장음표시 사용
271쪽
141 Io. PAVLI PALANTERII NUM PRIMI HOMlNIS PECCATUM
Lectio L XXX VII. Consiueuerut si lactici Doctores, nacti ex Magistrisint.
verbis occasonem, in primis dubitare, de primorum p rent u peccato: an fuerit superbia. Insiuper, Numprimus homo appetierit ese, ut Deus. Propositis duobus quoitis, g d circaprinitim dicendum sit, blari vultu audite e quidam declinantes ad negat tuam partem sic arguunt. Primum primae debet peccatum opponi virtuti ,sed fides prima virtutum est: ergo parentum n strorum primum peccatum fuit infidelitas. In per arguitur authoritate Apostoli ad Rom.v. dicentis. Per unius bominis inobedientiampeccatum intrauit in mundum: non ergo superbi uis primuillorum peccatum, sita inobedientia. Ex alio latere in oppositum e habet illud Eccles. x. Initium cIs peccati siuperbia est; primorum ergo parentum primum peccatum fuit superbia: quare pro dete minatione huius primae difficultatis duo prmittenda erunt. Quorum primum respicit plura peccata, quae in primis parentibus re liter fuerunt, quorum tamen primum siverbia: ibi enim fuerunt plures deformitates, ad quas peccata siequuntur, rig. inobedientia: prςcepti transigressio in es ligni vetiti, me. Alterum patet. quia appetitus finis prςcedit eorum appetitum, quaesunt propter ILnem : at appetitus propriae excellentiae, qui ad superbiam Jectat, sivis fuit, propter quem incurrerunt inobedientiam: igitur, oe . His ita positis, nunc ad argumentum trimum Iolcst dici, quod
272쪽
modus arguendι nullus fit ratio duplex assignatur: prima est, quia hic nos loquimur de ordine temporis, qui ordo,sue connemo in viiijs non consideratur; Vel dicat is, quod illud, quod primum est in compositione, sit ultimum in resolutione, ideo deberet sic argui: sicut fides est prima virtus, ita infidelitas ultimum vitium; σ ita ratio nulla, oe arguendi modus nullus. Ad secundum dicor inobedientiam duobus considerariposse modis: uno modo, Ut nominat 'eciale peccatum, oesic est prςcepti contemptus, quo modo per inobedientiam unius bominis peccatum in mundum minia
me intrauit. Alio modo, ut nominat generalem conditionem com sequentem omne mortale peccatum, inquantum omne mortale peccatum habet annexam transgressionem alicuius prςcepti ,sub quo sense loquebatur Apostolus: quare ratio ruit. Explanato iampriamo du&o ,sequitur alterum examinandum: Numscilicetprimus homo appetierit esse ut Deus. Quibusdam videtur esse dicendum, quod', nam appetierunt illud,quod bi a tentator uerat pro situ: at illud fuit, Eritissimi Dije ergo,mo. Ex alio latere, nullus Uidetur appetere, quod reputatsibi impossibile: non ergo, oec. Ad hanc qusionem terminandam reputo, auo in vestram reuocanda esse memoriam:primum est, quod velle esse ut Deus bifariam a cipi potest: uno modo per omnimodam ςqualitatem alla modυ per
imitarionem quandam. Primum sub appetitu ordinato neutiquam
cadit, si velitis dicere, cadere Ab appetitu, hoc non erit, nisi nimio prς edente errore, nec creaturae possibile , d b ne imposLLis Si vero cundo modo adhuc id bifariam poterit capi: duplex
enim est siumlitudo imitationis una, proportionata natura ipsius 2 appetem
273쪽
M petentis, qzam appetere nequaquam ma una est; dummodo illis ordine appetatur,quo appetenda est. Datur alia impropon tionata, natures; ordinom excedens appetentis quam velle apperere em per malum est. Potuit e o primus homo appetere esse ut laus paliquam mutationem forsitan inscientia, ut ibet a t entatoresera at
propo otii ι υ', bis: Eritis sicut Dij sicientes bonum, . malum. Attamen pre die dicitur similitudinem sibi improportionatam appe cndo, vel proportionatam, quia id totum voluit absq; d. bito modo, . orae ne Et hςc satis pro prsnti fer mone, eA quo quis ad argumentum in opposium dicendum, satis clarum.
AN IGNORANTIA SIT PECCATVM, ETC.
