장음표시 사용
131쪽
Umiraetulum maris. Branat Tudong.
Si ersunt quaedam minus notae Mavii species,
quas ad antecedentes referre Potueram, quam
vero ab iis inuinam disserant, separatim illas me subiungere 2 describere inalui. Haculum . faris, varietas est Mavit orniciuati, sapra east. D. descripti, cujus binas oblema vi species; prima harum mihi dicitur Ceramensis, altera Am nem Primo ceram G truncum gerit haud multum crure crassiorem, nec viro altiorem; dux rami sese dividunt in plures nodosos breves ramulos, qui densam formant eomam. Folia nunc & plurimum scilitaria sunt, nunc vero obposita, vulgaris Branat sormae, saperius nempe subrotunda, crassa, scabra, ac vix notabilibus venis distincta lutescentibus ci parum protubcrantibus, sunt vero tres di quatuor pollices, a, hinox digitos lata. Flores sunt uti Minxit nutieantis. ex petatis Parvi albisque consti ucti, incurvis ci rugosis instar illorum B Ga Lacta. Fructus incurvae sunt siliquae instar Acinaeis vel Falcis, illis II Livii cornutivati omnino similes, sed magis incurvae, & apice sursum elevatae, digiti articulum circiter longae, calamum crasta, e . terne pallide virentes. interne repletae viridi penitus
medulla, siliquanam formam habente, quae sicca est, et in hina segmenta di Wisibilis: Arboris cortex nigri eat, muliisque elevatis punctis notarus; lignum estia in de molle uti reliquorum Drappat, quam diu
Si hae arbores copiosae de plures sibi adstant, non late sese extendunt sed solitariae ingentem formant comam, instar Umoellae formatam, quae Tudong -- catur , quamque mulieres supra caput gerunt. Cre it haec arbor talibus in litoribus, quae saxosa braculum inseruit: Si vetusta sit, Qus lignum durissimum est & gravissimum, in aqua Ain petens, lotis ex lata rum, in medio autem nigricans, sed raro obcurrite Ilinc patet non multum diiseim hane amorem a Dangis eo rutaro supra deseripto, tam quoad Mia quam fructus , atque disterentia potissimum hac in re sita est, ouod Imbraciumn lim maris amor sit solitaria, atque ninc extra classim reliquorum Mangiorum secludenda, in tali porro inracit plano litore, quod aqua continuo marina conspergi. tur. Supra memoratum durum tignum ram invenitur , dc ex Caybobbensium opinione tantum in solitaria ista obcurrit arbuscula, quae vetusta est,&in aqua
marina eiu decubuit. seeundo Amboinetas species truncum gerit non ultra suarum pedes atrum, comamque iude- habet extentam instar Pajong. χlia ejus m1xime a praecedenti disserunt, minima enim pollicem,& maxima binos triansversalo digitos longa sunt, unum vero lata, subrotunda, de ponamhilida, glabra, nec notabiles Grentia costas. Fru. eius ejus itidem non ita incurvi sunt, vix pollic longi, in longum desnentes apicem, lutei, ac sacile de duL
dore Iovi, vel Branat Tudong,& Plong Laut. Cay-hobiantes in magna Cerama illam vocant ripari, alii vero II alta Tuti Tube. Locus. In magna obcurrit Cerama circa Cay bbo, uti di in Lex timorae plaga Zephyrea in litore Ruptum, dc in litore Halons circa Iateri. Ufur. Ah incolis noxia habetur haee arbor, cujus di nullas gustant partes: Qua cortex contusius, ct aquae injectus pisces enecat instar aliorum Bori. Ex fusco uitroque ligno manubria telorum, aliorumque in.
132쪽
strumentorum formari possunt: Iavani tale eligunt ci expetii ne hiarum , ex quo tutoriun suorrum manubtia tomiant, u et anter nempe sit venosium. Fuicum hoc lignum aci trunci Planta quisque reperitur, quia in momaus sit, uti illud in Arbore Exeaeante seu Matra obcurrit.
HAEc quoque mappat species est, cujus solia itidem sunt crinata, bincri tresve pollices longa, unum lata, subrotunda ieu Obtusa, crassa, firma, slctra, de ecistis destituta, excepto nervo medio, qui infra acute protuberat. 9 ibi flavescit. Ramulorum summum terminatur in spatham ex binis soliolis sibio, , dc adcumbentibus formatam. Flores primo acuta sunt capitula, in orbem poli de floris formam exhibentia , haec sese aperientia in caliculo plurima exhibent fusca stamina. quibus deciduis, caliculus sese aperit in stellulam planam ex quinque radiis compostam . atque in hac verus locatur tractus eoni formam exhibens, vix pollicem longus, ex fusco ct viridi variegatus, qui florem it dem repraesentat, unde ab Amboinensibus suum obtinuit nomen: Rami sibi etiam directe obponuntur, saepe etiam quaterni sunt: Lignum satis durum est,
seia non magnum scirmat truncum.
