장음표시 사용
491쪽
clim nosiit mortale: non est bona confitcntia, nec talis pol grallam percipere cum coscientiam habeat perturbatam. Althd excrithmde scrupulosisponit vir iste ,sepe confessionem fritam iterantibus putantes quod non si ficienter contriti siunt co cssi, licet comperente aerant oι i proposse confessi, cum Deus non requirat ab homine plusiciuampcst. Ad scrupulosam ergo deponendam consilentiam ,'res1 mandam regulae ponenda tales. Prima est ut bitu ad Dei gratiam prςparatio seruando quantum pol prςcepta, I nitendo γfaciendo,qδ instest, quia nulli tali subtrahit Deus gratiam. Set uda follicitasacra scripturrae indagatis, m verbi Dei auditio. Prouerbiorum primo: Audiens sapiens sapientior erit. Tertia est rationis deuota posti latio, Iacobi primo. Si que indiget sipientia postulet a Deo, π dabitur ei. Quarta humilis obedientia,sapicntia, π pirituatibus, ac Prςlatis. Quinta animosa cri pulorum , m pusillanimitatis repulsio. At dicetis, quid de arctaco scientia, oe larga dicendsi' R Jondetur,qδ diabolus arcta. larga consilentiam si det hominibres ne salui fiant. Arcta , ne silboni audeat homo escere. Larga deinde,ad scelera comittenda ora multo plura dicturus, circa prsente materiam hic pedem Agam.
QUID CONSCIENTIA SIGNIFICAT, ET C.
Lectio CLXXIII. Irca c cientiam mihi imprst 1itia tria enodanda occurrunt , significatum, ortum,stactum: in sequenti et crὸr gam sectum. Pantum ad primum. Conscisntia
492쪽
dicitur significare applicatione nostrae notitiae, vel cognitionis ad aliquem actum particularem. Vndesecundum Hugonem cscientia dicitur cordis scientia: cor enim, oe se nouit sua cascientia,σmulta alia. Quando enim se nouit, appellatur consitientia, quasi cuali cientia. Quado vero prΠrr se nouit alia,tunc dicitur cientia, appellatur asit nostra notitia, vel cognitio ad aliquem actum partiacularem tribus modis.'Primo secundum quod consideramus, cognoscimus, an astus sit factus, vel non. Secundo, quando comsideramus, an actus fusi ius rectus, vel non. Tertio, an fudus, vel non , ilicet sicundum quod per scientiam iudicamus.
Et bςc deprimo pinctio.In altero, de oriatur consilentia decim ratur : oritur enim ex rationis iuditio, ql lex intellectus dicitur,
σ ut derivata conclusio,siue deducta, Ug.in animo, vel hominis mentest quasi quidam syllogi us, cuius maiorem prςmittit Vmderesis, quaepotetia.est nata assentire naturaliter principiopractico
euidenti, sic dicens.Oe malum esse euitandum, minorem uero istius
yllo simi assumit ratio superior,sie dicens, adulterium est malum,
quia, vel iniustum, vel inhonestum, ideo confitentia infert, m extrςdi iis conclusionem hanc concludit: ergo adulterium ea via tandum. Olficium vero siue conficientiae actum dicimus esse triplice, scilicet testificari, accusere,vel excusare, ligare, vel absoluere. Primus actus est testificari de prςterito, inquantum conficientia perhibet testimonium. Unde Apost. ad Rom. Testimonium reddente illis conscientia eorum. Secundus actus est accusare, vel emcusare , reprehendere, o remordere de malo commisso, m bono misso. Tertius actus conscientia dicitur ligare, nam coscientia
493쪽
l LECTIONES LIB. SECUNDI. 4ssEt bςe de primo puncto. In altero θeculandum est, quo modo con- fientia obliget, non enim ex virtutepropria sed in virtute diuini prςcepti,ql patet.Nam consilentia non dictat aliquidfaciendum, vel non faciendum,hac ratione, qui bi videtur,vel non uidetur, sed hac ratione, quia a Deo prςceptum, vel Phibitum; nullus aut ligatur adprςceptum aliq/,nisi mediantescientia, uel notitia illius prςcepti, Cr ideo ille, qui non est capax notitisprςcepti, non diciatur prςcepto ligari, sicuti nec ille ignorans prςceptum Dei ligatur adprςceptum faciendum, nisiquatenus tenetur scire prςceptum. Si autem non tenetur scire, nec sciat, tunc nullo modo exprςcepto ligatur, quia conficientia obligat in virtute diuini prςcepti, ut patet: ideo si aliquid apprehendatur a rationis