장음표시 사용
361쪽
uitiis mali dicimur, ac uituperamur. Nec uirtuspassio est, q-niam es secundum eleElione,passiones uero minime, qui equenter prmeniunt deliberatione is uoluntatis electionem. Nec hirtus debet dici actus; nam aElus transeunt, σ uirtutesfirma, oe -- mobiles manent, idest dificulter mobiles. Virtus ergo dici debet habitus ad rationem rectam conformiter elicitus, vel imperatus, mi latius apud Gabr. videre est. In sequenti alia uirtutis doceboHgnificata, oe applicabo omnia proposito nostro inseruientia. Ethςc pro prsentistis.
V E setori iterum circa uirtutis significata, tria perpe
demus. Primo uaria uirtutis significata ; Insiper doc bimus , quot modis corrumpi dicatur uirtus; tertio, in quo consistat. Circa primum, siolet uirtus prςter dicta adhuc quadrupliciter capi, comunissime primo; comuniter sicundo; stridie tertio olramsi ne quarto. Primo modo,diuiditur in uirtutem mo- radem politicam, gratuitam. Secundo modo, in politicam, qua est habitus acquisivus,m gratuitam,quae est habitus infusius. Tertio modo, pro habitu infuso capitur tantum ,suefiigraris datus ,sue gratum faciens. Quarto pro habitu gratuito gratum faciente, δε- terminatiuo ad operabilia, quo sto modo habitus charitatis, aut charitat e formatus en uirtus: Et hπ de primo puncto. In altero, quot modis corrumii dicatur uirtus, uidendum est: duobus etenim modis,
362쪽
modis corrumpitur, ut sicribit Gab. uno modo ,per habitum contrarium. Vnde introdacto errore circa aliqua conclusionem, eius scientia corrumpitur. Similiter in uirtute morali, introducto habitu uitiose per requentatos adius uitiosis , prςexistens corrumpitur uirtus. Vitiosi enim aflus simul stare nequeunt, neq; habitus, V. g. Ut mortale peccatum, charitas. Secundo, quasi priuatiue dicitur corrumpi uirtus. V.g. per negli gentiam, longam cessationem virtuosertim a tuum, nam ut habitus generatur ex antibus, ita et ex eisdem construatur; manet tamen unus diutius, alius uero corrumpitur citius, fecundum quod fuerit magis, vel minus intensus; m ratio non est alia, quam naturae babitus,de quo latius consulas Gabr.distinctione xxiii. qci. dubio. vi.lib.iii. Eis ut ex op ribus Irequentatis gens . tur habitus ἰtta ex eis neglectis corrumpitur . His duobus clis tertium ut apponatur, ςqreum est, ut in
quo virtus consista declaretur Uoppositoprimo, quod virtus sit mediocritas duorsi historum, alteriusfecundam excelsum, aberiis secundum objecitum, ut est uidere apud Aristotelem L. Et hic. Vnde in medio dicitur consipere secundum Scotum dupliciter, me ex parte obiecti, vel ex parte actus, sicundum quod excelsius, defcctus; quandoq; contingit circa obie lum, ut in obissito teperantiaepol esse excesses, m deseritus, nam quod uni est multum, alij estpaucu. Quanaq; et contingit excessus, m desectus in adlu,
fue in modo actionis circa idem obtentum ,sicut temperantia moderatur appetitum circa cibum, non solum, ne nimis multum, aut nimis paucam fumatur,sed ne cibus Arportionatus nimis voraciter, aut nimis leuesumatur, ac Iedisse s Et ita virtus moralis dicitur
363쪽
esse in mcdio utroq; modo, quia moderatur appetitu circa virumque excessum, oe defectum, Uscilicet tendatur in obieAlumpn portionatum, oe etiam actione moderata, ne utroq; modo quid
nimis: Et hςc de tribus pollicitis.
DE VIRTVTE MORALI IN GENERE, ETC.
