장음표시 사용
151쪽
immi im ultima alium solidum & lentum gerit corticem Σοαrisu, dismornament0 drae uum, renander v leseu librum ligno incumbentem, qui nulla vi diffringit en toe bas . ninas 't dira dis metuens Aesed in longitudinem & latitudinem extendi & deduci in sua trauen, mar mel in delenis, en medie potest, uti postea id ulterius indicabitur. Totus vero van mariander ustorret an merden, ges3 D hier hamrtex dulcem gerit saporem instar tenerae Pinangae; mirem amren. Den gehelan bas u tuan sanavi, Λnni tempus & solum cum antecedenu convenit. em jongeri V. Savom en grouu 23n een en et MID
Ambae propagantur tam per crasso ramos, quam B de inrede e lepiant, zodoordi fieta iam, auper maxima banula, quae per avium secessium hinc dostr de m inse can de montjer, ductorisna clavder
stifoliam nempe, in Banda Buram, in Balcya mat με Κrode, te inten de angustisolita in danda et B dicitur. Bati s II a1t. M. Hae arbores per totam aquosam Indiam no- maata. dirae boomen et D ent eoor seMel mater tae sunt. plurimae vero in orientalibus obcumant in. Indiem, Ig υπι de me se in dera osse ebe Iariden,
sulis , & licet in quibusdam locis varietas quaedam en es emeι Meneler en dor eme verstit maer me iin hisce obseri tur, ad has tamen binas species vi xiet, netiae Ster ς-- γε orare cera taeee . commode reduci possunt. Exempli gratia Birant in Morienvisagi mordere. D Me beetit, o Birant opas Nacassara crescens est ex angultifoliis , esus vero e eris e en angusti solia; m ar Mare emκbte 3nore iactu, nint magni & rotundi, ae sensim ob ire tur en rood, ja metur ιγd dou er of uD-rood, bequaam benius, qui coqui etiam possunt & edules sunt, ejus te titin, Baiare videreu 23n est diu a Pender m LM-
solia quoque minora sunt & oblongiora Am inem, Uniger dian de Ambestsebe, en de V uringen ge0her ad Varino folia magis adcedentia L . Hoe lignum recens graviux est, sed molle, Gebmia . Du Mut versere EDde is vNIs arder,
nullique tigno aptam, iis aurum conducit, qui comi- dis cie , en tot geen immerbat beluaam, mar uel nuum alere ignem tenentur . qualis ad Aracaeci calcis vostr die gene , die em sesad uti ur moeten Muden, ge-
exustionem requiritur & desideratur, si enim fere sit ri ,3 2 Arah en hae branden, reant πι--dimet misseeum, lente ardet instar cespitis, sique semel ignem canu het lana rum, Min Iurf, en rens ontuon t etynde conceperit constanter hunc alit & fovet. aliis vero li- gavi 't viet tigi us, det mm mei 't alim onder ander ei, addendum est , si clara desideretur flamma: Ru- hstus memen, ala men reu Irate bravi hebben et ri Deri fructus tam latissiliae Amboinensis, quam angusti. roode urucbim. Σο Dan de lati folia hier in P vison . est foliae Macassarensis apud vulgus magno in usu sunt vin de angustisolia o Mae re, ED MYAxta Vocib ead eibum, ac potis limum tempore penuriae & famis: Mer in gere in rota de hos, Ag mere een seu ι en et Crudi eduntur cum Sale, Canariis,& sicca piscibus, her betas p in hon eramal. D -rdo mauit gegeeten meliores autem sunt dissecti, & a granulis depurati, metetist, Canam, en d e , mar ister a me. quae adieiuntur, restansque alba A duriuscula caro est meneta e nra, de hinneste πι eg=γt,mbei reste- cum aliis herois in aqua etallitur. νεηde mitte, en hardachthe v. Bb mei ander Myor en
mentum; saepius cum admiratione conspexi, lineolas D. N in is di inint mei terii, iiatii tantopere hosce expetere huctus, ac tam avide illos de Inlande s τωι -- van do murato ma re, in comedere, quum Europaeorum stomachum ade. M- dezelve zo graM eeten, da arae nubtims em Europe manavent, ac tam dissicile digeramur quam Padis ab mag zomer e IH Niso ren en Dunen ον mers G -Αm inensi. In his omen ait em Amtiinees hel Deod eeten
Teneta autem praesem ae mollia solia , quae a 3fere di Ge- an de fingen de bladrem, me ais cunctis hisee indigenis eduntur tam cruda cum Bo- alle dera Ε3landera gegeten ullo Men, rarauismet 8 in Ossan & piscibus. quam cocta cum viridi Calang i en vij ben, ars gestahi, Onder graene Cadjang. De no. Ethiopes Hiloenses trunci lac propinant pueris, qui ren op Hietoe, gemn de me Di deu sum de hisdereuineipiunt laborare variolis Amboinensibus, ut melius me de Amoestinscia pes en Monnen te is gen , .m de lueefumpant, rubri quoque hujus arbori, Ductus seu uri te drmen, eto utarden 'o a de roode appessi s Hor eenma antidotum sunt piscium noxiorum, ac praeseriim te messi gehiluden, texen de stiade Inseidvandis libebUtrieularii, s incaute comesti fuerinta inbisare Areaaret, in men daar van gegetem Deo. In insula Bandensi Poexeron dicta haec arbor co- in 't Dandaura 'land 'Meron vina men cera hinem piose obcurrit, quae radicibus suis ac alis supra ter- et re veti, dem tu met bare u ortalin os uter en botendaram mirum in modum concrescit, multasque sormat aar e Munder0 ιοι ι uander massen, en τε Io usen foveas ct crateres, in quibus semper aqua pluvialis en is heu ma en , Maar in est 3d regen ater Raat. stagnat, quae optimum hominibus