Lectio LXXXVIII. PRςter ea, q'a dicta sunt a nobis hactenus, duo alia adhuc
quςrenda siversunt, quorum primum est. An ignorantia sit peccatum. In siper. An peccatum excusit nec ne. Pro parte asymatiua quant um ad primum, videtur cise dicendum, opsic: vj a m Hvoluntas ignorandi ea, qua bomos ire tenetur: ix tur ocatum, non pςna,sed culpa. Deinde: nonne dicit Ap us ad Cor. Si quis i norat ignorabitur, idest reprobabitur' at nullus reprobatur, nisii per peccatum: ignoratia itaq; peccatum 1n oppositum dicetis uos: peccatum directius 1 alia opponitur, qua scientiae: at pritiatio gratia culpa non est, sed pςna cosequens peccatum , ignorantia ergo, qua es sicientiaeprauatio minime erit peccatum. Pro restos nescire dcbctis, ii ignorantia, vel est eorum,
274쪽
qua quis fire non tenetur; vel nullo modo potest, oe sic non ea
peccasum: at si ea rsiciat ignorantia, quae quis ire tenetur, ac poti st, licet secundum siepeccatum non videatur esse: attamen ratione adiuncti, quod est negligentia addiscendi, vel voluntas non addiscendi peccatam nuncupabitur. Vndefcundo vilis notetis loco, quodnam dscrimen sit inter malum, cr peccatum, nam non . omne malum peccatim dicitur, sed illud malum,quod priuationem dicit cuiustonq; debitae perfectionis: peccatum vero priuationem secunda perfectionis, quae est operatio: quare cum ignorantia secundu e dicat scientia priuationem, m non operis,uel persedit nis in operatione, nis pro quanto ignorantia concomitatur addisicendi negligentiam,vel non addistendi uoluntatem, peccatum non censebitur. Hoc idem confirmaripotest per comparationem culpa ad meritum; nam circa idem siunt; sied ut constat meritum in astu per se consistere videtur, non in habitu: igitur, oe culpa me pe catum; π quia ignorantia icit priuationem habitus non adlus: igitur, oec. His in hunc modumprmissis, ad argumenta nunc a cedendum ad primum dicendum, quod voluntas non solum culpabilis est, qua malum culpa volumus, verum et, qua aliquid molumus, quo proni sumus ad culpam, π cuius oppositum a culpa retraheret; ql illi euenit, qui ea ignorare vult, quae si ire tenetur. Mala ergo uoluntas, quia malum culpae vult, π q via ea, ad qua tenetur quisire, ignorare vult. Soluto iam primo argumento, alia
tera accedit,ad qd dicitur,sano intellige a esse modo illud Apost ii dicisi: Si quis ignorat, norabitur cilicet de ignorantia non si cunda se confide Ia,sue rationesivi: at ratione adiuncti Jcilicet
275쪽
negligentiae addscendi; quo modo similes habcntro ari author tates. Et hec de primo senio. Subsequitur alterum dum qu ritur.
An ignorant ia peccatum excuset; quod non, mihi videtur. Animnius enim ebrius homicidium per c ietatem committens, dicitur per ignorantiam peccare, sid talis, nec a toto, nec a tanto eu farimiaetur, immo duplices increpationes meretur secundum Philo phi dictum tertio Ethic. igitur, me. Prperea: ignorantia aggrauat, σ non excusat: ergo, oec. Absumptisatet per D. Ambros. in sua glossiuper illud Pauli ad Rom. ii. intentum propterea primum, his paucis patet verbis nostrum.In oppositusi habet Paulis, qui i. Thim. ait: Misericordiam csequutussum, quia ignoranter feci, excusat ergo peccatum ignorantia conir a determinata. Pro dilucidatione huius quoti, sciendum est: ignorantiam dupliciter se pose habere ad actum: uno modo caustater: alio modo concomitanter. Causaliter, quanius non ignoraret quis, non faceret: cocomitanter, quando quis ignoransfacit, π nihilominus faceret,
si non ignoraret: nunc dico, quod ignorantia concomitialiua, cum per accidens se habeat ad actum, non excuset peccatum, nec ali uiat, nec grauat: at ignorantia causalis, vel est eorum, quae non
tenemur, aut sicire non possumus, π hςc inuincibilis, vel es eorsi, quae scire possumus tenemur; talis vincibilis est; prima οι excuset,sipsi inuincibilisfecundumst, s secundum causi uam; quod dico propter ebrium ex ebrietate peccante, cuius ignorantia secundum si inuincibilis est, quia tuincare quid atendum , aut gd
non agendum minime potest: non tamen inuincibilis dici debet secundum cause uam, quoniam potuit se non ebria 6, m ita non. ignorare:
276쪽
ignorare: iccirco oino talis non est excusatus. His itapositis, nunc ad argumentum primili reflondendum: Antonium quidem dupliaces mereri increpationes, quia duo comisit,si ilicet ebrietatem, σhomicidium. Nihil tamen prohibet, quin minus occidendo peccauerit, quamsi ebrius non fuist, nec ob id totaliter videtur excusandus , quia eius ignorantia non tollit penitus Toluntarium; nam fuisse voluntaria eius ignorantia dicitur. Ad secundum reJond tur breui, quod D. Ambrosius loquebatur degrauitate periculi, non peccati, qui enim morbum nefiit, remedium minime quςrit: nihil tamen prohibet,sequens peccatum esse miηus, ratione prςcedentis ignorantiae, licet periculosiussit ignorantia ipsa durant cita lac pro prsenti nostrosermone.