Nomo. Latine Matinum meum. Malalee Ma Manei Bonga, juxta se in se I 'atta in an ses η n, quum ejus fructus fiorem referant. In rutae litore obcurrit.
133쪽
,U HERBARII AMBO INENSIS Liber IV. p. LXXI.
MAgna itidem Manasi ferrei obse tur specim,
qvie fruticosa tantum est arbor, sed non ita osum gerit corticem, atque in coenosita crescit istoribus: omnino similia sunt illis Portula. ae hortensis, sed amitiora sunt, subtusque protu berantem gerunt costam, siaporis Urati sal lique, sere instar illorum Petroselini de Mare clim. rius structus raro in conspectum veniunt, atque hinc inde unus alterve inter soliola absconditur io ma brevis Canophylli, qui latum gerit caput ex sex cibus sormatum . in quo illares tam inosi locati fuere uti in Camphyllis. Foliola in ramulorum sum. mo adeo arcte ubi inponuntur di conliguntur, ut totum obtegant ramulum. Nomen. Nullum aliud gerit nomen nisi Branas Gelang, ex quo As υgium Piscellanicum derivavi. Deus. In occidentali Raguais litore obcurrit, uti& in Lala. Uus. Ambo inenses ejus solia cruda edunt ad M. sian, aliaque piscium condimenta.
Ad Cous 36. Sarem haec pertinent. In Rumphii Auctuario haec adduntur.
In de vermeerdeling van Rumphius vereri diu 'erbrata u. Ulteriore examine binas Surenes observavi species, albam & rubram, soliis non differentes, sed si albae eortex incidatur, hic albicat vel pallide lutem seu
citrinum praebet colorem, siccus vero russescit. Rubrae vero special-- --ἀ-x et . at quemagis penetrantem sandali findit odorem qu que lienum magis rugescit quam prioris , ac torti rem spirat odorem. unde S praesertur. Alba species ex sauciato cortice Papedam exsudat, quae sensim in duro exsiccatur conos, pellucidos instar Cerasi gummi. Huius stultus in textu describun. tur nempe. oblongo rotundi. Rubrae autem speciei majores lunt ec pentagoni, obtusis constantes aras ulis, sed in quinque itidem dehiscunt partes, quae intus constitutae sitnt, uti priores. Rubrae speciei asseres Bataviae maxime expetuntura sinensibus, ad vestium cistas ex iis formandas, ob praestantem sandali odorem .inoue Sinam transferuntur , ut ibi vernice ipsorum I s iaci dicta obducantur. Cortex recenti insusus si uero, ncin tantum amariis eantem ipsi conciliat sapoream, sed Sandali etiam odo
134쪽
LIBER QUINTUS. HET V Y FDE BO ΕΚ.α Arioribus agens filaestribus Haridet e vari de overte vivilia
tum in nostram sernere notitiam, emi au- ante ken e unge omen, mant in verae ret 23 tem sumus, in Amboinensibus nolitudinibus ac silvis dia d. Ain me uitldoniram mm τυ eo gro Ger gelu multo majorem latere arborum numerum , quae ma- verberxen, en flos van mers de id avin omis natinera teriam praebetiunt satis copiosam diligentiae subse- ,evamen; gma v hera morsea ride viaiae Me mei sequentium nosti orum indagatorum. Atque uti nige morte Dor Dan eextvre de , m de Europea rem librum quartum talibus sivemibus arboribus, reten onbehende ge ante, die in Y -er massen, Misquae peregrinae penitus Europaeis sunt naturae, sic in- I ten letio, do milen ur1 diu TUAbste mei diremine Cognitae, quae in aquis nempe crescunt, clausimus, hinnen heginnen, die O 't ιιι -m menenent- se in hujus quinti primordio tales inducemus, quae, orieι--en noemi, ef nut em Indis M moeria in ipsa vegetant terra, ao peculiariter radici serae warinesn, mist mn, dan morige, inversiaide a amores vocantur, seu Indico nomme tenvera elu, en mere marianderen emige ho meretii quae non minus quam antecedentes in diversas ciasses iniera hebbenda stirae species dividunturi ae inter sese peculiares quos
uorum Primus est: Quod non erectum gerant l. Datre gem regis, en enlerae sam bebben, maritui eum. vel unicum, sed multis sese erigant surculis. Dele freminen I ramen gem en . is immer Euseu tot sinibus & foveis quasi obruti sint, ut tota pe- Qten in is lan x , dat meis gem fas m van flamnitus trunci facim di sipareat, uti & crassiores etiam duas acin he ennen san, MIn ora cedi aetas en ut miti
rami sibi invicem sepius adcrescunt. auri milius eren muroveu. Secundus: Quod ex crassis ramis pIurima flamen. t. Datra ti3t Mar di he tuu en Dela draden en vastra vel fibrillas deorsum dimittant, quae terram tan. lingenna, Menetenden, dia de gurde ratinde, inde gentes radices sensim, 2 tractu temporis novos etiam in in mortelen, en -uer ira rvruue san-u malen. emittunt stipites.
