De temporum usu Plautino quaestiones selectae

41쪽

conscripsi, ut scires curaν omnia Trin. 136 Baconciliasti eum vi mandatus tibi Ille qui mandavit, exturbasti ex aedibus Tria c. 235 Is amatur apud nos qui quid dedit oblitus datum Cist. II, III, 7:Mecti umam quam duxit uxorem, ex ea nata est haec imo. Illud autem omnibus his enuntiati relativis commune est quod nullo alio munere funguntur, nisi ut substantivi vel adiectivi vices agant. Ad quae cum minus ratio relatioque pluSquamperfecto expreSSa, quae potius Verbi est propria, pertineat, perfectum prorsus sussicit. Accedit in omnibus praeter os t. 313 et Trin. 136 ea persecti causa quod in enuntiato primario exstat perfectum logicum, quod ad tempus praesens plane pertineat. Adiungatur hoc loco enuntiatum comparativum in quo imperfectum pro plusquamperfecto substitutum videtur merc. 216 Quin quicque ut dicebam, mihi credebat praecedit enim dicere credendo Sed causa imperfecti intellegitur, si quae sunt de verbis dicendi

CAP. III.

De Futuri S.

Quo longius usque ad primordia linguae latinae

recedimus, eo magis futurum neque Specie neque usu sui esse iuris, sed ex aliis verbi ormis esse derivatum artiSSimeque suspensum perspici licet. Hae autem Sunt praeSen tempus Vel quod ad futurum exactum pertinet, perfectum, atque modus coniunctivuS. Atque usu quidem cognatio Sane repetenda maximam partem ex similitudine formarum est quae quomodo fierent

42쪽

cum estphalius' copiose disseruerit, haec cura iam ad me non pertinet. Unum illud hoc loco proferendum est et futurum et coniunctivum ex Stirpe praesentis esse ducta deinde futurum eorum verborum quae more grammaticorum coniugationibus II et IV attribuuntur, conflatum esse ex coniunctivo et ex eo modo qui cum illo in unum confluxit, optatiVO.

Etiam fieri interdum addendum est ut futuri notio non simplici futuri forma exprimatur, sed quadam cum vi singulari ampliore genere dicendi. Quod sine

dubio e sermone cotidiano depromptum genus ita est comparatum, ut quaedam verba quorum potestas initio quidem fuerit absoluta, abeant plane in genus verborum auxiliarium sibique assumant ad sensum integrum S-

sequendum insinitivum vel participium vel supinum eius verbi quod indicet actionem ipsam. Sunt quaedam de hac re disputata a Brixi et a Langen in adnotationibus ad Capt. 45. escio an eodem pectent os t. 17 Nunc commissatum ibo ad Philolachem. Ibid. 566 Sed occupabo adire. Utrubique

verbum finitum cum suam peculiarem exhibeat notionem, tamen alia ex ratione similiter verbis auxiliaribus usurpatur; significat enim rationem temporalem actionis ipsius ad futurum pertinere. Haec noSS hoc quidem cloc, de futuro conformando neceSSe cenSui. Perspecta autem ratione futuri formandi consentaneum est nos rem ita amplecti, ut primum quae rationes inter futurum et praesens, deinde quae intercedant inter futurum et coniunctiVum exponamUS.

Aggredimur eum locum pertractandum ubi maxime in sermone Plauti eluceat sollertia quaedam apud quem

pag. II 3.

43쪽

Synt eo lege Semper rerum narrandarum condicioni aptae Sunt. Deinde apparet interdum, ut ita dicam, maior formarum verbi vis; nam cum is qui cogitationes Sententiasque lente perpensas pronuntiat multi particulis adhibitis iudicat quae condiciones inter res narrandas intercedant, lautus multifariam particularum vim in verbi formas ipsas transtulit; qua arte quantopere augeatur vigor orationis neminem fugiet qui vel obiter has res tetigerit. Sed singula videamuS. Primum praesens in usu est pro futuro tum cum satis dilucide alio modo indicatur rem ad tempuS futurum pertinere. Adverbio cras indicatur ratio temporali Pseud. o Cras ea quidem sunt. Etiam

eo loco qui legitur oen. 343 Quando illi apud

me mecum caput et corpus copulat ipso contextu Verborum dubitare vetamur, quin vis futura contineatur hoc loco; nam cum per se vix de alio tempore cogitari possit, tum sequuntur vers. 344 Quo die Orcus Acherunt mortuos amiserit. Neque multum differt ab hoc genere Cist. I, III 85 Ibo domum atque ad parentes reduco Silenium. Cf. Ter Andr. 594:DO atque renuntio Eunuch. 493 Simul imperabo post huc continuo exeo. Quibus locis comparati Poen. 343 lectionem codicum EI, quam comprobat USSingius,

non tanti momenii esse censeo, ut ScribamUS reducam contra lectionem codicis . In his enim exemplis ex futuro praecedente ibo colligi potest etiam praesens ad futurum tempus esse reserendum. Item Truc.

