장음표시 사용
101쪽
maris lentum . nec rimas anati Desectu ver= Phar. vi Sapueri huius cortex auhibetur ad Samerum Pintum praeparandum . qui ex ipso amaricat cum nota tali adstrictione , limulque rubentem contrahit colin
rem cum odore sulphureo. S ingrato sapore , uti olerumque is est, qui inino sis potatur. Boe yenses hujus iὶuctus corticem loco illius trun- ei adimiscent Saeuero, Hanatit ipsis dἀt' , qua ui maiorem aequirit avit ictionem ec amaritiem. Gleyenire & Iavani huius fructus corticem in tres q-tuorve partes divisum liceant, quem bacellis deducunt, ut rite siccetur, alioquin emm mucorem facile contrahit: Hic itaque inter alia aromata mill im castis aromaticis venditur, quae aromata adhibemur ad tales potiones seu Ruclainta, quae inserviunt levi MIlrictioni & restigerior Certamina saepius solebandinire, an aliquis ti os fruetita nucleos. Ii sep ati fuerint, in naturalem ipsorum situm rwnere muci, quod dissicillime, noen tamen extra potestate inere. Hoe semel a Ternarenti quodam Qui-ἰ aΑm inensii Gubernatori peragendum inponebatur, quem adeusabat, ipsum regionem Am molem tumultuariam secisse, nec ita facile pacare sese posse. Amboinenses rhizophori arcanum quaerimi edium ex tradicibus, quae ibrina truncorum suu crassorum ramorum armatim , supra saxosium decurrunt Iolum
ab una parce emortuae, ab altera vegetae eminentes,
aptarum anguli lignum gerunt secum & macilentiam, quod nullam eontinet pikguedinem , nec flammam commpit, uti ld Contra observatur in prominentibus A mari nistra & -ms Graecantis segmentis, illi ve.
ro detruncati vegetum purpureum, rubrumque exhi-hent lignum,uuod per fruitiata exciditur, inque usum B Iedicum conjervatur: Hoc expertum est remedium contra fluxum Cholericum, talesque morbos, qui exta me exoriuntur hile, uti coli ea est biliosa, alia. que a vi tormina , subtili enim sua salseuine bilem mox sedat, uti hoc observMur sal ciscere in istis aquis, in eruibus minera quaedam biliosa est solutarnunc in nnem Amboinenim ligna maris seu latis, Ite , & seminae seu parvisoliae limul in aqua conteiarant & propuIant. dic e ipsimim vires csu essi. caelores. Fructuum Oilicula contritati propinata contra abdominis tormina valent, licet potio sit amara, maxima cnim hujus arboris amarities in qua ossic, lis consistit, uti veri Grai ci in ejus cortice. Vetustorum truncorum exterior cortex separatur in lamellas sinuosas lagana referentes, uti id quoque in Metiosidero observatur, hie aquae incoquitur &propinatur contra diarrhaeam & dysenteriam. Maeas latenses Ductuum cortices adhibent ad debilem con. ortandum stomachum 6 adpetitum excitandum: Alii ipsis utuntur ad anguinis sordes depurandas de scabiem
Haec arbor, uti puto, a Chinensibus vocatur On- - . acii magnatum lignum diceretur: In provincia Finis et crescit in inperio Tij tu ad litus, ita autem multo major ca ac hisce in regionibus, ibi enim albores ob reunt, quas bini vix viri complecti possunt, nihilominus tamen inteme sunt excavatae uti
nostrates , rubrumque seu fuscum ipsarum lignum aluor tantum retrices crastum est, ex quo Cinnen. ct varin scriniaria sumiant opera, uti scrinia, cistas, postes pedesque sedilium, quum eleganter se veno. Ium, nodosum, nec facile rimas agat. Fruitus ibi ad magnitudinem minoris capitix excres ne, licet alii carinenses Ananam Onglis vocent. Ceis ramenses insantes suos siccis corticibus pessumant, qui per noctem inquiete dormiunt, & ex somno cito ex--giseuntur: Eliinenses in Malaeca lignum adhibent aliis Man: Mangi lignis mixtum, quod sine d hio parvisoliae crit speciei, quae lignum gerat per longitudinem striatum ci Dcile dissecatur: in incurvis
ramis anchoras minorum navigiorum sormant.
I N E N S I S Libor IV. cap. LIII.
102쪽
Hm humilis quoque avi r est litorea, cuiust n. cus est incurvus & sinuosus, magis tamen rei uspraee emi Martiati . Folia inregulari ni sol cantur ae vulgaris sunt formae, in utraque parte ob tuse acumi ea, quaedam vero superius rotunda suntiri qualis magnitudinis, plerumve sex septemve ml-Item Ionsa, tres ac tres cum dimidio lata, quaedam vero dinudis minora sunt, ac sibi invicem mixta, erasis cula, si eme intense viridia . inferne ex gilvo argentea, magisque flavescentia Aliis Durionis, a. poris salsi, ac plerumque exesa , paucis pertex avenulis, brevibus insidenti a petiolis, nodosis rugosisque ex ramulis provenientia. Flores plurimi simul racemosi dependent insur fimrum Manis,sorma caliculorum, ex quatuor sordide albicanti in ex lanuginosis lamati petatis, ad quorum
hasn quatuor alia, tenuiora & Miolacea excrescunt petata facile deeidua, caliculus vero restans forinam tum gerit, non autem colorem floris Anthos, saepe etiam in quinque determinatur apices. Fructus trex. quatuor quinque simul dependent in orbem, ac rere seisiles ex ramis magnitudine Nucis Iuglandis, sed oblongiores, tres quatuorve pollices loci , binos lati, ae per longitudinem domum gerunt acute protuberans instar erastae gallinaceae, qu od plerumque totum per mi fructum , excepto quod in inferiore parte, ubi socius magis compres sus est , angustius sit, unde & hic mictus sormam oblongae nil eae obtinet. interne obductus est crasso. sun--so. & seco putamine , primo viridi. cem suseo seu obscure divitici coloris, glabro ac sere splendenti, sub hoc lento putamine oblongus reconditur nineseus, peculiari obdin pellieula. siabstantiae siccae instar scurae cichrae, quae satis dura est, acerba, &am kngemis saporis. simus fructus adeo levis est, in Dinum suberis esse quis putaret, ct Oh lentorem disfieuiter dissecatur, sonitumque edit, si conquatiaruri Trunci cortex ex obseure flavo mi te russescit, empie lubilantiae quam maximae lentae de pili,saer Li. gnum exterius binos digitos crassum est , album, de pilossim, restans para ex rata susca est, in ' tussis truncis nigrieam, satis dura, selida. & gravis, sim que serram admittens, quod albicans externa pars recusat. Prope radices pinas quoque plerumque ferat alas, detruncatusque stipes novos emittit ramu.
Anni tempus. Augusto floret, fructus mature uni septembri oc octobri. Licet haee proprie fit arbor litorea, in vicinis ea. men ipsi montibus aliquando crescit, quidam pecu
liarem ejus volunt esse speciem terrestrem, eum altiorem dc rediorem gerat truncum a et luxuriantem magis comam, alii vero putant aves ejus fructus comedentes inpius illos dimittere ex rostris, ae praesertim tali mocis per vespertiliones propagari in terra, in aliis enim locis haec quoque obcurrit arbor maiores gerens trustias & truncum, ae proinde primo in. tuitu ab Amboinensi distere. um itaque Oeeles terrestris ad horae distantiam a litore remota Crescat, meliu est, ut peculiarem dux tacitamus esse speciem Malalee Ai &Am inire Runum Latimuri vocatam. . Eius truncus est alius S rectus, in diametro binas ulnas crassus.
Mus solia sunt majora & rugosiora , a quinque ad
DB ii meis era lage strand brum, de sum vis
103쪽
96 HERBAR II AMBO INENSIS Liber N. cap. UR
septem polliem longa, tres digitos lata, rubra, du- dris Ner bis d. IU,-d, vanonderen in reu, Enra, subtus incana, nec magnus nervus directe per de grωte guat nis, regi deis de m fen. D. medium transit: dius fructus sum breviores, latior vruriis et Hrter, bmder, en rimere. Net dius ire & rotundiores: Lienum parum vel nullum gerit Menos Mein μοι, Θυ . egi , re langdradu be alhamum, estque fusicum , solidum, ct longitudina quaam tot mo)benvian Hemesciae pen, he eιν Druar. libus pertextum fibris, aptumque est malis minorum vigiorum, licet admodum ut grave. n. Latine Atunus Litorea. Malaice Naam. D V Lato Atunus Litorea. Mesem Atun non quia magnam cum istis arboribus perat similitu- Laut, ni et in dat lagr te gel emo mei die --αdinem, quae ambae in primo descriptae sunt libro, sed bres, de Re Dyde in 'eerse Mein Hebretenon, maea fructuum usu eum ipsis communi. Uerum nomen bet Lebrv uer QMNen mel desalve gemere. DenMalaiense eli Dungtir. Ternatense R dierem , Ma- regio alia clen navim is Dungur. Irimavis Roere cassarense Lumu & Lano Laris. Am mense in L - mu. Maccosta ars Lumu in Lano Lano. Amboisses isti mora Rurun & Runtin. Hiloena LuIun. In insulis Lotimur Rurun en Runun. op Hiro. Luiun. D LXυlasens s Sutilamu esse putatur. Auloe Blanden tori het C r Mulam o udo. Deus. In cunctis erescit insulis Orientalibus,&γ- Pistata. III Musi in ine de Oollerscia Glanae j, entissimum in planis, arenos . & sterilibu litoribus, in mees Mite zandio m umere standra, duar ondis quibus lapilli sunt copios, species terrestris raro ob- ueeneste en ge Ut 2 De Lan Morte vim a retam
Gur. 1 us lignum est durum, honum, ae durabile Gebruix. Het is em Gra, mi durabes fetit. tam ad aedificia quam . ut naves, serraque ac dolabra tot denserue - ola buxsbowur; ιaat tu οὐ δεον d. optime e a horam potest: in Amboina vero quam rara βι f metam πιι M-Henr vis, men han in .es sunt Hus recta segmenta, unde & navium costis tan- rinig regie daar van hebrare, en diem aduenin intum inservit & ia pangatos ex ipso formandos va- iust item van Vaartvvgen, en om de Hrra rumen duariet. In Celebe, ubi ejus trunei sunt crassiores & rem van te ma . in Cisbes, Gar o dutir re retur Doctiores , postes & asseres ex ipso formari possunt. 1iam is, Lin 3 n satin en plan Mn duar ean te Men. Am inense est quoque magis nodosum, nec facile Πet Ambo insete sim est arriger. enIebetiri niet Egi, finditur, unde a manubriis instramentorum optime dier veri het to Itielen et In gerere banen Mer
Fructus cibo inserviunt, qui ex erudis contusis pi- De umorem morden tu de os , die men van ratium scibus cum aromatici, qui liiisdam herbix & succo s i. Re apte vimbo Ut e enim scher rodem eu Lem monum praeparatus Gobo vocatur, sed non aliter At Cozolio noemt, , oK andos nisi desectu verae Ar ni, unde oe nomen obtinuit, niet dan is obre , en in pluvis Dan se rene Atun,
quae dum, siccae . de adstringentes res crudis hisce v r Mn hera den naam Mes, vel e barde, meutris.& acidis mixtae piscibus adsumuntiir ad intestina con- hende, en credime cinxem, maer diι raa d en 2vur taxa brianda, acoremque cohibendum, ne tormina ex- geme o reten in timemunt te verseram, en de tutirta citet. M Ddmcingen , datete g en Di in et Iaee arbor in omnibus suis partibus sicca est & Deae in aue a1ne dolen is droeg en ramistria adstringens, sed fructus substantia mitissimum in u- Lmile. mres O been van de et ruini te bisur ειγε ιιι sam voratur ad decocta , quae contra Diarrhaeam di decoctis, die num tegen den tio Ιου tu mi nuriam Da fenuriam praeparantur, vel parvis e iam misi tur Debere ι , of men Melete ander de hisene broodsuum panis seu iis . Ula voeatis. aestrisque exhibetur con- Ulia genuam, en se set en ta reten, in placitr
in eapite de Sam examinari potest. vulgus quoque in Lapittet Man Sagu. Hri gemeene vo e eeten ora nucleos diffit modo contritos loco condimenti seu de beessen, maresens Murremen in ad erhaiae Ati F. Atriar, Meastan ad pisces, quod tamen Europaeo non Boca n, en vindico, 't up ἰχ-strem Et replaansuem gconducit stomacho. mel dient. Si mami huius ar----..conquiri possi int,su. IIaar men Droine sigmano aan trest, is diu his aseum imorum cor adeo magnum est, ut ingentium I, Gy men rores, ook - grost te ι artuum, etiam navium gubernacula ex ipso formari possint, a ur van Dracen han, - at Ἀ in zH--ἡr Ner etirabel quum in aqua marina quam maxime sit durabile, iis, Mnaar, en niet Murt is de Lan Oorte an men grave, nec acile findatur: Ex terrestri specie mali mylen tot kle me Vaartu1gen hirnen, om diatre regi Dan minorum navigiorum formari possunt, quum rectos mon mei μι molite spina ovir es ne sul erat trun os, albastiam vero exterius diligenter to - a emen, m da ro u me ι men gemeenti Oude Rumendum est, unde vetusti plerumque eliguntur inimi dis UI alto 2 n, en Maar van Vbυγ- si onte decidui, quorum exterius computruit lignu1r. toste bovi vergaan ii. Apud Macassarenses vulgaris obtinet usus, quod ex By de Maccassaren is beι gemere Ut desne os enis rinis nempe hujus arboris ramulis dentiscalpra sor- oms tond- res te ma re, deuke stanti renamentur, quae ad unam partem parum contunduntur u amat metende. τοι deforme Dan em pene estD, 'tin penicilli formam, quod non tantum inservit denti. meit nisi altem dient om de tanden te tua veren, marbus depurandis. sed etiam vi sita adstringente i s opa mel zyne adfrutis deteris te hevest seu . te viis nspirandi , si ex viridi nempe ligno sint constructa. ait M van set roma Nut re Mi et . De suo astia jus eortex adhiberi quoque potest ad Oebat Papeda, men sto gemo en ιοι de Oebat Papeda, bet mel a dia. quae sepius memoriata su t. v viis gemam D.
Tnbuti Sexagesima Tertia De Bie- en resti esti Plant
104쪽
ARbor haec ma ara habet adfinitatem cum Bim
tangora seu C u Maria ejus vero truncu mul to drevior & tenuior est, ita ut vir ipsum ulnis complecta possit, magisque in altum erigitur. O tex non ita profunde stilius est, nec adeo nigricat: Rus ramuli hunt breves, crassi, nodosi,&tanquam ingenicula divisi, vetusurum vero arborum glabri sunt.
Trunci cortex crassus est, multisque verrucis ac Pun.
tulis notatus. Folia ramulorum summo insident di. na sibi obposita de oblique cruciata, illis Bintangstrae limillima, vel paulo maNra, crassa quoque de scabra instar corii vel membranae, octo decemu ue pollices longa, tres cum dimidio quatuor lata, bubrutunda, quaedam vero hisda, nec ita glabra illis Bintangstra, loco enim subtilium & parallelarum coitularum haec multas gerunt subtiles intricatasque venulas, quarum quaedain rectiores sunt, mappsque protuberant reliqui , ae rugosum constituunt folium: Nervus medius ingens est, superae planus & sulcatus , insone trigonus & maxime protuberans: Petioli breves sunt ocerassi, sisue rumpantur, lae aliquod spissum & flavescens, aliquando rarum, exstillat, aliquando non. In nodora ramis post RIia flores proveniunt solitarii, quivis vero peculiari ex petiolo , multo minori illis Capitula flores sormantia sese aperiunt in bina virides & conchae-formes siquamas , quibus perula sex albicantia insident, quorum tria sunt majora, & extrorsum flexa, uti in Bintangora, odoris debilis, medium vero spatium repletum est hrevibus albisque staminibus, antheras luteas gerentibus & in laneo Ianupnosis: Singulis vero in ramis unus alterve tam tum simul sese aperit flos, reliquis capitulis clausis. Fructus raro conlpiciuntur, ac duplices ipsorum servavi differentias. qaidam formam havebant illorum Bintan rae, sed minores erant, oc rugosi, esii
vero Chlongi erant, ab utraque parte acuminati, tres
pollices longi inllice crassiores, primo pallide nave-
Leentes instar Ochrae . vel maturorum Pyrorum. Submolli putamine insens&oblongus reconditur nucleus, exterae ex viridi nigricans, ex dura & scca formatus substastia instar nuelei Bintanstris, qui per inniue
dinem in bina inaequalia segmenta divisibilis est, putamen. vero resertum est albicante dc viscoso lacte. Unus tantum frictus in toto conmicitur ramo. Huius trunci lignum ad oras albicat, sensim vero interne magis rubet vel purpurascit, meditullium v ro seu cor ipsum ex susto rubet instar carnis fumo induratae , es ea trunci inferiorem partem, ubi aliquando foveis excavatus est, semper magis suscum est lignum quam in superiore parte, ubi maxima ex parte albicat. Fuscum ejus cor lignum gerit solidum& durum nec ita nodosum quam in IIartahul sed longitudinalibus constat fibris, unde & facilius tinei pm cst, circa radicem truncus multos quoque emittit surculos, praesertim si incurvus decumbat . ibique sit bdiosus. Mores Novembri observantur ec Iubsequentibus mensibus. A. n. Latine Lignum Gatiorum ab ejus ustu, qui dam Malayenses arborem vocant Cinnbais micte. h. e. unifloram, quum unus tantum alterve flos simul aperiatur. magis tamen nota est Ambolnensi nomine L Ian IVaran, Lesan Maeean, 6: GIO Wbran, h. e. L
. lan seu Cavorum lignum , cum soliis arboris II aranseu madan, de qua in subsicquenti libro, seu proprie B d εHis Lotan, quum Amboinenses Bandam Ira
ran vocent. In L timora nominatur, sed erronee,
Latiassu, h. e. salsum folium, quum imi inpositum strideat, quod proprie verum est de Nio Acida. de
quo supra capite as. Forte hane pro litorea hanent Lau n. Tematenses illam vorant ritumagunto h. e. longen Lotan, quod nomen commune est eum praecedenti Mart . Boo manensibus dieitur Afuttaluere seu Mama e , h. e Murium timor oti su sequentem rationem. In Doerone TasM6x Lalan Birauer vocatur Ob similitudinem Bima dira. Tom. III.
105쪽
Ag HERBARII AMBO INENSIS Liber sv. cap. LV.
iactu. In ipsi raro Geurrit Amboim , ae ibi in litora ora, requentior vero est in Ceram. Bomia, di muro- , non tantum in litore, sed etiam ab ipso remota ad lapidis jactum. Uyiis. F evin ligni cor adhibetur ad clavos eos ex inso formandos ad Corre Corren , aliaque maiora navkia apud Ceramenses ει Bonoerenses, ista inusta alia conquiri potest Loiana, durum enim est hae lignum & durabile in aqua marina. Cormae cistarum de si riniorum ex hoc itidem formari possunt, si rite sit secatum, sed aliquaUo poliendum & frieam dum est, suscus enim color alioquin facile in cinereum & pallidum degenerat. Bonoenses folia vel virides comburunt ramos in aedibus suis vel novis exstructis hortis, ut mures pellant, qui per stridorem, horumque soliorum strepitum ac per ignem terrentur, non tantum enim instar talis stricleat, sed sonitum etiam di ictus quas edunt.
In Risphii Ad Mice hare adduntur.
Itane compara arborem cum illa Hist. A . pari. 4. Fig. m. ibi descripta sub nomine Therissem Portueallim Ponnaeo Pequens. Belgice peti G-- m, ubi ipsi fuscum tribuitur lignum, e- esque frix s.
Amor Palerem in tres dividitur species, in binas a Rbor Palorum uind eer eli in dris Mortem, te e
mas habetur, pluribusque exsurgit stipitibus iustar en - --ου mannesse gel den , ensebist meim res uticis, quorum vero quisque cra iciem persinae M' flammen geesse een str=. Geb Ured itare ro dra, aliquirit arboris, isurimi autem non ulcra crus crassu' em Formeet bomi, sich de meese -rden nisi bouenerei sint, non tecti sed sinuosi, nec multum supra rad, Men os oe αλ, nisι rem, mar πω bo Q, en meteis truncum formant, qui aequali & ex einereo ruta ver boum de mortet ren flam maiande, mel ten reo en ducitur cortice, qui in quibusdam finditur locis, uri do Π u en res choroebe deu, diezubiis red rhi quoque trunci aliquando sulcati & angulosi sunt, Abuferι, en de si me nosti rami Gomo retense. ita ut G lavos mensantur arbores, quas rami ac Me t, zo dat monete v in Oriavos Momen et de ramum, folia oti las iiiii odo etiam referim, tenuium VCN ra' maiar na de to en en Haderen eenigransrgetnen. mor uti eorem ex viridi & fusco mixtus est Colore, ac doeb de ADtisse Dan de dunne lauen ii Ut do grois noer lonstitudinem striatus. en bru-n gemen ι , en in de lingte Mat xvir te . poli, per ordium longis in ramis locantur septem, De bladerm saan nude in oen teten mavandore, Oeem, ac duodecim in una parte non d Iecte Ol P aan de lataeensIte taure , μι raten, lien, entis ιν sta sed plerumque oblisua oc alternata, sunt Vcr. aan eene 2 e. aan de meesse nisi regi, marshuyns non ioneiora illis Guaravi, septem, octo, & mVem regem mathiander. Z Un nisi largis , On die vanis stllem iis, binos lata, in vetuistis Vero α hum- c avos, amen, acti, an nrem dumen Iung, tuo. bonoas breviora sunt, scabra, multisque Do- breia, Oct aan da oude enumebteramnae Ita enumismi, ic parallelis costis pertexta, unde & contracta re orter, IU, mei velle parestiti ribben d rs dorere. sunt, nihilominus tamen glabra, spieudentia, S Ob em, en daar Gorge frons, niet te minglia, glimmen-
Flore, illos Mangae reserunt, sed sunt m ores, Het blaeizel gehu dat van de dilangas, doti is o Ionat, enim insident racemis pedem longis ci ultra, ter, viant let favi αin tro em viri tam en meer, Qui in paucos minores dividuntur laterales ramulo z die liun in crinee Mide ieelant ertamen. I hloen espicistuli vero sunt pusilli & eoncavi illis talii conval- un hisen en bes, tri Lilium convallium-Mo. tium vel D acanthae limites,sed minores, minusque -- men MIM. Oct urender en min Mι, at vini vafex quinque brevibus scarmati petatis in orbem p orte bina et, die in ren irineslaon, blae .lvit maneo. sii; pallide albicaartis, in horum centro quae- leur, binno ettet men eue0 e .leem vestre se uer . met iam' parva adparent albicantia stamina, in quorum em vom lane in . de Midden, et ar Ut de Druehimedici capitulum viride conspicitur, quod in tructum inta. Iset 3t in Note 8er en member. en unexerescit. Horet Novembri dc Decembri, storesque Moeria ris ι li et mia, σι been 't ervio da nisatum Cinnamomi spirant odorem, licet per aliquot in bras gelaegra. De muraten tangen aan devo ciem. die, in aedibus fuerint depositi. Fructus dictis ex ra- δε tresen agrare mala der, in degrtatis vim Mer- gelsi emi, de ent sibi subpositi, magnitudine isto rum os de mihi van Bori, te Geten, dare drie tomens in Mopeti, seu fructus Hori, per res nempe Alcos in zo τροι deelen veredeeu, eers Nee Woen, daar na gere tot nati. divis, primo pallide virides, instar enu- daar bimo vind men eris viriιυ -κactile Dris, o ciea. ἐμ
106쪽
cleatqrum Ricini leminum, ex soliorum sapore concluderem, esse hanc artrarem adfinem Seuuliaria δε-
Ejus limum durum est, grave, ad laete purpureum ad uens colorem. intricariam valde dc osum.' ertim vetu: Orum truncorum, unde caesu de fissa
difficite: Quamdiu autem frutescit, ritas trunci sunt recti ec longi instar Palor i , nihilominus tamen i sorum lignum est durum & laete rubens: Amores hae
detruncatae novos emittunt surculos, quorum tamen inmei raro crure sant crassiores.
Secundo, Arbor mi dirutu IaribIia truncum quoque gerit altum dea sinuosum, ejusque solia nunc sunt o posita, nunc altemata, a scx ad novem pollices longa, ultra tres disitos lata, glabra, firma, dc in brevem
determinantia apicem, bubtiisque crassis costis don ta. Flores ex similibus racemis excrescunt. verum
adeo pusilli sunt, ut vix ipsorum forma dignosti possit, sunt enim potissimum ex viridi lutea capitula instar sinapios seminis, hisce brevissima insident stiminulatastas antheras gerentia. flosculi vero petatum distingui nequit: Fructus huc usque ignoti sunt. Tertio, Arbor Palorum vim. truncum gerit satis rectum, maris crassitiem ad Iummum habentem, qui undique fere ramis ci ramulis cingitur. Folia sunt solitaria & inordinata, brevissimis insidentia petiolis, ta ut sere sessilia sint, plurimorumque pars inserior
surtum elevetur, septem polliem longa sunt & minus, ultra binos ista, in obtusum apicem letinentia, subistus multis sinuosis pertexta eostis. & contrita nullum fere spirant odorem, vel habent saporem. Ex ipso. xum alis longus ac brevis provente racemus sunra ,- fidus, quorum quivis quatuor vel quinque Ohlongos sustinet illas los, illis Torminalis quodammodo sim . les sed breviores. Fructus quodammodo convenit eum illa Catuae vix binos pollices longus & unum Galliis eu, exr
tundo parum angulosus, sub tenui & molli pellicula
quatuor oblongi reconduntur nuclei, digitorum in. tar locati, quorum quivis tenui obducitur pellieula substantiae siccae & virescentis, quatuor suis apicibus supremum acutum apicem efformantibus. Arboris cortex succosus est & crassus, externe libgricans, adeoque firmiter ligno adhaeret, ut vix sepa-,ari possit. unde tam diu crassis contundendus est sustihus, uonec dissiliat: Lentus cometa ae ligni mucus cutis pruritum excitat, fructusque plurimum a vespertilionibus comeduntur. Ne n. lintine Arctor Pularum , iuxta Malaienseriti ab ejus usu. Amboinice in Hiloea Teis, in Ley timora M ain, Hy-miel, de Italia mea, quibusdam
vero Amiten ab atro soliorum Colore, quod nomen
pluribus competit arboribus. Dinae Priores species distinguuntur cogno ne parvi soliae dilati liae. Teristia proprie vocatur CHu Bela Bam ob nigrum coriis cis colorem. Π jensibus vero A -- , micul significat nigrum lignum, quae sorte species est alius arbitis ipsis dictae Ume . iactu. In saxosis creseit litoritas, humilibus in silvis de in montibus, ubi lapilli & carex inveniuntur in lineis ventosis ad silvarum Oras.
M. Longi pali huius Iinni pedem crassi ac tenui.
res magno runt in usu a L palos . ex quibus piscinae formantur, hi enim acuminati planis inponuntur litoribus in triangulo, vel tali mrma, qualis desideratur, hujus enim duri ligni acutis apicibus saxosum solum Deile perforari potest, vel si nimis sit durum, se reis prius instrumentis perforandum est. Hi e itaque minis palis undaque innectuntur mattae ex filia arundine Miae Seroe cluta consectae, ita ut scpimentum referat, cujus apex hortulum refert, quod aedificium seri vel proprie Seroe vocatur. Hi pali ex hoe eli. iuntur ligno, quum durum sit, atque in aqua marinaurabile. Ex cratiis arboris truncis aedium postes sor. mantur , ex tenuioribus vero ejus ramis erecti pali
pinium corbium Brebo et dictorum, nostratibus vero Ba dieres votatorum. Longi hi pali tectis etiam inserviunt. secures vero quam maxime perduntur . si caeden. do non adcendatur ad venarum vortices, qui nodum formant, ac vitari debet. Tom. In Servi ι da ge lae raden xvii Ricinus, na des via van deuaderen ratae men storde elan , dat deeten Dom Ut helm pectu D Dan Scutellaria secunda.
107쪽
sebi hoc yri labricantes tanta copia hoc petunt lignum , ut Vix ejus ulla supersi arbor. purati tertiae speciei manci .aedium palis lasere,unt uti & palis Serie. sed in aqua marina non stadurci,iles sunt ac stiae. Cuju onerantque facile teredinem Temela dictam. Ipsius mucosa tolia contrita & anthracibus inposita optime maturationem pro movent, ulcerumque purulentiam tollunt. Pati Siri Bulpata truncorum ad memoratam Scris ex. Gietionem durabiles quodue censentur, licet molle ac lacteseens siit lignum, quod in aqua marina tamen costis non est obnoxium.
1 N RNs Is Liber N. cap. LVII.
SEPTIMUM. Vertfolia. Sappes Latibadi.
v ENU. Ea duplex est , una & rubra; Alba seu latrusoua magnam gerit adfinitatem cum Restiaria Irima, subsequenti libro descripta, ita ut muluhanc cum illa con undant, ae eommum indigitentur vocabulo Savor, magna tamen inter illas observatur differentiet; -ti is enim ingens est arbor, mis us solia illis Remaria neutiquam respondent, fructus etiam inaxime inter sese differunt. Elu, solia sunt oblong reminata I ecto-- que pollices longa, tam lata, in serius latisima &maxime rotunea, brevissimis inii dentia petiolis, alte natim ramulis inposita, majorique numero quam in Restiaria, superne obseure viridia, inserae incana, ad tactum mortia ae fere lan nosa, ad oras non1errata nec sinuosar Magni rami persecte sunt rotum
ei, sero obducti cortice, qui ex viridi & fusco v xiem tus est, ac ritius punctulis maculatus instar illius Restiariae, cujus generis sine dubio I errisina est, sed hie locatur, quum ejus lignun ignis inserviam rius flores sunt putilli dc albi: Fructus sunt baccae uti sub.
Umum est molle, album, leve, & viride: Cortex nus viridis facile decorticari potest uti Salicum, gratumque, scd debilem, fundit odorem, sere instar Iinacii Liquidae, qui ctiam percipitur, si ejus rami
nora & angustiora gerit folia, sex pollicos longa, N. nos latae, Iuniora vero octo & novem pollices sunt longa, tres lata, amplo ortu incipientia, ac sensmanguste & acute des nentia, non serrata, superae in. teme viridia, inferne albicantia, non lanuginosa, sed glabra, multis pertexta venis transversalibus, oblique admodum decurrentibus. Singularem habent characterem, quod una nempe ipsorum pars ad petiolum semper longior sit altera, inferior nempe. Nee tresperum nervos ad petiolum concurrentes uti Remuria: ramuli sunt longi, flabri, & vi, seu ex meisruleo virides. quibus folia inordinata insident. Flores brevibus oracemis progerminant, qui pum. B α Abi sunt, hos insequuntur' baccae ex rotundo planae, plurimae simul conlectae, magnitudine Ceras rum nigrorum, sed planae&eomprellae, a superius m. vea inprestae, loco umbilici, quaevis vero piis, insident
108쪽
dent pericarpio, nigrae sunt,& tenui pelliculatu . in tres sureos divisae, intus tres nuciei sibi adcumbunt in acutum desinentes apicem , si eca medulla seu flava sarina obducti loco ramis: Facile in partes disse cari id dividi possunt, ac quaevis expallido de lienoso componitur putamine, sub quo nucicus planiusta rufisus reconditur, durus, niger, & stilendent instar CLmicis, sed tenuior est, haccae vci' integrae rugosar&siccae videmur, ac plerumque sursum elevantur, maturetcunt vero Augusto & Septembri. Maxima autem differentia in ligno consistit, quod la rubra specie multo solidius do gravius est, ad oras album, ec intus laete rubos, tignis inutile. Ambaei cies in humilibus crescunt collibus, virgultis, ac desertis hortis. Hanc vero prcssmetatem habent, quod soliorum pars adhicans semper vento sit obpos. a , ac proinde e longinquo alba adparent. unde ectuum o nuit nomen, enim Laulmi Hiluem si a denotat- Leytimorensibus Sappar. J q suum obvertit solium, hinc & suppes Latibuli talis denotatur homo qui variabilis adi nodum est, ac semper optima prodit vecta coram illis, uibus praesens est, quum ab iis recedens eum aliis sol crudita communicet.
Nomen. Latino Vertfvia, iuxta Ambianenseae Hi- locnse Sappia Laul adi: Malaice Clu duo Bab MI, dic. folium inversum ob dictam rationem. L timor n-ses in Amboina, qui non adeo curiosi sunt ae Hitinenses AEthiopes, ipsam confundunt, uti dictum est, cum Restiaria pruna, utrasque vocantes Sappar 6: Sap- par LA rLLstetur. In Amboina incurrit in Hiioensi regiones equentior quam in Leγtimoreas, ae praesertim rubra ejus se cres. Usur. Lx trunci, rectisque ramis Totarzen formantur, h. c. pali, a: uu ac ex Resiaria, ambae enim
sunt arbores rectae dc teretes. Mulierculae admodum
detestantur recenti odorato cortice; siccus enim nubium spirat odorem, quem cum aliis odoratis soliis ac maesertim Don Dillam conterunt, quibus corpus ac vestes inter lavandum fricant & obliniunt: Aliae solia et eoi vicem simul conterunt Miniscentque tenui Ur -- pulta Bκbore dictae, quae maeulis naevisque laciei tantus inlinitar, qui inde disparent, cutiaeque glabram reuunt. Hie cortex eum veteri i& Siri Banda masticatus, ejusque suecus deglutitusδm thensibus tan ram ec claram reddit vocum, quum ex ipsorum m re diebus festis per aliquot noctes tantare debeam vespotius laeti mari: Hic autem cortex ore masticatus multum provocat salivam, ac spumam instar saponis excitat, haud tamen irueris est saporis, qui cum i vi amaritie, de adstrictione junctus est, ac proinde detergentem possidet virtutem. Siccum busas a boris lignum Deillime flammam concipit claram, unde dieinis sustivis adhibetur ad combultiones cum ligno oboris , diciturque regium lignum diebus regiis esse commmmdum. Rubrae speciei lignum, si cx xctustis sit cruncis intus laete m. hentibus, durabitu est ad aedificia exstruenda, unde sic ab Hiinensibus aedium postim ex ipso sormantur, in ipsis etiam solo tirun putrescit facile, unde dc ad inferiores aedium parte, adhibetur.
o alum ad Lut. A. B. Veto ramam fractib- conspicuum reWaesentat.
109쪽
im HERBARII AMBO INENSIS Liber IV. tap. LVIII CAPUT QUINQUAGESIMUM LVIII. HOOFDST V K.
OCTAUUM. Mangium cessum. Mogi Manue M QBoom, Ute Latio
NUne cohortem adducemus arborum maritimarum, quae vitam suam ex & circa aeuam irratinam trahunt, quaeque vicissim ramis tuis nunc marcnunc litus salutant. Harum quaedam conirnuo aquae exponuntur, ac generali vocabulo Mani Mangi vocantur, quae in quinque generitas classes dividuntur, ae primo Mavigium segitimum est , secundo II angium easeolare , tertio Isatagium album , quarto Mangium fruticans, quinto Maium Ierreum.
Prima species iterum subdividitur in quatuor spe. cies, uti primo Mangium cesse , 2. Minus. a. Derta
Mangium e essem seu proprie Mungi Man omnium
altissinia est ar ria Alnum proxime adcedens, truncum gerens rectum, viri crassitie, qui comam gerit angultam, dc vagam: rius cortex crassissimus cst, ru.gulu , filius, di fragilis, inserius nigricans, supcrius plumbeus, ruccosus. dc interne rubens. Folia plerumque ad Iaurina adcedunt, ab utraque nempe parte acuminata, integra. glabra, firma, ct splendentia, paucisque notata venis, quae in superiore parte magis protuberant, ibique intense viridia sunt, in serius vero flavescunt, quinque & sex pollices longa, binosci binos eum dimidio lata, petiolis pollicem longis Insidentia, obposita & cruciata, aliquando vero non hunc observant ordinem; ramorum fiammo plurimum insident simul conlecta, caetera ramorum pars nuda est, meo a. oc sinuosa, ramique ipsi facile abrum.
Post de inter solia oblonga & acin eapita excre seunt digiti articulum longa, ex susto rahentia, quae in decem sese aperiunt apices , . seu radios, neuti. quam ample extensos. seu tantum dehisce ρο, imstar ealicis, in horum centro sese exhibent decem antista petata, seu stamina, superius bifida , intenset ea, non elevata, sed inter priores aptem sese sit. sentia, decidua facile. suntque ipsi hujus amoria flores. In hujus calicis centro oblongum poliis Ium, inserius ventricosum, suimus angustatum in. star ampullae . ex hujus centro fructus excre it, qui oblonga ct rotunda est siliqua. spithamam vel poemlonga , minorem digitum crasta , per longitudinem striata, proPe ortum rubra, Caetera ipsius nars ex fusi & obscure viridi colore vari da est, Iubmin. tiae herbae , sed sensim parum lignosae, suae intus album & siccum gerit cor, forma crassi nervi, quod a Ilebe cditur. Ilae siliquae maturae ex stellato deciunt calice, qui in arbore remanet, apice vero ter tam tangentes, radices agunt, dc arinisculas emittunt,ibliasue ex inferiore propullulant parte, licet etiam hae suiquae transversaliter terram tangant, ex supcri ore tamen ipsarum parte rassiculas emittiant, seleque erigunt. Arboris lignum ruisum est seu rubens, durum, grave, silcccisum,& per longitudinem rimas iacile a.' gens, odoris paludosi seu sulphurei, qui in cortice Ditior & penetrantior percipitur. Dcile autem fiam. mam concipit, licet sit viride, si per momentum tantum uni fuerit adpositum, de fumo inroratum, quando sortem concipit stam mam, magnumque emittit ea lorem. sed stridorem excitat & scintillas ejicit, quod in ficto tamen non ita observatur, cujus eaussa est sulphurea pinguen, quam in paludoso ac salso extrahit talo. Dum itaque hae arborex semeer mollibus ac pala.dosis crescunt Ioeis, seu talibus in litoribus, quae vi. eissim maris itu 2 reditu mine aqua marina te n uti nune liberantur, fune ipsarum radices plerumques Pra inrram nudae elevantur, ex multis quas nigris& rotundis eompositae sarciminibus. quae instar ner-pantum inmcatae ab una ad alteram ex nunt ar-horem. dissicilemque transitum caussant; s enim ex is prolabamur, ad dimidiam corporis partem paludo-
naam Mangi Manili, en die arm in vas δειν π grantererest: au emi In Mangium Legitimum: Ient re den Mangium Caseolare: ten creden Mangium Album: ten visedem Mangium Fructicans: tem urum Mangium
110쪽
so obruimur emo , sub hoc tamen semper durum barieso e rrens, viam in sinosumque reperitur solum, cui arboriam radiem . die me, de timenste en die ter n, Meriene infimant firmiter, superiores vero & laterales ha- mor en veri xyn, to dat morat aut ιI in Deurum raciem fungosa admodum ae molles sunt, ita ut corre en auri, dems seu Dbomen vere det flami, facillime eaedi ci disrumpi nossint, eumque hae arbω en empore sistrandis frand bina an m 3er em es
res suam archii sime sibi adstant. ma amque hujus maet Meamo ve 'inge dan -rtiam litoris occupant partem ad aliquot m. iliarium spatium, Mn en δε- mauander, ais of iat rene murus inu, ratalibusque intricatis radicibus sbi innectuntur ita, ut se men de aan dis Dde P γε aanc Mn, datio unam radicum congeriem constituant, hinc re onem nun tra minclen een μηροι sebist. mele piaarran amissam ab hac parte vix permeare possumus, sum ad roersu t, en meer, ver de m te mors pGDeren, minimum ad hesopeti minoris ditantiam, in Gibusdam rer nun aan 't drome laia kovi, 'τ εαειε vore de Inlan.
vero locis ad majoris selopeti projectum super has ders ni et to moelis 31, die daar oter Drt eu ess b radiem incedere cogamur, an uam ad siccam per- Aen, ali vere em Europiaan, et e later vi sunt hees vanveniamus terram, quod ineolis non ita difficile est, sectavieto. has supersiliunt radines instar hircorum, quum ropaei meliu3 norint ealceix incedere. Ubi vero diu morari volumus, pontes lignei supra Dor ων men lange hsen vind, mel mis eis istic has exstruuntur radices, vel ubi caenum non nimis nso eu errete martesen matin, σdaar δε-- est profundum, radices exciduntur usque ad durum der int te dio is, πι men de et iste en δειν tot o densetum, quod nostri milites in Cermensibus bellis haesen MAEI. 'tinuonM Sudaten in cera sorium optime ad diu erunt: Amores autem, quae diffuse in
arenosis crescunt selo. nudas itidem gerunt radices, sed arcte intricatas mox arenam Idutes, ut solidum occupent solum. Aum rempus. Non certum observat haec arbor flω- yiseri tithen. Met e boomen nu auctu mari Merem da. op em Eanigroia, hebben Mare -rtelo oo met,loot, maar in tu ren gedromen, en frax iri, nituende, vallepstra te Me m.
anni te ore, pro varierare in larum, hos gerant ra- der Ea en , en na Mare iacerae M Usomen. Optione ipbarum varietatum. In Amboina plurimum Amisinis heb M M mees tuo Moeren in de re .mar florentes vidi mensibus pluviosis, Ductusque maturos dea, en de rue vrxebten geten in October en Novem era
Nomen. Generale eunctarum harum arborum no- Naam. Den generais mam man alis do boomen is
Chinentibus xvir Deus. Haec mira a quota amor non tantum pluri- Plaari. De e monder0 e varo. Mom is viri allo nmum nota est in cunctis aquosae Indiae insulis, sed mees bH nt in adιe A tanden eoeum te Indi , m σε ejus species quoque obcurrunt in India Occiclcntali, et ne gis teu Uint meu in UU IM , Afrisa. - d. Afri ea, de septentrionalibus vicinae austratis regionis ' IVester - -- asse gw -laris eri. De res. Mis . Prima species in ipsa raro invenitur Am- Morte vert op Ambstina Let D Morini gremum, mariama, sed porro an Cerama, Manipa, ε er ne moris est Ceram, Mampa, en mero, ine σε monigiti mena in quantitate , in omnibus nempe sinibus de te meten in aue FNreu en Arre o. ar missimis. ω inanibus, in quibus mare est pacatum, plana sunt vinae franacu, insteros granum, dog tuis Udri; litora, paludora loca, inque iis ad duorum vel trium Meten Mur murr barde stren grana, en duar o et e pedum altitudinem durum saxosumque solum, atque Nar OUervis en Muige poeten mavit. D. Errete , gi ou i mare undis suis aestuaria formae. .Magnus Oseu Κayeli, Ost meus, Dar 't nisi essem vinis en modum sinus in Boracine, uri non tantum plana ac caenosa rige proia n, maar Vme rinioen Mest, is inamor.
sunt litora, sed in entia quoque flumina, densas in- beta mei cute , in Pen van dera Doman Mn 3m d M. primis harum arborum profert silvas in litore , undo Meis, uruar uγι men in lanea Darm homouarta ἁ Mea multis annis lignum pro meo petitum est pro ca- hraiahint v r 't L leeι molaria gehatat h. n. His stello Victoria. Magna Ges ιο insula promndis suis grostra Erland Geloto met etyne diepe imo en, is nisi finibu non tantum juxta litus amplis harum actorum artem Ia-s do strana mei Drada Moerin Dan derab filυi, Oe para est , sed hae ad ipsos usque montes vωraten, mar die ga tot Mn en im 't obregio. ereseunt, ita ut hae vallibus inserviant, quibus natu- xo dat dit de rarium vn , waar mese δε nas in driora hah insulas munivit in locis habitatis, ut facilis ad Lylando bem ara Menaan boreonda placitis, om bea,psas adpulsus prohibeaturi gematitin Ianden te istet tem sui. Hoe lienum magnam eum Alno nostra habet Gebrui k. Dit Hul NUι -I gmfue m Mn ora proprietatem , quum nempe caenoso sepultum Ioeo G --t, te meter at 't in em mores en m. durabile admodum si, unde dc aedium mndamenta hegraven xynda, Mer durrael iri Garam D talibus exstructa locis, hujus arctoris ea is stipitibus dammis vango aen, dia op etodonige grand saan, stemuntur, quae segmenta mortui viri vulgo voean- met ereparitem apte suum van Ot bourbetio, is ue tur. Ubi vero hoc lignum sicco exponitur loco, vel molen men d de mamen merit. Maar daarvis bovi in extra aquam eminet, facillime perit, magnosque, droge oona flavi, σbraten mater uitsee t. vergara verastas, ta pingues generat collas, ante omni autem te- rare sigi, gemim g Me, di is, vetis etrermo; mare redinem. quae fistulassitas per totum dispergit stipitem, e reria set 'er den Mor- rem Mer tus in, eis unae nihilominus tamen ubi seco ponitur in loco sub tectis, prpen dolor 't rabeeis bHM ver re p met ιι mn daam rasatis dia duratrile est, unde α non tantum aedium po- OV Douge, en ondo an, is ora rede In lai este, ex ipso somantur, sed etiam claustrorum palli, disren: dies meram nisi allem Isen viri tandi. duae qui in hisce regionibus exstruuntur in mareum com- nige ait, mar re Pallas deri van a uerbaηι δε modum belli temporibus, quum ubique fere erectae trasen, die men hire in dera in re suo Euandon hae amores ad manus si ni, palique isti supra temm De een eros teries in Ocrtet lyden, Mamur rem ire per ali in annos incorrupti manent, ubi vero se . eter videra regie bos men o eo Mna Neo, Moen aboen de sarde renis 'ren emerum , det M vore is cum tamvrat Blum, iatra annum putrescunt. Optimum