P. Rami, ... Ciceronianus, ..

71쪽

Graecὸ aut Latine propositus orator expresserit,eadem possitiat quavis alia lingua & orati ne exprimi. Quare totum hoc biennium , quibus studiis Cicero traduxit, iisdem Ciceronianus & eodem modo potest traducere: Memmios, Pompeios, Philippos, Curiones, Metellos,Varios,Carbones,Pomponios,Iulios,Co tas, Antonios aliquos in ciuitate sua reperiet.

Sed hoc Rhetoricum dc Logicum fundamentum Ciceroni fuerit, de quo libros de Inuentione sibi puero vel adolescentulo ex continentariolis inchoatos & rudes, postea conquestus est excidisse:quid tum postea Z virlim Rheto mcis & Logicis exercitationibus Tullius perpetuo contentus suit Minime. oratorias comm

lationes illas quidem nunquam dinrisit, sed confirmandi,augendi, ornandi principis illius' studii gratia, philosophiam & reliquam iurisi

prudentiam assumpsit: seclut earu doctrin rum magistri occurrebant, ita cognouit: iuris scientiam tertio anno, philosophiam quarto, di deinceps compluribus aliis annis : A t e philosophiae fontibus, aequitas iuris iustitiaque manavit: Quare si philosophiam Ciceronianus noster ante cognoscat, possea iurisprudentiam , Ciceroni non eandem viami ed Ciceronis laudi ac virtuti, quam imitatur, magis accomm datam sequetur. Perge,prosequere caetera.Te

tio anno, bello socialj, tyro Tullius fuit in e crcitu Cn. Pompeii,ut est duodecima Philippi

72쪽

CICERONI ANUS.ca: Sic enim Resp. erat Romana, ut idem alia

atque alia aetate atque caussa, domi esset orator,tenator,sacerdos: foris miles & imperator.

Quid quarto deinceps anno Sulpitii in Tribunatu quotidie concionatis totum genus dicendi, naturae suae vehementer accommodatum, penitus cognouit: Fuit enim Sulpitius vel maxime,quos quide adhuc Tullius audierat, gradis,& ut ita dica,tragicus orator: Vox cum magna, tum suauis & splendida: gestus & motus

corporis ita venustus,ut tamen ad forum, non ad scenam institutus videretur: incitata &volubilis,nec ea redundans tamen,nec circun-ssuens oratio. Hanc igitur orationis granditatem & ubertatem, iuuenis Cicero natura elatus & ingenio affluens, prompth alacriterque complexus est ullius vocis suauitate & spleao-re,gestus illius venustate, vocis asperitatem corrigere, motum corporis componere diduxit. Sed tamen codem anno,quo Sulpitius auditus est,philosephiς studium coniunctum est,& deinceps continuatum: cuius quatuor excellentes doctores, Diodorus, Philo, Antiochus, Posidonius, a Cicerone numerantur: Nos autem ait ptimo de Natura Deor. nec subito coepimus philosophari, nec mediocrem a prImo tempore aetatis: in eo studio operam curimque consumpsimus:& cum minime videbamur, tu maxime philosophabamur. Quod & orationes laesarant esertς philosophorum sententiista c f doctis

73쪽

εs PETRI RAMI doctissimorum hominum familiaritates, quibus semper domus nostra floruit: & principes illi, Diodorus,Philo, Antiochus, Polidonius. quib' instituti sumus: Et si omnia philosophiae

praecepta referuntur ad vitam, arbitramur nos

de publicis & priuatis in rebus ea praestitisse, quae ratio & doctrina praescripserit.Hqc de philosophiae magistris Cicero senex, ubi philos

phiae studium a prima aetate repetitum, & qua ruor doctores nominatim appellatos videmus, Diodorum,Philonem, Antiochum, Posidonium. Philo,primus in Bruto nominatur, &in eundem quartum annum cum Sulpitio includitur: qui cum Atheniensium optimatibus

