Gasparis ScioppI, Franci, De arte criticâ; & praecipue, de alterâ ejus parte emendatrice, quaenam ratio in Latinis scriptoribus ex ingenio emendandis observari debeat; commentariolus. ..

61쪽

GasPARI SCI OPPIIIbidem.

Quum vero ms exemplar meum, quod secutus sum , non omni ex parte ita fuerit proinam , quin& suos habuerit naevos ; non omnia promiscue , in quibus ab excuso discrepabat, in contextum recipienda judicavi; sed, ubi excusi codicis lectio

non incommoda videbatur, eam reliqui, & variam veteris Codicis lectionem annotavi; meam quoque de nonnullorum locorum emendatione sententiam paucissimis verbis adjeci.

nippina. Ex oratione Zamronis. NT Ovum tibi visum est istud corrigere 3 se a rego anciseo. Miramur, te hoc dicere, hominem historiae gnarum , & aevi prioris. Multa sane ab illo saeclara , & in bonum litterarum ζ non t ud. Iam inde , nostra aetate, non certatio inter doctos fuit super Ennii Plautique locis p Ae Iius Stilo, doctor meus, non persaepe a Persio aliis in scriptura dissensit p non ego ipse ρ non tu, Caeli, ab hoc Attico p quem meminens sum

cum Cura quaereres in Draeum , an Draum,1cripsisset Caecilius. Tu serram in re levi cum amico reciprocas. Ambigere in historia , reque graviori, vetitum istis p Quid loquor p tu ipse ille acer perduellis Correctorum, Lucretium Carum Correxisti : & in beneficio id gloriaque, posuisti. Omitto Nigidium Figulum , Verrium Flaccum, Palaemonem, innumeros ejusdem Muis. Ecce produco hunc Valerium Probum ex senatu nostro, qui

' Verba Surionii, de claris Grammaticiι.

62쪽

De Arte Crinia.

exemplaria Vetera contrahere , emendare, ac distin guere ,& adnotare curavit, soli huic , nec ulli praeterea , Grammatices parti deditus. Addo Asconium& Agellium ; alterum Claudii, alterum Hadriani aevo. At illum non piguit , descenderim , an descendere, legendum esset. In Verrinis tuis anquirere istum : s urbes, an tres , Virgilius scripsisset i stilisset,

an fletisset, Cato. Et laudi haec inquisitio iis . non fraudi, fuit. Nos cur iniqui judices in hujus arviliteratores sumus p Non paria fortean praestant 'Pace collegarum liceat, majora. Typographia hac aetate inventa est, dono deorum quidem: non dubio tamen exitio nostro , ni isti obstitissent, qui administrant in libris corrigendis. Ii veterum librorum ope, partim ingenii fiducia , di magni, quot Vulnera nostra , quot cicatrices , sanarunt 8 Tu M. Tulli , tu C. Crispe , horum opem non sensisti non tu, Ovidi r Impius es , si negas ; stultus , sint ris. Et tamen nudari te postulas , magne Imperator. Credo, ut dentem videamus, succumque tuae Corinnae. Ego ipse non Iosepho Scaligero civicam de me coronam dedi y dedi, libens meritoque. Ma gna enim haec res , P. C., mihi credite, magna, Scnon unius h plebe doctorum. Si quis agrum nostrum, stantem sentibus , deruncinet, beneficium conferre censebitur : non conserent ii, quia vitiis monumenta nostra purgant, quibus solis vivimus Et tamen modus quidam & ars cjus rei est , fateor. Ne fiat quod in veteri fabula est, Thracius rusticus qui quum vicinum putantem vites oleasque vidisser, ipse 1 stirpe omnes incidit. At enim peccant saepe Correctores ; 8c vulnus faciunt, dum medentur. Hic tu te , Ovidi, jactas. Laudo. ' nec umquam C gratias

Allusum ad jocum veterem : Nisi hirsemisca te comedissent.