dictamine, ut directe cadens siub prςcepto, mortaliter peccat Omittens illud, ql sibi consilentia dictat. Si aut non apprehendatur, ut directe cadens sub prςcepto, vel prohibitione, tunc non fit directe cotra consilentiam d prςterscientiam, oe ita non peccatur mortaliter, sed venialiter. Ei hςc defectis duobus. In tertio videre est, num magis sientia biet, quam prςlati prςceptum. Mibis e videtur, ql consilentiae dictamen plus obliget, quam prdati prςceptum, cuius ratio a gnatur, quia costentia non ligat , ns in virtute diuini prςcepti, at Deiprςceptu magis obligat, quamprςceptum prdat id ergo ligamen conmentia marus est, quia amen prςcepti prςlati. Confirmatur bπ veritassecundosic, quia conficientia recta nassu habet iudicem siuprase, prςter Deum: prdatus vero potest habere iudice vrast, praeter Deum,scilicet alium praelatum; mandatu ego superioris, plus obligatorium, quam mandatum inferioris:
494쪽
quare in bis, qua sunt prohibita, vel prςcepta a Deo, recta coη Aentia plus obligat, quia in virtute diuinipν ςcepti, quia imme diate Fb Deo est. Religiosi vero, quia propria voluntati reno clauerunt, proprios sui, tenenturhquisententiamprdatoru, via mandatorum corum, in his tamen, qua no sunt contra Dcum, vel contra regulam. Caveant tamen prςlati, ne indiscrete prςc bant, propter periculum conscientiarum scibilitorum. Et hςc de triabus inprsentisiermone a me propositis.
DE CAVSIS ERROR Is CONSCIENTIAE.
Lectio CLXXV. AD maiore euidentiam prςdiectorum, circa conscientiam
duo perpendemus. Erroris cassamprimo. In ver, UAgoris sicaciam secundo. Quantum ad primum, ut video : error conscientiae ex causis septem causari dicitur. Primo ex ignorantia, eo quia ratio apprehendat malum siti, ratione boni, vice uersa, tunc ad errorem talem siquiturpeccatum in uoluntate. Hic tamen notandum est, duplice dari ignorantiam, silce adico circunstantiae. Primo est ignorantia facti, sicilicet legis Dei, qram quis scire tenetur. Vnde uoluntas concordans confitcntiae erranti circa legem,uelpr epta Dei,semper mala est. V.gsic scientia errans dicat, quod homo tenetur ad uxorem alterius acce-d re; tunc uoluntas concordans conscientiae erranti mala est: cuius ratio est, q9ia ignorantia eius, quod quis scire tenetur, qualis est ignorantia legis, mala est, quia uoluntaria, oe dicitur uoluntaria talis
495쪽
talis ignorantia,quia in ea dirente fertur uoluηtas. V. . dumqtis studiose vult nescire at qua ut liberius peccet.Sec ado datar ignorantia circunstaratis, m t nc error consi lentia, qui ex ignorant . a causetur, uoluntatem excuset, ne mala sit,sequens costenti scearantem. V .g.si ratio,vel confitcntia errat in hoc quod credat, κliquam mulierem subsessam siuam esse uxorem, m eapetent e d
bitum,Tult eam cognscere, tunc eius uoluntas,ut non si mala emcusari dicitur: cuius ratio est, quia error iste causatur ex ignoratia circunstantiae, quae inuoluntarium causat. Secundo error comscientiae causatur ex negligentia ,sicut cu aliquis propter laborem, mel ob alias occupariones negligit addi siere , vel ab alijs qu rere,oe illudfire ter ql a peccato retraheretur, tunc uoluntas mala est. Tertio error consilentiae exsupcr bia causetur, cum quis non miliat seu intellectu ad credendum sapientioribus, oeo.Quarto causatur ex nimia, oe inordinata sui beniuolcntia, eo quia nimisse quis diligat, conscient iamq;prςcipitet suam ad illud,qd appetit, talis conficientia nimis larga dicitur, ideo cauenda, quia tria 4sicit principaliter mala. Nam primo facit proιmptuosum. Secundo malum dicit esse bonum. Tertiosaluat damnandum. Quinto error eonficientiae causetur ex cordis pussianimitate, qua quis timet non timenda secundam refium rasionis iudicium, oe talis conscientias nimis, icta, 'r ideo uitanda, quia causet tria mala. Nam de malo facit bonum, defestuca trabe, idost deleui peccato graue. Secundo generat de steratione. Tertio damna Euandum.Sexto e situr experplexione, iden ex quadam dubietate, ex qua quic