Praebet Potum, ex dat med Eerseb dri uiater meis, Gar vim 1- uia quo vivunti Hujus radices etiam eduntur tanquam ven; men mia tutae Hylan demem allemet renput via. antidotum, si venenati quidam fructus vel pisces co- ter inhotaden De Costr elen querim οὐχ gegeeten ala rem meiti fuerinti Ex dicto cortice lento, cui ligno ineum- utengist, alti men renige venDige Cisscoen re istichimbit, Alpisrenses Hoeronem & Ceramhi inhabitantes gineram beest . int de vostmoeniae tane bast, die t en norunt ope subactionis & extensionis tenuem sorm, ut tu M- t, meten de Alphoeream Dan Boreo en ta re texturam, ex qaa ΠΡολλοι leu campestria fabri. eum, allae obh dpor nedem en reum, een tan genises te eant, quae circa medium circumvolvunt corpus , ac mesen, et aar u 23 Mare Todilhos mesen, en die porro nudi simi. Quum Die Mor haec Am inice D em 't mlade Ilis gemm endrusen, en moris mau lais e tur ma, hinc quidam hane arborem Saara h. De ius men nu sera Τsj xko, in Y -Min ebvoeant, ac cum subsequenti colliundunti Sahhanuemr,ra homi let, dat semige deran Eo Sava
Rus eortex eomes iis, vel aquae inmetus, ae pro- De bcbo e gegeeten, of in traser gelaset ente m. pinatus vim habet refrigerandi in subribus & Drsm- en, Neo reu ver relinde Hasti in hoortin, en sapetesia sistenda, quem ita lium Amisiae es quidam de ros de isto, tot uellaeneinde Demiantam mige M.
152쪽
P o G cti e ibo inserviunt, penitus enim maturi men est de meri: Izem idunt, squalide lutescunt, α iniipida ris en i ire mouebeta, morden tusseel en - 'Tertia huiu, generis s eius est omnino silvestris, in iis nN em dein Mort
' sese instar illorem inum , inserius binas ge- dan die van Haliuol, ast die vin Ovifera, agis
et , es. oririmi et ouae tam arcte sibi incum- met reme Dorule ostren, ra aut op mauander osaten dat
rentia auriculas rotundas, quae tam arcte sibi incum. ne , aesi latii petiolux cum ipsis concretus cstet. Itissima sunt arbItes ipsarumque fruetus illos Ha- vryden Mer οπιν -men, de uructim 2D Ili die van funt sed sunt maiores, ex fesco nigrican- Haliuol, 'cat grostrer, uri den Muren na dens arae
153쪽
IN praecedenti eapite indieatum est, latifoliam spe
I ciem AmtHinensibus itidem vocari Sahia, hoe vero nomen huic proprie arbori competit, quam hic describemus, ct quae cum utrisque prioribus specie. bus magnam init adfinitatem, psaelertim cum an stifolia: est enim adulta arbor, corticem gerens gxa brum ci albicantem, raras parvasque alas proPe radices & ad ramos, qui glauro ac viridi onducti fiunt cortice, ex quo album ae dulce exstillat lac, si vulneretur, rarius autem ex ininco, quodque alba lintea fustis infieit maeulis.
rius folia minora sunt illis Ilatibus sprimae speciei,
ex oblongo cordisormia, plerumque schem, Greem,& undecim pollices longa, quinque, lex, ct scptem lata, ac iensim in apicem angustata, magisque navescentia prioribus, prope petiolum tres majores nervi Concurrunt, longisque insident petiolis inordinata cirra ramos. In iunioribus arboribus oblongiora sunt, undecim nempe ac duodecim pollices longa, septem Iara, & integra, quaedam vero ex vetustioribus bre. viola sunt Δ: rotatutiora, semper vero pollicem longiora sunt quam lata.
Fructus plani suet Rici, superius profunda fovea
holati seu umbilicati, illis praecedentis latis aliae omnino similes, exterae pallide virentes. paucisque al- his maeulis variegati, maturi vero navescunt. Hi fructus non in trunco observantur, uti in prioribus binis speciebus, sed in ramis inter α post sol a.
Haec quoque arbor peculiarem internum gerit corti. ipti proximiorem ligno , oui tenuior & lentior in priore, ac proinde aptior cit ad texturam trian. vim ex illo formandam , uti id postea indicabitur, ejus lignum cit album, molle, multisque ex vortiti. bux & intricatis venis constat. Nomm. Latine O s cur seu sycomorru thartaria, sunt enim hae species Ficuum silvestrium Indicarum, quibus bina haec competunt nomina: Malalee 2 Am-
inice satis vocatur. Deus. in Cerama hae arbores Meurrunt in Cam.
us. Hi ee in instulis fractus non eduntur, sed a Bandensibiis illi saccae, ni modo su anetustilalia specio, contra arboris cortex ab Alphorensibus mino mpretio habetur, liberet enim seis cortex internus,
rui tran vesialiter nullo modo frangi potest, sed quo- animodo per longitudinem findendux est, sui sus ac dulcis, instar iunioris Pinan . hunc per aliquod
tempus in aqua macerant, extenduntque quam tenuimine instar lintei rudis, nullam instituentes texturam, est autem tali modo prae ratus hic liher dura. bili inmu , atque ex hoe ulvelites populi Trima in seu campestria sormant. Am inensibus Satia voca.
ta, quibus partes pudendax obvolant, ac porro nudo in. ecdunt corpore; hune in finem corticem eligunt recto. rum ramorum vel juniorum arborum, quae rectos gerunt truncox, hi enim saecosiores sunt, meliores, apti tesque huic operi, reeens arboris lignum adeo gra. Ne, ac succo repletum est, ut in aqua sundum putat, facillime autem secatur.