63쪽

3 . GAS PAR Is SCI OPPII

gratias tibi reseret Crispus. Sicarios adpellas , di lege Cornelia damnandos. Cur tamdem p Patrem aliquis in acie servare voluit , &, dum hostem petit, gladio aberrante occidit. Dic tu , Servi Sulpici, parricida est Negabis. Voluntas enim est pe eandi ; quam leges puniunt; non eventus. Simile in istis fit, qui quum voluntatem adtulerint juvandi , interdum tamen aberrant, & laedunt. Bivium enim ad corrigendum : libri, & conjectura. Prima via satis certa & tuta est: lubrica altera, praesertim quum in eam audaces & temerarii adolescentes inisciderint , aut adolescentium similes senes. Quos non eo defensum. Seros quidem, germanosque

Criticos, magno opere suaaeo ut retineatis. ω gnarum arborum umbrae nos & altitudnes dei

istant , radices & stirpes non item. Simile in cor rectoribus est , in quorum opera, haec incorrupta

pulchritudo artium manet, quas miramur, mane

bitque in aeternum, licet modo per ignaros & inficientes istas , qui alienam operam invident, parci ipsi sua. Ego, P. C., sic censeo. Recitavitque senistentiam h tabella.quam Senatus est secutus,& quam habes in SCto.

F ο R A SCti. M. TULLIO M. F. CICERONE M. ATTIO PLAUTO COS. PRID. KAL. OCTOB. IN AEDE APOLLINIS PALATINI , SCRIBUNDO ADFUERUNT M. TERENTIUS VARRO. P. NIGIDIUS F Ι G ULUS. VERRIUS FLACCUS. C

CORNELIUS TACITUS. Quod

64쪽

ne Arte Criticae

. Quod M. Tullius COS. V. F. de correctoribus, i D. E. R. S. ita censuit:

Correctores , hoc dissicillimo rei litterariae tempore , utibiles necessariosque esse. Non eos tamen promiscuos e non indoctos, rupices , petrones. sed qui consilio,reque apse, juVarescriptores prisicos possint. Ea re Senatui placere , uti lex Annaria servetur :neu quis minor x XV annis correcturam petere, gerere possit. Quique aliter petierit, gesserit, vitio creatum videri, & correctiones ejus in Acta non mitti . . 'In senibus depontanis, quique majores annis LX. sirempse legem esse. Utique Censores M. Fabius , Pomponius Atticus , alter ambove, de doctrina , deque moribus petitorum cognoscant, statuant, judicent. Quos hisce admiserint, probos esse z quos rejecerint, repulsos & rejiculos. Si quis h libris bonis fidisque correxerit, laudi semper esse. Si quis h conj ecturis, noxae.

Nisi eae clarae, liquidae , Certae sint. Qui alitercumque divinationibus usus , in eo leges veteres & edicta de Mathematicis valere :Porcias , Fabias , Sempronias leges,non Valere. Itemque quoniam duplex morbus Correctores plerosquete teneat, Litigium & Prurigo; utrique rei Senatum prospectum praecautumque Velle. De litigatoribus , uti quicumque post hunc die mcum altero velitari, proeliari, verbis , scriptisve. ausus fuerit: eum eosque in ludigladium damnari auti proximo munere, colligati inter se, pugnent sinamissione.

s verba fecit.: De ea re senatus ita censuit.

65쪽

36 GAs PARIS SCI OPPII De pruriginosis , quos manum stylumque abstinere a loco, loco audiant, sano sive insano : uti Corn. Celsus Aedilis dispiciat, qui ex iis sanari possint, quique non possint. Qui posse videbuntur; eos deponi in templo Aesculapii, quod in Insula est, ibique ellebori bioere quantum satis erit: Qui non

possint; eos in exsilium ad Cimmerios deportari, ubi lucem non videant, & libros non legant. Si quis ambiguae valetudinis erit eum ad tempus relegari in Atlantidem insulam, ubi memorantur somnia non rideri. Quoniamque multi ex hoc ordine pulsatos a ceptosque indigne se a Correctoribus querantur ;placere universis conscriptis , eam injuriam contumeliamque impunem non esse, in vivis mortuitque. In vivis placere , uti L. Cassius Praetor de caussa eorum cognoscat: quosque noxae ejus compererit; eos melle & sesamo oblitos diem unum destitui ad caldum sole in stylis vesparum & muscarum. In mortuis, uti Menippus Philosophus, qui viam novit, ad inferos proficiscatur : & cum Aeaco de poenis eorum agat. Haec ita censuerunt. Si quis huic. SCto intercessisset, placere auctoritatem perscribi, deque ea re ad Senatum populumque referri.