ut Tullius nobis ipse exposint) Mithridatico bello,domo pulsus profugisset, Romamque venisset, totum ei se Cicero tradidit, admirabili quodam ad philosophiam studio concitatus:

in quo hoc cita commorabatur attentius,qubdrerum ipsarum varietas & magnitudo, summa ipsum delectatione retinebat: Attamen sublata iam esse in perpetuum ratio iudiciorum videbatur. Hic primus philosophiae magister nominatur,& philosophus oratori futuro vehementer accommodatus:Suit enim Philo, princeps Academiae, in qua, philosophiae studia cum studiis eloquentiae coniunguntur: quod ab Aristotele institutum, & a Peripateticis ac reliquis

Academicis obseruatum, magnos & excellentes philosophos effecit:Itaque ob eam etiam bene dicendi, rectEque sentiendi coniuctionem,

74쪽

cICERO NIANV s. Academia vetus caeteris philosophiae sectis ab eo praeposita est: Brutique iudicium ideo lauadarum, quod veteris Academiae sectam secutus esset. Triagulosephorti genera aetate Ciceronis floruerunt, Epicureoru ,Stoicorii, Academicoru: vim singuloruppede: Academicos oratoris germanissimos inuenies: Unus ex omni numero oratorum Romanorum Titus Albu tius Epicureus a Tullio numeratus est,&ob id

ipsum ineptior habitus: Ea igitur philosophia

ut ait Crassiis Oratorio tertio) quae patrociniuvoluptatis sitscepit,procul abest ab eo viro,que quaerimus,& quem authorem publici consilii,& regendae ciuitatis ducem, &sententiae atq; eloquentiae principem in Senatu, in populo, in caussis publicis esse volumus: Rhetorica enim ornamenta,& Logicam stibtilitatem, imbreliquarum artium nobilitate & ingenuitatem despicit & aspernat .Eam tamen philosophia Cicero didicit a Zenone, Phaedro, Patrone Epicureis,ctiam antequam Philonem cognouiΩset: sed eam tamen philosophiam quidem cognouit, at nequaqua probauit, ut est in Epistolis familiaribus libro duodecimo'. Cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt, ait: ni

si quod in philosophia vehementer ab eo dis . sentio: Sed & initio, Romae cum te quoque &tuos omnes obseruabat,me coluit imprimis:&nuper cum ea quae voluit,de suis commodis Apraemiis consecutus est, me habuit suorum de

sensorum de amicorum fere principem: etiani

75쪽

PETRI RAMI a Phaedro squi nobis, cum pueri essemus, ante quam Philonem cognouimus, valde ut philo soph postea tame ut vir bonus δc silauis & of ficiosius probabatur traditus mihi commenda tusque est. Haec de magistris Epicureis, quos

Tullius Attici, qui & ipse Epicureus fuit, gratia magis fouit,quam quod eorum decreta la daret. Stoicorum autem seueritas Romanis vehementius placuit: hinc a Stoicis focinati Fannitis, Rutilius,Tubero,Pompeius, Elius, Cato:

sed Stoicis Graecis pariter & Latinis accidit, ut omnes fere prudentissimi in disserendo sint,& id arte faciant, sintque architecti pene ver boriana: iidem traducti a dis utando ad dicendum, inopes reperiantur: Vnum Catonem Tullius excipit, in quo perfectistimo Stoico sum mam eloquentiam non desideret: quam exi suam in Fannio,ne in Rutilio quidem magna, in Tuberone nullam censet futile: Quod propterea accidit, quod Stoicorum in Dialecticiς Omnis cura consumiturivagum illud orationis genus Ecfusum si multiplex non adhibetur:

Cato autemhabuit a Stoicis id, quod ab illis petendum fuit: sed dicere didicit a dice di magi

stris,eorumque more sese exercuit. Stoica itaque philosophia suos etiam oratores extulit: noeos quidem, qui tanquam in scena, celeri ac difficili motu utantur: sed vehit eos,quos statarios appellant: quorum sit illa simplex in agendo veritas non molesta Sed haec de phi-

losophiae

76쪽

CICERONIANVS. 6 losophiae generib': quae omnia Ciceroni cognita quidem sunt, sed no omnia probata. Epicureum genus displicuit, quia ab co nec vir bonus, nec dicendi peritus cssiccretur: Stoicum arrisit,quia vir bonus imprimis,& fortis,&co- stans,& disserendi peritus hic fieret: Sed mari.

me omnium Academicum placuit, quia tota laus oratoris hic informaretur , Virque. bonus

de dicendi peritus institueretur Ideoque in Oratore ait: Fateor me oratorem si modo sim, aut etiam quicunque sim) non ex Rhetorum officinis, sed ex Academiae spatiis cxlicisse.

Quamobrem ad imitationem Ciccronis, camphilosophiam Ciceronianus sequatur, unde S animi constantiam, & bene dicendi peritiam consequatur. Parisiensis Academia libros philosophiae Peripateticae squae ipsa Academica est ex antiquis Regum & Pontificum institutis amplectitur. sed nescio qua praua consueti dine & legibus contraria, StoicE, non Peripa- tetice vel Academice tractat & exercet. Ac demici veteres cum philosophia copulabant e- 'loquentiam: Stoici philosophiam tantum cole

bant,ornamenta orationis aspernabantur: hinc

eorum philosophia subtilior illa quidem & argutior, sed aridior & strietosior facta est: Academia nostra; tanquam in dumetis Zenonis, non in spatiis Aristotelis versaretur,ab auribus& oculis, imo ab animis & mentibus poetas& oratores, omnEsque elegantes & ornatas

77쪽

o PETRI RAMI exercitationes reiicit: & cum I Grammatici,& Rhetoricis commentationibus ad philosophiam accesserit,prioribus illis studiis abiectis, argutias disputationis & subtilitates tantu moditatur: & ut subtaliter argutari discat, pure t

quin ornatὰ dicere si antea didicerit, Stoicis istis philosophiae spinis dediscit: Sed hac de re

satis superque a nobis,locis aliis dictum est. Ciceronianus noster siue in forum venturus sit, ciuiumque suorum controuersias moderaturus sue Thpologus & religionis interpres,vitaeque doctor sit futurus, vel quascunque res acturus,Ciceronis iter ingrediatur: alioru phi losophorum decreta quanuis non pr. bet, tarnen si lubet intelligat: Sed Aristotelis & Philonis exercitationem,ornata: δί copio e philosophiae principem sequatur. Perge, quid deinceps anno' quinto Tulliusὶ Moloni Rhodio operam dedit, de actori summo caussarum , ω magistro: Triennio deinde proximo e superioribus Hortensius de Antistius, rursumque Pi-

so, Pomponius, Carbo, Philippus simi auditi: Quid oratores illi discipulo suo profuerunt ZHortensius, verborum splendore erat elegans, compositione aptus, facultate copiosiis: vox canora & suauis: motus & gestus etiam plus a xis habebat,quam esset oratori satis. Atque haec Rhetorica fuit Horten*: Logica etiam crat insignis: No pr termittebat fere quicquam,quod estist in caussa aut ad confirmandRm,aut ad re, fellen-

78쪽

sellendum: quod erat iuuentionis: attuleratque minime vulgare genus dicendi: duas quidem

res,quas nemo alius: partitiones, quibus de rebus clicturus esset, & collectiones:quod syllogismi & methodi est: unde memoria tanta, quanta in ullo oratore cognita sittavi quς secum commentatus esset, ea sne stripto verbis iis. dem redderet,quibus excogitauisset: Hoc adiumento ille tanto sic utebatur, Ut sua comen lata & scripta,& nullo referente, omnia aduersariorum dicta meminisset: Sed omnium Ho tens' virtutum maxima, fuit diligentia: ardebat enim cupiditate sic , ut in nullo unquam sagrantius studium Cicero viderit: nullum enim patiebatur esse diem, quin aut in foro diceret, aut meditaretur extra forum: saepissim Eautem eodem die utrunque faciebat: Hae tam multae tamque magnae laudes erant in Hortenso: quem unum ideo prae caeteris imitandum

