장음표시 사용
71쪽
dine:erit en im sanabilis morbus, si acccssiones habeat s ues, paruas, & longo interuallo infestantes, non acutas nec veheme nies, aut continuas, si calculi parui, rotundi , lenes, molles, mobiles si caliditas non sit uchemens, nec per essentiam humores creet non crastas, neque Icntos , si aluuin obedientem habet; si cruditatibus minimescateat, parceque vivat, si iuuenis sit robustus, boni h bitus, nec ii reditariam habeat hanc affectionem, si assiliabita remedia iuuant; si dolor parum insestet, urina facile redatur, nullus in ea appareat sanguis lapillos, & aren Ias cum facilitate pellat, urina naturalis colore sufflantia, & contentis ; si nullus vomitus, cibi fastidium, sitis, vigiliae ad sunt; ac denique si alij, qui simili affectu similiter laborarunt, sanitatem adepti sunt. haec omnia si
in unum conspirent, euentum morbi salutarem pronunciant . Tempus vero salutis dupliciter consideratur equia vel consideramus calculi accessionem, vel causarum dispositionem. si consideramus calculi accessionem, non solet transcendere decimum quartum diem; quia natura a re preternaturam grauata, & stimulata robusta existente, lapidem aut integrum, aut arena distatutum ibrasi ropellit. si vero causarum dispositionem consideramus,ongius tempus desiderant, quo partes ad naturalem sis ustatu redeant attemperenturque. Qua uis hoc difficile sit ;est. n. hic morbus suapte natura longus, & rebellis. de qui. M bus dicebat Hippocrates, Aliossolui o. diebus, alios septem
mensibus , alios septem annis alios ad decimum quartum. qui vero morbi, nec pueris, dum semen emittunt.necfaeminis, dum mesma erumpunt oluuntur inueterasere confῖeuerunt.
Ad aetatem accedunt, victus,& loci mutatio, quae rebelles moibos solue di magnam vim habent. Quod de comitiali morbo dixerat ide Author . 'Epilebia namque laborantes pueri, tum aetatis, tum loci victusque mutatio liberat. Solia tur autem morbus, si accessionem respicimus, consertim per
72쪽
per lapillorum ex pulsionem: si vero totam asectionem, paulatim: eritque solutio facilis, & persecta. Media, quibus fit solutio, sunt expulso, aut in arenaeas dis luto lapide. Author, aliquando Natura sista esse potest; aliquando natura cum artis ausilio. locus, per quem luetur morbus, est meatus urinarius. Haec de salutari euentu. Mortalis vero euentus eadem ratione per comtraria colligi potest, sumptis contrarijs signis: erit enim laetatis morbus, si accccssones stequentes. magnas, acutas, continuas, malignas habeat. Si lapides magni, sp nos , duri inaequales, locis adhaerentes, s corpus senile cachosiimum, debile, pars affecta infirma proslaata, ca-3lor vin mens, humores in corpore multi, crassi, tenaces s aluum siccam habeat cruditatibus, & otio deditus, ac veneri; si nulla iuuant remedia, si dolores ad sunt in tot
rabiles ; fixi; vi inς magna difficultas; sitis, cibi fastidium vigiliae, febris; si urina impura est, multis & crassis subsidentiis, aut poenitus tenuis: si sanguis in ca ςonspicitur; s nullae arenulae , nulli lapilli, & cum magna difficultate excernuntur. Denique si signa habeat, quae alijs mortem
attulerunt , haec omnia lethalem euentum pronunciat. De tempore autem , modo, Audiore, a contrario,veluti
supra diximus, colligi potest. Ideo de his non est necessarium, ut dicamus. Solet mors succedere in accessione; quae, cum in acutum morbum transea intra quartum aut
si*timum diem homine,doloribus consectum prosternit. haec de euentu lethali. Dubius ute euentus, si ex praedictis signis partim bona partim mala simul adsint, coni
cladus est; veluti dicere licet, morbum per tota vitam, notamen cum vitae periculo duraturum. Si bona temperiem nactus fuerit; rectaque virtus ratione utatur,facileque accessiones supere lapillos cum facilitate expellat, sed malum habet lureditarium, aut inueteratum, aut in senect
te sit positus: nainq. ut inquit Hippocrates renu, & vcsi-
73쪽
6 bis. 6. senibus dissiculter curantur. Causa est assidua concoctio attractio, expulso,ut ne vel horula una in toto die quiescant. serosa quoque substantia,quae acuitate i ritat, anguste quoque viae ad haec membra sunt,& locus rea. ad Guia motus ab ore.Vnde Galenus,Pulmo,is renes ait a vetriculo longissime absunt; vesica vero licet per virga medicamenta suscipere possit: id tamen cum multa dissicultatefit, & minores vires habent,quam quae per os sumuntur rquia calor est imbecillis,omnium autem membrorum cavesica lit ab ore remotissima, & situ ac sorma inepta ad recipiendum: substantia vcro maxime sensibili, ac exangui& qui dissicillime possit consolidari, & non consolidata mortem afferat, sequitur ex omnibus ijs, ut vescar morbi omnium pessimi exiitant. Si igitur hi morbi in omnibus dissiculter sanantur, quanto magis in senibus, cum sint morbi illis propriJ, ac peculiares.