quid flat ,sequi videatur ineuitabilitas ,siue peccandi necessitas. Quibus
496쪽
Quibus sex modis error conficientiaesemper est reprehensibilis, oe
Poluntas sequens coscientiamsic errantem,semper dicitur mala, ut ex dietis patet. Septimo error confrientia dicitur causari ex humilitate , m eordis puritate. I g. quando quis si culpabilem credit, ubi culpa non est: hoc modo formidare, se culpabilem esse, ubi culpa non est, bona mentis est, cuius ratio est, quia ad bonitate mentis pertinet, ut homo ad iustitiae perfectionem tendas: dicere vero culpam ibi non esse, ubi non cognscitur, tunc ad mendacium pertinet, non ad mentis boni atem. Nos vero hoc secundo modo, una cum D. Greg. in Epistola ad Aug. Anglorum Episcopum loquimur. Vir enim iste dicebat: bonarum mentium est ibi culpas agnoscere, ubi culpa no est, m hoc reste tu iustitiae. Enodato iam primo puncto , siverest modo vigoris sicariam conficientiae comtemplari, nam uidetur, quod huius ligatio quatuor modispost intelligi. Primo per modum coactionis: secundo per modumsuppositionis, vel per modum consequutionis inis alicuius e tertio per modum principalis actoris: quarto per modum instrumetalis agentis. Primo modo non, quia uoluntas libera a nullo cogι pot. Secundo modo sic ad consequilonem finis dicitur ligare homine consitientia. Tertio modo non secus per modum yr incipalis actoris, ut iudexprmpit.Quarto modo ligat per modii instrumentalis agentis, scutprςco, qui velut instrumentum iudicis, prςceptam laicis ad notitiam hominum deducit. Sed dicetis, ex quo conficientia ligat,quides uoluntatem ligare ' R 'ondeo, m dico : conmentiam uolum tutem ligare nihil aliud esse, quam uoluntatem astringere, ut nequeat aliud fine peccato facere , vel omittere , quam consilentia
497쪽
LECTIONES LIB. SECUNDI. 12 sibi dictat. Ei hςoproprsentisatis dictasimi lectione. QUOD CONSCIENTIA RECTA LIGAT
Lectio CLXXVI. VT extremam imponamus manu tractatui de eo sentia,
hodierna die quatuor meditabimur. Dilerentiam primo inter conficientiam rectam, m erroneam. Secundoqustum. Vtrum vermis, ides pςna coscientia maior fit in damnatis pςna , vel pana caretia dium a visionis. Tertio distinctionem duplicis consitientiae, si licet laudabilis, m appetendae, m vituperabilis,'e detestandae. Quyrto rationes tres, quibus mala dicitur consilentia. Quantum ad primum. In virtute conficientia recta disert ab illa erronea, nam licet utraqi ligare uoluntat e dicatur, alio tamen, m ailio modo ligat recta, σ erronea. Nam recta simpliciter, erranea vero sicundum quid. Quod recta absolui e , σsimpliciter consicientia liget in oem euentu ιta, ut deponi nequeat, hoc exemplo patet.Sit quis habens consilentiam deuitandi peccata furti, tunc talis hanc consilentiam sine peccato non potest deponere, quia eo ipsi,quod eam deponeret errando, grauiter peccaret,m ratio huius a gnatur,quia uoluntati conscientia dictat bonum, sub ratione boni: ideo hoc modo obligat, vel astrinxit uoluntatem tendere in bonum. Simibter conscientia recta dictat massum μάratione mali. Ideo ligat, vel astraviscibi erfugere illud, m aliter faciendo , grauiter erraret. Conscientia aut erranea noligat, nisi
498쪽
secundum quid, oesub conditione, quia non ligat, nisi inquantum conscientia erronea creditur esse re L. V.g. Antonius habet conscientiam furandi, ut pastalpauperem: si non furatur, peccat nihilominus, 1 a illud malum apprehendit ,scilicet furarisiub ratione boni 'talis tamen conscientia remoueri, ac deponi potest vel debet, abse peccato. Unde non dicitur obligare semper, oe in oem euentum, ut sciboet recita conficientia, de qua iam dictum. Et hςo de primo pun L. In altero quaeritur. Utrum paena magis anima dicatur cruciari, vel illa in damnatis. Idest. Utrum maior consi entiaepgna in damnatis, sit illa ignis, vespgna carentia uiuina visionis ' Pro intellectu huius di cultatis est sciendum: in damnatis pςnam dici maximam tribus modis: primo, quo ad damnum,m sicpςna carentiae diuinae visionis est maxima, ut dicit Chr Uomus, quod nulla est maiorpςna damnatorum, quam priuari, σseparari a diuina visone. Secundo modo , pol acclip a limaxima, quo ad sensium, . scpςna gehennae maxima est interoes. Nam spiritum subesse corpo) i, inter esia, maximo a liuo, io