Meea Iavana arbor est ab Am inensi haud multum diversa, paulo minora gerens solia, ex ejus eo lice rudiores to mant chartas, sordide albicantes, &rugosas instar chartae emporetieae , Malaice de lava-nice Desti an eicitas; ite quoque in tota Celebes pamte orientali praesertim circa Tambuceo, ut & ad occidentalem Mas plagam in sinu caleti binae obcurrunt
arbores, cx quibus vestes est arta ae satiricantur, nihil vel parum a Iavanorum Duu Dan diversae. Prima fratescit. seu arbuscula est, uti puto ex ponere sivestris Gossynii. quae postea libr. α describetur, & Tambo anis dicitur, altera est arbor alta, viri crassitiem g. rems, Ibii hi vocata, ouae quo
dammodo convcnire vrdetur .n sacra nostra ; ex relatii autem incolarum comperi. diversam esse arborem. Ma a gerit cordiformia scilia non laciniata,
sed ad serrata, rugosa, dc pilosa, quae cutis Ru Tom. III. ritum
range Ileeten, tander orere rancim de ta Ian. Aura da
154쪽
iso HERBARII AMBO INENSIS Liber V. cap. VIII.
star illorum C da Das . non rubri, sed albi Vel vire- jm en malec. sene Muctim durun zm lante si ram, steriles, nullum notabile gerentes semen. Sauciatus MI die Dan Cauda selis, m et reia, martitit Ugroen. traneus lac quoque fundit, estque circa corcon vas, acbi Q, Mnder atmeἰμ et M. De gequetst. Ilam venit, num ejus leve est α inutile, immo ipsi foco non meeti me , onurena j heri MI, 't Mut ii lut en ondem utile est, quam ignem non alat. gent, ne an in bet braiam insequaam, ber gem
ob magnum ejus usum, & ut continuo multa Ingens etyn OON MUD , en m dat men gysias arbores ad manus client, venisti trunci prope radices veHe Mimn bis cer band et de hebben, Σο prae nisu iaexcidebantur, quum hi multos omittant surculos, qui ouaesa meten o de mortes ori te bo aeu, mi ann er δε- transplantant udi Horum medius cortex seu libo eo- zetve Melesco ten ti aerest, die men ean a Beeatenuerisdem maceratur modo, contunditur. subigitur, inque plant. De mi et se Mil bier vin mera o dis ted emensa extenditur, S ad solem exseratur, .uti supra movier g tu , gelarea, op een I istobres, mmemoratum est. Ejus frusta dein in quadratam scia' in Sm gedr ν, ala Daren. De sit tm - α duas duntur formam, quonim parto adglutinantur,aela' navis ianιge edem, et deaardere mavanuergolais, . p:de poliuntur, unde tam compactam adquirunt massam, en mei emseeugeliit, eto inred bet M CU ias Ubet emacti unica esset vestis , ex qua amplos sormant sac- ut urar, Dar rat M aan mo te lene etauen miam, cos. qui duobus missicerent liominibus: Ili sonitum r in t te perramen genia An honnen gaan. Deeraedunt chartaceum, nihilominus sunt lenti, nec rimaa klathes rammelen ati papier, mel le min uu resaeile agunt, ii modo ab humido praeservemur. In scori ren mes sigi. ala men ete mar voce Coniseris be- hisce dormiunt tam viri quam seminae, quum leVes Maa ι. Hierin sum G Mui mannen in Dromo, Mnsnt, & refrigerio inserviant, sique aliquamdiu tracta- dat M ligi en Deri 23n, o or handelen dat ramma. suerint . istum sonitum non edunt ac mollescunt, ien verite en , en geMMegmoden; Uzynmat gros errudiores sum prae dentibus, sed non ita disi. quam vorige, as quas, diutis Ons gemere pias vulgaris nostra charta emporctica, coloris , Oreside mer, s Mut es Melachtu Dan euor, remetu I ala Libenti , seu flavescentis, omnino instar lavanorum , ya ame Da wan, datiram re Mer bequaam tonia fatidian. unde & optime valem ad quae via hisce in- uideris e goed duar in te quinden , en te en Mol.enda & inpingerula. Tam subtilas vidi saecos, Meu trita et anage Mitin, die ra Dotiri o nuatitare ut nullas suturas exhiberent iis in locis, in quibus ad- ge dit Du , dat naen de voeonques h is renen ari; am utinati essent, quum vero sordidi sint, in a- ne me unige starn 2D, moet in Min Memater zagiana leniter eluendi sunt, tinn autem cireumVolvendi, jes kne eden . et dem v ringen Urbreyden, en tu sed iterum explicandi, de ad solem exsiccandi, diis son se gen, de los gane voenen Maeder mallande. utaeque suturae iterum sibi inponendae, ac levi lapillo rem tingen, mel em tigi rem σPorceuaan boomoe --ssu porcellano corniculo poliendae. der Ors Utin. IIaee secunda vestimentorum species in Tam cco mete ιweede Morte van laedus, noemi men est Tamia
Caprificus aspera. Gobi. De rutae tauri Vag Boom.
