장음표시 사용
481쪽
Modus enim, vel mensiura voluntatis dicitur. inquuntu Poluntas innititur siumma bonitari productivae, vel os boni esse tiussera dum μς mensiurς quantitatem,m modum.Secundo flectes voluntatis est, secundum quod uoluntas habet suam rectitudinem naturae in maxime ex conformitate ad rectitudinem uoluntatis di umς. Tertio ordo uoluntatis est, cum uoluntas diuinam sequitur voluntatem, er eius bonitatem supra esla diligit .Quinto mensiura, numerus, m ordo, siue pondus in actione humana requiruntur: ideo Deus esia fecit in mensiura, contra vitium siversultaris: in
pondere, contra vitium leuitatis: in numero, contra Vtium singi laritatis. Habeas ergo pondus Verua numerum: mensiuram tene:
oesic faciendo, diuidi non poteris ab autitore. Habeas pondus, idest flabilitatem infide, nam pondus nescit leuitatem. Haleas numerum, idest societatem in charitate. Mensuram denique, ides
fugalitatem conuersatione. Sexto pondus, numerus, oe mensura druina scribuntur siententia is extremo. iudicio, nam Deus esud Josuit, idest oespςnas, quas infliget peccatoribus in numero: venumerus, vel multitudo pςnarum ressiondeat numero, vel multiatudini peccatorum. Secundo Deus δὴ onis damnatorumlςnas in mensura, ut pςna restondeat quantitati
culpae. Tertio Deus d 'onit p ςnas damn torum in pondere, ut sicilicet pςna
damnatorum restondeat ca se, vel rationi mouenti ad peccatum. Et bπ
482쪽
LECTIONES LIB. SECUNDI. 343 . DE QUADRUPLICI BONO.
c Ni tactio CLXIX. Extremam tractatui de bono impositurus manar hodierna
die tria perpendam. Quadruplicem de bono diuisionem primo et Insuper bonum unum maius altero ese docebo. Tertio unum altero eligibilius. Quantum ad primum, de bono solet dari quadruplex diuisio. Nam bonum quadrupliciter iacitur: primo enim quoddam bonum est, qJ immutabiliter est bonum,m secundum es e, s secundum usium, . ecce Deus. Secundo datur bonum malabiliter bonum, cy'secundum esse,in um: ut sunt eorporalia bona, quorum esse mutabili,' us mutabilis. Tertio est bonum immutabiliter bonum sicundum esse, sid non secundum usum, ut potentiae animς, quod debet intelligi, quantum ad factum esse, non quanisi adsieri ipsarum,sicut in cςterisperpetuis. Quarto datur bonum immutabiliter, quantum ad Uum, non quantum adesse, ut virtutes, quibus non contingit habente male uti, m tamen possunt non esse, π ita mutari in no esse, oesic in non bonum: ubi notandum, quod virtutes dupliciter confiderari possunt scilicet materialiter, m formaliter. Si primo modo ,scilicet materialiter,
tunc eis male uti contingit, nam ut ait D. Aug. virtutes cum ref
runtur ad se ipsas, nec propter aliud expetuntur, in latς, atq; si perbGunt,idest materiasiunt siverbisis elaetionis,Scientia enim in Iat, charitas uero ςdificat. Si vero formaliter confiderentur, tunc issis no contingit male uti, quia actus virtutis de se bonus, crufius quoque. Unde diim dicitur, qδ virtutibus nemo male utitur. debet
483쪽
di bei hoc intelligi, quantum ad aflum, oe usium, qui bonus est, at materialiter falsum. Altera boni distinflio in Ib. de bb. arbitrio
datur ab Aug. qua talis. Bonorum quςdam siunt maxima, qusdam media, m qu am minima. Maxrma sunt illa, quibus male uti no contingit, ut sunt uirtutes. M edia uero illa bonasiunt, quibus cou- tingit bene,σ male uti, ut potentiς anim Minima bona illa, quibus bene, m male uti contingit, m quae alijs non utuntur, ut corporalia bona. Tertia boni diuisio sic se habet. Bonum quadruplex
datur, naturς, bonum uirtutis pobticς, bonum gratiς, oe bonum gloriae. Primum bonu natura generaliter os enti conuenit. Bonum virtutis politicae acquisita habet principium intra nos, eo quia tale bonum acquiritur uoluntaria conssetudine. Bonumgratia, quod conuenit rationali creaturae recte di 'ositae. Quartum bonum conuenit anima informat ς, dispositς ex necessitate per gratiam.
