROLEGOΜΕNA. 25 quam provisa et praemeditata, . 28 et, etiamsi non haec una
res emciat maximam aegritudinem, tamen, quoniam multum valeat provisio animi et praeparatio ad minuendum dolorem,
aegritudinis medicinam, quam II adhibeant, praecipientes, semper omnia homini humana meditata esse debere, probandam iudicati c. 14. 15. f. 31. Iam ad utriusque scholae sententiam uberius exponendam diligentiusque examinandam
a Sententia Epicureorum Epicurua dicit, omnes in aegritudine esse, qui se in malis esse arbitrentur, sive illa
ante provisa et exspectata sint, sive inveteraverint; nam, que Vetustate minui mala, nec seri praemeditata Ioviora stultamque etiam esse meditationem futuri mali, aut fortasse ne futuri quidem satis esse odiosum malum omne, quum V
nerit; qui autem semper cogitavisset, accidere posse aliquid adversi, ei fieri illud sempiternum malum; si vero ne suturum quidem sit, frustra suscipi miseriam voluntariam ita semper angi aut accipiendo aut cogitando malo. 3. 32. Levationem autem aegritudinis ponit in avocatione a cogitanda molestia et revocatione ad contemplandas voluptates. 3. 33. Has Epicuri sententias refellere conatur Cicero a Primo reprehendit Epicureos, quod praemeditationem rerum sutur rum reiiciant. - Deinde ostendit, revocationem illam a contuendis malis contra naturam esse. c. 16. Denique probat, quam perversum sit, quod Epicurei cogitationes eius, qui prematur aegritudine, non ad animi bona virtutes, sed ad corporis voluptate traducant. c. 17 19. Porro contra eos disputat, qui Epicurum defendant, dicentes, primum mores eius esse integros, dein voluptatem picuri esse non δεω , denique saepe eum laudare Virtutem. c. m. ostremo se excusat, quod saepe Epicureos aggrediatur. e. 21.b Sententi Q renaicorum. Primo repetit ea, quae iam supralpaucis perstrinxerat. Concedit enim aegritudinem partim exsister ex malo inexspectato et necopinato, et, quod provisum ante non sit, id serire vehementius sed negat, esse
in hoc omnia, additque, si diligenter necopinatorum naturam consideres, intelligi, non subita ipsa magis conturbare, sed quod omnia subita maiora videantur, primum, quod, quanta sint quae accidunt, considerandi spatium non fitur, deinde,
45쪽
26 PRO GOMENA. quod quum Videatur praecaVeri potuisse, si Provisum esset, quasi culpa contractum malum aegritudinem acriorem iaciat. Quod ita es e temporis diuturnitas declarat, quae ita mitigat, ut iisdem malis manentibus, non modo Ieniatur aegritudo, sed in plerisque tollatur. Exempla asseruntur, quibus sententia proposita stabilitur. c. 22. Quoniam Cicero docuit, vetustate aegritudinem minui vel plano tolli iam iis, qui obiiciant, si tempus omnem aegritudinem levet, non opus esse ratione aut omnino consolatione
illa, qua doceatur, nihil oportere inopinatum videri, ita x
spondet, ut demonstret, an animis medendi Vim non esse in ipsa diuturnitate positam, sed in cogitation diuturna, nihil esse in re mali. - Consolatio autem illa, necesse esse Ii omini tale quid accidere, valet plurimum; nam etsi de ipsa summa mali nihil detrahit, id tamen efficit, ut nihil eveniat inopi natum. Ergo ista necopinata non habent tantam vim, ut aegritudo ex iis omnis oriatuae feriunt quidem fortasse gravius, sed non id efficiunt, ut ea, quae accidant, maiora videantur: quia recentia sunt, maiora videntur, non quia
Itaque, quoniam non ipsa diuturnitas, sed cogitatio diuturna, nihil esse in re mali, dolori medetur consentaneum est, ut, quod usus docet, id ratione statim praecipiamus. Duplex est autem ratio veri reperiendi; nam aut ipsius rei natura qualis et quanta sit quaerimus, aut a disputandi subtilitate orationem ad exempla traducimus. c. 23. 24. Resellitur Carneades, qui propositam necessitatem conditionis humanae,
commemorationemque alienorum malorem adclevandam aegritudinem pertinere negabat. o. 25. g. 59 60.