species Pleuum Indicarum silvestrium meu- Γ Ευ Nwrte Dan etiniae In Mansiti I gen, metiatem Iiare constituit genus, ab antecedentibus quam b inder g sagi . et g zel , mn devo Saanaamaxima v--ιlividitur spm mertisa vers Maeniis, en vertieta in tuis irren ei es, in latis iam nempe dc angustilaliam. Trem ladige en itirabluvio. Primo Gobi Iati solia mediocris est a r. sciam Gryebh: Gron: Nadige Golii, is em mid Imari viridi ita nigri cante cortice obducti: Ejus solia inae- re e - , mel een donier-groene OGMarte sector Ise. Duqualis sunt magnitudinis .quaedam enim novem dc de- b ren zyn an evel3 e Vocite, ant mmmige Un viscem pollices longa sunt, sex digitos lata, quaedam en ita G1--6. vi res brees, zommige s. en αquitique de sis pollices loneta, quatuor disitos lata, du3men Mng, 4. vingeri Deed, alle na voren ιω op tied cuneta prope summum latinima, oc catissimo an- Mees de Hesu in Gu tangacbtigespitu toelopende, aeter gustata in acutum desinunt apicem , inferius hinis mei tuis rumis billen, aan de hianten vel nul ge ero. retundis auriculis donata, ad oras non quidem den- ememmel be,Dura tio en datar bogoes en Meher ah tam lata, sed hinc inde ansulosia dc sima ossa sunt ata den- den, mar aan jove hstomen Dn re mer eιγχ geranssitata essent, in junioribus vero arboribus maxime et con aer eroen, Ose, ensis, rura injaantUen, dentata sunt: Sunt autem obscure M idia, sicca, dc en F or' eli g, hyra diri a Gn Arserrae. Dsma, ad tactum rugosa, ac fere spinosa, praesertitn bebhen ureis e audari robe her, en die vi d-rnauam ab inretiore ipsorum parte. Paucis pertexta sunt co- der, de spatien tu Ocben de telis 2D ongesse, en met meis nix transversalibus, quae late distant, interstitia vero aderises do omegere, ais Iraringat u saan o duis en sunt inaequalia, multisque venulis repleta instar Va- 1 ru fleeten, meest teten 1 tan rax, deg boviden gemrinta, brevibus ac cravis insident Molis, plerum- vase π r. que obposita, sed non certum Observant Diuinem. Fractus tinn tantum eo cunctis excrescum ramis, Da Queum ma seu nisi sisn aan tale de ta en, sed ex ipso etiam trunco usque ed ridices, dc ubi de- mare ann den sita, tot aan de -rtes, en mar M. nudatae sunt, qui vero ex surculis progerminant, sin α Ite bl σοι Iol; die stan de tacensurassen, bamen en-ittarii dependent. mossulos reserentes ex foliorum tu, gelahende jorge I gen, Dyt den ostro rivi derus. alix, suntque rotumii instar globuli selopeti, ae su- Λren, roia ala em Muiqum Kees, en mor mei renitimperiux umonicati, pallide virentes , albis ac muraleis kustue, Nee gmen, mei Mitte en Mao de sip Isses, maculis Mati, ad laetim rugos. rure in Y a thun. Caro rior alba est ec granulosa, ct dentibus in- .riet tarten te visesb is mit en Iortu , invere in 'ecisa viscosa, sed lacte caro, intusque granula manu. Plen. Acb zm ire mel , hinnen mel hisu obh anserenet uti Turi, qui vero ex trunco propuli utant race- nen, die stan de sam massen, Mnon meι tro ues is moli ci plures simul dependentes. Ex minoribus manan r. 'τ de Urene lauer en bladeren Mood ventamis de so iis nullum exsudat lac, sed tantum succus mel , mas flagis eo quesntg ue eru en mellarate et penitus vis sua dc lacteus ex trunco cxfluit, uti dc v3t densam, vis mede Ut d. 0-ιten duar a
ex fructibus ab illo pendulis. sende Sporue crescit in vallibus, quidam vero ipsam plan. . Is ut van Mi r in de I aloen, rammige pinuniant prope aedus per albusculta heri οοχ υ b re busen, meἶ de jonge bo Dei.
155쪽
IIaec speelas iterum subdividitur in albam ct tu.hram. λliorum 6c fructuum sorma haud multum diaversa, harum una albas ae pallide virentes gerit foliorum venas ct critas, altera vero costas & venas
habet rubentes seu fuscas, quales dc fructus simi. His lisblia species, ae maesertim juniores huius adi res aliquando solia producunt quatuordecim polli-lices longa, octo lata, superius latissima, ad oras parum sinuosa vel sere integra ed aequalia, ab utraque parte rugosa sic sere spinulosa , in vetustioribus v ira arboribus superne glabra sunt. . Secundo Gori angultisolia. quae mas habetur, D.
ita gerit quinque, scx, 6c octo pollicos lo- , tres
digitos lata , in longum apicem delinentia, integra, nee serrata nili in iunioribus arboribas, quae rarosperunt & amplos dento, sique retrorsum tricentur,lpinuta observantur , quorundam vero orae sunt sinuosae, superius glabra lunt, inserius rugosa, ac pro pe petiolum tres nervi concurrunt, quorum bini l xerales prope oras decurrunt, tenuibus porro perterita sunt venulis uri Uaringae; ex singula solii ala Du. eius dependet Siri Bonar fructum referens. sed minor cli, ac rotundus, oc magnitudinem globuli sel, peti Ohianat, externe viridis, albisque maculis pumetatus, rugosus, ae sere spinosus, si retrorsum Dicetur, intus granulis repletus, instar Siri Bοπα. Ex abrupto fructu copiosum exstillat album lac, ex soliis
H. e species etiam subdividitur in rubram dc albam,
harumque varietas tantum in colore venarum adparet.