Tocrus: Quod lacte tuineant; quod tamen in plu- a. Datete τοι mesh un, die in de meese m ebadesse
rimis i moxiuin est. D. Quartus: Quod nullos gerant flores visibiles; sed 4. Datiae vera bisteriet heinn, mar de emubten D. Du et more Picorum prorerminent, uti omnes ad- men moret op de manser, in V en, MU M MaIι -- fino sunt sycomora, atque hine apud Veteres sub no- m n uyt de ma schat Din vo Sycomorus, en δε--mine plaus Indua ,scriptae. by de studen otiaer aen n m van Ficus Indica bes,e
intust Quod ipsarum stata. ae praesertim ho- 3. μι - aan hare bladeren en der MIver ondesarum pars insertor in coitarum interstitiis peculiari mo- 'de de pisareten ι eben de rib en op em byetondere in eo venulis cancellatis si pertexta. nire, Ut lone aser es raιγιν' 1 dsomoe en Σiat. Prima itaque mecies est Varisina latifula. suam De eerse Morte is ae gros: blaein o latifolia, L. hoe in eapite describimus, quae ar r est vastissima, in Δι eapirtes beseboum, ,3 videia is em Mere grista in regularis, & ample extensa, quae mox supra radi rem, quos en mod u Rebrera, frias bovem dem-eem variis sese extendit stipitibus inllar plantae, quin teri, meι verscheide flammen , uγι prudenda, rum quivis truncus non est rotundus vel aequalis instar mln em plante, mer sum v ni eo rona en e fu, ob aliarum arborum, sed mite gyris & foveis inflexus, Mn andere homo, mar usederin mei tu lin m FN. rarissime autem solitario excrescit inmeo, quique ten minissen, en zelam vind men iam mi eis enhelas
ex variis eompositus videtur minoribus sitIntibus, ta flam, die dan nu es Di vela fremen Dona gre etenti quoque moclo sese crassi obferunt rami, & ubi sola te xyn, ta os de data talien Mn invitandaren. tangunt, conerescunt, ita ut naturalis sit species in- daar mabanderen onmoeten, ta Δι o is eo n conditae naturae dc luxuriet, supra enim intricationes ita ebl af Aetet van olle vitia id en o Me, Matheid. istorum stipitum de ramorum, crassissimi horum soli- iratio boten de vermerrime vin temetae ammen en ta .rarii plurima emittunt filamenta deorsum navigiorum lan, M sminen de diame daar van, dis evidera Raan, si lamentorum elisitiem habentia. sed magis cc πος vela draden na benedo, in de diate vin trisaris , rariora quam in subsequenti parvisolia specie, quo- doco deis en m xer, dan de tostenda itie larigerum extremitates bifidae sunt, atque horum singula Morte, mirer rimis teuens in a. Dercieti, eniterum bifida sunt, donec terram tangant, cui parvis der zelver deder in a. , tot datete de Mede raim. infibrillis sese infigunt, adeo fimiter, ut initar chorda- dari malaneta barar met Hone moraeuies eas, en Ilaiantum tensa sint i haec filamenta autem ex terra suum vosU, ais em misa e laorda, dera t-- nu i It haurientia nutrimentum sensim in rcchos de novus - μαε Mar e gen medetri 'tende, moram merter tracte uni truncos, quae instar fulcrorum arbori su r te en nisu san en, die ais pilaren onder do boomsita sunt, s nempe in silici suae conmittantur naturae, Iaan, in is in de in limis mariseu grue en is ς, 'talique modo plures generat stipites, quique majori geminu o isees miti R immo. en de Mastea de δε-hroximi fiunt, sensim concrescunt; sivcro circa aedes sam, poeIen metto tis ovin matrix. derem vis. mair alae sint arbores, rara Oc vaga tantum generant tul- Mitreari de A ego en of nium vanaeos suam , cra, te
135쪽
Lbeui. Prima speetes seu latifolia a Java obcurrit Plaus. De eerse rostrie of Dee tale vind men tauper orientalem pl3sam Balevae ct Celebes usque in m instra rasaan de Π,3 en Celiber, tot in alie de cunctas Moluceae insulas, sed in Amboina non ita Miuura Εilanaen, Oeb in Amitana D MEI nisi, vis de frequenter ae subsequentes species, optim dc Πωi- Mende defcctomsse en grossiste ire mend pramae observatae sunt in Ilitora ora, praesertim in li- hus vanuitae, inrander d op ci franu - Lehul
