장음표시 사용
291쪽
iuentis naturam. Sic appetitus naturalis lapidis dicitur motus, vel inclinatio deosum. Secundus appetitus rationalis es, oe talis est
voluntatis inclinatio ad bonum absolute. Tertius appetitus sensibibs est talis inclinat is, siue motus appetitos sensit tui, in rem sub tali, vel tali conssideratione, puta vel quia est utilis, vel du ctabilis ; ita quod appetitus sensitiuus inclinatur, vel fertur in alia quid duplici ratione, prima est, quia illud, ad quod inclinatur, natura coueniens est , ut cibus, vel potus, m aba bui modi corpori necessaria. Altera rario, quia illud sit coueniens sensiti potentiae, ut color pulcher qui visiui delectabilis, ui ad videndum coaueniens e ita de sono, ress ectu auditus dicendum, oe . Ex quibus habet concludi in his tribus appetitibus quidam gradus; nam appetitus naturalis omnibus appetitibus inferior est;stratio assignatur; quia a que apprehensione in ab quod sibi conueniens fertur: rationalis vero appetitus siuperior est siensibili, eo quia absoluisse tur in bonitarem rei: siensibilis deinde appetitus superior est naturali a qui retur in aliqJ mediante propria apprehensione cicet notitia potiva. Hςc auisiensiualitas in primorum parentum tentatione diuersimode figurari dicitur secundu Aug. lib.h. de Trin. nam vir iste serpentem sensi litari comparauit, mulierem vero inferiori rationi, virum rationi superiori. Quantum adprimu. quia Serpens non tum ostendit,'proposuit mulieri peccatu,vel pomu, veru et inclinauit muliere in peccati asseritu. Quantu ad se eundu, ga Serpenti mulier acquievit,idest sensalitati. Quantu ad
tertium, ga Vir occasione Serpentis adpeccatu allicientis ratione
sua consensit. Et bςc de pollicitis. Insequent ad alia accedemus.
292쪽
LECTIONES;LIB. SECUNDI. 263 DE SENS VALITATE, ET SENSIBILITATE
AD maiorem euidentiam eorum, quae dicta siunt in sep
riori sermone a nobis tria alia inprsenti maxima con
siderarione digna perpendemus, quorum primum erit Jectans ad diserentiam siensiualitatis, siensibilitatis; Alterum, ad Jecies ensealitatis duas; Tertium, Utimum, ad obedien tiam, quam ipsi rioni, cui se ualitas subjcitur, reddit. Circa primum paucis dico est ualitatem, oe sensibilitatem inter se differre t genus, m Jecies; sensibilitas enim oes viressensitivas a prehendit, tam apprehensuas deforis, quam deintus, quam etiam appetit iras. Atysen ualitas magis proprie illam tantum partem n minat, per quam animal mouetar in aliquod appetendum, velfmgiendum ; Et bςc de pundioprimo. In altero consideranda venit se ualitas, ut unapotentia, quae tamen in irascibilem, concupi cibilem distingui habet: concupiscibilis uero pol entia si uiua illa, quasibi conuenientis appetitiua est, oeprosecutio, π ex co- sequenti inconuenientis fugitiva. Habet ergo talis potentia P obi cito, qui ibi conueniens ad prosequendum, disconueni ns ad fugiendum. Altera, ut ira ibitis, impedientis expulsiva uis n&ncupatur ; cuius obies tum arduum est, π difficile, ipsem repellendo. Harum autem, quae nobilior es Reqondetur, quod irrasibilis,ga est defensatrix rvi lani magis q*nis, magisq; laudab:lis: primo, quia is insurgit contra ea, qVae impediunt conuenientia, quae ipsa R concu-
293쪽
concupiscibilis appetit. Secundo, quia ira Ob. lis es magis a finis
rationi, vel magis rationabilis, quoniam volunrati, quam conCupi
scibitis, proximior: cuius ratio est, quia ad concupsibilempertian et prosequi deleritabile ; at irascibilis derelicto delectabili odior iam antiit, quam cum dolore consiequitur: ergo. Tertio iras iabilis Vl magis laudabilis, quam concupiscibilis,quodper eius oppostum patet ; nam incontinens ira minus turpis, quam incontinens concupiscentia. Nunc videre seuperest tertio, quo modo sensuillas rationi bij clazur,m obediat ei: ut ergo motor inferior asuperiori ν uetur, m regulatur, ita sensualitas habet a ratione, ut a sive riori regulari. In ver, ut euenit in corporibus cnestibus, ita in proposito ; at ibi Esthera superior m ouet inferiorem: ergo appetitus superior,ides uoluntas habet inferiorem , putastensiiuum mouere: tertio ut in exercitu, ita hic; at ibi progredi ad bellum,uel non I gredi, totum ex ducis uoltintine d 'pendet; ita hic in nobis ocilicet exteriora membra, nec mouentur, nec quiescunt, nisi ad imperium eius, cli dominatur, videlicet ad rationis imperium, . voluntatis, qua membra inferiora retinere potes, ne perficiatur peccatum sensiuditatis. Vndefensabivii humanae naturale est moueri,si cundum rationis regulam, oe voluntatis. Et hςe de pollicitis.
