Bibliotheca Apostolica Vaticana A Sixto V. Pont. Max. In Splendidiorem, Commodioremq. Locvm Translata, Et A Fratre Angelo Roccha A Camerino ... Commentario Variarvm Artivm ... illustrata

391쪽

cas, Hispanicas, verum etiam barbaras, quas Saracen xum appellant, sicut ipsam et multorum locorum nomina aperte docent, in frequenti usu remansisse eas ob caulas nu-Per enarratas, me reperisse memini. Adde etiam quo Go- κὰ τι, thi ea in Insula anno salutis D. xv tempore Iustiniani Impe- - - νι ratoris Anno vero M. C. LXXXII. Galli dominati sunt: sed hi stratagemate quodam tertio die Paschatis eadem ferea ODει hora per uniuersam Sicilia trucidati sunt. Anno autem CCC. xxv I. Africani Siciliam subegere,eamq. regalem sibi sedem fecerunt . Nunc denique Philippus II Hispaniarum Rex Catholicus utriusque Siciliae Regno dominatur. Huc accedit quod in hac Insula Graeci, aliae Gentes multa loca aeditic runt,4 praesertim Chaldaei, Damascent, Toenices Panorinum, Nessent Achaiae, seu Graeciae populi Messanam, primarias Insulae ciuitates, condiderunt. Hinc mirum non est, Variarum linguarum voces, ac pronunciationes in hanc I sulam fuisse introductas Vt autem variarum mixtionem linguaru breuitatis causa Praetermitta, perpauca de pronuciatione referam. Siculi enim Melitae, atque Atricae proximi accentu quoda a ceteris Italiae pronunciationibus distincto interloquendum utuntur,in V, Pro necnon E pro I, frequenter usurpare solent dicetes hoc modo:Uullii iniri 'desidienus reliqua pro eo quod Italice dicitur: Volete venires Latine aute Vultisne veniret Praeterea, sicut

barbaras voces retinent, permultas quidem:itari barbarie, quod ad mores pertinet, multis in rebus conseruat,praesertim M W--- Vero mulieres in mortuis deplorandis morem imitantes anti-ν- quorum, apud quos mulieres, quae praeficae dicebantur, adhi-ria . O beriuolebant funeri mercede conductae ad praestandum ains' i mentabilem cantum in demortui laudibus recensendis, ut ce-aa ON. teris plangendi modum praeberent. Huiusmodi autem pia gendi conluetudo in Italia non solu in Sicilia, sed in Apulia, de Calabria ad hac usque die conseruatur Mulieres enim alieno in funere ad huius generas munus exhibendum conductae, quae Repetentes. vulgari lingua Repetitrici vocitantur,capillos scindunt magis atque magis clamates, ut aliae feminae ira sertim defuncti, vel defunctet amnes,& cosanguineae lacry misac fletibus necnon suneralibus ad ululandum laudationabus invitentura

392쪽

inuitentur, quae tandem non Olum capillos discindunt, sed unguibus etiam scalpunt faciem, domos horredis implentvlulatibus quae profecto barbaries stultitiam non minus quam saeuitiam repraesentat, ut ego ipse iis in locis, hoc est. in Sicilia, Calabria,4 Apulia non semel vidi. Qua ex re barobariem repraesentante conij ciendum est, multas in haste Prouincias, voces, ac pronunciationes a barbaris fuisse introductas pronunciat enim & scribunt huius Regni incolae, ch,pro, P,&,i, pros,ut Chiano,propiano, Latine, μι msse Chianura, pro ιanura, Latine ianities & Chiala pro prima, ct Planiari mare Latine, pro inuitas, vel litus maris,in id genus reliqua. Mulieres autem ad plorandum conductae Repetentes Lationa lingua dc vulgari lingua velitrici dictae sunt, vel a laudibus demortui repetendis, quasi ad memoriam reuocandis, siue potius, ut sic dixerim, Repaturices dicendae sunt a verisho Italico Reputare, quod Latine aestimare sonat defunctus enim in magnam trahitur existimationer . Multa ijdem Siculi no solum barbaras voces, necnon Gallicas, atque Hispanas, verum etiam Latinas, a Latino fonte

cadentes, sed parum detortas retinent sicut cetera Italiae partes, quippe quae Latinae olim fuerunt:& Latina lingua late dominata est. Insubres vulpo Lombardi in Gallia Cisalpina , cuius ciuitates uant, Mediolanum, Papia, Lauda, Nouaria, Vercellae, comum, satis corrupte loquuntur,atque ita ut non facile interdum intelligantur,non solum ob variarum vocum mixtionem, sed etiam ob corruptam pronunciati nem, truncatasq. voces, figuram apocopen frequenter usu Pantes: corrupte enim dicunt exempli gratia: Viensia MD. idest Men qua a questo iugo, pro eo quod dicunt Veneti Vienz qua, ceteri Italiae populi: Uien qua Latini vero: Veni ad hunc locam, vel veni huc Pronunciant praeterea Insubres