aspicitio, est maxime afflictitium ipsius ripiritus, at dςmones, oeanimae damnatorum siunt Epiritus: ignis vero inter elementa, oecorpora maxime assicimus est: er go, oec. Tertio modo , pol dicipςna esse maxim quo ad inherendi modum,puta, ga immediatius inberet, oe ita vermis interior costientia, cubi pgna immediate
ipsi stiritui inberens, dicitur maxima pma inter oes. Unde V dorus de Ecclesiastica insitutione dicit, quod nullapςnagrauiores pςna confitentiae, qua est in animabus damnatorum, oe in il monibus subdit rationem ibidem, dicens: mens enim mala co- fientia,
499쪽
scientiae bis δprie 'muelis agitatur. Et hςc de secundo puncto. In tertio cum detuis .ltiplex ccnscientia sigmento silicet laudab: is, GP appetendae altera uero vitupeflabilis, m detestanda: vidi n-dγm est, propter quid consitientia sit laudabilis. Mihi apprecnda, laudabilis apparet, propior rationes quatuor , filicet propter
bonitatem, puritatem sinceritatem, tranquillitatem; appetem da enim, laudab: q; dicitur conficientia primo ex ordinatione asse bonis id o bona. Secundo ex exclusione criminis, ideo pura. Tertio crurasine duplicitate intentionis, ide incera. Quarto quia fine vermis remorsione: hinc tranquilla uoc4tur. Unde illi boni,
qui bonam habi ni consilentiam in ordine adfinem, qui finis duplex est, quo , π in quo: quo dicitur ille, quo quid scitur, sic charitas finis osam operum nostrorum. Finis in quo, si licet qui scitur, sic olus Deus es nis noster, ad quem per bonam conscientiam , puram, 'ceram, G tranquillam deuenitur. Ex quo de bona haAtinus flumus loquuti conficientia, consequenter nunc in quarto puncto de mala, i cur mala dicatur agendum. Dicitur ergo mala triplici ratione, vel quia est coinquinata, de qua dicitur ad Titum primo e coinquinatassint eorum,oe mens, m consi temtia e quasi dicat, eorum mens coinquinata est quantum ad intelle-Eium, σ consscientia quantum ad assectum: ita quod intellenti virtus, σ assecliua sunt coinquinat vel dicitur coscientia mala, quia cauteriata de qua prima ad Thim. iiii. Habentes cauteriatum Urientiam , idest corruptam , praua cogitatione, maductam, malae concupiscentia igne. Nam cauterium est carnis corruptio ex igne, velper igne arita. Tertio mala dicitur conscientia, quia est
500쪽
perturbata, de qua Sapien. xvii.sem enimpi sumitsi pertumbata conscientia. sit verbum tribus modis exponitur. Primosic: conscient ia perturbata ex remorsiu vermis, proum. it seua, quia e tollitur contra Deum peccare non timens. Secundo exponitur scrcon cientia perturbata, idest inquieta, σ crudelis eius, qui non habet tramquillitate prsumit sua , ides extollitur alios asstgeri. Isaiae luit. Cor pij, quasi mareseruens. Tertio modo exponitur sic. Conficientia pcrturbata, idest eius, qui de perauit ex crimine, fmper praesumit sera soper se ventura antequa veniant, si jecit Cym, qui antequam puniretur a Deo dixit : ero vagus, m profugus uper terram: OB qui viderit me, occidet me. Ex his colligi debet mala confitentiam, tribus ostendi debere scibcet Deo,*hoe sacerdoti. Primo sibi ad cognostendum periculum flua infirmitatis . Secun do Deo, ad remedium a cipiendum, vel beneficium remisionis. Vnde P al. Tibi I peccaui: domine miseerere mei. Tertio debet ostendι sacerdoti ad quaerendum consilium satisfactionis, bene filium absolutionis. Vnde Lucae quinto. Vade ostende te acerdoti. Et hςcpro praestenti.
AN CONSCIENTIA AD INTELLECTUM,
Lectio CLXXVII. SI persunt adhuc duo alia inquirenda de conscientiae quorum
unum breohatis amator in praesenti aperiam, altersem vero in flucntem iransferam lichom Ex quo ergo multa de conscientia