tore Lebulaira, ubi vero nunc per ingentem inunda- hu, Gane nu do, de ostote matervio ed van 'ς Dartionem anni 1674 perditae sunt, an vero in Veteri Im 1674 turgerωid iis, of menete in stud indita os andere dia seu aliis occidentalibus plagis reperiantur, me plaanen in de I est vina, lam minent, et ni usu latet, puto enim, Arbstrem Radicum a Ibinschorem tinere, dat de Amor Radicum o Linyraetra b c reten, deseripiam, quae circa Goam crescit, a Varinga no- re omerent ines Q chrede, van mete Marinon laustra quodammodo differre, atque ex auctoris istius versebita, eo ult da bos minae Dan da Arubotim , descriptione comperio varias ibi reperiri s cies, qui- mera ia oo , dat by υνι alasar Pan Cedilbeide Mortendam enim ipsi trinuunt fructum magnitudine Ciceris, 23, Permiti semige fera een tracti.t sebo m. in de alii Ostia, quae utraque forma immo alia etiam hic moeste vanem Cicer, rammi et an reno Tve, imi Mida reperitur. 1altem noltra latifolia non ex ramis Mis sed nun remeerdermen sinervises, immera Disredia emittit tua nec tot surculos, quot de veteri indica bladigeraestrave Adraden nisi uiliareta sten, n grathinete testatur, unde S jure diversa haec habeta ramees flammen, in an de odiae Indisebe et xl. mssurcies. daarm menete hiris M. een bretodere rastria re men
M. IIaee arbor nullam partem tigno aptam ex- Gebruth. Van demen MOm an men meis vinclo, inhibet. excepto quod lata quaedam segmenta ex ejus tim3--Niut bequviam, betalem dat men renue Fredetrunco excidantur, ex quibus volutae formantur, fliasten uit 't Mus Dp , quoa mende rus ma iaquae in proris navigiorum Κorte Korre dictorum ordi die men ustor op de stetens der Xerre Lorren tet tot ei/namenti gratia inponuntur, & topiario opere et n- raas, m mr uera konstig in ges denun, doctrν ter & artiueiose exciduntur, sed non durabiles sunt, on aruar met durabeI, 2st morae niet met aenige urina
si non pigmento quodam obducantur, meliores vero besrγ ι, en teter seden van de ueen bladige Moris i sunt ex minori pari ilalia specie sormatae. maa t. Amboinenses has saepe plantatu arbores in fori lin De Ambesneeten planten 2 ι' do eor ren, metem eis, ut sub ipsarum umbris. si excreverint, concis, ta of stost op baiar maritid teten, ori redere denegane, frequententa qualis omisma ct elegantissima lin seliaduque, a rete grant meraen, vergadering te Diam, eata erat in ulla ante memoratum istiud diluvium, die g/l3he een Mersebscine ens te sonu op ula tore quae plurimis truncis di stipitibus extensa erat instar pinetae Uater laed. mat meo t. flammen u tineis id, atrurassicae, ita ut totum sori tractum conventus vir e n υοισι te, eto dat f de gelaete mar is avis Dan mi esto obcuparet, crassammum gerens mancum, &mν gestansebast Iisylatio besoeg. ωι em Mer diastensaim. nam radicum congeriem instar scopulorum, unde en in enuan πυ n, ast I ten, maaraandebant vix hombilis undarum marinarum adseruit, quae sese man dis febri χιιγ e rae baro geue en is . diis Nopdmir Februarii anni t67 per terram dispzigentes, hanc ir Februara min gemelae irar lor tiata serpende, vastam arborem ita rapuerunt, aesi nunquam ibi locata elan grates Hon , m is Severet bessten, ait συ Garruisset, licet ad selopeii dissantiam a litore remota moti gestaan badde, bisues is mim em muri ista e esset. vanstrand a n M. Homines, uti dictum fuit, eius fructibus non ve- Demense ben, est νυν, nusti mr et vibra n nisi,seuntur, licet maturi satis snt dulces, scd simul D- homelae in diar vGis opleta re In Get, mar da, . tui, contra omnes majorex silVestres a Ves, ac P - olast , daar en recen inerrande gr&ue tritae euela, sertim palumbes ec annui dicti, quam maxime ejus inranderheia vestra Durisu, ensaar. x esset nzeregre.
expetunt fructas, ita ut masna copia ad has advolent, tu na dete Quebim, eto dat men O dilue Ut easque frequentent arbores us mensibus, quibus ma- me nigra Oar op etiri. in de manden, atira Dp tD,
ture uni Gelus, quia bene norunt aucuses: si jam daar de Mu chulim op Diten, in nu de aeructim a illi Gidunt, apri hos investigant 2 comedunt, ve- eallan, to passen daar de Ceside Vardim op , om de Isenatoresque hos iterum investigant: Tenera arboris οὐ te Ganen, en don de Iageres tr.er op -r De jεη- solia plebi oleri inserviunt, quae coquunt, scd inad- ge b rem tyn by YI te volide een mes ruid, em te sueti conqueruntur ejus usum caPitis vertiginem eo H e , doeb de sttae me linem, datae V MOD UM M.