Iam Cicero redit ad sententiam supra a se propositam, aegritudinis caussam nullam aliam esse, nisi opinionem et iudicium magni praesentis atque urgentis mali qua quidem caussa intellecta, totam aegritudinem evelli posse. g. 61. Sed ad hanc opinionem mali quum illa etiam opinio accessit, acio ciuin pertinere, ferre illud aegre, quod acciderit tum donique efficitur illa gravis aegritudinis perturbatio. Exempla asseruntur de hominum doIori et luctui indulgendi proclivitate, quibus luculentissime apparet, voluntate et iudicio suscipi aegritudinem, saepe certo temporis spatio terminari, et aliam
46쪽
PROLEG ΕΝΑ. 27 animi perturbationem alia tolli posse. Ergo aegritudo opinio-nιε, non naturae est malum. Quod ita esse, confirmatur
etiam a eo, quod nihil plus valet ad ponendum dolorem, quam quum est intellectum, nihil prosei eo et frustra essa susceptum, b quod, qui multa sint saepe perpessi, faciliusserunt, quicquid accidit, obduruisseque sese contra ortunam arbitrantur, ut ipsa defatigatio miseriarum aegritudines leniores iaciat, o quod sapientissimi homines, quum intelligant,
se nondum persectam sapientiam consequutos esse, tamen in hoc malo aegritudine non premantur, quia nulla admisceatur opinio ossiciosi doloris, luctumque et maerorem Viri esse non putent. c. 28. - Subiiciuntur quaedam ad resutandam sententiam eorum, qui cedendum censeant dolori, quia, quum sit naturalis, naturae obsisti nequeat, ideoque consolationibus
eum nihil levari. c. 29. 30 31 princ. Sequitur completa Stoicorum defuitio aegritudinis: Aegritudo est opinio mali praesentis et quidem recens quod verbum sic interpretantur, ut non tantum illud recens esse velint, quod paullo ante acciderit, sed quamdiu in illo opinato malo vis quaedam insit, ut rigeat et habeat quandam viriditatem, tamdiu appelletur recens. g. 75.
OFFICIIS CONSOLANTIUΜ. Ossicia consolantium aegritudinem sunt tollere aegritudinem unditus, aut sedare, aut detrahere quam plurimum, aut supprimere, nec pati manare longius, aut ad alia traducere. Haec consolandi genera singula singuli philosophi sequuntur. Cicero autem haec omnia colligenda censet, quia alius alio modo moveatur, eamque adhibendam curationem, quam quisque recipere possit, opportauumque tempus sumendum ess . F. 76 Singula consolandi genera accuratius Et uberius illustraratur. c. 32 33. ΙΙΙ. CoscLUsIO TOTIU DIAPUTATIONIA. Postquam Cicerose excusarit, quod quum quaesitum esset, an in sapientem cadere posset aegritudo, a proposito aberrans totam de aegritudine doctrinam complexus esset eam sententiam, qua totius
47쪽
28 PRO G ΕΝΛ. disputationis caussa contineatur, ut, quicquid ait in aegri-dine mali, id non naturale ait, aedioluntario iudicio et Opi nionis errore contractum, repetit, et, quamvis universa aegritudine sublata, reliquorum malorum e quibus oriatur aegritudo remedia non magnopere quaerenda sint, tamen si gularum rerum proprias consolationes non inutiles esse iudicat. Deinde, quae superiore disputatione Iatius et diffusius exposita erant, paucis comprehendit. Denique varia aegritudinis genera breviter dinumerat, et viam sibi munit ad sequentis disputationis argumentum. c. M.
LIBRI QUARU , QUI EST DE RELIQUIS ANIΜI PERTURBATIONIBUS.
I. PROOEMIUM. Laudantur Romani, quod quum a primo Urbis ortu egregiis moribus institutisque, et disciplina ac temperatione civitatis eminuerint, tum dominatu regio re pubΙica liberata, progressionem admirabilem incredibilesque cursus actomnem excellentiam secerint. c. 1. 3 1. Iam antiquitus Romani studia doctrinae, aliunde arcessita, conservarunt et Co Iuerunt. Cuius rei caussam a 'thagorae doctrina repetendam esse, quum coniectura probabile est, tum quibusdam etiam testimoniis historicis indicatur. 3. 2 3. c. 2. Philosophiam autem Vetexes Romani vita magis, quam litteris persequuti sunt serius demum, tempore illo, quum Atheniensium legati, Carneades, Critolaus et Diogenes, tres philosophi celeberrimi, Romam Venerunt 155 a C. , praeclarissimae illius disciplina studium laetius morescere coe L Epicurei post C. Amafinium primi fuerunt, qui philosophiam suam litteris latinis consignarunt. c. 3. Pauca subiunguntur de academica philosophandi ratione. . . Prisc. II. THEsIs M omni animi penurbatione sapiens id
Huic sententiae vilius ita respondet, ut hesterna dispu-
48쪽