Quarta boni diuisio hςc. In utile, honestum, delectabile. Quae diuisio analoga est, nam bonum per prius de uno, quam de alijs d citur. V. g. de honestoprimo de deleritabilisecuti, tertio de vidi. Ratio aut diuisionis huius in ista tria l*c, quia bonum est aliquid
quantum appetibile. Appetitur aut bonum aliquod tribus modis, primo non sp se ,sedpropter aliud, ut cilicet quoddam medium, σ ecce utile bonum. Secundo, ut quςdam res per se totaliter te minans appetitum, m tale vocatur bonum honestum. Tertio appetitur ut quies, in re confiderata, m concupita, oe tale bonam
dicitur dele latio, siue bonu delediabile, ut in hoc primo fermentos uidere. In altero sex vijsprobandum est, unum bonu es e maius altero. Primo, quia diuturnius: secundo, quia impermixtius, siue
484쪽
purius ,sicut est bonum sine malo: tertio, quia communius. Hietamen notandum, bonum aliqδ dici comune tribus modis:primo,
quod potest participarisecundumst totum a diuerses, mpluribus,
non tamen in eodem tompore,ut patet de habentibus uestem unam,
unum agrum,m hum modi. Secundo daetur bonum, quod nonpotparticipari secundumst totum, neq; in eodem tempore, sic ecundum partem, cputeus dicitur communis. Tertio siqd bonum dicitur commune, quod secundum si totum, σ in eodem tempore pol a multis participari. Ug. ut asspectus ludi in theatro, tunc bonum,quanto comunius,eo melius, m eligendum magis ex se, σmsiua natura, quia eommune bonum, ad 2 fierentiam boni particularis, qδ huic, vel illi bonum est Quarto unum bonum est altero maius, quia est si ficientius, nam illud bonu, quo habito, nullo alio indigemus, est maius, m eligendum magis. Quinto unu es maius bonum altero, quod est eligibilius, vel ex se, vel exparte eligentis. Sexto, m ultimo, unum bonum altero maius reputatur, quia b norabilius, mel laudabilius. Et hςcprofecto secundo. In tertio co- fiderandum venit, quot modis unum bonum eligibilius fit altero e multis enim contingit hoc modis: primo ratione existentiς, quia per se bonum, essentialiter. Secundo, ga magis verum. Tertio
ratione inherentiς. Quarto ratione maioris indigentis. Quinto ratione consequentiς. Sexto ratione essicacia. Septimo ratione causalitatis , quia causa alterius boni, m maioris boni. Octauo ratione maioris appetibilitatis: bonu etenim illud maius,inmagis eligendum. cuius appetitus, vel desiderium maius. Nono rasionemaror issimilitudinu. Decimo ratisne oriunabiistatis. Undecimoralione
485쪽
ratione propinquitatis. Duodecimo rationestilitaris. Demum ratione certitudinis. Et hςosatis.
COMPARATIO VOLUNTATIS AD BONUM. Lectio CLXX. P Ost lta de bono diximus hactenus, propterea con
sequenter voluntas ad bonum nunc comparanda venit, cognoscendigratia, Num naturaliter bonum velit. Circa quam quotionem hoc ordine procedemus. Nam primo pro parte negarisa argumenta adducemus. Notanda secundo. Argumentorsitandem solutionem. Quantum attinet ad primam, quidam ad n gatiuam declinantes parte ita ratiocinantur.Quod voluntarium est, naturale non es, at voluntas si se habet, non ergo bonum naturaliter desiderat: maior propositio clara est per Philoseptam ii. Ph ic. ubi diuiditur agens naturale contra voluntarium, at oemelle uoluntarium est: igitur nullum est naturale. Prpere a per Philosophum ii. Ethicorum habetur, quod natura non assuescit iueontrariam, at homo per consuetudinem habilis ad malum uolematim statur: non ergo naturaliter vult bonum. Ex alio latere D Ambr.super illud ad Rom.i.Non ql volo bonu, illudfacio: dicit. quod homo subdituspeccato facit, quod non vult,quia naturaliter muli bonum. Pro determinatione huius ρος boni ciendum est,aum qu itur: num voluntas velit natura iter bonum, questumihoe dupliciter posse intelligi: uno modo ,scilicet utrum uelle bonum uoluntati infit naturaliter: ide ecunda . naturς conueni
486쪽