Anifestum est calculum renalem, ex ilIis esse malis, quae per tempora afligunt; inordinatasque habent accessiones : alia quando enim per septimanas, non numquam per meses & annos infestare solet. Fit autem accessio, quoties natura promouetur ad expulsionem lapidis, seu ad renum cauitate, seu ab illis ad ureteras. Si igitur duo insignia lymptomata copulentur, magnus scilicet dolor,&vring retentio, nec lapis ullo remedio promoucatur persevcrantibus h inplomatibus mors quartum diem non transcendet.
74쪽
d si dolor munus admodum non est, & locum mutat, urina non dissicile excernitur, si vires validae, viς istae, lapides parvi; ς ger excernere cum facilitate sit ah stus, arcnuisque multae subsideant, sperandum est, hominem intra quartum diem lapidem expulsurum. Quonia ' . hic morbus suapte natura longus, accessionem sortitus quasi in morbum acutum transit. Solet autem expelli calculus renalis aut integer, aut in arenaeas dis lutus. Quod vero pertinet ad uniuersam affectione. dixit Hly, 6.epidem. pocrates, se non vidisse sanatas renum affectiones vltra Sin. 7. quinquagesimum annum. Faciliori tamen negotio seliauuntur renum calculi, quam vesicae: tum quia minores rtum quia molliores . non solet autem calculus: renum lio Incoacis. minem infestare antc pubertatem, eodem authore. .c I 1
calculi vesica in particulari. p. XXII.
Apis vesicς occidere n5 solet, nisi cum ad illam magnitudine prouenit, qua & vrianam in totu suprimat, & perpetuis doloribus , & vriginibus homine affligat, aut ulcus, vel inflammationem efiiciat: nam cum durissimus sit vesics calculus, & m gnus,sere medicamentis num inam obedit; quamobrem sectionem postulat, quς periculosa admodum, & misera est operatio. de qua inserius dicemus. Putat tamen Aurucenna & Paulus vesicae calculos, quo grandiores fuerint,co minus esse periculo s; tum quod doloribus ς gri sint assueti: tum quod indicatur, membrum non facile esse
ad inflammationem suscipiendam. Vnde cum fit incisio , I facilius
75쪽
facilius liberantur. Fieri tamen potest , ut vescς lapis il- Iius membranae adhereat impactus,& per plurimos annos hominem comitetur nulla insigni facta noxa . C t ruin vesicae calculum post annum quadragesimum secun dum non fieri ait Hippocrates, nisi prius existat ; quas ea state ob caloris detectum id raro contingat; vel quod volit non fieri ea aetate calculum vesic , nisi multo ante in ea extiterit calculosa dispositio, aut nisi prius a renibus originem ducat. Ijs igitur iam explicatis, quς ad naturam, nec non prognosticum calculorum pertinere videbantur, nunc ad actionem veniendum est; cuius gratia tot, tantaque a nobis dicta sunt. de qua in secunda parte huius voluminis iam sermonem instituamus.
76쪽
ssua consideranda sint a cMedico anteqOmoperetur. Cap. I.