Gulielmi Budaei parilis Lex elibris de Asse.

Qui disicendi cupidi sunt juratissimi cujusque

scriptoris majestatem comiter conservanto.

Quod secus sui sunt humana) dictum in eorum cujusque libros irrepserit, obrepserit, sesellerit :Qui de eo dicto indagandae vetitatis ergo addubitet , addubitaverit; quaestionem referat, ret terit :

66쪽

De Arte Cristia. 3 7

Quod eorum ab unoquoque absque dolo malo, livore animi, factum sit: Ejus rei multa ne sir. Nec bonorum offensio. Quod est instar ultini

supplicii.

Dannes Rivius praefat. in castigatio-

nes orationum Sallustianarum. Neque vero interim ita sum codicibus antiquis fisus , nullo ut adhibito judicio fidem illorum ubique sequerer. nam Sc correcti mima quaeque ex impressis contuli, & veterum Grammaticorum citationes observavi, & quid animadversum ab illis esset, adnotavi. Quod autem non minus tape con jecturas meas attulerim, quam certo & constanter pronunciarim , in caussa fuisse sibi quisque persuadeat, velim, quod nulla re perinde optimos quos que corruptos & depravatos esse auctores existimem , move temeritate illa sciolorum quorumdam facile quicivis immutantium. Itaque nihil ferme uspiam citra exemplarium veterum fidem atque consensum remere sum immutare ausus. Quamvis autem sedulci est a nobis data opera, uti quicquid heic mendorum esset tolleremus. adeli ut & persecuti minima quaeque simus e affirmare tamen haud ausim , esse omnia prorsus ad unguem, ut dicitur, castigata. namque id fieri nullo modo potuit.

Sequitur Upus, omnem emendandi

ex ingenio rationem exhibens.

67쪽

dandi

ratio

est vel inc Literis. Ubi vi

dendum, numquae

Dictationis. corrupta hIvera. Quod i l & vete- factum oc- l Scriptionis 3 ris. casione I ipsius ; vel I

i bardicae

que sim iter ' Scribentis.

Vitio ejusque

l Supervacua. Transposita. Quo reseroi fuit i & eas,quae a verbo praece iΠ ae

t denti vel sequenti absor- pendiosi ἰ scriptura

tutentis. ptae sunt.

s Corrupta.

Transposita. Dissimilia, sive tota. Quo & abbreviati

nes pertInent.

c Principio Similia , vel σ Medio. per partes.in Fine. Omissa. Supervacua. Quo & glossae pertinent. l Corrupta

t Verbis. in

utrum li

68쪽

De Arte Critic . 3

DE LITER IS.

QUAE CORRUPTAE, I. Occasione dictationis.

Quod quam facile peccari possit, quivis me tacente intellegit: si praesertim is , qui pluribus aliquid describendum dictat, literas male pronunciet:

vel excipientes surde audiant , nec diligenter at tendant. Ita Nonius depravatus. Qui ait, concelabrare esse etiam deamare : aut librarius scripserat,diu amaνe: v consona pro f. Huc referre poteram, quae malui inserius collocare exempla. In quibus , dcv consona, d & t , g 8cia, b & p, & literae similes, inter se commutari solent.

a. occasione Scriptionis.

Quia literae inter se commutatae.

Scriptura veter, Romana.