Distinctio XXIII. Lectio LXXXIX. F μdrata ad laudem Dei optimi Maximi, nostramque missitatem distinctione vigesima secunda : subsiequitur
xxiii declaranda, circa quam versaturi, continuationem primo cum prςcedent insponemus.Insuper, ad diuisonem accedemus. Quantum attinet ad primum, continuatio videtur ese talis.
Ex quo superius ad aures Magistrisent. verba fecimus de primo
rum parentum tentatione, ex parte tentaIi, γ' tentaeoris: nunc se
pereii inprsenti de eadem loqui ex parte Dei permittentis. H
277쪽
bita bis paucis verbis continuatione, una cum intentioIeproen udistinctionis, Nu diuidi vi perbreuius, s facilis in strita quatuor habet. In conclusionem primo ; In quesiones quinq; secundo; Dpropositione cum Pbatione tertio; In notaridum cu dubio quarto. Ad primi ferenti dilucidat ionem venio, hanc conclusionem propono. Deus hominem, quempresciuit decipiendum, ad laud bilius bonum tentari ipsiepermisit. Ad quam probandam manis sandamq; coclusionem altero siccto in ordine fecundo, in dubium quinq; r euocantur, m primo ab inci is viris, una cum Magistro flet usti: Cur Deus hominem tentari permiserit, quem decipiendum prVJ tuis es huic difficultati arbitror disicile minime iss
tisfacere ; id enim totum permisit Deus, ad humanae natura d gniatatem ostendendum, nam nonne dignior conditio illa esse videtur, posse tentari, tamen non consentire, qua nec posse tentari, nec posse confintire es certesio. Hςc ergo ratiosuit, cur Deus primum ho- minem tentaripermiserit. Ῥrςterea: quςri secundo solet. Cur Deus illos homines creauit, quos malossuturos pr . At s Nobilissimi Auditores. obis quoo illud bonum inde venturum, quod n uerat Deus succurrat, tunc ipsa νς iis cessabit; napermisit illos tentari ad bonum inde eliciendum, quod nouerat venturum. At tertio,vi magis curiosi, dicetis: cur Deus hominem imprecabilem
non fecit' Ad hoc dici potest, pro tanto id esse faritum quia melius
esset utranq; naturam esse scilicet eam, quae peccare noposset,sicuti an iis Angelis euenit per gratiam in gloria coηfirmatis, m ea, qμα peccare, m non peccare posset,si vellet, qualis in homin:bus fuit, cum itaq; melius esset nato plures ponere modos,qua unum solum:
278쪽
solum: hinc Deus hominem impeccabilem facere noluit. Ulterius dicetis vos: Deus, vel potuit sola siua voluntar e eos a coη sex. - uare, vel non si sic: cur eos non saluauit ' Ad hoc re pondetur : maximo artificio i aestu uisse a Deo; ne igitur iis et se boni
viderentur, nec impune mali: eos natur esua relinquere voluit.