quidem perperam, Liro , dicentes: Fres, pro Breue,4 id

genus permulta . Veneti de medio dictionum litteras nonnullas abijceri lent, ut Pare, lare, pro eo quod ceteri Italiae populi dicunt Pasre,in Matre interdum auferunt, dicentes Caa, pro apola Latine, caput mo pro flat Italice, Latine vero, μι- et trequenter , pros, uti solent nam frater

Italice dicitur Fratesto, Veneti dicunt. adeo, i, iud, mutata,

X et littera,

393쪽

3 6 APPENDI BIBL. VATI C. et littera, i, abieeta Nulla sum alia, quae varias voces apud Italos sortita fuisse comperto,ut est illud quod Latine dicitur Modo vel nunc Italice enim, quidem passim dicitur, Ads o.

vel hera , ut Adess,evo , hora rego, id est, Nunc venio Hetr sca autem lingua recentiori a Scriptoribus antiquis dicitur: Te e. Sunt item in Italia Populi, ut Perusini, Eugubin , Camertes qui alii dicunt Assia Alibi vero, o Crassi sit. me alicubi, Iecona. Omnes hae tamen voces idem significant. Sunt praeterea Italia, ut Perusini, Mali agro Perusino contermini, qui proferunt Toι hecco, Tochesto, Toch .ctuos, pro eo quod Latini dicunt: Hoc loco,& eo loco,vel hicine istic. Alij vero , ut Nostrates in rudiores quidem iacia; dc Masti, fac-chilla, Pitta pro hie,in istic. Dicunt etiam Nostrates ad pronunciationem Hetruscam multis in rebus quadam ex parte accedentes: esto Tenui per figuram aphaeresim, pro eo quod Hetrusci dicunt Cotecto, Cotenui, Latini vero Istue vel Rud, ercte, qui apud te est, vel de quo loqueris.

Proferunt etiam Nostrates Hetruscorum more in vocabulis quibusdam , pro, ridicentes: Gen io,&. Febraio, idemcl in alijs vocibus id genus sexcentis pronunciare solent. Perperam autem ulti pronunciant, aliqui scribunt se,pro simplicii, ut Desidero pro desidero,& c,pro cui concidero, Dro considero. Misi praeterea in Italia populi minus recte pronunciant,a: mediu enim quod da interia, e proferui, ut I'aeter,dc alia permulta. tuis tur item interdu alij, u prino, dicentes Priuri, pro hac Italica

voce Pr orι,4 Lucapo, pro eo eo quod alij recte dicunt: levo. Sunt qui perperam dicant Madame, Madale , pro me, te.

Quamuis igitur in italia una it lingua . quae Italica dicitur, sunt tamen variae pronunciationes.quas longum esset recensere, vari j sunt accentus,immo variae usurpantur voce M.

quae ab exteris Nationibus mutuata sunt, cum alijs linguis magnam habent affinitatem Gothica enim lingua mul. tas habet voces , quae non solum cum Germanicis quandam retinent at finitatem sed Italicae item linguae sunt omnino commune S,desinentia,& accentu exceptis: nam Gothica lingua Angelus dicitur Angui Germanice AVI. Italices vela. Monachus Gothice Monch, Germanice Minich, Italice Monaco Monialis, Got luceri Germanice Nun, vel Aunna, Italice

394쪽

in nata. Monasterium Montalium muneclos , vel raι HORν idest claustrum moniale Monachorum autem claustrum, Minichel r Italice, Chionro de Monachi Scamnum, Germanice Panch , Gothice Banch, Italice Banco Vexillum Gothdce Eanes, Italice Bandiera Pera, Gothice,& Italice Tascha. Poculum , vel Ciathus, Gothice, Italice Becchier,

Africanis Tot ut diximus, a Venetis o , a Germani Glos Par. 3οe.

Got Germanice stricto Ore dc duplici it Deus appellatur, Guo vero bonum Charta Latine, Italice, Africanice Cari, ut supra videre est. Navis item siue Triremis ab Armenis Gaste P. s. De. ri, dicitur, a Germanis autem, Gallis in Italis vulgari nomi mine lis nuncupatur, ut suo iam loco dictum est. Feretrum .is. s. a. ab AEgypt ijs appellatur Bari , Italice dicitur Bara Hercules item est vox Aegyptiaca it suo iam loco diximus, a Graecis pes. . a. tame, Latinis, Italis ea de voce usurpatur Petra item a Graeco fonte cadit, apud Latinos adeo est in frequenti vis , Ut s. m. 4.

Latina esse dicaturina Πέτρο Graece lapis magnus est,qui Syriace teste Hieronymo,dicitur Cephas Hinc dictu est Petro: Tu '. 'vocaberis Cephas quod interpretatur Petrus deinde alio in loco: Tu es Petrus,et super hac petra aedificabo Ecclesia mea. Saccus dicitur Graece, latine Italice Saceo, Hebraice Sach quae sane res eo de etia nomine apud Hispanos, Handros,Germanos,Gallos, multarum q. aliaru Gentiu homines usurpatur. Mirum item cuiquam videri non debet, Gothos ab Italis, atque Italos a Gothis multas accepisse voces, parum aut nihil immutatas Gothos enim in Italia olim commoratos fuisse constat. Itali praeterea ab alijs Nationibus vocabula non pauca ibi mutuarunt, vel ob commercium in belli geren Pag. 3a dis vel mercaturis exercendis, vel ob alias causas, quas supra enumeravi. Itali namque sua lingua dicunt: Monsignor, quasi solus, ut Alumno placet, siue unicus dominus Gallice enim aiunta: Mons ear nam vox Latini, Solus, Monos

dicitur apud Graecos. Dicunt etiam Itali Messe se Misserquasi ui ser, hoc est dominus meus: Si enim Gallica vox est, quae dominum significat quare o. dicitur, quasi meus

herus . Veneti autem hanc vocem die a Gallis mutuatam , litterula unica adiecta , frequenter usurpant ceteri vero Ita

395쪽

s g APPENDI BIBL. VATI . plurimum tribuere blent. Via angusta in Vibe,siue oppido.

vel illa iam dicitur a Latinis a Romanis vero Urco oci/colo ira Nostratibus, Andrones xi δρων Graece dicitur locus ubi viri versantur: Perusinis embocco a Latinis item Castis quasi via callo perdur .ua, Venetis Cale littera unica, , abiecti . Veneti namque inter pronunciandum plurimas litteras abijciunt, multasq. immutant,ut supra dictum est. Sunt item in Italia populi Aprutio contermini,quii, pro u ω pro b, frequenter uti solent ali vero ab ijs remoti, b, prora interdum usurpant dicentes stricto ore, Boto, pro Uoto, vulgari tantum lingua, i pro L, ut Eanno pro Bando Pronunciant, quod a Latinis Exilium dici tu .

Est denique in Italia Regio dicta olim Iapidi , nunc Forum Iulium Latine, Italice autem tuti, ubi non solum Sc lationica lingua , sed tanta multarum linguarum mixtio adhi-hetur, vix ut credi possit. Hinc ipsi alios facile tutelligunt, sed non intelliguntur, praesertim,dum quadam lingua, quae instar Tingarorum, vel erronum vocabula quaeda m iotitia, sum ipsbrum arbitratu, vel commento quod habet, iocandi vel obloquendi caussa utuntu .

Quamuis igitur una sit Italica lingua, singula quaeque tamen Prouincia, immo quilibet Italiae locus peculiaria quarda habet vocabula,peculiaresq. pronunciationes,quae inter se non parum distantis Hetrusca item lingua recentior , quae praestantissima ab omnibus censetur, suam habet pronunciationem ab alijs distinctam Hetrusci enim in pronunciando spiritum intra palatum retinere solent, in gurgitantium morem imitantes Romana vero locutio non solum inir nunciando, verum etiam in vocibus utendis totius Italicae linguae perfectionem, inuandam communitatem, neglecta affectatione, habere iudicatur. Haec de Italica lingua, viri teras dialectos tandem aliquando consideremus. Iudaeorum lingua eadem est, quae Hebraicaia.