In Κeytetto montibus quondam ingens locata erat In geberate ean Κ utra sona terrori em νοουVuringa larifolia, quae quotannis thb finem ori ni alis Waringe- om dit g saera, die fa ιν ι inm seu pluuios anni temporis vetus ama dimittebat solia, di xan de Dost. of regem--usson etyne rura bladeren aseae mox sub initium occidentalium seu siccorum men- 'eet, en strias ea. op in 'x hesintvit de Mess- Udrogesum nova regerminabat, fructusque producebat, cT mouissurinimo bladeren eu voerv-Gram, maaraan qua incolae mutationem anni temporis di Moscebant, tandeolue de verandering van de mussons lare e tin. arborisque excellentem magnitudinem aestamabant, uti nen, en et ne u inmende troesbeia in rarastaen histrin. do omnes tales arbores, quas ante ipsorum Bal:Wren In et arte radamge homen Gen, Me χη -- ωνι Ba.
seu publiea aedificia locant, ipsis magno sunt honori, DuWen effladla in planten, en Capalla Negry, dat quaeque ipsis Canda Negr3 h. e. pagi princeps vocan- is, disto van γ Πηρ nomen Dien resten Mem viri-
istud inperium brevi destructum fieri, cujus, uti di- is reiis, si gregi, Δ waringa-symbolum is, T. . m. ctum R ese
136쪽
131 II ERBARI IAMBO INENSIS Liber V. eas. I.
ctum suit, haec Variapa Symbolum est, uti libro primo quid narravimus de Calappo titicipiti. Hane nolim Orientciem Varilagam, licet ab illa veteris Indieae Arbore Rari dicta quoda1nmodo disserat, unius tamen ri demaue erL peciei, tales profitentur, qui ambas has ar res S regiones adtentortustrarunt oculo , atque pronuncia antk arιngam, arbore de rata, unam eandemque esse arborem cum
antiquorum Firis Indica, quo nomine deseripta est a Theobr. M'. μ M. 4. cap. v. & ex eo apud Plinis
hs. nas. M. I 2. cap. seu une nomine, apud Strab .
Rem his s. Gesya'. & apud Curιimn libr. o. ut i capud dotium Ginum libr. I. exotie. G . 1. Cum quo contentio, led cum venia magni illius viri errorem quendam adnotabo, quem cum aliis communem commisit, putans Margue seu Mansiti circa Malaceam Crescentem, quae a=.M. Lopes Osagueda bis. Orient. Indica libr. 7. cap. n. ut dc Ma gis a Ferdinando Oviedo generat. ν--. HAE occidend. Indica libr. O. cap G. descriptam, unam eandemque esse arborem
eum ι aringa seu Fieti Indica, quum illae sint arbor aquaticae, a me sub finem libri praecedentis sub nomisne Mangi Mansi descriptae, tales autem errores sa-cile quis momittere potest, si ex aliorum relatu quis aetram describat, atque in .llos nota, neutiquam ut doctos derideam viros, uti alii id soleret, sed ut
plantarum historiam ac veritatem magis dete , optans talem cordatam correctionem alios, qui
mea forte in posterum corrione. susceptur esse, corrigent inquam bono iudicio, t les enim nihili δε-cio neotericas ea ullationes, quaes indiae peregrinat res aliis exprobrant, qui nempe unam eandemque a dotem in variis ae da versis observantes regionibus
parvam sorte in laliis, floribus, similibusque notantes
varietatem , mox scriptorem talem excutiunt, ac
mendacii vel erroris reum proscribunt, uti inter alios honus L flebotenus a popularibus suis hisce in tenuiomerito adcusatur.
scripta, quae parvum producit fructum osticulo desti, tutum. quique sormam ac Laporem habet ad Ficos Gallicos ad dentem, meo judicio species quoque rit Variem, clis is is arborem illam
folium gerere sto illis Picus Europaeae rure ira rens, multoque angustius, ipsumque arborem multo essecos rem, Cusas truncum multi homines vix comisHecti possunt, erus enim truncus non est solidus. atque in peripheria sua solitarius, sed ex plurimis simul alis re surculis compositus a radicibus usque ad ramorum mitium, qui quasdam formam cellulas ct .cos quatuor & quinque pedes latos. Alae autem uisnam eandemque eum arbore habent substantiam. cindemque cortice obductae, sex, septemve pollices crassae respectu trunci; arboris amem lignum est album dc molle, ex hisce alis assere dc mens e formam
tur, nec nocet arbori, licet illae excidantur, quia intra breve temporis spatium regenerantur. Dicit porro. tales quoque ingentes ardores reperi.
ri in insulis de Forturas, praesertim in montibus, sub
quarum tegmine ducenti nomines recubare possunt, densam enim gerunt comam, harumque fructus forma
dc ii more cum Ficis Gallicis quodammodo mave.
Eadem inter Varineam & Mansi Mangi confusio quoque reperitur in Hispanico Plinio, puto Lus diis
Niombergio, IV. nar. lib. I cap. 78. quam in praecedenti Imro in capite de Mangio jam notavimus, quam hic itcrum in memoriam revocamus, in conmissus diu ac solus apud auctores error circa has binas arbores tandem evanescat. .
Baleyenses aliquid si bulosi nobis de hac narraut
arbore, quosdam nempe felices homines argenteum aliquando seu album in hae reperisse arbore florem, quem tanquam preetiosam gemmam conservant, putant enim ae credunt talem, qui hunc inveniunt florem,
inde ditescere, hie flos sorte similis erit illi Angreci: Mηora autem figmenta nobis obtrudunt de Vari a parvi filia, quae ipsis Bahingran vocatur, in hac, dicunt,
hist. naturat. lib. I a. cap. s. mar zonder Mam, o
sta eda hist. Orient. Indiae Iib. 7. cap. a. aes mede Nangle is Ferdinando ovideo. gener. α nat. Hist. Occident. Indiae lib. o. cap. 6. bHebreten, een en dein zelae Doen 23 met de Varinta j Uicus indica, duar δε-
137쪽
cunt, itidem , rarissime, invenitur flos instar semiaperti storis D Naecae ex subtili csillans auro, nec plures uno in tota obcumant arbore, semel tantum per ejus vitam, hic silas inventori copiosas exhibebit divitias. Si verum sit, credibile est Uiabolum talem storem arbori inponere. licet quosdam noverim, qui firmabant, talem florem sese in arbore observasis: Uie sorte fortuna sese obseri, non autem quaerendus est, dicuntque tali tape obvenire, qui sepius dies festivos, convivia, & musicas frequentat quod ipssspecim ruti nis est. Protestari me iterum me opo tui , quum illiusmodi tabulosas narratiunculos in scriptis meis refero neutiquam hoc fieri, quasi i s fidem haberem, sed quod sciam & expertus suerim, semper aliquid
veri lub hisce latere, o ut amatores ad ulteriorem investigationem exhortarer, ipsis adfirmans, me quotidie hisce in terris plura revelasse naturat arcana , quae
Europaeis ignora & incredibilia videntur: Contra non aestimo cavillationes inperitorum . qui seripta mea excutiunt, adii repleta essent qui suilli , anilibusque fabulis: Trofiteor vulgo incredibile esse, aurum, ar- tum, vel quodvis metallum ex plantis posse procuci, neutiquam vero id incredibile est adcuratis in. vestigatoribus, atque historiarum peritis, qui nempe in iis legerunt aurum in Hungaricis crescere vitibus,
hominusaue aureis dentibus a natura donatos, multo minus nodis, qui ex indigenis Indiarum exaudimu , non tantum metallum per tonitrua ex melo prolabi,
sed etiam illud in hom:num animaliumque corpori. bus detestam suisse. Arboris cortex contusius & Hreumvolum optimum I raebet funem igniarium, ignemque diu alit, sed ad pol.
icis crassitium rotari oportet. maneorum vero & ramorum lignum aptissimum est ad lentum sustinendum ignem. qualem cespites fovent, damniam etiam optime concapit, si siccissimum sat in obcluso autem& humido si deponatur loco, facillime putrescit, nee em admittit: Ex interiore trunci cortice silvestres. Geloienses & Ceramenses Ioseda os seu cingula sua
ampla formant, quibus nudum circumligant corpus, simili modo ex eodem cortice in aqua maeerato αleviter extenso citrina charta sormari potest . quali Iavani utuntur . quae ipsis chartiustillan, h. e. charta caesarea vocatur: Longa ista fila ex arboris ramis dependentia, licci rara, ad Iigacula apta sum, quae saepius ad pollicis crassitiem inveniuntur miris syris aevolvulis sibi intritata , quae Rhizothomi Indiei diligenter conligunt, magnumque putant in hisce latere
areanum ad virile robur augendum, simul cum ν a o
Rubi integri fuit Lurin v dicti, in partes dissem de
comesta, quales artcs indis magno sunt in usu h nore , ac licentia, quibus ex regisnu more & comsuetudine mulieres plures alere oportet. Amacta sorte etiam est oecidentalis in Guiana, & Carmaeis insulis crescens, cujus major trancus plurimis erectis ramis tanquam suleris cir cumdatus est, qui ex majoribus ramis solo infixis r dires sitas terrae inplantant, unde di cum Arine de Rest shu Uaringa Indica melius cimvcnit, caeterum paruos quoque gerit fructus, minores meos aemulis.
Si Varinga nostra latifula una eademque sit cum Att3isu H. M uia. I. Fig. as. descripta, uti mihi adparet, tum vis ipsi tribuitur ad hepar refrigerandum, atque exaestuantem bilem refrenandam, labiorumque ac manuum fissura consolidandas, quum vero haec in hisce oris sint ignota, hine lectores ad illum lego auctorem , ubi 2 porro adnotandum est, commentatorem in istud caput cunctas Uaringas vocare Fietis Malabaricas. quod hic moneo. ne conmissionem pariat, quum hodierni, ae praesertim rariu- galliei scriptores, Musam seu Pi sine tali indigitant vocabulo. Erroneum quoque est AI u seu Varingam r.eionibus Malabaricis esse propriam, quum Per totam
138쪽
134 HERBARII AMBO INENSIS Liber V. cap. II.
In Rumphii Auctuario haec addinitur. Amor Ensia, seu uti alii stribunt, a Daγων in muta pag. descripta , atque ibi Sicus Indis dicta, juxta ejus descriptionem solia gerit illi. Nati Cotonei similia , mictuso e pollicis aniculum
longos , alia videtur esse arbor nisi Varinga nolora lati folia, excepto quod an sensis arbor multo major sit quum millia hominum, immo plures sub ejus umbra latere possint. Peculiare est in Dap. peri Madagas cara nomen indigenum Varingae unιu , & fruetus x a Noumua eum Am inenti' ira convenire, uti plura nomina istius insulae cum
Hxe est Flevi arbor Ameti an s. AHuti soliis non si
Varinga repens. Waringis Maiatia.
ΡRMedentis Latifolia altera species est, quae, quanis
tum scio, nunquam in arborem excrescit, sed uuae stagellis suis longis aliis sese inmiscet arbiribus, vel aliis incumbit herbis, cultas rami seu nais stella dieitum circiter crassa sunt, atque his folia in. sidcnt solitaria, tres, quatuor, ae raro quinque pol iees longa, binos vero lata, in inferiore parte subro.
tunda, quorum quaedam sunt angultiora, multo cras. sora, srmiora , dc rugosiora quam praecedentas, in evem durumque apicem desinentia, caeterum catas. dum formae, atque lactescentia, ramuli autem extremi in eornicula desinunt breviora quam prioris. Fructug bini ae terni simul depeydent ex ramulis magnitudine cirasorum nigrorum , primis ricorum ruismentis similes. sed supcrius plani & umbilitati, mimo lutei, dein intense rubri ac sere fusci, nullis adicitas notati: Si penitus sim maturi, plerumque solitarii dependent ex ramis, & ad tactum molles
sunt, intus autem repleti sunt granulis, nullam exhibentes cavitatem, saporis fatui dulcis, edules ramen quodammodo sunt. & proxime ad Ficorum saporem adcedunt, sed sunt parum acidula, pauci a. me spissum ae flavescens lac emittunt. Cunctas haec arbores adscendit ae praeserum xyas sed ipsis non firmiter adhaeret, at longis suis fla. gellis ex ipsarum ramis dependet ubi vem humiles
arborum ramos adtingere nequit, per terram prorepit, licet ortum ex truncis quarundam arborum ducat, ut
id in densis de magnis observatur silvis, unde dc ath res ipsas non strangulat.
139쪽
em. Latine Varanga re . Malaice Maringis Mulviis , h. C. Varinga rei ns, licet enim arbores conscendat, non tamen ipssicie ne tit: Latmia, h. e. Vesipertitionum pabulum , quum hi ipsius fructus maxime expetam, atque ubi ipsorum. nucleo prciiciunt, hi progerminant, novosque Prinducunt fruti es.
Locus. In Amboina cressest tam in levibus silvis &collibus, tam ex aliti dependens aris ribus, quam in altis silvis pe terram prorepens; invenitur quoque in Balera. bus. Hominibus non magno hie fratcx usui est, sed plurimum eius fructus fiunt Wium cibi . praesertim vel 'ertiliosum, nihilominus tamen ipsius Du-etiis maturi sunt dulces & edules. magis autem delectationi quam pabulo hominum insem iunia Decembri & Ianuario maturi ohservantur fructa ex frugiferis ramis dPendentes, 'di folia saepe habent non subrotunda, sed oblonga ec anguitata, ita ut varietas prioris videretur em . Naam. In 'ι Lalyn Uaringa repens. in Mutenrwaringin Malatis, is xruypertate ι Varing inmi
Supa varinga quoque est solium gerens priori s
tundae varietati simile, oblongius nempe, rumsum,& in durum apicem desinens, fructus eiusdem sunt mmae cum priore, sed non ita edulus sum, crassissima autem est amor ex plurimis flagellis ae ramis coriosita. comamque set amplam dc regularem. Mus radices sunt copiosae, α nudae plerumque supra tu ram elevantur, attamen firmiter ipsi inlaerenti Maturi ejus fructus potissimum rubent, parumque suscisunt; quum vero tantam cum priore nabeat limilitudinem, parvique sit usus, uno in capite hanc simul deseribere volui. A mxen. In Amboina potissimum nota est haec actor nomine Sum. Hi menses illam vocant Itano Mattae h. e. Varinea rubens. a rubris ejus fructibus. Dor. Plurimum erescit in insuli, Uti asserensibus, ingens ejus arbor ante repugnaculum nostrum Ceyt locata est in litore nudo . erius radices sere nudae supra terram elevantur, unde facile cognoscitur, sed
mirandum est hanc arborem vehementes maris fluxus anno supra memoratos innoxie tolerare nintuisse, qui tamen magis remote in ipsa ecrra milli nes armorum eradicarunt dc rapuerunt, uti dc ipsum
Iropugnaculum prope illam locatum . quod in plano humili litore situm est, im dc eras siti imi muri ingentes castelli Hila per eosdem fluxus p eta sunt, eertum indicium divinae providentiae, qua in communi periculo res debilissimae magis conservantur quam fortissimae. Peta Luhunensum, & AMMI Hiioensium sorte eadem est arbor quae Supa, vel ejus varietas, solia gerit lari fata, sed latiora, firmiora, quae rarioribus venarum cancellis donata sunt, eius fructus parvi sunt Fidi, qui coqui possunt, dc echales sunt, paucum Uero rit lae, sed curiore constit ligno reliquis Varino
140쪽
Grossularia domesua. Num Hauessi. Detim e Grossularis of e Besse Boom.