Lectio CXVI. . Hodierna die vobis quinq; dilucidare intendo, quorum
primum resticis virtutem moralem in genere; alterum virtutem moralem infusem; tertium modum cognse di, quot modis virtus uera possit dici; quartum naturalem virtutem ; quintum heroicam. Quantum ad primum, de morali virtute in genere Gerson itastur, qJ virtus est b,ibitus acquisitus, laudabilis, iuuans, m eleuas anima ad operationes uas intellectuales, vel essedi vas elicitas, vel imperatas laudabiliter exercendu. Quidam generaliter, c communissime loquentes de visente morali, a
more, siue a consuetudine cosueuerunt om virtutem ninalem --
care, oem habitum ex requentia actuum derelicitum, Gic exc suetudine causarum perficientem subiecitum; quo modo ois virtus acquisita est moralis, σ fc virtus intellectiva amor ah minimedstinguitur , at in rei veritate talis acceptio nimis communis, larea est. Alio modo solet accipi pro virtute exactibus uoluntatis causata, quae reddit hominem laudabilem, atque bonum; Et quia duplex es actus uoluntatis, elicitus,e imperatus, elicitas ut utile, o nolle : imperatus est actus cui unque potentiae ad imperium voluntatis
364쪽
LECTIONES LIB. SECUNDI. 32 rvoluntritispro itidius; hinc tirtus quandoq; sivmi diceturstricti si me pro virtute ex acitibus elicitis uoluntatis derelidia, s talis virtus est virtus intrinsece. Alio modo largius pro uirtute causetae octibus vo tar is elicitis, vel imperatis, cir illa non semper in-hςret uoluntati, ut talis est,at quanaoq; intellectui; quando seu- sui; quandoque potentia executi ; ab quo sensu, virtus moralis dici non potest virtus intrinsece, at contingenter, m denominatiue, idest denominatione extrinseca. Et hςc de primo secto. In ali ro agendum uenit de virtute morali infusa, o sc di initur a b Aug. quod sit qualitas bona mentis, qua re te vivitur, m qua nullus male Utitur,di ut Deus virtutes Theologicas infundit, ita ut sium- me bonus morales Gerson uolens hanc aperire di nitione virtutis, ita dicit. Virtus est bona qualitas, ad disserentiam malarum qualia talum, cui modi siunt prodigalitas, . auaritia. Addit mentis,addisserentiam corporalium qualitatum, quales siunt albedo, π nia gredo. Subiungit,qua virtute re te vivitur, ad disserentiam scientia, quae, quamuis bona sit qualitas mentis,non tamen necessario ea Guitur recte, sidpotius ea recite intelligitur. In seper additur, qua nullus male Utitur, ad disterentiam naturalium potentiaru, quibus contingit m bene, π male iti. U.g. vi rationabilitas, m concupis ibilitas, mirascibilitas, quae Pprie potentia dicuntur. Pr terea dicitur, quam holus Deus in homine operatur, quod totum ponitur, ad Ag crentiam virtutum politicar si, quae generari dicuntur e requenti bene agere. Secundum uero Gerson apparet, qδprςdicta virtu is diffinitio est proprie υirtutis Theologicae. Nunc his ita pi missis, ad sertium punctum accedo, ubi videndum est,
365쪽
quot modis virtus uera debeat dici; duobus ergo modi . - . do uera dicitur virtus, quae veru virtutis opus habet, vel f mrsa habere , quantum est de se. nde ueritas incitur ιsse de clientia virtutis. Alio modo virtus uera uocarur, qua perducit ad finem, primo modo pςnitentia dicitur uera, quia verum habet virtutis actum secundo modo, ecce charita ne qlia, me. De quinque propositis, iam tribus enodatis, quartum accipite modo, ubi, quid fit virtus naturalis, declaratur: est enim bona inclinatio rationalis creaturae, non acquisita, sed innata ad operationes natura suae comgruas laudabilis er exercendum, inquit Ger . Demum de heroiaca qus virtute agamus dicentes, excellentiFmam esse, conuentareq; cum beatitudine, ad quam communis hominum uita no attingit. Unde heroica virtus, est purgati animisupra nos, atq; aeuma, qua homines Dij nuncupari silent, ideo apud Psal. dicitur. Eoo
dixi Dij estis, Aj excels oes. Excelse dicit, ut non quicunq;
iustus, Deus uocetur, at qui quadam virtutum excellentia operos antecellit. Et bςcpauca ex multis vobissi sciant.