entiam. Alio modo. Uti m velle bonum naturaliter uoluntati coneniat, hoc est, modo naturaliscut igni conuenit ferri sursum nimtinaliter. Primo modo dicendum, quod voluntas naturaliter uelit bonum secundum conuenientiam naturae, tunc enim perficitur, quando vult bonar. Unde uelle malum dicitur error in intellectu, e prper naturam, ias contra natui a conuenientiam. Si veroqvsiosecundo intelligatur modo, ut puta, quod uoluntas bonum naturaliter uelit, idest modo nasurali: tunc consederandae erunt agentis, uel aditionis naturalis conditiones, qua δες sunt: una est, quia actio naturalis non tendit, nisiis prς cognitum. Altera est, q/ipsa est determinata ad unum eodem modo. Quantum ad conditionem primam patet, quod uoluntas non dicitur uelle naturalia ter bonum,quia non tendit per actum uolendi, nis in prςcognitum. Quantum vero ad conditione secundam, tunc confiderandum erit bonam, vel ib ratione communis boni, vel Jecialis.Si primo morido, certum est, ql uoluntas naturaliter Tub bonum, qd patet,qia
nullum peccatum in uoluntate potest esse, nis prςcedente aliquo defectu in ratione. At bono comuniproposito intelle tui pratilico. nultis defcctus cippotest in ratione, quias i intelle ius Jeculatiam necessario assiniit primisprincipi s formatis in commihu' terminis entis,nec circa ea decipi por,ut dicitur iiii. Metaphisices, sic intellectus practicus restectu boni communis, m ita bono proposito secundum communem rationem boni, imellectis praetico nullus defectus poterit esse in rationepra tica, nec des Elus me siderationis, nec erroris, nec ignorantia, . ita hoc modo peccat gminime erit in uoluntate. At re pedis boni accepti in particulari,
487쪽
non sic euenit, ga practicus intellectus necessario non asentit tali bono ,sed deliberat, an sit bonum, σ ideo circa hoc decipi potest
iudicando bonum, quod est malum, uel uice uersa secundum ch eus intias diuersas; m ideo uoluntas non necessario, m detera minute fertur in tale bonum, at libere potest re ere ipsium. His ita prςmisis, nunc rationessoluendae, deinde eri nis. Ad prima ergo in dicendum, uoluntarium contra natura e diuidi, duobus mo sp se considerari: uno modo, quo ad illa, re 'ectu quorum habet voluntassis a tus dominium, mic diuidit Philosophussecundo Pis sic. agens per artem contra agens naturale, ars enim ess de fa Llibilibus, restectu quoru uoluntas est libere mouens sic, uel aditer, sed reste tu eorum, in quae necessario fertur uoluntas, tune uolum rarium coincidit connaturali, quo ad ultima conditionem. Ad se cundam dicitur, qδ homo per consiuetudine non asuescit in contrarium, idest in malil Ab ratione mali,asub a liqua ratione particulari ipsius boni. Dum ergo dicitur,ql homo fit habilis per a flues
Elione ad malil, tunc restodendit: hoc no eueniresiub ratione boni, circa quod tunc temporis ratio decipitur. Et h pro prsenti.
Lectio CLXXI. ACturus hodierna die de conficientia ingratiam dicend
rum tria perpendam. Significata conficientiae primo. Descriptionesiecundo. Conficientiae proprietates tertio. Quantum ad primum, Conscientia nomen tripliciter consecuit
488쪽
accipi a Doctoribus secrς scripturς. AIquado enim accipitur pro ipso consilio, oeso Io.Damasienus dicit, quod consscientia est lex intellectus nostri, lex enim est id, quodper constrientiam nouimus. Aliquando et sumitur conficientia P eo,quo consist fumusscilicet pro habitu: sic conficientia dicitur accipipro habitu scientiς cogno-hentis Deniq; accipitur pro ipsa potentia conficientiς. Unde di.
citur lex naturalisscripta in conscientijs nostris: Utatiori tamen modo solet accipi pro habitu cognitiuς potentiς. Et cum nominat habitum, non solum naturalem, immo et nominat habitum acquis- tum, σ quia babitus acquisitus purificare potes, oesedare animam e binc es, qδ co cientia dicitur munda, oe immunda, recta, oe non recta,mcupotentiam nominat, uniuersaliter non dicitur nominare potentiam cognitiuam , sia prout se extendit ad cognoscenda ea, quaesunt moris iniue ad moralia. Et bςc de primo pumcto. In altero doctisitatis Gersen volens nobis conficientiς natura operire, ita fatur. Conscientia primo sesentiam importat, cundum hoc, conficientia dicitur quidam habitus naturalis, non solum cognitium ed et motium. Mouet enim, oe anima inclinat ad bonum prosiquendum, malum fugiendum, oeboc modo sie habet ut superius; coniungiturq; ipsiprimo habitur naturali, superiorique rationis lumini, quod synderesis dicitur, siue conficientia quantu ad iudicium. Secundo magis proprie loquedo, consilent iadicitur importare acceptionem, stu acceptatione ex parte rationis.