PROLEGOΜENA. 29 latione ad paries vocata, aegritudine quidem sapientem vacare dicat ea autem sublata, sequi etiam, ne metum quidem cadere posse in sapientem nam metum esse earum erum absentium, quarum praesentium sit aegritudo reliquum igitur esse, ut demonstretur, ne duas quidem quae restent perturbationes, Iaetitiam gestientem et Iibidinem in sapientem cadere. e. 4. His autem relictis, totum de perturbationibus Iocum disputatione sua compIecti ingreditur, atque ita quidem, ut Stoicorum rationem, qui, quum de animi perturbationibus disputent, magnam partem in iis partiendis et definiendis occupati sint, medicinam autem Perturbationum leviter tantum attingant, cum Peripateticorum ratione, qui partiendi et definiendi spinis praetermissis, ad placandos sanandosque animos multa asserant, coniungendam iudicet Tota igitur huius libri disputatio tripertita ost. A. Prima a ra sistit divisione et desinitiones omnium perturbationum animi in quibus presse sequitur Stoicorum, stigia. c. 6 - 14. B. Auera para docet, perturbationes in sapientem adere non posse. In quo Ioco Tullius longius exspatiatur in reseNIenda Peripateticorum de perturbationum et necessitate et ut litate sententia. c. 15 - 26. C. Tertia par proponit remedia, quae perturbationibus
DIVISIONE ET DEFINITIONE PERTURBATION . a. innitio perturbationi , eiu in partium descriptio. Perturbati, πάθος Leide Masst, quae oritur e iudicio et opinione salsa), quae est imbecilla assensio v. f. 15.ὶ est veracia rece ratione, contra naturam, animi commotis sn ἄλογος καὶ aereo τοσιν νοχῆς κίνησιε, Diog. Laert VII, M.). Huic contraria est eo tantia εὐπάθεια, inuere GDicis righeu, geor uete Melenb-eguum. Perturbatio autem Pro rerum qua excitatu diversa natura aut appetitus est, aut aversatio res autem, quibus aut appetitus aut aversatio movetur, aut praese
49쪽
30 PROLEGOΜΕΝΑ.tes sunt, aut suturae. Ergo quattuor sunt perturbationis ge
nera. Nam Perturbatio exsistit
aut ex opinione boni aut ex opinione malio optu praeseu ex Opiu suturi ex opin praes ex op. futuritis boni boni mali mali Laestitia, Libido, Aegritudo, eius, opinio recens boni opinio recens boni opinio recens mali opinio suturi mali, Pruesentis, in quo suturi. επιθω Σια praesentis, in quo quod intolerabile efferri rectum vi noro ἔπαρσις, demitti coutrahi videatur. φοβος, deatur. Ch δὐ Lust. Libidini que animo rectum ποοίδοκ κα-νη, λογος ἔπαo opponitur ut con videatur. λυπη, κου Furchi. Μ- σις, vagelasSe stantia Voluntas, avaro λἰ ἄλογος, tui opponitur ut ne Fro lichkeit. quae quid cum ru Beksimmernias. cunstantia Cautio, Laetitia opponi tione desiderat Aegritudini nulla declinutio cum ratur ut constantia βουλησις, υλο opponitur con tione εὐάδεια, Gaudium Ἀχαρά, γος οεξις, L il stautia. ευλογος ἔκκλισες. ευλογος λαοσις, H. Vor3ichq. Freude.)
species sunt species sunt species sunt species sunt: Malivolentia, Ira, libido u GDidentia ae Pigritia, o voluptus ex mulo niendi eius, qui in gritudo propter ut tus consequentis alterius sine emo iuria laesit ὀργή terius res secun labiris υκνος, lumento suo ἐπι ἐπιθυuici riitiosi dasii, ἐνομος, λυ--οβος μελλουσης χωοεκακία, ν δο- ας του δοκουν πη ἐξ αλλοτριων νεογειας Trog-νν ἐπ άλλοτοίοις τος ηδικηκεναι αγαθῶν Mid). eit,Arbellacheu . κακοις, Scha o ποοςηκον Aemulatio, ae Pudori αἰσχυνο, de reiadH. τως . Orn). Irae gritudo si eo, quod popo ἀοορίας, Delectatio, Vol species concupierit, alius Schan .suavitate auditus a Excande potiatur, ipse a Terror, metus animum deleniens scentia, ira a reat ζῆλος, λυπη concuticus ἐπί-
κθλησις, ηδονὴ scens et modo ex ἐπὶ τῶ λλω πα- πληξις, φοβος ἐκ
Dctatio, vol. b odium, ira obtrectatio, ae Timor metus gestiens et se es inveterata μῆνις gritudo ex eo,quod mali appropinserens insolentius oγη πεπαλαιω- alter quoque poti quantis io εἰμα, Prahlere'. Prae μένη . Naas). atur eo, quod ipse potio δέος ἐμ- ter has a Zenone o Inimicitia, concupierit en, o ποιων. Besorg nominantur Tio ira ulciscendi tem τυπια λυπη ἐπὶ nisa).ψις . ooroοπη, pus observans uῖ- τα, αλλφπαρεῖναι, 6νOH, metus τῆς νοχῆς ἐπὶ το σος πιθυαία το δ καὶ αυτο ues, mentem loco mo- άνειυἐνον Hang κακωὐεIνα xινι Misag st). vens Beδι--Σur Sinniichkeit). Rachsuche). Misericordia , ung).Aιάχυσις ἀνήλυ d Discordia aegritudo e mi Exanimatio,me-eu αοετῆς Lia ira acerbior inti seria alterius in tus subsequeu et derlichkeit -- mo corde suscepta iuria laborantis quasi comes Pa-