VT tamdem mmus extrema bifice uirtutins imponatur, inprsenti de uirtutis diuisone primo agenda: insuper, singulae declarandae: deinde erit finis. Virtus eryo diani Asolet in intellectualem, in moralem, siue cardinalem,'In theologicam. Intellectualis dicitur habitus derelis tus, ac castus ab
366쪽
ab actibus intelle tus apprehensuis, uel adhemis, inclinans inte Vectum ad obiecti cognitionem, aut ad teri inqωsitionem, inquit Gide.σ dicitur intelli dilualis,quia talis virtus,ut inseo blicto, ponitur in intellectu, τ perficis ipsum, ut aliae intellectuales. VIsrientia, π sapientia in intelleEiu 'eculativo, ars uero, prudentia in practiso. Cardinales virtutes quatuor siunt, ilicet iustitia in bueniendo m feris prodentia in cauendis in js: sortitudo in perserendis molestiis: temperantia in coercendis delectationibus prauis; m cardinales dicuntur secundum quositam quasi rordiales, ad digerentiam virtutum corporalium. Cardo enim se cundum Isidorsia corde derivatur,quia apo tis Cardias grςce, les cor latine. Alij uolunt, quod Cardinales dicantur, quia in eis, sicut in cardinibus, OD alia virtus maxime ciuilis uoluitur. Seci dum aut Philosopbum Cardinales dicuntur, quia in his ,scut in
cardine, est reuolutio totius uitae humanae fecundum flatum citu-lem,s honestam. Theologicae uero virtutes tres dicuntur. Fides,
Lyrs, m charitas. Virtus aut theologica, ut cribit Gerson, est habitus a Deusu infusius eleuans liberum arbitrium, idest facultatem rationis, aut bonitatis, aut utriusque ad Deum immediale
obie laliter, π laudabιliter attingendum. Scd hic notandum stacundum Gabr. tria requiri ad hoc, ut aliqua virtus theologica post dici. Primum, quod Deum resticiat pro primo obiecto, σprincipali. Alterum, ql habeat ueritate pro prima regula actuum suorum, ad quos inclinat, o non regulam aliquam humanitus a qui sitam. Tertium, ql immediate a Deo infundantur, ut a causesciente. Harum conditionum prima reθicit obiectum sicunda
367쪽
Hhnico itali Mn Pr cedit operationem eiu dim Isufer a suitur restimonio Dan. ita direntis Sine me nihil petits facere, non itaq;bonum fine Dein alia. In oppositum Acetis vos, ut intelli Ectus ad ci nitionem umi, ita tar voluntas ad erus amorom, at intellectus vo si cognsco e sine gratia sol , ut iam diλimus: Citoroe voluntas bonum appetere,. facere. Pro determinatione holus questionis .inctionem de duplici bono prςmittam, deinde ad argumentassondebo: datur ergo duplex bonum, morale unum, altei u meritorium. Primo modo dicitur; bomit e posse operari opus ιμ- concurrentibus principijs susscientibus ad aliquam oper tionem, π ex consermitate ad rectam rationem; at secundo modo , absolute negandum, quod hom me Dei gratia bonum meritonium ualeat operari. Hinc expressus apparet Pelagi, error, diacentis: liberum arbitrium susscere ad merendumsine Dei gratia; quod minime ver m est: nam, quamuis dicatur Alficerepo se ad eliciendum opus morale bonum ex genere, ob id generalis Dei insuentia tolli non debet, qua rerum principia in ese conseruat, msne quambit eset, aut fieret. Nunc ad primam rationem paucis dico, nos minime si cienter, nec faciliter posse cogitare qua ad fidem pertinent fine Dei dono habituali, ita nec bonum fine Dei
orat ia meritorium operari.Illud uero Ioan. dicitur esse ver u ; nam
blata generali Dei influentia, nihil esset. ecfieret, sine Dei gratia e ergo bonum opus meritorium m nobis oPerari neutiquam posi
368쪽
334 IO. PAVLI PALANTE RIUI AN QUODCUNQUE MORTALEEPECCATVM
PRςdeclaratis duabus questionibus tres aliae adgressae erutin pronti: quarum prima. Virum quodcunq, mortale peccatum 'egratia possit homo vitare. Altera, Utrum sine gratia diuina quis valeat implere prςcepta. Domum, Utrum ad gratiam se pr*arare sine dono flectati, ac motione Spiritus saneli. Quo ad primam, audeo partem his vijs tueri negarisam papede enim a fauoso actus defectuosius prouenit, at voluntas sine gratia dfectuosae ergo actus illius,ut defectuosus, peccatum erit: qaare sine gratia quodcunq; mortale vitare minime poterit. Insuper instatur- : necesse est morte igitur ibi necessitas peccandi, non ergo 'e gratia homo