Vnde conficientia proprie est applicatio quςda, seu ordinatio se emtiae ad aliquem actum. Scientia aut in ratione, quod satis denotat lac pr*ositio cam. Nam dicitur consilenti quasi c u adi lentia,
489쪽
σ tunc es magis asius, quam habitus seu potentia, o hoc modo non emper de se redia est, imm eluenter errorem recip:t, qlitatun sic staphci rationi coniungitum, oe habet per modum cui iacornitionis,seu inquisitionis; circaparticularia versari, in quibus error errarestequenter contingit. Gibriel volens nobis consolentiam d scribere ita dicebat, conficientiam ese notitiam adbς- simam aEctualis, vel habitualis conclusonis distantis, id βδη cantis in particulari aliquid bene, laudabiliter esse operandum, vel omittendum. Secundu vero Aureo. Conficientia est crud litas rationis, seu intentionis ad aliqui aciendum, vel non aciendum obligat tua animi deliberatione formata. Cuius proprietates ista sint, testificari, ligare, vel mitigare. vel e: accusare, remordere, aut reprehendere, ut in hoc tertio sigmento en videre. Nam cum
cog scimus nos aliquid fecisse, vel non feci se, fecundum illud
Eccles. 7. Scit consilentia tua, te crebro male dixisse alijs. Comscientia nostra tot catur,dum vero iudicamus abs Vaciendam, mel non faciendum, tunc dicitur conscientia lixare, vel instigare, cum et iudicamusseritum aliquid bene,vel maee, tunc dicitur comscientia excusere,vel accusare, sim remordere. ius puritas cognoscitur per expulsionem culpae. Et hςc pro proenti nostra lectione.
Lectio CLXXII. Post significata conficientiae, consequens est uidere quom ex sit, duplex enim quibusdam videtur esse ,*licet recita, σ
490쪽
erronea. Illa recta est, quae legi conformis. Erronea vero illa, quae
legi di firmis. Redia obligat ,σ est quas prςco legis, nam nobis di-clamma legis ostendit, di flans illa esse legis prςcepta Phibitiones,
vel confitia, oe ita ligat aut horitate legis, qua nobis insinuat, aut insinuareputatur. Conficientia itaq; redia ligat nos eo modo, quodi lat legem nos ligare, hoc est, si dicitat aliquod esse prςceptum
ligat, ut prςceptum. Si di lat, ut consilium ligat, ut confibum.Obligat ergo resta conficientia, ut iam dicitum est. Erronea quoq; obligat conficientia,at non sicut res L. Nam non obligat adfaciendiι, quod contra legem dicitat,aboquin contra legem obligaret, qJ non est dicendum. Obligat ergo talis conficientia ad deponendum errorem, vel ad ea deponendum, oe hoc non Tinculo conscientia, hoc dictantis, sed vinculo diuini prςcepti. Lex enim diuina vetat co-
temnere Deum, qui aut contra conficientiam agit, qua credit Desiali quidprohibuisse, licet erret contemnit Deum. Hunc aut vitare non potest, nisi conscientiam deponcndo: igitur talcm tenetur deponere consilentiam erronca. Consilentia adhuc duplex est bona. oe mala, ut exprςdictis patet: serupti se vero, o erronea, mmalasecundum Anton. Florentina eae pluribus causetur: aliquando ex causis naturalibus, videlicet ex complexione ad timorem idonea, ut in vetulisse minis, meloncholicis. Secundo ex di bolicis tentationibus. Tertio, ex indisertia exercitatione Uigiliae.
Quarto, ex societate timidorum, oesicrupulorum instruritione. Magister Io. Gerson. in tradiatu de remedijs contra pusilla nimiatatem dicit, quod cum quis de venialibus peccatis,fine quibM hπvita nopor transigi ,1 rmat bi conscientiam tenendo esse mortalerii a. cum