De temporum usu Plautino quaestiones selectae

31쪽

quod volebam fm meine Absicht hoc loco usurpatum est quam in Versu, quem exempli gratia affero, As. 392. Licebat igitur poetae eodem iure dicere: quod volo vel quod est meum consilium'. Contra perfectum hoc loco est procul habendum, quod hoc quidem loco alicuius momenti est ut hoc prematur, voluntatem etiam in praesentia durare quae minime est natura eorum

locorum qui perfectum habent.

CAP. II.

De Plusquamperfecis.

Plusquamperfectum primitus, id quod vel forma eius declaratur, erat quasi imperfectum quod quidem pertineret ad perfectum logicum, cum illud quod proprie dicitur imperfectum spectet ad praesens. Sed vix

certum huius generis quod modo descripsimus exemplum inveni. Saepissime enim adhibetur Sic plusquamperfectum ut significet aliquam actionem ante aliam praeteritam esse factam absolutamque Resertur igitur ad aliud tempus praeteritum, unde recte appellari potest tempus relativum. Atque hoc quidem in genere quaedam proprietates possunt deprehendi. Satis creber est ille usus in enuntiatis primariis, ut plusquamperfectum perfecto ad quod pertinet succedat. Velut A s. 449 Quamdudum tu abenisti Non hercle te provideram. Ea igitur quae prius facta sunt posteriore loco narrantur. Quae emersio cum per se ipsa arguitur esse sermonis laxioris dialogique naturae deberi tum eo, quod apud eos scriptores qui teste Sunt Sermonis cotidiani totissimum invenitur rartu autem inpud

32쪽

eos, qui sedatiore et severiore genere dicendi utuntur.

Cf. Ter Phorm. 612-613; ec. 42 Cic. adfam V, 2 8 dixerat . Aliud est illud genus, ut dumtaxat in enuntiatiSprimariis plusquamperfectum perfecto ad quod Spectat

praecedat. Suffcere enim ad rationem temporalem exprimendam perfectum videtur. In Ciceronis quidem epistulis illud genus frequens est, sed ita tantum adhibetur plusquamperfectum, ut, si fieret coniunctio hypotactica, id enuntiatum quod continet plusquamperfectum esset concessivum ad Fam. XIV, 4, 6: Sicca dixerat se mecum fore; sed Brundisio discessit ad Fam VII, 5, i Trebatium cogitaram. . . Sed p teaquam. ad Fam. II, 3, 2 ex litteris intellexeram, permultos a te milites esse dimissos sed mihi Fabius demonstraνit, integrum militum numerum fuisse. Cui simile unum inveni apud lautum exemplum Vers. Seud. 48 Atque heri iam edia

xeram omnibus dederamque suas proνincias: erum ita os perditi estis. . . In quo tamen exemplo perinde atque in illis quae a p. 3 pertractabimu pluSquam- persectum non ad perfectum Sed ad praesens refertur. Atque haec quidem Specie plane respondet ad Sermonem cotidianum est enim parataxis adhibita in eo Sententiarum conexu, ut in genere minus laxo dicendi certe adhiberetur hypotaxis. Aliter res se habet, si apud historico plusquamperfectum perfecto praecedenS hanc habet vim, ut animum ad ea quae sequuntur

dirigat. Velut iv. V, 47 Transierat ex re bene gesta superbia neglegentiaque ad Aequos, quae in Romanis ducibus fuerat. Itaque. . . dictator. . . iussit. Corn. ep. Age I, 4 Eundem moriens suum esse dixerat. Is de honore regni cum Agesilao contendit. Quae ratio cum accurat: conexum rerum in-

33쪽

dicet, non est sermonis cotidiani celeriter leviterque currentis. Et Si lautum perquisiveris, Vix certum huius usus occurrit exemplum Inveni enim tria, quae tamen pro testimoniis certis habenda non sunt. Primum exstat Curc. 644 Ea me spectatum tu&rat per Dions is Postquam illo entumst iam, ut me collocaνerat, exoritur entus turbo Locum Sic recte non habere vel ea re ostenditur, quod editore cogente contextu Verborum post verS. 644 lacunam Statuerunt. Deinde e n. 592 ino sic exaratum est: aut plus aut minus quam opus fuerat dicto FUER. . . DIS O ... dixeram controνersiam, ut sponsi fleret ille qui praedem dedit. Locus tam mendOSe S traditus ut omnino sit difficile eum ad veram formam redigere. Sed hoc quidem verisimile est non dixeram sed dixi exaratum fuisse .mam et Ritschelius et alitenus' et Teussetius η et Brixius y ad accusatiVum contrΟ- Versiam ' addunt pronomen eam . quod certe sensu flagitatur. Quod pronomen mihi optime ex lectione tradita elici posse sic videtur, ut cum Vahleno dixi eam corruptum esse in dixeram statuamuS. Denique Vers.