mortale quod. q; I mitare. Ani cedeηs, quia forsitam seu Jectum vobis apparet, propterea authoriatare Apostob ad Rom. v. probatur, ibi enim dicitur, quod mors apeccato e 1 consequuta. Pro intelligentia huius di cultatis scire di betis: nos de homine verba duobus modis possefacere: uno m do, set udum natu sua natura integrae, in quo potuit carere gratia, oe culpa. Alio modo, secundumsaiam natura corruptae , pro 'rapne gratia existens homo inuenietur in culpa.Si primo modo, nulli dabium, quin homo sine gratia quodcunque non potuerit mortale peccasum detulare, ratio huius asignatur, quia tunc plene actuodeliberationis , in quo solo mortalis culpa existere pol, in hominis dominio erat:potuit itaq; in Iab flatu natura integra homo circa
369쪽
gloriam. Circa primu , duplici via pro parte negativa pol argui, cst primo sic. Virtus est ultimum de potentia, ut aperte docet Philosophusprimo crii: est ergo actus, m non habitus. Antecedens patet, quia id, quod est ultimum,ut sit, in potentia actus es: ergo. Ulterius, medium ideo dicitur medium, quia participat extremorum natura, at virtus ponitur medium inter passiones: igitur ipsa erit passAZIr ita non habitus. Ex alio latere, D.Aug. in oppositum se habet, dum dicit, quod est bona qualitas mentis, c. Via detur ergo dicendum, quod sit habitus. Pro determinatione huius d F ultatis ficiendum est, hoc nomen virtutis avi tractum fuisti sue a uiolentia. Unde motus uiolentisper Aristotelem primo cςli dicitur a υirtute, siue a uiolentia. At quia uiolentiam non potest inferre, nisi potentia maior, ideo nomen virtutis tractum es ad denominandum potentiae perfictionem, re 'ectu actus, quantum ad eius essentiam; tunc dicitur potentia persecta,quae pol, in Ur mum actus sibi debiti. Aliquando et solet dici potentia, uel accipi pro perfectione reste tu actus, quo ad eius determinationem; quomoao, loquitur Philosiophus de virtutibus in Ethicis, cum dicit, ql virtus est dJositio perfecti ad optimum : perficitur enim tunc intellectus,siue uoluntas, cumpossunt recte intelligere, o bonum velle: quare illud, quod determinat intellectum, ad recte intellia
gendum, uel appetitum, ad recte appetendum,eoru dicitur virtus. Insiuper, notandum, quod potentiae insunt nobis a natura; virtus aut non, siess,uel ex acquisipione, uel infusione. Prςterea, sicundum potentiam, nec boni, nec mali dicimur; at per virtutem sce ergo.
Insuper, virtus dici non pol actus, nissumatur P actuprimo, qui
370쪽
est ipsa forma dans esse virtuosum, at umendo actu pro operatione
nequaquam virtus actus dicetur, sied habitus. Nam homo p actum non dicitur virtuosius, at per habitum sic. Relinquitur ergo, quod virtus sit habitus. Nunc ad argumenta re stondetur,oeprimo, ad primum, quod currit de uirtute sumpta a naIurati potentia, non a uirtute ai 'onente ad optimum. Alterum argumentum, unum
supponebauulsum qi uis tus mediet inter duaspassiones, non enim hoc uerum, at est habitus perficiens potentiam, ad medio modo appetendam, ut sicilicet no appetatur aliquid delectabile, uel fugiatur aliquid triste siverabundanter, o deficienter ,sed medio modo, mi ratio determinabit: π hπ deprimo quoito. Queritur fecundo: Num babens gratiam possit mereri gloriam. Mihi equidem,
quod sic, uidetur, nam ut per peccatum meremur, ex condigno ponamgehennae ergo per bonum opus cu gratia, gloriam meremurex condigno ;pr erea, uita ςterna redditursecundum rectum imdicium: ergo ex condigno, . Antecedenspatet, quia Paulus ad
Timotea scribens, ita dicebat. In reliquo reposita est mihi corona iustitiae, quam reddet mihi dominus in illa Ae, iustus iudex. In contrarium se habet Apostolus ad Rom. viii. Non uni condignae passiones huius temporis adfuturamgloriam, me. Igitur. Circa
questionem hanc uari, uaria dicunt,ego uero uia resolutiua uolens cedere, ita dicam: hominem gloriam posse mereri habentemgr tiam , m hanc ex condignor nec est, quod me velim naso adunco quidam asticere sivo, ratio enim adducta, tales nasumfaciet dimi tere aduncum. Dico ergo: inter opus gratia informatum, oe gloriam, dari Hualitate, non sol proportionis,veru et quantitatis. Nam