sibi Cicero proposuerat: totaque in Bruto de Ciceronis studiss oratio longius producta est, ut intelligeretur, quemadmodum Tullius esset in spatio, Qu. Hortensium ipsius vestigii;

persecutiis. Asiaticus tamen toto genere Hortensius Ciceroni visus est, qualis & Cicero suis Atticis,ut dicetur postea: sententijs non ta grauibus δί seueris , quam concinnis & venultis: verbisque omnino frequentior & incitatior,

79쪽

να PETRI RAMI , tionis mollicies Ciceroni placuit: Hic tamen mrator iceronem maxime omnium excitauit:

plesque exemplo & aemulationis cupiditate ad summam eloquentiae laude ei profuit,quam Grammaticus, quam Rhetor, quam denique magister ullus. Quid magister ille alter Antimust Rabula,ait Tullius, probabilis fuit Sue bis non ille quidem ornatis utebatur, sed tamenon abiectis: expedita crat & perfacile curres oratio, & eius quidam tanquam habitus non inurbanus: actio paultura cum vitio vocis, tum ctiam ineptiis claudicabat. Hic igitur orator, Ciceroni fortasse eo profuit, quod Sestio Tullium non deteriorem esse gauderet. De Pomponio, Pisone,Carbone iam dictum est. At vero Tullius noster hoc triennii tempore omni, dies & noctes in omnium doctrinarum meditatione versabaturi Erat cum Diodoro illo Stoico, a quo studiosissime quideman Dialectica exercebariir, sed & in aliis artibus variis: de quibus ita Tusculana quinta loquitur. Diodorus Stoicus caecus, multos annos domi nostrae vixit: Is ver quod credibile vix esset clim in philosophia multo etiam magis assidue, quam antea versaretur, dc cum fidibus, Pythagoreorum more,Vteretur: cuinq; ei libri dies & noctes legerentur: quibus in studiis,oculis non egebat: tamen,quod sine oculis fieri posse vix videtur,Geometriae munus tuebatur, verbis praecipiens discentibus, unde,quo quamq; lineam berent. Quare Tullius doctore Diodoro

80쪽

CICERONIANV s. 73 non 'ltim Logicam , sed Geometriam,id est

numerorum & lineamentorum doctrinam sic enim vetere Geometriam partiebantur, ut apud Quintilianum est sed Musicam sed caeteras, ut verisimile est, Mathematicas artes didicit : quae solae antiquis artessuerunt,quaeque hominis iudicium imprimis solidare confirmareque possunt. Quantos vero progressus in Maiathematicis Cicero fecerit c Geographia postea percipietur. Iis tame artibus ita deditus erat,vd ab exercitationib' oratorijs nullus dies vacuus esset: Commentabatur cum M .Pi ne & Qu. Pompeio declamitans: sic enim tum in re nouae nouo verbo utebantur: nec enim declambrandi consuetudo apud ullum authorem antiquiorem si Senecς credimus) inueniri potest. Ad M. Pisonem oratorem & philosophiae P

ripateticae, cuius Staseam doctorem habuerat, studiosum,adolescentulus, ut Asconius putat, deductus est: quod in eo antiquae vitae sit nilitudo de multae literae inessent: Cicero tamen in Claris oratoribus, studiorum consortem & socium, non magistrum fuissse indicat. Quid igitur Pisoξquamnam eloquentiam tenuit, Vt et quentiae Ciceronianae magistra aut socia possit videri 3 Repete de hoc Oratore, quae narrata sunt in Bruto M. Piso quicquid habuit, habuit ex disciplina: maxim Eque cx omnibus,qui ante fuerunt, Graecis doctrinis eruditus fuit: habuit a natura genus quoddam acuminis, quod, etiam