V o Medico recte operanti se os: serunt, alterum, ut proponat se bi scopos quosdam ad quos Omnia dirigantur: alterum vero Vt instrumentis utatur, quibus si gulos scopos assequi facile possit. scopi numero nouem sunt; priamum etenim quod in metem Me dici venit, est an agendum sit. Constat enim in leuismmis morbis, quos natura ex se superare potest,frustra ad
hiberi Medicu praesidium; sicut in illis,qui desperati sunt. Quod si ex illorum natura fuerint qui opem desiderent, I a cos
77쪽
eos abigere tentabit Medicus. Cum igitur agendum proponitur, statim se offert, quid agendum sit: at si quae
agenda sunt , plura extiterint, tertius nascitur scopus, qui ordine respicit . quartus scopus materiam medicam inuenit, qua medicus consequatur id, quod in secundo scopo agendum proponit, eamque deducit a quatuor rerum generibus, nempe ab ijs, quae assiimuntur, go
tuntur, nos ambiunt, excernuntur, dcretiqentur. qui
to loco se octri remedii quantitas, inde qualitas, in dus , locus, tempus, & occasio. Caeterum instrumenta,
quae adducit rationalis medicus ad hos scopos Nequwdos, sunt indicatim ubseruatio, & analogismus. in dic tione utitur potissihium, ad quam experientiam annectit, nec non sit nititudinem; ideo in hoc casu potissimum indicationibus utemur, n neglectisreliquis duobus instrumentis, videndum quippe est, quid in unoquoque indicet, quid contraindicet, quid coindicet,&quid corro pugnet. Quod igitur ad primum scopum attinet, qui, V asendum sit . quaerit, sic a nobis proponitur. Goniam casus, de quo agimus, grauis est, nec solius nat rar opera ut plurimum .itali possit, nec pes et uo sit desperatus ideo aliquid a medico agendum indicatur. Quid
autem sit agendum, ex numero illotum, quς in calculo sis reperiuntur, deducctur in hunc rnodum. In omni a fectu, nedum in hoc, quem prae manibus habemus, duo necessario rUeriuntur, unum, quod est secundum naturam; quod sui conseruationem indicat; alterum preternaturam quod sui ablationem. Quod igitur in calcul sis secundum naturam est, sunt vires, quae & consci uandae , & restaurandae sunt: Praeter naturam tria in illis sunt, lapis eius causa, illius symptomata. Ideo contra haec Medicus pugnare debet. Dum aduersus lapidem pugnat curare dicitur, dum vero aduersus illius si inpi 'mata mitigare; cum autem aduersus causas pr seruare. Qui
78쪽
Quinque igitur sunt Medici operationes in calculosa aefectione, curatio, mitigatio, praeseruatio, conseruatio ς& restauratio . Quorum tria multa stib se comprehendunt ; de quibus dicendum est.; ac primo quae in curati
ne sint facienda. Cum igitur lapis sit aliquid pi ternaturam, sui ablationem indicat. Aufertur aute vel integer, vel in arenas dissolutus, aut medici manu artractione,
vel sectione adhibita. Quae vero lapidem pellunt, ac dis soluunt. id praestare no possunt, nisi viae sint adapertae, &yacuae ; quaequefacile cedant, & natura roborata. Ideo in curatione calculi vacuandum, & molliendu, roboram curatis. dum, pellendum, dissoluendum, tramdum & secandum se offert. Caetcrum mitigatio tot facienda pr cipit, Mitigatio. quot sunt accidentia, quae medici operam desidetant. Sunt vero hec maxime dolor, urinae retentio, sanguinis fluxus, vigilie, alui, siccitas. Ideo utendum i)s, quae dolorem soluunt, urinae facilitatem inducunt, somnum conciliant, sanguinem restingunt, &aluum exonerant Praesciuatio tot facienda esse admonet, quot sunt causae Praest calculi: materia namque, quae genita est, si multa fu rit, vacuationem postulat; quae vero gignenda est coctionem , attenuationem, abstertionem, repurgationemessiciens caliditas sicca attemperationem, alui siccitas s
lutionem. Vacuandum igitur, coquendum, attenua dum, abstergendum, rcpurgandum, attemperandum , aluus cienda. conseruatio autem,& praeseruatio plura