AN ACTUS, VEL HABITUS, SIVE ANIMAE
Lectio LXXXXV. QV ita 'Mam proposito inseruientia nostro in prsenti sermone Proponemus. Quorum primam sic se habibit:
294쪽
an Iberum arbitrium, actus,vel habitus,sive anima potentia num
pandum . Insuper. Num pastia potentia pure ta 't, 'libera csse possit. Circa prima audeo fateri, liberum ambitrium hiab tum esse, nam quo modo redditur facili potentia ad ad bim , nsip r habitum ' liberum itaq; at bitrium, quod se habitus Acendum. Monflum habitum liberum esse ai burium censeo, verum etiam a fram; omnem enim voluntatis adlum aliquis rationis adfus prςcedere
detritur: sit sic: ergo deliberatio, coclusioqi deliberationis;qui a Ius primi βιnt liberi, minime in potestate nostra erunt, nisi alijs m drantibus adlibus: liberii ergo ambitrium actus videtur posse dici. Ex alio latere, totum secundum rei veritatem oppositam videtur esse dicendum; omnium enim actaum nostrorum, qui in potestate nostra ponuntur, principium libera voluntas dicitur, non actio rigitur, c syc. Pro determinatione igitur huius diocultatis, velim unum supponatis; libcrumscilicet αbitrium nequaquam habitu, vcladium csse,s d bene principium omnium actuum liberoru: quo fiante, argumenta formata de faciti ruent ;σ maxime primum,
hac distincitioneprςmissa de facilitate, qua duplex est: una, quam ponit habitus circa iocilis,de qua in prefinti no essermo: altera
mero en facilitas intellectus,involuntatis in acceptando, vel ros uendo et primo modo,argumentum currit s at secundo modo, non: Ad secundum argumentum, major negarur, σ ratio ost natur ;quoniam tam conclusio deliberationis, quam deliberatio in nostra
dicuntur is sepotestat eper nudas potentias, π no per aliquos adiis Θd hoc se babentes in ratione pi clij altivi ; sic argumentum ex supposito falso rcdditur nullam, oe remanet oberum arbitrium,
295쪽
ainima potentiam esse nuncupandum. Num vero potentia p repassiua libera esse queat libertate arbit, ιν hoc secundo loco Abet inmquiri. Mihi sanepars affirmativa sistinenda videtur ovi enim diacunt Pirysici, potentia pastuae conditio ense ad utrumlibet hibere; at liberum arbitri fine habet: igitur potentia videtur δε-bere dici pure passiva. Insuper, ut materia adformas, ita liberum arbitrium ad actus ; at illapassive se habet: igitur, oe liberum a bitrium ad actus uos. In oppositum se habet D. Aug. de lib. arb.
lib. i. ubi aperte fatetur: nos active, quatum ad bonum,uel malum, quo acimus , concurrere: quare, me. Pro re 'onsione d pr
notanda erunt primum est, quod qu6bo ista intengenda est non de libertate absoluta, at de libertate arbitrij , ut magis patebit in subsequentibus, quando agemus de dioerentia libertatis usitatae, libertatis liberi arbitrj: b c enim disserunt; quia libertas A. solute capta, in plusse baἴet, j libertas arbitri : nam illa in omni
creatura inuenitur intellectuali; b c aat in creatura,qua in actum porcasuum, . oppositum. Alterum in ordinesecundumpr ota-
dum re picit actus, qui siunt in duplici discrimine, quidam enim
imperati dicuntur a voluntate, V. g. vi currcre, ut dificare, ut manum mouere ad bonum: eliciti vero ni t deliberare, fisiue δε- liberatio, m deliberationis conclusio, nec non voluntatis electio.