At adhuc vide ubtilius, intimissiq; reperscrutantes, s dAbit re dicentes. Cum Deus sit omnipotens, cur eorum ad bonum v luntates non conuertit ' Restondetur ad hoc, quiasibi non placuit, nec voluit, ct ius nobtiones ulterior causa non es quςrenda, quia prima est, ultima. His duobusfectis, tertium ut addatur, talis propositio ponetur. Deus mox hominem creatum, omniscientia ad suom pertinente, statum repleuit; non per temporis interualla,nec
per successionem, ut accidit nobis. Vnde triplici, ut svidere ιntextu Magistri, primus parens cognitione presitusfuit. Primo rerum cognitione propter se creatarum,quarum ipse curam habiturus erat; π ideo eis nomina imposuiste legitur: qua tamen cogniationem rerum,per Jeciem non perdidit ,sedpeccato perpetrato hanc retinuit; insuper,secundo; Primus homo cognitione sui cre toris doratus fuit, non quidem enigmatica: at p quandam interiorem diuinitus lassuratione, licet non ita clare, sicut in patria; hanc
non secus post peccatum retinuisse dicitur. Demu ui ipsius cognitione est illustratus; nam ipse tuito opemiori debuit,quid alijs,
qui ibi; quam etiam post peccatum retinuit cognitionem. EAp sitis iam tribus punctis de quatuor a mepropositis, accedam tunc ad ultimum, ibi notandum cum dubio declarandum. Quantum ad notandum dico, quod Homo antepeccatum, futurum sui flatus
279쪽
euentum, non prsiuit: pro intellectu cuius, quςri solet. Num primus homorientiam habuerit eoru qua circa ipsum futura erat,
idest. An prsciuerit qualia bona habuisset,si perstitisset: Insiper.
Num ante ruinamprsciueri si lapsiurus esset. Ad hoc una cum Magistro dici potest,quod primus homo eorum scientiam acceperat, quae agenda, π dimittenda fuerant: alias supeccatum init se imputarum, siue Ucriptum fuisset: non tamen dicipotes, quod sui compressius, cuivismile supra diximus de Angelis conuentibus a quod testimonio beati Aug.μper Genesim confirmatur, ut in textu Magistri est videre. Et hςc de tota perbreuifacili, utili, satis dictasint distinctione, quam insequeti examinabimus.
DE SCIENTIAE VARIIS ACCEPTIONIBVS.
Lectio LXXXX. Tρ iam primo parepti inditam esse quandam sitientiam
ad cognostendum, quae agenda, s dimittenda erant, - in calce prςcedentis nostri sermonis diximus: iccirco ne quid vitio nobis daripost, varias scientiae acceptiones secunda diuersos in medium hodierna die adducemus.Solet igitur multipliciter accipi scientia ut notat Gerson, vel pro habitu, vel P animi sensu,'ex tali habituprocedente, quandoq; et pro obiecto illiuι habitus, vel actus ; m hoc dupliciter ,sicut obieritum quodsiimus duplex est. Unum ea coclusio demonstrata mentalis, vocalis, vel scripta. Aliud uero is res significata per coclusionem: unum materiaci obieectum uocatur alivdformale. Quorum presidiorum
280쪽
modoru adhuc scientia dupliciter sum let. Vno modo/Anico, vel simplici tali habitu,vel aritu, vel obiecto; alio modo, pro collectione multorubuis modi habituum, vel actuum, vel obiectorum; quemadmodum dicimus P sicam unam esse scientiam ,sic Metaphsicam, sic Medicinam Oflic de alijs. Secundum vero Gabrielem sicientia solet capi quandoq; generaliter pro qualibet notitia siue implici, siue complexa ,sive aetuali, siue habituali. Eis
eundum eundem dupliciter scientia accipitur. Uno modo, pro notitia adhesiua ueri complexi,nata causari ex aliquibusprςmissisper demonstrasionem. Alio modo generaliter P omni notitia. Accipiendoscientiam primo modo, in nobis si per Deum: coceditur: at in Deo non. Alio vero modo in Deo sic quia est Deus vere intelligens, m cognscens. Secundu vero Aristotele cientia dicitur habitus demonstrativus, ut exprimo Posteriorum libro colligip test, oe Me exprimis ueris, s neceserjs acquiritur, quaruorq; secundum Scotum includit primo,quod sit cognitio certa, hoc est,
absq; deceptione, σ dubitatione; de cognito necessario causata; a causa euidenti, intellerituali; applicata ad cognitum per distursum syllogisticum. Insiversitentia adhuc duplex est, 'eculativa, σpradtica. Speculativa est de Heculabilibus epractica vero de ope rabilibus. Et hςe adhuc duobus dicitur modis: uno modo, sicientia dicitur practica, quae est de operibus, ut Philosiophia moratis, quae est de operibus P cedentibus a libera uoluntare. Alio modo prantia ea dicitur, quia est de opere, oe in opere et Put faber quando furceat, dicitur habere cognitionem practica fabricandi. Scientiae
deinde prosi tus confiderari posse videtur, quo adscibiliqvel quo