SMundam Varingae classem voco Grolpilariam acopiosis diis fructibus , qui forma Irostulorum
plurimi ex ramis Progerminant, ham autem classs pauca emittit fila leu chordas ex ramis suis, plurimasque habet varietates , quas omnes recolligere vix 'olsum, primarias vero eius enumera, , qu
divido in domesticas ct silvestres. Primo G Otilaria domasi seu Nuno, non ita dieitur , acti ab homnibus colenda & propaganda cGset, sponte enim sua in silvis proprie crescit, sed quia
homines eam quam maxime expetunt, iique hanc imveniant, sollicite illam colunt ob soliorum usum, quam ob rem per stipites etiam propcaedes plantatur, ubi in ingentem 2 late extensam excresicit ar rem, solitario excrescens trunco, qui vero ex pluribus aliis videtur quasi compositus, & prope raclices magnas satis format cellulas seu rameras, quae taminum latebris inservire possunt. Eius ramuli sunt lones & graciles, quibus plurima insident folia solitaria ex inregularia, manora & angu mora , quam in praxedentibus speciebus , vulgaris
formae uti angae, o onga nenam, quinque, sex, ct septem uices longa, vix hi rivis lata, albis ac purpureis collis pertexta, quae in arcus desinunt, quarum interstitia tenuissimis venulis, more Varingarum, Pertexta sunt, atqua abrupta innoxium suadunt lac, quod & ubique in cortice observatur, tenera autem
hare folia seporem. habent mollem & dulcem , quae de albicant, atque intra biduum post novilumum progerminant , haec enim tantum edulia sunt: Vetusta vero sunt dura, glabra. nec ullo modo hirsuta: Cursecti hujus arboris ramuli referti sunt copiosis grossulis; ita ut vix dignosci aestant, quisque Nero grossulus
magnitudinem gerit Uisi, panoque continetur peri
carpio, quod brevi sustinetur petiolo, estque primo
pallide virens, nigricantibus punctulis notatus, ac d mum intense luteum gerit Colorem, seu russescit, nunquam vero mollescit, & intus repletus est granulis, estuue siccus, atque hominibus insipidus. At rix lignum magis albicar quam praecedentium, est autem etiam succosum, molle, facile exiiccan. eum, sed non durabile: Haec vero species nulla vel
quibusdam locis brevia dependeant sta , ita di 'ni. main arboris repraescat et formam circa hominum ae
Anni tem . Uti dictum fuit plorumque die subsequente plenilunium cornicula ma longa sese aperiunt atque in soliola explicandur, quae per trcs dies molistia tunt oc edulia, non autem ita praecise suum es, sedivant tempus, ita ut aliquando per binos dies citius .el serius excrescant. rructus ab avibus comem, alisque inter saxa vel in putridam arborem decidentesset se elam, in arbusculas excrescunt, quae transplan. rari possunt. alioquin longa Emittit flagella, ner quae proximae sele nuciit arbori, multis quali brachiis sese extendens, atque tali modo circa istam novum format
Altera huius Varingae varietas praecedenti similis est, excepto quod solia sint paulo longiora, obscure
virentia; sique tenera. rubentia. saporis aciduli, acgoinde non ita grata. quam ut cruda edantur; Fru.ας ejusdem sunt formae & magnitudinis, sed rario.
res in ramis observantur, ac tardissime inaturescunt.
Tertia varietas quam maxime differt a binis primritius, haneque ad parviscitiam redueerem, sed communem sequi cogor methodum, quum a vulgo ad Numa edule revocetur, ritas solia minora sunt quam praecedentium, tenuiora, dc glabriora, quatuor dc quinque pollices longa, binos lata, nee costae multum protuberant, nec adeo Grallelae sunt, interstitia alio itidem modo constituta sunt, juniora autem solia albicant ac splendent, atque circa novilunium sese aperiunt: Fruinas rati sunt dc rotundi, uti in parvi lia cie . eodem quoque modo Plura ex ramis emittit filam a rufia seu incluni eo is, quae instar filo. rum navigii dependent, sique suae conmittantiar naturae, terr e sese inplamat, novomu formant truncos.