Aut 3 12, qui in libris sic traditur Qui=i ipsi pridem

tonsor unguis dempserat, o Seyffertus ante ipsi inseruit quom . Sed qua causa adductu Sit, quanquam et Luebbertus p. 73 et Langius p. 25, adn. 53 et Goeuius eum Sequuntur, neScio. eque tamen ut falsam coniecturam reicere Velim comprobatur enim ciis quae exposui. am si particula quom

Inmus. Ren XVI p. 633. Inmus. Ren XXII, p. 452. In appendice enaechmorum critica. In Philol. vol. 25, p. 44a.

34쪽

inserta evadit coniunctio hypotactica, plusquam fectum nihil habet quod offendat ei etiam Au L3i6 Pulmentum pridem ei deripuit ibos homo ad praetorem plorabundus devenit; ubi re in simillima perfectum, non plusquamperfectum adhibita parato admittitur. Iam pertractandum est nobis genus dicendi, quod cum hic illic occurrat apud scriptores qui Severiore generi dicendi utuntur, tamen Vere est Sermonis cotidiani proprium. Qua de re Scripsit Brehmius, neque tamen ita ut omnino ei assentiri possim. Id enim maxime egit, ut demonstraret quomodo iam ab antiquissima aetate tempora grammatica promisScue usurpataeSSent. Atque cum eam quam nunc pertractabimuS

dictionem popularem intellegi velit, tamen unde haec licentia esset derivanda quaerere omisit. Quanquam non omni explicandi ratione destituti sumus, Si rem accuratius pertractamus. Atque primum quidem congeramus exempla ipsa Amph. 383 M Amphitruonis te esse aiebas Sosiam. Se recineram. Nam Amphitruonis sociμm dudum me esse Olui dicere. Capt. 3o9: Hoc te monitum olueram. Non sati cauineeSSe, cur cum Brixi Scribamus volueram . ex iis quae intra exponemus cognoscetur. Curc. I PhrEtiam tu taces P Nempe obloqui me iusseras. Ibid. ab Quod istuc scriptumst, id te Ocare iusseras.

Μil glor. 346 P: Quid istuc est negotii. P: Animus hanc modo reliquerat Most. 19 Th: Quicum istuc loquere Tro An quaeso tu appella ras' Ιbid. 525 Quid modo igitur cur tanto Opere extimueras Rud. Io7 i: Sed hi sunt mr Huc

De laxo temporum in prisca lingua latina usu Gottingae 3877.

35쪽

respice. De Optume, hoc olueramus. Ibi d. 849 Is dedit operam Optumam. Is nunc cum semis se trem mandareram. Stich. i5 Aes Cras apud me eritis et tu et ille cum restris uxoribus At apud me perendie: nam ille heri me iam mea nat Μerc. 698 Sed eum demiror non enire ut iusseram.

As. Ii, Atque illa sibi quas hic iusserat mihi statuis supplicasque ' Aul. 635, At illud quod tibi

ahstuleras e . Ibid. 697 Strobilum miror ubi sit, quem em me iusseram hic meriri. Ibi d. 766 Illam ex Silvani loco quam abstuleras, e .men. 426: Pallam illam quam dudum dederas, ad Phr senem ut deferas. Ibid. βο7 Quin etiam inrc habet pallam, pater, et spinter quod ad hanc detulerat Pse ud. 638 Gereos eius, qui hinc a nobis est mercatus mulierem, qui amenti meo ero lenoni quindecim lata minas, suinques debet ' Accedunt illi doci creberrimi, ubi invenias dixeram ' ratione perfecti dere, ut mobis quidem videtur usurpatum Quam cum a Brixi ad versum Capt. I adnotata Sint Supersede, hic proponere. Atque si qualis sit ratio pluS- quamperfecti quaerimus, nobis sunt proferenda haec. Quae enim ante haec a nobis pertractata Sunt exempla, id habebant commune, ut semper adesset actio praeterita, ante quam id quod exprimebatur plusquamperfecto actum esset. Contra in his exemplis nullum adest perfectum vel imperfectum, ad quod sit Ilu quamperfectum referendum. Quod te Amph. 383 quidem ait, rubi peccaveram non aes impersectum, aiebam ' referri potest; peccaveram enim non pra cedit, Sed eadem est actio quae exprimitur Oce aiebat . Similiter est rex comparata Stich. 25 Ges: Iamne exta cocta sunt ' Quot amis fecerat' Cr: Illa quidem multa sacruβωνit Neque tamen tu

36쪽

quamperfectum Sine ratione ponitur, quae est ex dialogi natura repetenda. am cum dialogus per tempus procedat, fit ut eae res quae priore aliquo tempore factae vel dictae Sunt Sint praeteritae, cum earum

tempore posteriore fit mentio. Atque is qui loquitur, si hoc exprimere vult omnino aliquid ad dialogum pertinens SSe praeteritum, perfecto utitur Vel, quod . Io exposuimus, praeSenti Sin autem exprimendum est, aliquid ab ea re quae praesens est loquenti non proxime abesse, sed alias ad dialogi tempus pertinentes re esse interiectaS, quamVi non X- pressis verbis eo ipso loco commemorentur, iure

plusquampersectum adhibetur. Quod cuiusmodi sit ut clarius ante oculo ponatur, unum alterumve exemplum

accuratius Si placet consideremus. os t. I9: nquaeso tu appellariras: Theopropides vers. 517 Tranionem appellat deinde intercedentibus iis verbis quae continentur vers. I7-5I Tranio quaerit an quaeso tu appellaνerat Tria igitur tempori momenta discerni possunt tempus quo appellatur Tranio deinde tempus in quod incidunt verba a VerS 517 Sque ad. V. I pertinentia denique tempus quo Tranio Theopropidem interrogat. Atque illa momenta cum ambo Sint praeterita, alterum alteri praecedit. Recte igitur priori momento significando obtigit plusquamperfectum. Atque hoc quidem loco quanquam perfectum Vel imperfectum ad quod referatur plusquamperfectum

non deSt, tamen adest re ante quam quae plusquam persecto continentur sint facta. Plane vero talis subintellegenda est actio it glor. 346 P Quid istuc est negotii 2 P Animus hanc modo reliquerat. Est enim sic interpretandum, priusquam 'rgopolinices interrogaverit quid esset negotii, iam Philocomasion resipivisse. Itaque plusquamperfecto reliquerat

37쪽

exprimitur animum, postquam Philocomasium reliquisset, ante Verba Pyrgopolinicis rediisse. Quibus expositis locis nulla explicandi dissicultas remanet in Vers. Amph. 383, Curc. I. Atque cum his locis

res plusquamperfecto narratae extra tempus unius scaenae non prodeant, cetera exempla partim ad paries fabulae priores Spectant, partim ad ea quae ante fabulam sunt facta atque longiore temporis patio remota.

Neque igitur licebat Hos anno p. 178 Luebberti sententiam impugnare, plusquamperfecto illud interdum significari quod a tempore loquentis longius abesset nisi quod ea uebberti verba nihil inesse relationis in hoc plusquamperfecti genere, ex his quae exposui reiciendaeSSe apparet.

Omnino autem illud perspicitur plusquamperfecto hac ratione adhibito varietatem orationis augeri dialogum autem comoediae ea quoque de causa propius accedere ad sermonem cotidianum, quia in diverbio saepe aliquid non expressis verbis indicatum cogitatione Supplendum est, ex exempli pertractatis satis est de

monstratum.

Restat ut de quodam genere dicendi agamus, quod cum ab aliis scriptoribus non respuatur, tamen maxime a lauto in deliciis habitum esse videtur. Haec sunt exempla Cist. I, I, 43 Hanc. . . repuli ad meretriacium quaestum nisi ut re esurirem. Sit At satius fuerat eam in dare nuptum potius Curc. 266 Namque incubare te satius fuerat ονi. en. 592 Haut plus, haut minus quam pus fuerat, dixi. erc. 72: Nam te istac aetate haud aequom silio fuerat tuo adulescenti amanti eripere nuptam argento suo Stich. 5i et Et magis par fuerat me obis dare cenam ad-

Cf. etiam Ter Heautontim boo, 66o Hec. 648.