His itapositis, qu6ylono debet intesimi de actibus imperati Ibem rate arbitrij; auecundo modosic. Sed dicetis, cur non primo m do ' Restondetur ad hoc; quia tales actus fiunt potentiae passu σreceptiua inpotenti s organicis, m sensitivis. Intelligatur itaque potio de illa libertate necesstatem, . coactionem excludente. Nunc
296쪽
Nunc ad argumenta accedo, σ ad primum, maiorem sic exponos quod conditio potentia passure, si habeat ad utrumlibet, quae con- .itio ea non valentis aliquid agere adscia determinarione: modo I serum arbitrium, siue libera voluntas in recipiendo, licet passiua dicatur; in eliciendo tamen actumq; sivum P ducendo, no palma, sed activa est: quare non mere passiua,visomniarunt quidam. Ad
illud, de materias Reystondetur: cu rere quidem argumentum, quantum ad reciperes quantum ad agere neutiquam; ut ergo materia inpotentia adformas, ita libera arbitrium. Differunt deinde in hoc, quia non concurrit anue materia ad formas, at liberum
arbitrium ad actus suo es ideo, quid circa materiam hanc tenendumst, patet his paucis.
Lectio LXXXXVI. I uiram duo alia hodierna die non magno ver rzapparatus Nobilissimi Auditores quae, quantae vobis utilitam uetura,
intelligetis. Primo ergo dubitatur,penes quem actum in nobis libertas maior esse dicatur: an volendi, aut intelligendi. Insuper, Num ratio superior,'inferiori, de quibus egimus upra, una tantum fi potentia, vel dua. Quo ad primum dicitur, quod voluntas , cuius est eligere; cum itaq; elictiost voluntatis non intellectus, iccirco libertas maior, penes hunc actu quam intelligendi actum.
297쪽
actum. Secundo in voluntate ponitur peccatum: ergo magis liberi per voluntarem, qua p intellectum. Tertio, voluntas cogi non potin aliquo actu so ; at intellectus sic, per demonstrationem: ergo maior libertas attendenda penes actum volendi, qua intelligendi: hoc idem confirmatur per Anselmum in principio de lib.au. ergo. In oppositum, quidam alij arguentes dicunt: ubertatem maioremdsumendu esse ab actu intellectus, quia qse cognoscit, at voluntas no Insuper, quia intellectus uidetur lepotentia magis indisserens ad opposita. Tertio, quia intellectus minus pendet a uoluntate ede conuerso, nam, ut ad actum exeat vim intellectus, non videtur aflum uoluntatis prπω ere; liberior ergo actus intellectus actu uoluntatis, inde maior libertas in nobis penes intel endi actum, quam volendi, ponenda videtur. Pro determinatione huius quosv d betu scire: qusionem hanc prςcise motam esse, π directe, de libertate arbitrij, qua Lbertas adprsens tribus capitur modis: uno modo pro carentia ordinis ad aliud, tanquam ad finem foliber dicitur ille, qui est gratia sui Anahter. Secundo libertas a cipitur P carentia, vel immunitate a coactione in cognoscentibus. Tertio, pro immunitate a necessaria determinatione, resspectu oppositorum; π nihil aliud ea, quam facultas ad opposita, qua admoluntate lectat. Nunc ad ar umenta,ut paulatim,si sic ni rq;rsondeamus, Ad primum dicemus, ueritatem concludere. Nec obstat illud aduersariorum dicentium, electionem primum mini. me uoluntatis esse actsi,sed intellectas iudicantis electione; quibus
hac perpulchra sitisfaciendus distinctione, de duplici electione:
a iudicantis, altera terminantis: trimo modo intellectui potest
298쪽
ai cribi, non secundo modo ,sed uoluntati. Nec propterea magis liaberi nos possumus dici pςnes actum intelli endi , sed volen a s P. Argumentum deinde siecundum veram est licet adue si ij dicant, hoc nun possesserι sine actu intelle dius regulantis voluntatem, his defacili res pondentes, drcimus: cocurrere ut a quo actu intelle tus, non ut in quo: sie ruit illorum opinio. Tertium argumentum coceditur, ut verum, dicant aduersarii quicquid velint, de coastione distinguentes proprie, vel communiter,scilicet. Pro incensione, ac pro vir nil enim contra nos habent quia re vera, tacitur intelletitus cogi posse ueritati assentire viseerunt Philosophi veritate coa li. Ad instantias uero ad ludias,quod maior fit