sub se non continent. Atque haec sunt, quibus abistui tur secundus scopus; quo quid faciendum sit per indica tionem, inuenimus. Quoniam autem haec plura sunt, ideo ordo est necessarius. Incipiendum autem est ab eo, quod magis urget, vel quod causam obtinet, sine qua non . Quod si pariter omnia urgeant, omnibus pariter insistendum: Aliquando enim, ut accessionis tempore, ad mitigationem tota cc uertitur mens medici, quod haec
79쪽
vrgentissima sit, neglecta etiam morbi causa. Cum vero symptomatum acerbitas lenitur, tunc potissimum c rationi intendit. Cum igitur magis urgeat in hoc casu id quod est praeternaturam; ideo ab hoc auspicandum est: ac primo de curatione agendum, secundo de mitig tione , tertio de virtutis conteruatione, ac restauratione; vltimo vero loco de pr seruatione. Haec de tertio se m. Quartus autem scopus, qui materiam auxiliorum quaerit, veluti & opteri alij, qui illius quantitatem, qualitatem, modum, locum, tempus, & occasionem praescriabunt, in particulari quapiam actione exponentur. Cum vero remedia calculo proponimus, ita doruinam instia
tuimus, ut quae communia sint utrique calculo, renum
scilicet, & vesicae sunt autem fere omnia) non solum cxplicemus : sed si que propria in illis reperiantur, adduc
mus. De curatione igitur agentes ab euacuatione incipiendum, sne qua reliqua fieri non possunt. Vacuatio autem qu dam est sensibilis, per quam aliquid excernitur , quod sensibus comprehendi potest, alia vero inset sibilis, qualis ea est, quae per insensibilem fit itanspirationem. Vtraque ex ijsves cst uniuersalis, quod totum corpus evacuet ; vel particularis, quod partem aliquam. Quae totum corpus euacuat aut squaliter id facit, & est sanguinis missio, aut inaequaliter, & est purgatio. Dico igitur indicari in hoc morbo evacuationem lensibilem, tum illam, quς a toto fit; tum eam, quae a parte. A t to squaliter sanguinis missio euacuat, inaequaliter vero mirgatio. Pars vero euacuanda, sunt intestina,&st macus: hς enim partes repletς dolorem augent, Vias o cludunt , & morbo robur adijciunt. In euacuatione igiatur tria sunt facienda. Venter subeuacuandus, sanguis mittendus,& purgatio obeunda. Incipiendum autem cst a particulari euacuatione: nam licet in alijs partibus uniuersalis euacuatio praecedat particularem ; id tamen in sto-
80쪽
in stomaclio, & intestinis verum non est , quς parte' Vare cuς esse' debent, ut exitus libere pateat. De alui igitur subductione agendum.
Ndicatur hoc remedium ab illa materia, que in inferiori ventre continetur in ipsis intestinis, quaeque replens,ivias eoarctat,& dolorem exacerbat a magna enim est connexio intestinorum et cum renibus, dc. vesica. Ea etiam ratione conuenit talis euacuatio, quod naturς ad inferiora trahens, multoties etiam lapidem propellitia Materia medica prςcipue eNii;s, quς intra corpus assumuntur, suppeditatus, maxia me per anum. Prςstant nobis id tum clysteria, tum suppositoria ; de quibus dicendum est, ac primo de clysteribus . horum cum qu dam sint lenia , alia medi cria , nonnaela etiam acutae, eo augenda est enematis vis, quo minus dolor urget. Proinde cum maxime vrget accessio lenientia , & leuia enemata inquiruntur, quale est commune dictum, dolore non ita urgente loco sacchari, mel admisceri potest, vel hierae, semiunciam aut cassi . Quod si acutum efficere mauis conuenit autem aliquando ut lapidem secum trahat, prςdicto communi enemati adiicere poteris hieralogodionunc. I. aut diaphiniconis tantundem . assumuntur autem clysteria calida ante cibum per horam, & quocunque etiam te pore , necessitate urgente. Modus est, ut paulatim i
mittantur, non per stringam ut fieri solet sic enim flatus minam assumunt ; jed co potius instrumento, quo