38쪽

Menientibus Trin. I9 Ei rei operam dare te frιerat aliquanto aequius. Curc. 637 Is priusquam moritur mihi dedit tanquam suo, ut aequom fuerat, silio Trin. o39 Eae misere etiam ad parietem sunt fixae claνis ferreis, hi malas mores adsigi nimio

fuerat aequius. Cum Sane mirum Sit, cur non imperfectum vel perfectum positum Sit, tamen pluSquiam- perfectum ratione non caret. Videtur enim condicio horum locorum aliqua ex parte Similis esse ei quos p. II pertractavimus. Nam ossicium valet et ante id tempus et per id ubi exspectetur actio ipsa Itaque ut illic ad condicionem temporalem plene exprimendam imperfectum poni posse demonstravimus, sic in loco est hic plusquamperfectum. Venio nunc ad plusquamperfecti in enuntiatis Secundarii usum. Atque primum quidem in enuntiatis temporalibu ea ratione utar, ut, cum a Luebberto, Langio, Schuberto iam pertractata Sint ea tantum afferam quae sunt addenda vel corrigenda. Legitur

Epid. 444 Atque haec stultitiast me illi itio ortere, egomet quod factitaν in adulescentia quom militabam pugnis memorandis meis eradicabam hominum aures quando Occeperam. Ad quem locum adnotavit OetZius Vers. - - 7, quo pOSt emum

so habent libri huc transposui. .. post Sue Acidalius;

quanquam nondum Omnia recte se habere concedo; an eius additamentum sunt ers. ψ2- os perincommodi Ν ipse quidem bene omnia inter se quadrare

ruptelae puto, Sed Vers. 443-447. Quid enim Periphanes his verbis vim eorum quae antecedunt attenuaret Deinde pro atque' exspectamus Sed . cum Sequatur re praecedenti opposita. Denique, quod maxime ad propositum mostrum pertinet, praeter

39쪽

hunc nullus apud prisco scriptores latinos invenitur locus ubi quando coniunctum Sit cum plusquamperfecto. Quare cum nec Structura suspicione libera sit neque aut eo loco quo Sunt traditi aut alio ferendi Sint VerSu 444-447 additamentum esse crediderim. Deinde quoniam ut particulam temporalem Onstat cum apud alios scriptores tum apud Plautum, nisi repetitio subest, plerumque traherei perfectum, etsi actio secundaria ante actionem primariam absoluta

sit ii loci ubi exhibeatur plusquamperfectum Suam sibi explicandi rationem poscunt. Restant autem Se- elusis iis quibus continetur repetitio quattuor loci. In quibus quam habeat plusquamperfectum causam alii aliter opinati sunt. Atque uebbertus quidem p. 184 nihil attulit quod valeret ad rem bene expediendam. Deinde Langius censet p. 2 plusquamperfectum effectum esse particulis dudum- et pridem'. sed nihilominus concedit aliis locis usitatiuS SSe perfectum. ostremo Schubertus ad rem

ut sane concedi potest en 63 et os t. 484, ita minus quadrat ad vers. Qua c. 646, plane ero haec explicandi ratio est removenda a Versu Bacch. 957. Cum igitur de vers. en 63 et os t. 484 eandem sequar Sententiam atque Schubertus, in vers. Curc. 646 ea accuratius enuntiatorum coniunctio est

40쪽

6 ea plusquamperfecti causa indicatur ut omnino Varietas condicionum quae inter enuntiata secundaria intercedunt hoc modo cognoscatur. Deinde cum legatur Bacch. 957 Nam dudum primo ut dixeram mendacium, et de hospite et de auro et de lembo, ibi signum ex arce iam abstuli, unum tantum occurrit enuntiatum secundarium ita, ut illa vis hoc quidem loco in plusquamperfecto inesse non possit. Atque uebbertus

quidem censet p. 84 ita: in .enthumlicher allis Bacch. 57, o ut Madurch dassis eichnet undde Inhali de Factum im Hatipuatre ausdruchi. Langius similem in modum p. 24 adn. 52 credebat hoc loco temporis aequalitatem describi. Atque si

reSpuitur plusquamperfectum tum cum actio secundaria praecedit primariae, quanto magis hoc St XSpectandum ubi adest plena temporum aequalitas. Quare cum illorum sententia sit reicienda, plusquamperfectum hoc loco ea de causa esse positum credendum St, ut

temporis discrimen, quamvis sit parvum, clare indicetur. Κaum gesagi da alim ch auch schon das Bild on de Burg. Hanc rationem Si StatuimuS, orationem multo essicaciorem fieri puto quam si plena tempori aequalitate statuta vertimus inde ich die Luge sagie, alim ch das Bild weg. In enuntiatis relativis plusquamperfectum eodem modo adhiberi posse atque in enuntiatis primariis,

iam Supra vidimus. Sunt porro enuntiatorum relati-Vorum exempla, ubi cum plusquamperfectum poni par SSe puteS, tamen perfectum inveniatur Capt. 42

Tum denique homines nostra intellegimus bona, quom quae in potestate habuimus amisimus Curc. oo: Quam habui, absumpsi celeriter. Μ ori t. i, Nam illi, ubi fui, inde essum foras. Ῥseud. 72 : Haec quae em