Iuliri. Vide Ungari: ijdem sunt gri, Rhuteni quidem

LACONICA LINGUA. ACONIA in Peloponneso Prouincia, quae Oebalia, &Lace demouia dicitur a quibusdain, sicut a media Graecia

396쪽

D DIALECTIS. 34 remotior est, ita a communi lingua longius recedit,& ad Doricam accedit Lacones in dicendo aut scribendo breuitate utuntur . Vnde breuitas,laconismus nuncupatur Attici ve t Gadro prolixitate uti solent, 'uemadmodum breuitas dicendi τοῦ

Laeonismus appellatur, itain Atticus dicendi modus Atti s-λ ..cismus nuncupatur, ut a Ciceronein Quinctiliano accepi. Est IIU autem Atticorum locutio argutiarum, eXe IN plorum, urbani P λ. . . tatis in suavitatis plena, ut idem Cicero te ita tura qui etiam G dicit Atticorum esse inculte dc horride dicere, modo id ele-,ci.

ganter enucleateq. fiata Croeli tempore interiores ut multa ιιν Herodotus ait excelluerunt Laced emonii, quorum Glossae ' μ'

idest dictiones huic linguae peculiares ab Helv chio annotantur eorumdemq. Apophlegmata copiose descνipta sunt a Plutarcho , qui etiam in vita Lycurgi multa Laconum tum vocabula tum dicta enarrat. Haec de Laconica linguaia.

LATINA LINGUA.

LATINA lingua suo iam loco multa a me dicta sunt, Par ast quod una sit ex tribus cultioribus, quarum cornparatio Τ' ' ne ceterae omnes barbarae dicuntur: quod antiquissima, de roa,. quod multa a Graecis fuerit mutuat . De eiusdem linguae Pag. M.

ubertate, qua Graecam superari demonstraui, nihil est quod dicam: nam non solum supra id satis me explicasse memini, an sed etiam in nostro de Latinae linguae obseruationibus libello idipsum copiosius declaraui. 4 Addam autem hoc loco, apud Latinos quattuor idiomatum genera esse Priscum scilicet Latinum, Romanum vi Mixtum, vel Antiquissimum, Antiquum, Perfectum, Im Perfectum, vel corruptum a Petrus Crinitus de huiusmodi temporibus linguae Latinae loquitur hunc in modum Relatum est, quattuor fuisse apud nostros linguarum proprietates, hoc est, Priscam, Latinam Romanam,&Mixtam , DI Mquodex Varronis item auctoritate Grammatici tradunti, Prisca est , qua vetustissimi Italiae Populi sub Iano videli υν με. cet,in Saturno Regibus, vel ab Urbe condita usi sunt cuiusmodi carmina quaedam incondita, parumq a nostris intelle---.mis.

Et adhuc supersunt. Haec autem ii, ad Liuium usque An.

397쪽

yso APPENDIX BIBL. VATI e. dronicum primum inter Latinos scriptorem durasse dicitur,

ι z... nonrum empus Liui scriptoris ab aeuo pi .vis Hic primus Comaedias Latina lingua constripsit, ut Diomedes ait. De scriptis Auctoris,quem multi in quinta mundi

c., d. aetate fuisse tradunt, at mentionem facit .

Latina vero est, qua sub Latino, dc Regibus Tusciae ceteri quidem Populi in ipso Latio loquebantur qua Tabu Iae decemvirales scriptae iunt, multae leges , publica quaedam

edicta. Haec aetas a Liuio Andronico incaepit, anno mundi 968. ante Saluatoris nostri aduentum 23 I ad Ciceronem usque . Hao in aetate fuerunt multi scriptores,in praesertim Cicer. in Liuius Andronicus, Ennius, Cato De Liuio Andronico R Cicero hune ait in modum , Fabulam docuit non satis di. Horat in gnam, quae iterum legeretu . De Ennio autem: Catone

Arte Pρ Horatius ait: Lingua Catonis , ct Enni Sermonem pat Ium ιιauerat, ct noua eram Nomina protuleri iovia. δε eannio Ouidius: μ Ennius ingenio maximus, arte rudis vi f.a1ud Virgilius de eodem interrogatus ait Aurum colligo ester. ρη t. HKxore Ennij. Cicero de Catone Catonis orationes agnificant formam quandam ingenij, sed admodum impolitum, se ne rudem sermone De Carbone Gracchis,& Cornelia Gracchorum Matre, in Lucio Cotta, ac de alijs mentionem item facit Cicero in Bruto . Ceteros huius aetatis scriptores videre

est in nostro de Latina lingua libello. Romana est,quae post exacto Reges Romanos populi gesta complexa fuit: nam' hanc ipsam inter Poetas M. Plautus,Naeuius, Accius, Pacuuiu S, Terentius, Horatius, Virgilius Malij maxime coluerunt. Ex Oratoribus autem misto.

ricis M. Cato, Sisenna, Qtradrigarius, Val. Antias, Caesar, Sallustius, M. Cicero, lati permulti. Mixta vero est, quae aucto imperio,in libertate amissa, varios Populos,ac Nationes in iura Ciuitatis admisit. Hinc factue1t, ut Romana virtus, ac loquendi forma, siue integritas

passim

398쪽

Libyes circa Cyrenem Apostolos in die sinstolentem stes Hierosolymis sua dialecto varijsq. linguis loquem es mirati sun . i5 I

IGvRE Hetruriae pars sunt , et ipsi Hetrusca lingua, Vt ratio docet olim visunt: nam sic ut Padu a profunditate Hetrusci Boiston vocaverut,sic Ligures ut Marcus Porcius Cato testatur. De hac lingua in Italica fatis dictum puto. -on eo: i bu t uuan tu bo: anil plua nilo

ITHvANIA olim suum ducem magnum habuit, nunc Regi Poloniae subi jcitu . Huius regionis lingua quadripartita censetur. Prima est Iac Euingorum,qui circa castrum Drohicin habitarunt, quorum pauci supersunta Altera Llthuanorum', et Samagitharum . Tertia Bruterricata. Quarta in Lothua, seu Lothi hola,idestituonia circa fluuiumZuina et Rigam Civitatem. Horum autem quamuis eadem sit linis sua, unu S tamen alium non satis intelligit,nili ijs in locis non Iuerit commoratus. Haec regio utitur etiam Polonico sermo ne quo sacerdotes in Eccleiijs concionantur, ut Matthias a Mano. Michou testatur. Αlij Lithuanos Illyrice loqui aiunta, Haec de Lithuanica linguaia.

LIVONICA LINGUA.

I vel Livorum , et Lithuanorum, et Curorur lingua,eadem est, quae vetus Prusita, dialectis tantum variant. Vide in Britarinicia.

399쪽

Sui TDI, aut Phryges panem, Remis vel ec- velataee, v eabant,ut ait Suidas,et Herodotus in Thalia De Phry gia- ia litterarum initi vita inuetore, atque Alphabeto, sati suo iam loco dictum fuit, hi quaenam lit lingua homini natu ratis, et quaenam inter linguas antiquior, multis rationibus et exemplis declaratum est.

gorum sermo Illyricus est. MACEDONIC LINGUA.

MACEDONIA. latissima Europae Regio, duobus olim Regibus, ac terrae imperio clarissima, cuius populi, sed mediterranei, Illyrice loquuntur, sunt qui Macedoniae incolas lingua Graeca dialecto autem glossisq. distincta, sosolim fuisse velint quod ex vetustis mensium apud ipsos nomenclaturis colligi potest Menses enim apud Macedonicos ex duodecim Todiaci animalium nominibus appellanturia, quae sunt et Aquarius. i. si scis

Ianuarius Februarius. Aries a

Martius. Taurus a

Aprilis Gemini. Canceo. Leo.

Sagittarius. Τοξοπις a. November.

Virgo Augustus.

400쪽

ARs IGNI , et Burij terga Marcomannorum , Quadorumq claudentes, sermone, cultuq Sueuos referunt,4 'IT Cornelius Tacitus testatu ID.

Maxobij, alias Maxobitae Illyrice loquuntuO MEDORUM ET MESOPOTAM LINGUA:

λ fama, et Mesopotamiae Incolae Apostolos Domini Sal- uatoris nostri Hierosolymis vari j linguis atque item sua , Spiritus sancti dono loquentes in die sancto Pentecostes mirantur Medi canem spaca vocant, ut Herodotus ait: quod E. . ,is, sane nomen ad Illyricum,pos, vel pa acceditia. Meisi, vel Mysi Illyrice loquuntu . Mengrelli item sed vide Ga zaris. Moldaui, Moraui, moriaci Illyrice loquunturi.

Monae Insulae duae, quarum una est inter Britanniam, PIM. v. . Hiberniam sita, ut Plinius. Tacitus testantur altera in o r.

Rheno fluuio Hollandiae, Phrysiae, Ghueldriae proxima, unde Monasterienses forte dicti sunt, ut idem Tacitus narrat Has autem Insulas stib ditione Anglorum linguam

ab alijs prorsus distinctam habere accepi. MOSCO VITA RVM LINGUA.

, O vino v I A Rusi1ar, vel Rhutenorum caput suam per Scythiam longe lateq. extendens ditionem Sclauonica utitur lingua , externis tamen linguis adeo confusa, vixit Sclauus Noscouita se inuicem intelligant, sicut Sigismun sis; omdus Liber in rerum Moscouitarum Commentarijs testatur, -- . ubi plurima huius linguae vocabula tum propria, tum aliena in medium affert & ab initio operis de Rhutenorum peculiari circa litteras quasdam pronunciatione nonnullas conscribit obseruationes: Moscouitica enim lingua eadem cum