Romani non his minutioribus , quibus nunc uti. mur , literis urebantur , sed majusculis illis & c bitalibus , A , B , C, &c. iisque literis omnium vetustissima manuscripta exarata sunt. Alii libri non nisi initio versuum vel periodorum Romanis literis illis grandibus utuntur. Earum non multae commutationes hae fere sunt. A , pro V , teste Festo,in Refutare. Bl, pro V , saepissime. ut & Langobardicis literis semper b pro P. conlabsum pro conlapsum. Sed hoc forte dictantis vitio. Scribtum, proscriptum. Scri simul, pro frismus.

69쪽

4.O GAs PARIS SCI OPPIIC , pro G. Prodicis, pro prodigia, rodidendo. apud Festum Pro X. Facit, pro Faxi3. Scaliger in Fest.

D, PIO L. Dacrimas, pro Laerimas. Fest. Daulia, Pro Lautia. Pro R. Sic Caduceum pro Caruceum. cicat . in Fest. Et Aules. in Langianis mss. Dedi, scriptum pro Re i. Pro T. Monedula, pro Mone-

tula.

F, pro O. Apect, pro Apa Eo. Pro Ι, saepissime. Et pro F. Mosteli. aist. a. Q. a. editur : Eugst obseera hercle. quum perspicue verum sit: Fuge obsecro. quia

alter statim subjicit: auo fugiam p

F , pro E, saepenumero. Frigit pro Erigit. in Nonio. Pro P. Sic Aulul. scriptum , Fitoicus , pro Pythodicus. G, pro C & Q saepe poni, tam notum jam est, quam quod maxime. I, pro A. negibundus. impetriro. Pro E. mantisa , pro

mantesa. verberit, pro verberet.

L , pro D. Delicare , pro Dedicare. Fest. Pro R. Conis flages & Confrages. Sufflamen & Sulseamon. Scalig. ad Fest. M , pro N , & vicissim hoc pro illla positum memini : Sed nulla nunc in mundo exempla sunt. δε-

lemnis, pro solennis. O , pro AU. oriola, pro aurieula. inde oricita. Oscuis lana , pro ausculana. Pro V. orem , quasi ingu3.

P , pro B , & R , positum , alii sorte , quibus inquirere lubebit, invenient. , pro G. Scaliger ait, Anquina dictum ab ἁγνει & , prius fuisse anquere quam anguero. R , pro D. Scaliger ad Fest. in Caduceum. Pro S. Dolori pro Dolosi. Varro. S, pro R. Arbsem, pro arborem. Fest. Pro X. Cossim, pro coxim. Scal. ad Fest. T, pro D. Monetia pro move M.

70쪽

De Arte Crities. 4. IV , pro A, teste Festo in Refutare. Pro B, saepisi, me. ut & Langobard. pro O. restis Verrius.

Scriptura Langobardica.

Plerique omnes, qui hodie in bibliothecis exsistunt, libri calamo exarati, non majusculo illo &Romano characterum genere, sed literis Lango bardicis & minoribus, vulgo sere hodieque usitatis, perscripti sunt. Eadem scriptura multis saepe compendiis sive abbreviationibus utebantur. De qua extremo hoc libro nonnulla subjiciam. Observare autem debes , me diphthongos in simplicium literarum ordinem retulisse illuc, ubi prior diphthongilitera collocata. ut, Oa, in o. similiter ci, pro rio, pro g , in literam C. quamvis sciam , non incommode ad literarum supervacuarum classem re vocari potuisse.

Pro d saepe scriptum. Et sunt hae duae literae sibi invicem perquam similes. quia quid in Symmacho

reperi pro quidquid, & avorum, pro duorum. Pro e. potasse, pro potasse. in a. mss. Plauti. Pro i. Sic in Symplomatis Iulii Severiani scriptum rini judicem minus intellaxisse perspexeris , numquam

. et tarditatem ingenii objeceris , sed ante eulpam reto que, quod parum dixeris. Nemo non videt, corrigendum e sed in te culpam retorque.

Pro o. SolaeI filio in Symmacho , pro solaci sto. Calus, pro eo Ees , in Sulpiciae Satyri, ut dixi in Verisimit. In Ampli. uom abeo, editum pro,

quam abeo.