Tertia insuper Gobi species obcurrit, quae glabra vocatur, a prie edentibus maxime diversa; Qus enim solia sunt oblonga, sensim acuminata, tu medio latissima. in serius auriculata, ubi ec tres nervi concurrunt. n usque solia, petioli, dc fructus omnino gla-hri sunt, ae porro angusti foliae Habuia ea 7.ecscra tete adeo similis, ut potius ad illam referrem, quam
ad Usti, sed vulgarem hac in re sequi cogor morem. Anni Cunctae G species fructus Iunio producunt ta subsequentibus meusibus pluviosis. Nomen. Latine car* us Amistinica*pera. Malaiceti Tematice Gobi. Amboinice in Nitoea S se et simpliciter In Leytimora Uttam viι n. h. e.
Sarior coetus. Haleyice Naut Adam. Macassarenses quidam hane vocant Troue, quae ambo nomina communia sunt cum antecedente dc
Loetis. Crescit potjssimum in insulis Molueeis, in aliis etiam aquosae Indiae obcurrit locis, in Iava, leya, dcc. magosa vero eius species ibi non ira nota est quam in hisce oriental a marinibus. seus. Utraeque species ad cibum adhibentur, ten ra nempe ipsarum folia mollia adhucdum , sive cruda cum Bocas an, sive cocta cum alio Salor, fructus autem crudi non sunt edules, unde in aqua sortiter coquuntur, donec mollesicant, sed rumnas ipsbrum cortex abraditur vel abscinditur , tumque cibus est
plebejus, desectu nempe alius cibi, satis honum it que su dium est in inlitariis insalis vel silvis, novi. que incolas, qui per tempestates in tales prolapsi locos , diu vitam sustentarunt soliis fructibusque hujus
arboris, ae praesertim Tematenses hos maxime ad cibum adhibcnt. Aquam, in qua fructus ac scilia inis meta sunt, Iniucae epotant mulierculae, si tempus puc perii adst, compertum enim est, scutum quam maxime depurare a naturali muco, praesertim si matres tales nimium fructus vel pituitosos cibos coracderint, semi-maturi autem fructus coquendi sunt, qui enim penitus sunt maturi , annulos quasi sunt. Ex corticis libro fila quaedam tenuia sabricari possunt, uti fiant retium , similiaque. Idem Cortex cum radice Succi statu aquae incinus, dc propinatus I Ssenteriam curat, ner stipites propagari possunt nae artares, unde & laepe ad hortorum sepes adhi
C u Diis is in Iava eteseens est GH ι lati solis, cuius solium decem pollices longum est, octo digitos latum, non senatum, sed obtusis dentilrus nota. tum, ab utraque parte rugosum, sed maxime ab inscriore ipsorum parte . ubi venae suseae sunt. Truncus vix ultra crus crassescit, parvosque gerit fructus,
156쪽
libet seu cortex intemus cum Ans b& Padussuri contritus, ejus e succus Inflammatis instillatus ocuata a, dotem tollit & curat illos. Granula quaedam resinota seu gummossa aliquando, sed raro in hae inveniuntur ar re , lavantee BI De dicti, quae ea-rillima sunt. Haec in aqua macerata propinantur contra omnes illos morbos, qui ex instammatione ortum ducunt, depuramque prcte puerperas post Par
Rumphius in Mendice haec adamavita
Parvisoliae frictius distini fit a granulis depurati, at que cum saccharo calefacti, gratum praebent cibum.
Haec arbor mixtam serit mrmam proxime antee dentis Gobi. & subsequentis Siri Mnar. Uustalia optime illa Sisi reserunt, sed sunt angustii, ra, a sex ad novem pollices longa, tres uatuor lata, inserius sensim angustata, superius eci medio latissima, ac subito in apicem desinentia, summe glabra, inferne protubcrantes & obliquas
mulias gerentia costas, ad tactum quodammodo rugo. sa, ac tenuibus cancellatisque venis pertexta, inllarvaringarum omnium.
tundi, ac paulo minores stobulo selopeti, externuvirent ac punctulis notari, inae uales, ac fovea superius notati, interne duriuscula repleti carae ac granulis inflar Histis, circa mediam vero cavitatem obscure rubent, dulcioremque habent saporem quam Hesties. Petioli ac solia raro repleta sunt lacte quod in fructibus coniosus est.& siccum savescit,n rami nempe per metem fuerint abrupti: Frucius Autusto obj rvantur, amatque frigidas valles,& planas silvas. Hujus & altera minor invenitur species, in perscctam excrescens arborem, eius aurem scilia non ultro palmam longa sunt, immo breviora & latius la, e
gosio turgida laete, sordide albicante, instar illius iri Boser Rus fructus sunt pusilli, magnitudine pisorum tuscorum, copiosi ex ramis dependentes, cxterne obscure virentes, punctulisque notati, arbores. que hae satis crastrix gerunt truncos, non autem sunt altae, ramosque suos extendunt ample dc in regulariis ter. ictus v ro plerumque per totum conspiciuntur atinum in ramis, crescunt autem juxta fluminum
ripas in sterili solo. Alimen. Latine Caprifici I viridis. quum ejus fructus sint senmer obscure virentes; Am inice Musis: Smeunda secies nondum proprium & peculiare sortita fuit nomen, nisi quod Amminenses hane pro parvi- folia habeant Mesu; interim mihi dicitur CE i istis
Laetis. Ubique in imperio Amboinensio urrit, uti quoque in Esleya. Ulus. Ienera Mia, laete rubentia, cruda eduntur ad rixasan, & piseibus adeoquuntur instar oleris, Ductus itidem eduntur ta in eriadi quam cocti. 2Lil enses hos tantonere experiant, quam Amboinuesci α Moluceani illos Gia , aliosque silvestres Fb
157쪽
eos: Fructus vero hi prohibentur illis. qui cutis quandam habent apcrturam vel exulcerationum, quae Per horum foliorum usum exacerbatur. Altera species nulli hueusque inservit usui, sal tem is nonilum innotuit, estque indicium fructias non multum valere dum tam diu ex arboribus dependeant, nec ab avibus expetantur.
Ramum exhibet mi sis , q- sine diario est Pera tegam H. Marao. m. 3. m. 6r. uti ex Fi rarum comparatione. ec deseripti e patet, estque Ficus Malab rica, soliis asperis, fiuctu totumlo lan inois majore M
V Ulgaris hic obeutetit Reuum silvestrium species,
quae non persecta est arbor, sed potissimum frutescit , uno alterove incurvo & crasso exsurgens trunco, qui cortice glabro dc pallide cinereo obducitur, vulgo vocatur Sm varietatem quandam habet, cujus communem me describemus fur mam: Frutex autem raros, crassos, pingues, ct fragiles gerit ramos, late & inregulariter extensos. Folia inordinata tum, magna, lata, & pinguia, septem, octo, di decem pol laces longa, quatuor & quatuor cum dimidio lata, sex septemve crassis venia pertexta, uti in Uaringa; nervus autem medius notabilior cit quam in reliquis lactescentibus arboribus. qui amplus eli, albus, & ab utraque protuberat parte. Ex foliorumalis unus alterve fructus excre it sere sessilis, meis simillimus, sed magis compretas, supra Iatus&umbiblicatus, primo paltae virens, punctulis albis notatus, parum rugosus, sensim flavescens, glaber, & ad tactum mollis, instar maturorum Ficorum. Intus repleti sunt hi fructus similibus granulis, sed semper
parvam sormant in centro ravitatem: 'Maturorum
tapor saluus est ac dulcis, ad Ficos m. is adcedens, quam ullas alius praecedens mactus, qui ori satist sm tus est. excepto quod siccior iit,& ventriculo magis nauseolus, ex toto frutice sauciato spissum, flavesiccns, ct amaricans exstillat lac, multo magis noxium quam in ullis Varingis. Arbuseula est ubivis obvia tam in silvis quam in hortis, in quibus contra hominum voluntatem crestite Uranulis seminalibus, quae ab avibus ac praesertima vespertilionibus per soccisum hinc inde dispergun. tur, immo in ipsis concavis aliarum arborum cortici-hus, ex quibus hic frutex, uti varit . propullulat: Ru, lignum est album, molle & inutile, intus cor gerens aquosum; radix transversaliter nec profunde per terram prorepit, exterae rubens, interne albicans. Folia in saperiore parte amas aliquando gerunt maculas, ae ramulorum extremum terminatur in longosae virides a Pico a in cunctis Uaringis, hi vero nia. jores sunt α crauiores, ramorum cortex glaber m. altus est & albicans. Hinus & altera silvestris obcurrit inecies, solia gerens Iongiora α angustiora, cujus fructus ex vindi
n Mn. Latine Flaus Septica a toxica vi, qua Iaceonstat. Am, inice & Malalee Sisi Bσων & Sitimi : In Hitora Sitim pal. veri autem Malaienses ipsam vocant Lin. Tematice Tagalla, in Banda CusT-bor, in java & Baleya Amr Audiar. Maealyara Tobo Tobo. Locus. In cunctis aquolae Indiae crescit insalis, in orientalibus vero plagis magis obvia est, atque con
tempta arbor est. M. Ex ejus rectis ramis hortorum pali formam tur, qui expetuntur vegetativi ad sepes, caeterum tignis non inservit, nec utilis est haec arbor, Mus ra.
dices sive solae siue cum illis Gang S ang3 ore m. stieatae, ipsarumque succus de utitus antidotum praebet
158쪽
anxierati & noxiis qualitatibus venenatorum discium, quales sane Utricularii, Duriones,&c uti &raatem --
seu Ubiis testu. Alii utrasque priores sumunt radi.
re, cum illis Caricis Lalan, quas in aqua conteriant, ipiatumque succum exprimunt, quem propinant contra quemvis noxium cibum tamquam promptum an tidotum, adsumptum enim venenum per vehementem ejicit vomitum.
Foliorum ac petiolorum lae histillatur Herpeti era. denti, qu malum est quam obstinati itimum,& tauro vocatur, quodque dissicillime curatur, uinveteratum sit, haee vero cura non instituitur nisi tali in lJerpete, quae aliis non auscultat remediis, quum dolorifica sit, hoc enim lac corporis tangens panem crudam vel sanguinolentam , vi sontica adjacentem carnem exulcerat, ic ut decidat, emeit, sed non late sese diffundit, ae simul aevi decidunt, qui Herpetis propagationem caussam si ulcus jam inceretur, cata pia ma componi um est cx siri nucibus molichatis, ac pauxillo Zinalberis, ouod ipsi inponitur, oc escharam caussae, lub qua ulcus exsiccatur, tumque simul decidit: si vero minimus acarus in cute remaneat, herpes iterum proserpi , atque curatam diu repetenda est, donec nullum ejus iopersit vem- sum, hoc enim malum nurifiea sessa condit, aediscillime cradicatur, dura vero ac robusta incolarum
Corpora facilius hanc subeunt curam quam mollior
Europaeorum eucis. dolor autem leniri potest oleo Ovorum. Folia cum Caispi oleo inlimia dc eaten- hae ani prolapsum curam,u ms inponantur, sique ali-' quid maligni per pisces vel fractus corpori fuerit in- stum, stac radix coquitur cum Amboinensi Cat- quae propinatur, ae limul portiuncula litius radicis eum Pinanga masticatur. In hunc vero finem praesertur radix rubra silvestris speciei, mirandum autem est hune fruticem innoxiem se adhiberi tam interne quam externe, si modo
Iae non crudam vel sensuinolentam tangat ca nem, quo in casu ulcera excitat: Quidam eum apicibus, qui in tenera explicantur solia, divis si sunt, omnem oculorum pinguem & crassium mucum deteris sunt, quo oculi obnebulantur, quique illis adhaeret, . tericulosa vero est cura, quae caute ac prudenter imstituenda est ob noxium lac: Bini ejus fructus comesti tantam in ventriculo excitam commotionem, ut vix vomitum indestire possimus, licet stratum prae .ant sancirem , , si tali iacea ,:ς
1 itationis gratia a pueris. Aliud obeurrit Siri Rost ni quod am seula est medioeris, seu multo longiora gerit folia, quodammodo illic Gajasm smillima , quatuordecim
ilico longa, quinque lata, firma, intens: viridia, glabra, albisque collis pertexta, cujus ramuli in longum quoque desinunt apicem seu corniculum, uti in cunctis Uaringae speciebus, ex alis illorum foliorum
unus alterve excrescit seu s, rotunda poma reserentes , laete virentes , maturi autem parum flavescunt, magnitudine fructuum Binlangor . seu binos digitox lati, ex rotundo parum compressi, ac superius cirra umbilicum granulosi , intus vero repleti sunt carae alba α duri cula , quae granulis quoque reserta est, uti in vulgari Siri Bupar. Ex soliis oc ramulis vulneratis lac quoque exstillat, maturi fructus quodammodo edules sunt. Raeci o currit ac potissimum in silvis, tenera ejus folia eum
siti & calce masticari possiunt desectia Dinis . Ba-ieueenses quidam siri Boppar fructus in minima eoruscindunt trustula, quae magna copia comedunt, ad vomitum 6t jecessum excitandum, alii solia adhibent eum dulei potu To Nais ac pauxillo Linejberis conterunt. eclua Leeum expAmunt eundem in linem, qui comm de satis emeitur: Aliquando etiam adcidit, ut inter
oculorum curam per memora M istos ramulorum ,
pices totum oculi globum permerint, quod adlego, ne cura haec instituatur. Ouam inutile hoe lignum in terra est, tam durabile est in aqua marina, unde dc pali corbium piscatoriorum ex hoc formantur . praesertim talium, qui circa ostia locantur, quum amarum lac inpediat, quo minus cotas ac teredines generent.
159쪽
HIM arbor Populi speciem prae se serre videtur,
breviorem vero, magis inregularem, sed eram rem gerit truncum. ejus rami sunt longi. twr
tes, , recti. aequali 2 sue is cortice obducti, qui facile detortiori potest uti in Salicibus, trunci vero rugosus est . fissus. dc squalidus, acii adustus λree, lentus admodum, cecus, ct dissicile eonfringitur, stvero incidatur, nigreficite Polia hinc inde laregulari locantur modo scingius lis in petiolis si is Populi quodammodo similia, sed obIongiora, aa oras angv. loci, & ample dentata , pallide virentia, pauoia dc liquis admodum costis pertexta, fere uti in Siri solio. Superiora Dria maxima sunt . statuor ec suam eum dimidio pollices longa, binos inta, inseriora tres cum dimidio lon sunt, rotundiora, minusque demtata , illisque Populi similiora, ipsorum sapor fatue
dulcescit, decidua vero de sicca nigrescunt. Flores racemosi sunt instar illorum Vitis, qui pri. mo viridia dc oblonga sint capitula, quisque vero minorem laxmini refert storem, seu hulux regionis Ρuiast iri, viridi constans collo, cujus fiunerior pars inquatuor vel quinque aperitur petela alba & angusta,
retrorsum inflexa. in centro totidem locamiar st -
nina, in interna autem parte petata pilo a sunt, ipsorum odor dulcis est, sed debilis, ac plerumque inutiliter de eidunt. Floris pars inserior sensim crasse. scit, baccamque sormat, quae diu secum sustinet eorum : Haec bacca sensim an rotundam exercscit formam instar minoris Cerast nigri, estque albicans vel tu hens inllar aeris cierint seu instar margaritae, quae gummota quadam rubra aqua obducta eth, estque glaberrima ec spicndenx, as tactum mollis. Perica pio insident stellato dc latioso, ae superius brevem molle.nque gerunt apicem. Sub externa tenui pellicula humor reconuitur viscosus, in cujus medio longiusculum locatur Osticulum, uti in Graiis, ipsa. rvmque sapor saluus est dc aquosus, eum quadam adstrictioni : Sub externo sicco trunci cortice alius stic us cc viridis reconditur cortex, ligno in m. bens, qui ad interiorem partem albicat, mollis est, attamen lentu' in vetustis truncis, circa cor lignum cinereum est seu nigricans.