i8: Ubi illud quae olo habebo ab illo, facile inνenio quomodo discordiam et isortium inter nos parem. ti ch. 623 meos salutabo modo poste ad te continuo transeo. Paullo aliter est ratio praesentis, si pro suturo in interrogationibus substitutum indicat quandam festinationem, cita ut eas res quae re vera Sint futu-

44쪽

rae cogitemus praesentes. Interdum etiam fit ut insit vis minandi. Atque primum quidem haud paucis locis celeritas notatur adverbio adiecto. Adverbium autem mox invenitur his locis: As. 449 Quam mox mihi das operam C a s. 16: Quam mox recreas episen. 56: Quam mox incendo rogum 8Μil glor. 4o6 Quam mox seco Rud. 4I2:

Quam mox mihi argentum redditum B a caeci. 775 Quam mox naν. in Ephesum cibi d. 88o: Quam

mox dico: dabo γmihi quidem pro certo statuendum Videtur a voce quam ' enuntiatum primarium incipere, cum comparati maxime exemplis iam a nobis pertractatis iubeamur statuere icobolum quaerere numquid mox futurum sit, ita ut quam sit adverbium interrogativum. Particula iam praecedit his locis: Curc. 32 Iamne em dico Pseud. 379 Iamne abis Itaque fit ut saepe quoque particula etiam quippe quae composita sit ex et atque iam . Similem in modum usu veniat. Quam rem illustraverunt Langenus p. 6o et Becherus p. 77). Quibus cum in universum assentiar, tamen nonnulla sunt addenda vel corrigenda. Atque recte quidem angenus et Becherus interrogationem interdum paene assequi vim adhortationis exposuerunt, nec non hoc Langen est concedendum particulam etiam . nisi sit significatione,auch Sogar induta alienam esse ab imperativo p. 6o); at significatione solari indutam semper habere indicativum praesentis. Quod cum Sit Verum, tamen non St, cur vers. Bacch. ii 88 Etiam tu homo nihili, quod di dant boni caν culpa tua amissis pro etiam scribatur sed iam icobolus enim cum Vers. 187 dixit se malle illos ulcisci ambo, eum Se praebuit qui alios malo assicere vellet; sed hiloxenus icobulo, ut prudenter ageret, non Solum ut ab

45쪽

illo consilio recederet suasit, sed etiam cavendum illi esse censuit, ne ipse malum acciperet ex quo intellegitur etiam esse hoc loco id quod nos vertimus,auch sogar, Itaque reiecta illa coniectura prorsus in clibrorum memoria acquiesci posse cenSeo. Accedunt ea exempla, quae cum particula quae quidem notionem habeat celeritatis insignita non sint, tamen ob eandem causam praesens locum futuri obtinere satis dilucide comprobent. Atque primum quidem, quod sciam, futurum nunquam admissum est in interrogationibus bimembribus, speciem festinationis prae Selarentibus. Quos inveni, loci omnes, etsi agitur de re futura, praesens exhibent: Aul. 66o Abin an non 8 Cas. 3o : Compressa palma an porrecta ferio pCapt. 46 Iuben an non iubes Curc. 566: Reddin an non iminem 2 il glor. 4 9: Mittis an me non illis Ibid. 424 Verberone etiam an eum amittis Persa 332 Tacen an non taces Pseud. 1246 Pedes statis an non Rud. 399 Tacen an non Truc. 75M: Redis an non redis Ibid. 25 Dicin an non Bis inveni coniugationem periphrasticam Stich. 265 Durus an non Truc prol. 4: Daturi estis an non 8 ullum autem exemplum in- Veni futuri. Ex qua exemplorum ratione colligi licet quid sit iudicandum de versu Aul. 43 Volo scire

sinan an non sinas nos coquere hanc cenam Coniunctivus ferri non posse ostendit Beckerus p. 59); futurum non posse ex iis apparet quae exposui Scribendum igitur est Sinin an non sinis Deinde saepe in interrogationibus simplicibus praesens pro futuro celeritatis significandae causa admittitur Amph. 568: Abin ex conspectu meo Ibid. 857 Abin hanc a me dignus domino se of AS. I 2 Quoniam ambo, ut est lubitum, nos delusistis, datisne argentum Curc.

46쪽

31 Datin isti sellam tibi assidat cito et aequalem cum aqua properatin ocius A s. 755 : