장음표시 사용
21쪽
suum exteriorum illarum simulachra ad sensum comi nem, & ad phantasiam, ut in singulari considerantur. ut uero uniuersaliter, ad intellectum pertinent. Ideo iure dicitur Mathematicam ad intellectu &sensum internu simul spectare, & res naturales ad sensum potius externu, R intellectum simul; propterea quod ipsae accidentibus sensibilibus, proprijs insignitae deprςhendantur, vel quo ad accidentia huiuscemodi, sed in uniuersali per illorum proprias causas
a naturali spectantur magis. Mathematica rursus diuiditur. afis,hμ nam aut quantitatem per se speculatur, aut applicando rei maiisa sensibili, & naturali. Si quantitates per se;aut continuas, ut D m', lineas , & superficies, sicuti Geometria & corpora Strem tria ue aut discretas, scilicet numeros ; ut Arithmetica Phil sophorum, quae numeros, & proportiones illorum considerat. Non enim ad Philolphos pertinet Arithmetica uulga. ris, quam uulgares, & Mercatores addiscunt, ut sciant numeros colligere, partiri; quemadmodum subtrahere dc multiplicare . Huiuscemodi Mathematicae illae sunt, quae purae Nathematice,& simpliciter Mathematicae dicuntur,& quq in primo gradu certitudinis habetur. Aut Mathematica de quantitatibus loquitur, ut sunt in re aliqua sensibili, ac naturali λ & propterea ab Aristotele scientiae huiusmodi inter
Nathematicas magis naturaleS reponuntur, secundo Physicorum conteXtu 2O. Ubi hae tres recensentur, Perspectiva,
Armonicha, & Astrologia, quarum sussicientia hac euidenti ratione demonstrari potest : quia aut Mathematica circa
ramita quantitatem continua, ut in materia sensibili existente uem xu. fatur, aut circa discretam 3 Si circa continua mira ut in re naturali superiori, & coelesti, ut Astronomiai aut in inferiori, ut perspectiva,circa lineam,& pyramidem uisus se exercet; Ut Omnium colu, quae uisui apparent, ratione reddere pos sit. Si circa quantitatem discretam applicatam uCcibus, cisonis, secundum numeroru proportiones; haec est ipsa Har-- monica, idest Musica. intelligendo similiter de ea, qua Philos
22쪽
Iosophorum est, atq; scientifica; non autem de Musica uulgarium, quae consonantiam vocum, ac sonorum considerati
potius practice, quam contemplatorie, dc potius Empirice quam 1cientificet. Quod si quaeraturξ quare est, quod etiam harmonica subdiuidi tum minime possit, in eam, quae case- uo. stibus corporibus applicetur, seu sonis illorus dc inferiorem sonorum,& uocum nostra rv. dicendum est, id fieri similiter s,lutis non posse, ut de Mathematicis considerantibus quantitates . ita cotinuas in re sensibili8 propterea quod caelestia sonos,& uo 'μμ' .ces ardere minime possunt quicquid dicat Pythagorici tum quia inter illa non intercipitur aer, qui percussus speciem soni formet, aut sono ipi, & uoce: tum quia essent ita maximi soni, qui sensus nostros corrumperet; quemadmodum ab Aristotele in secundo de caelo aduersiis ipsos Pythagori,
cos demonstratu . De quibuου agendum supersit aperitur, o maralis Philosophiae δειbsidio ad Dei pietatem cum ciuili vita comunctam nos adstrare demonstratur. Cap. VI.