libertas ex parte intellectus,ga cognoscit, π quia magis ad opposiva, indisserens se habet; quia minus di pendet a uoluntate ; breuibus quid dicturus, audite; nam primam concedo in iudicando, at in eo endo, nexo rationem. Ad secundam dico, magis indisserentem se ad opposita, ad talem potentiam pertinentia s aliter nego. Ad tertiam faeteor, uoluntatem intellectu terminare a sicq; prςexigere actum uoluntatis, quo ad terminari, licet non quo ad iudicare; σita qu6boprima iam dilucida apparet. Alter obsequitur, dum ρος itur: an ratio stuperior, σ inferior una, vel dua ,sint potcntiae. Quod dua sint, luce clarius videtur ; nam regulans, m re M latum, siunt duo: ergo duae in proposito sunt tales potentiae; quia FG perior regulat, inferior regulatur. Prςterea; habent obie ladiuersa tuae ergo. Asumptum ex prςdeclaratis clarum, nam si perior intendit pernis, inferior vero temporadibus. Pro determinatione huius questionis ,scire debetis: quod ratio nominat poten
299쪽
tiam disicusiuam aprincipijs ad conclusiones: principia autem ex quibus Ucurrit ratio, quadoq; practica, vel gineculativa a vel siunt accepta naturaliter,sicut in L eculabitibus Ug. De quolibet veruest, esse, vel non esse ; Omne totum es maius si parte, minpracilicis, dum dicitur, Nihil inhonestum effaciendum,misiunt accepta ex reuelatione, V.g. quod Deus est trinus inpersonis, σis estentia unus , oesic de alijs in ticulis, quo ad Jeculabilia ; σs militer, quo ad operabilia, ut puta, quod Nihilsit comittendum, quo uita terna amittatur. Vnde ratiosuperior, m Jeculati dicetur, quando intendet ςternis consticiendis, quo adlleculationem, vel consulendis, quo ad operationem; quo secundo modo, practica censenda; utrumq; igitur includunt ileculatiuum scilicet,c practicy,ratio tam superior quam inferior; licet comunibus euvamur, pro ut pertinens adpraxim , siue operationem. Hisprς-
misis, ad rationes duas formatas resstondeamus sic; m primo, ad
primam, superiorem rationem regulare inferiorem, non tamen ut
potentia potentiam; at solum per actum superioris rationis,finem altiorem confiderantis. Unde inferior regi dicitur a siveriori, ut accedentis ad finem ub fine. Vel aliter incatis; quod ratio siverior, inferior,sidistin te Amantur, V.g. propotentia sis Lua, m intelle liua, certe hoc modo inferior habet regi a sit periori, oe duae siunt distinctae, non una. Assiumatur ratio sit perior, σ inferior pro eadem potentia, diuersa tamen habens ossicia, tune una, in quo habet esse Diues tamen erunt respectus: quare una; ossia diuersa. Unased obiecita diuersa. Una ergo re, munereucro darei secanda ratio, exactis redditur manifesta, nam cor
300쪽
eessum fuit, quod ab intra, ratio siverior, π infit ior inunt una,
non duae, ab extra vero munera habent aeueis, cir ecce obiecta.
Lectio LXXXXVII. ADtac alia duo crusta proponenda,ac percurrenda a e
dant. Quorum primum siensiualitatem re jucit. Alter si mero morosam deleritationem.Solet igitur primo quςri. An mortale peccatum aliquod in se ualitate possit inueniri. Opposita habent Acri circa idem ut pro parte affirmativa arguamus ad .quesitum primum sid uirtus, minium contrariamur, m virtus insiositate ponitur, sicut patet de temperantia, Gortitudine per Philosophum, tertio Et hic. ergo mortale peccatum aliquod in sensualitateponendum. Insuper, nonne circasi ablatis obiecta, mortaliter peccare cotingit 'sisse: ergo actus siensiualitatis mortale peccatum esse poterit ;ut patet circa delectabilia carnis. In oppositum si habet D. g. contra faustum, dum dicit, quodpeccatum est die tum, velfectum,vel concupitum contra legem pernam. At hoc ad portione inferiorem minime pertinete quare insensi titate mortale peccasum esse non poterit. Pro determinatione huius quς- sti, duo notanda siunt a quorum primum est,quid per se ualitatem intelligendumΝ : Insiper, quid mortale, . quid uenialepeccatum. Quo ad primum. Senseantas nominat appetitum sensitiuum, mi alia uit dictum,qui in motu minime expediamo rationis delia