Anni tempus. Floret intobri dc Novembri Bareae
vero diu ex amore dependent vam ex racemis,
quum plurima florum pars pereat. lignum ejus eu egetabile, unde dc ad hortorum sepes adhibetur, Iuni amat durum di argillosum . optime autem in planis crescit campis inter Caricem , non vero in montibus vel dentix silvi . Non eo. I.Mine Arbor Glutinosa. dilataice I in Cameel, Caudauan, 6c ne sudes, a fructuum viscostate, quae cum Amylo convenit. Tematice Iste M l: Tos D. Amboinire AE paeea. Macassarice Cirmnau, M. Ierire Candri dc Daun Candat. Loor. Vulgaristi contempta est arbor, plerumque per totam aquosam Indiam Obvia, praesertim in Mo-luecis in Amboina pocistimum obcurrit in Hii sora, in planis campis, circa primarium habitaculum Nila,
160쪽
i,s HERBARII AMBO INENSIS Liber V. cap. XII.
ln Leni mora non multum erescit, quum istum ibi
inus. Ubi in tussicienti mpla ad manus est, lepes
hortorum CX ejus ramis plantantur, qui & circa aedes verrae etiam conmittantur, quo autem magis ejus rami amputantur, eo densiorem gerit comam instar Sa Eeum. Mensibus Februmo sic Martio tot micti sonum est, ut ejus rami deorsum vergant, si ejus eortex abradatiar vel disrumpatur, ingratum ae mrtem fundit odorem, at potissimum cortex, nihilominus tamen λlia optime sapiunt, de in cibo adhibentur, praesertim m quodam piscium cibo PMMO dicto, quum pisces diversis obvolvuntur Miis, ouae simul coquun.
me, Mistola succo utuntur incolae aci levia opera
glutinarula, utinapyrum, floresque in sertum conlecti diebus lastivi, oc in nuptiis, quae res tamen brevi it tum ditaIvuntur. Folia porro hujus arboris res igerantem habent vi tutem, imiliumque adhibentur inteme ad aestum retraenandum tam in febribus quam Cephalalgia vel aliis in morbis, hoc autem refrigurium temperatum est ac simul dolorem sedat, hune in finem recens foliorum succus cum aqua subactus dc expressus propinatur, vel solia aquae incoquuntur, dc hoe decoctum quotidie hauritur: Hoete Iulapium itidem conducit iis, qui
ex crapula ce Malgia laborant. Succus hic etiam valet in varIosta, intern cnim re ineras, atque 'time variolas expelliti la arahiopum quodam libello Spodium inveni descriptum, quo nubeculam oculorum deter l, quod componitur ex cinere laliorum, dc exusto iij πιι, quod tenue est Bengalensium linteum, cum pauxillo Cubebarum, dc aqua rosarum mixtum , quod oculis instillatur. adnotatum porro Erat, hoc quoque optimum eta senibus, quibus oculi ci ebulantur. Passissimus vetustarum arborum coditex quam maxlare laudabatur contra Dysenteriam,s hie eum corticibus firmi inmaturorum Granati 'morum in aqua ebullitur, dc quotidie bibitur. Hune in finem Terea tenses utrinque hosce cortices conterunt. quos secum ducunt in longis itineribus marinis, liber seu cortex internus hujus arboris eum Calappi nucleo tostus, addito 'uxillo seminis Anisi eum aqua, propinatur ad Dorilem aestum refraenandum, de ex guendum illum, qui ex calefacientibus potibus contrahitur. Vetusti corticis decoctum cepius propinauam corpus le reddit, decoctiam vero cinerei
cordis, quod circa meditullium veterum truncorum reperit . dicto. qui inmna est, seu nasi tumor, in quo tauces Irint --a.
Decidua integra solia in cinerem comburuntur, qua eum Calappi oleo conmiscetur, quo inliniuntur pueri stabae prorepente laborantes, tam in corpore quam in capite, ut exsecetur, fructus Oh omnibus fere avi-hus dilutitur, uti , ab apris, quos venatores invest, diant eo tempore, quo hujus a oris fructus maturetant. Viridis ramorum cortex in ramenta fissus adligamen adhibetur . uti apud nos cum Salicum vimi-hita fit, quique hine in uis est apud Oroae messi
res ad mergites conligandas, hoc autem post meridiem iusti rue m est, ante meridiem enim nimis est muti Iaginosus. Hus lignum ad costas minoriun navigio. rum itidem adhibetur, quum lentum sit, nec findatur ; atque in aqua marina durabile. Besreenses ex levibus hujus arboris segmentis arvirum fabricant, aRue vomerem ejus formant loco sediri ex euro Sagueri ligno, quod pauco obducunt ferro.
juga quoque ex hoe fiunt, quae bubulis inponunt. Supra indieatum fuit, florendi tempus hie in Am-hoim esse menses inlotirem & Novembrem, qui menses hisce in terris sunt vernales, in aliis vero insulis contra mense Martio floret, ae fructus Julio mature-stunt, quum ibi aliud sit anni tempus.
in Ilumbii Mendice haec adnotantur.
In Hori. 31alia. pari. 4. Fig. 37. meaturram. Porrugallice Frula d Enrmae, Belgice me Humen, hocque discrimen observo, quou Mala renies in x sine majores & obloniores, nec apud Istos incolas in usu, neque ad cibum, neque ad asse