ΗVc usq; causa, unde primo orta est Philo phia,explicata est, deinde quid ipsa sit; & tertio in quot, & quas
partes diuidatur,exposuimus. Consequens modo est,ut ad eius praecipuas cuiuscunq; partis philosophiae utilitates eX- ponendas accedamus: quae ad Dei gloriam, ac eius cultum spectare uidetur,& ad ciuilem vitam simul cum diuina pietate coniunctam;cum horum finium gratia hic procreati simuS, ut, quantum ad Deum attinet, pie vivamus, quantum vero ad nosmetipsos, & ut cum alijs, secundum moraleS,ac ciuiles virtutes vitam transigamus. Moralis itaq; Philosophia; ut ab hac, quemadmodu ordo requirere videtur,eXOrdiamur , i licitatem activam, atq; contemplativam nobi S declarat; ut videre est apud Aristotelem, tum in primo,tum in decimo de motibus. Et de activa dicitur, rationi consenta
23쪽
uad a- neum esse a Deo tribui,& eo magis quo caeteris humanis bo. a, a nis, ipsa bonum praestabilius: ex quibus sane verbis duae
EZo pr. rationeS nobiS indicantur , quarum una est haec . Praestan-Demat. tissimum bonum a prae stantistima causa procedit; sed foeli-2 'to citas activa honorum humanoru praestantissimum est, cum caetera huius gratia expetantur, &illi subi jciantur: ergo. activa Delicitas a prestatissima causa, quae est ipsemet Deus Risis si procedit . Alia ratio hunc in modum formari potest . Si acunda. Deo minora bona nobIS dantur, ut alimenta, materia vesti-
ovi a iiientorum , medicamenta Vtilia ad sanitatem , medianti-iisis , bus agentibus naturalibu S, quanto magis bonum praestan-bant usi lius quale est ipsa humana foeticitas3 Haec eadem argumen ii se ρ ta de contemplativa beatitudine idem confirmare videntia a Dὸb tur. Quo ad media quibus utrunq; ex his praeclarissimis bo- enire. nis assequi possiimus, unum cit ipsa veritas, ut vim electiva - tu in nostram recte dirigere valeat. Alterum est habitus virtutis, qui, Ο quo acquisito non solum sine dissicultate , ea, quae moralistraq; fa- philosophiae sunt, recte operamur, verum etiam admirabi-ος asi voluptate, atq; honestate ad ea, quae contemplativa lar-suvi obri gitur, Vsq, ad primam veritatem, miro ordine, atque inexpli-rruet ha cabili tum gaudio, tum facilitate conscendimus. De verita.
bis i vir te si Platonem recurramus, sententia illius huiusmodi est 1isbissi Quinto de legibus. authori- Veritas profecto tum Dijs tum hominibus Dux omnium - est bonorum, cuius, qui Delix, beatusq; futurus est, statim ab initio particeps es Ie debet: ut in veritate plurimum temporis agat. De virtute vero,quae animi pulchritudo est, a Deo lo inpersona Socratis petitur in fine illius Dialogi, qui Phς-drus, aut de pulchio inscribituria. Oratio Socratis eo in loco est haec. O amice Pan & alii omnes qui locum huc colitis Dij date mihi, ut pulcher intus cssiciar,& quaecunq; extrinsecus habeo, intrinsecis sint ami-Ca. Diuitem autem sapientem solum existimem . Tantum vero mihi sit auri,quatum nec serre, nec ducere queat aliuS,nisi
24쪽
nisi vir temperans. Si Aristotelis verba, tum de veritate tum Ari Diade virtute perpendamus, atq; exquisite considereri us recte, si ac pie de eisdem dicta , quemadmodum , & Plato eius Prae. 'Ceptor, reperiemus. Aristoteles etenim prin ode n.oribuS capite sexto in principio, se excusans, si sententiam Platonis amici sui de bono uniuersali, & exemplari ex animis phil sophanti uni tollere aggrediatur, inquit sanctum esse in honore, veritatem amicis praeferre: ubi utens illa dictione, Sanctum, nobis innuit, propterea ueritas omnibuS praeponenda;quia ad senectitatem , & animi munditiam auiti js , & ab ignoratia; & ad eiusdem ueram pulchritudinem nos dirigit, ut ipsi Deo placeamus. in quibus duobus, scilicet inanimi munditia a uiti js, & uera eiusdem pulchritudine, sanctitas ipsa consistere uidetur. De uirtute uero idem philoiphus, canos Dei gratiam consequi, asserit decimo de Moribus, quia merito uirtutis animo, per quem Deo cognati sumus, pulchri euadimus . Haec autem, ut diuinae pulchritudini similis existens Deo grata euadit , unde Epictetus Stoicus in quo uirtutes in summo reperiebantur, de se ipso dicere solebat a Seruus Epictetus eram, qui corpore mancus, Pauperie pressus carus eram superi S.' No minus itaq; pie, quam uere de uita persecta tum acti- Ua, tum contemplativa, ac de medi js potissimis illarum in morali Philosophia statuitur a Philosophanti una Principibus, ita, ut horum Doctrina tum ad bonos mores,tum etiam ad ipsam diuinam pietatem ma Xime conferat .
Oeconomicae utilitas ostenditur, qua ad Dei cullum dirigamur. Cap. VII.
QVantum deinceps ad oeconomicam attinet, Aristoteles de causis, unde ortum duxerit uiri, ac uxoris
coniunctio, uerba facies, dicit, imprimis duplicis finis causa origi-
25쪽
Duplex originem habere Maris, & foeminae coniunctionem; videlis 2 'φ' cet, ut per per generationem filiorum in illis sint, ut euenitri, esse de caeteris animalibus, ubi distinctio maris,& foeminae ad. mina co- est; alter vero, ut bene sint sibi ipsis mutuo adiuuando. Deinde quantum ad causam unde motus, Dei prouidentiam 3 'i' estistere dicit. Verba Philosophi sunt. Sic ab ipso Deo viri' usilue & maris, & foeminae natura ad societatem prouisa, ma=i, is atque instituta est: haec enim ipsa in eo distincta sunt, quod semira non Omnia ad easdem res utilem habent vim, sed nonnulla ad contrarias quidem, attamen quae eundem finem spectent ' M ' eodemq; contendant; nam eorum alterum imbecillius esse-cit; ut illud esset magis ad cauendum idoneum obtimiditatem; hoc ad propulsandum, atque ulciscendum ob sortitudinem, S hoc qui de ea foris suppeditare, quae necessiaria sunt, illud autem intus eadem conseruare,& quae sequuntur. Ec'ce igitur, quod Philosophi a Deo confitentur uiri,& uxo, riS coniunctionem, quemadmodum etiam in diuinis literis, Filios pa ac catholicis didicimus. Plato in io. libro de legibus statuit . ,- patrem, matrem, & auos a fili js honorandos esse, neque hisis, a i ni uria ullo modo afficiendos e propterea quod Deus preces re debo parentum, ut iustus exaudiat, cum parentes mala silijs pre- ς' cantur, aut bona. Lex itaque Dei iubet patrem & matrem
obiviis a filijs honorari. Quod si quis obi jciat,dicens officium filiorum,esse patres honorare, ac eisdem obedire , & opem ferre, quotiescunque rite, ac prout veros decet parenteS, Vivunt. huic obiectioni tum Epictetus, tum Simplicius ita respon-OMQ;. dent, Quod si pater agat perperam .patris tamen habitum H, H ob non dissoluit eius actio praua; Nam illud naturale est, non ρ- uoluntarium. Itaque licet malus fuerit pater, ei paterna tamen osticia praestanda sunt. Oportet ergo p nitus eiuS c ram habere 3 tum quia causa post Deum extitit, ut simus stum quoniam eius diligentia, & charitate educati sumus,&in hunc usque diem viximus. Ad haec sicut a parentibus curam, & obsequium ueluti mutuo accepimus reddere cum,
26쪽
fauore ipsis grate decet, eorumq, iussis prompte obsequi tenemur omnibus , quaecunque ad animi vitium nos non impellunt.
Cluilisfacultatis et tilitas ante oculos ponitur ad Deum agnoscenaumfaciens. CV, VIII.
TErtio loco de ciuilis facultatis utilitabus, ut bene, pieq; ab omnibus uiuatur, si Platonis libros de Repub. legamus, sciemus omnem facultatem, ac potestatem a Deo esse. Pessa In rertio etenim libro uersus finem. Haec ipsius uerba sunt. ις' ε'
Estis utique omnes in Ciuitate tamquam fratres sic enim 'INM 'dicemus apud eos fabulantes, sed cum Deus formaret: quicunque uestrum ad imperandum idonei nati sunt, aurum in eorum generatione ipsis admiscuit 3 propter quod honorabilissimi sunt Illis autem qui ad auxiliandum, argentum indidit; Ferrum denique . atq; aes agricolis, atq; alijs opificibus . Aristoteles etiam in libris Politicorum allerit, aliOS nam 1 .hrisci Natura Dominos, alios Natura seruos: At Coelum , & Aristola Natura a Deo dependent xi j. Diuinorv. ergo ex horum ma- Timorum Philosophorum sententia, quemadmodum etiam in diuinis literis dicitur, Omnis Potestas a Deo est , & qui Locus potestati resistit, Deo resistit. Quamobrem praeclarissimos viros Principes &qui Rempublicam recte, f*liciterque admi-S nistrare debent,in primis decet diuino cultui deditos esse,& Princ in ipsis erudiri. quod Plato quidem exemplo Regum Persarum in Alcibiade primo, vel de Natura humana, Vtiq; ΟΠ- cultui de firmat, necnon exemplis, tum AEgyptiorum, tum plurimarum graecarum Ciuitatum in Dialogo illo, qui ciuili S,Vel de iis , Regno inscribitur; vhi Reges Sacerdotes esse dicit. Aristote- Platonistes vero his rationibus Principi,& Regi persuadet, ut Deum colat s tum quia hoc pacto minus formidabunt Populi, ne '' quid contra Iustitiani fiat, si ipsum Religioni deditum existimabunt, ac Deorum timorem haberc; tum quia minuS contra illum audebunt insurgere, quasi Deos habeat propi-
27쪽
tios, & fauentes. Numma Pompilius secudus Romanorum Rex ab omnibus unanimiter electus fuit, ob summam eius Iustitiam, ac Religionem, quibus uirtutibus xliij. annis Regnum illud recte, piet seruauit . Quod si gentiles religione Regna custodiri arbitrati sunt, quanto magis apud Catholicos , & in uera religione i nstructos id uerum erit 3 Nisi ctenim Dominus custodierit Ciuitatem, frustra uigilat qui
Gui ructus ex legali potentia acquiratur quod ad Dei cultum perducat se ad animos bonas moribus ins
Demum quantum ad legalem potentiam attinet; cumle X praeceptio ex unaquaque uirtute elicita,ex Aristotelis sententia Quinto de Moribus, existat;& uerus Iegislator ad uirtutem respicere debeat,teste Platone Ia.de legibus ; ut uidelicet Ciues bonos & uirtute praeditos reddat, utq, prudentes, iustos, fortes,& temperatos . & uirtus praecipue dia uina sorte, idest diuina gratia acquiratur cui dubium, quin lex diuina sit,atque admiranda secundu horum Principum Philo phorti sententia. Et propterea no temere lex nomen menti proximum posiidet. ,ι.ι enim mentem uero legem, quemadmodum praeclare ab eodem Platone in eodem libro dictum est. Ex quo praeclaro nomine,quod menti conforme cernitur, idem Philosophus Iudici persuadet, ut leges mente complectatur,& eas irrea conseruet;si de iusto, & iniusto recte iudicaturus est. De custode legum idem Plato in
eodem libro inquit, quod ipse diuinus sit, diuinisq, studijs
operam dederit. In Theaeteto de iustitia haecdscit. Deus numquam,& nullo modo iniustus est sed quam iustissimus, totam videlicet Iustitiae complexus potestatem , nihilq; illi similiusquam iustissimus homo. Ex his itaque patere arbitror, omnes Philosophiae activae partes, non tantum ad ani-
28쪽
mos hominum bonis moribus insormandos conducere, Ve-,rumetiam diuinam pietatem ostender . Dicendorum ordo proponitur,ct eius ratio redditur .
Consequens modo e si ', ut ad philosophiae contemplatiuae partes accedamus 3 ac easdem non solum ad Deum nos cognoscendum manu lucere; ac eius diuina opera; Ve-irumetiam ad omnes virtutes, usque ad diuinum cultum promouere idi atque ardenter inflammare Ut omni ex parte
Philosophum Catholicae fidei, non solum non repugnares sed potius inseruire prorsus appareat .ETordiamur itaque ab ea, quae naturalis dicitur: propterea quod res illi subiectae, substantiae naturales qualitatibus sensibilibus, ac visibilibus praeditae existant: ex ijs ad diuinas, ac inuisibiles, & omnino ad ipsum Deum intelligedum philosophantes ascendere possianc, quemadmodum telia tur, non solum Paulus Apostolus in Epistola ad Romanos capite primo; veru metiam nos edocet Plato exemplo hominis in t pelunca positi, de ligati; sic, ut potius rerum Vmbras, quam res ipsas intueatur. Et quemadmodum etiam a Peripateticis conceditur;cum ipsbrum sapientiam ab ordine addiscendi post cognitionem naturalium Metaphysicem n minent. Hoc idem ex nonnullis veritatibus; primo adDeum& substantias separatas pertinentibus a me confirmatur; se eundo aliquibus alijs ad animam nostram spectantibus. Conclusiones aliquot proponuntur ad diuinaspectantes ex I'0ssologia depromptae. Cap. XI. QVantum itaque ad conclusiones diuinorum attinet prima conclusio, quae nobis Ope naturalis philos phiae innotescere potest,sit eiusmodi. Deum esse primum, ac ἔρ i psssupremum motorem omnium rerum mobilium : cum ipse minime moueatur. Secunda siit haec. Deus,&intelligentiae In zC extra
29쪽
suinta coclusio. Ratio Aristotetis et Pla
extra Coelum sunt, ita ut non sint nata esse in loco, neque tempus ipsa faciat senescere: Deinde sunt inalterabilia , de impassibilia, optimam habentia vitam,& per se sussicientis.
simam, totoque aeuo perseuerant. Tertia a Deo communicatum est esse , & viuere; his quidem exactius ; his vero ob. scurius. Penultima: Deus motu diurno causa ordinis rerum generabilium est. Intelligentiae vero OrbeS motu quodammodo ratione Diametri Mundi opposito mouenteS, cum stellis Planetarii cum circulo obliquo, praesertim solis, causae, cur vicissime reS generentur, α corrumpatur. Vltima Deus rerum omnium Prouidentiam habeo. Prima Phrsica concluso diligentissime explanatur, scilicet Betim esse mobilium primum immobilem motorem. CF. XII.
P Rima conclusio ab Aristotelei pi demonstratur octauo Physicorum via motus, quoniam cu omne quod mouetur ab alio moueatur, neque detur processus in infinitum, proinde deueniendum est ad unum primum Motorem, quia nullo alio moueatur. Ita etiam via motus illum reperit Plato io. de legibus. quod etiam Deus sit omnino immobilis, aduersus Poetas fingentes ipsum mutari de forma in Q mam , ab eodem Platone demonstratur talis, in secundo de Republica: quam rationem etiam admittit Aristoteles primo Caeli.quae argumentatio ita procedit: Si Deus mutatur; aut ab alio; aut a se ipso; sed neutro modo fieri potest: ergo nullo pacto mutabilis est. Non potest quidem ab alio mutari: quia istud potentius ac praestantius Deo existeret; At nihil melius, aut potentius Deo est, neque a se ipQ mutari valet: quia si se ipsum mutaret; aut in melius, aut m deterius; At non datur res, quae Deo sit melior; neque ulla res est,quq in deterius mutari expetat. Theologi etia doctores sancti, inter alias uias, uia hac motus utuntur; ut Deum esse confir
30쪽
ment, ut uidere est apud Diuum Thomam in prima parte sumnas in quaestione secunda articulo tertio. Similiter statuunt Deum'esse immobilem; pri mo quidem:authoritate 'diuinae scripturae: in Melachiam etenim dicit; Ego sum Deus, & non mutor . Secundo vero rati Cnex: qauia Deus actus .
purus existit: quod mutatur coposita res est ex parte entis in potentia & ex termino motus,qui illi per motum coniungitur. quemadmodum ab eodem Diuo Thoma dictum fuit in prima parte sui arae quaestione 9. articulo primo. Secunda P0sica concluoso ad diuina pertinens, aperituri :ι-l Cap. X I I L i
SEcunda conclusio est Aristotelis primo Caeli contextu
i OO. cuius partes multae sunt, aliquae quidem negantes, aliae vero adfirmantes. Prima pars negans est haec. Deus, Prima α aliae Intelligentiae extra Cauum sunt,idest non continen- ρπιπω netur ab aliquo corpore casesti .prima ratio est. quoniam non sunt corpus, nec virtus in corpore. Quae vero in loco sunt: aut sunt corporasaut virtutes in corpore.Secunda argumen-- φ'
latio ita formari potest. Si suprema sphaera in loco minime est: & tamen mouetur secundum locum: ergo tanto minus sunt in loco Deus, & intelligentiar, quae corporum caelestiumΟtrices sunt & non mouentur, quemadmodum 8. Phys, corum ab Aristotele demonstratur. Fides nostra Deum &intelligentias extra Caelum visibile esse credit. & ita huc pari in
usque fides, & philosophi conueniunt: disierunt vero quia polo secundum fidem ; Deus , & Angeli in Caelo Empyreo sunt μ' quod philosophi gentiles minime cognouerunt: tum quia
lensu non compraehenditur: tum etiam quia de hac catholica veritate , quemadmodum, & de caeteris, illuminati minime fuerunt. Secunda pars negatiua eiusdem conclu- Secundasionis est, quod diuina entia non patiuntur a tempore , & sunt inalterabilia . cuius ratio est, propterea quod carent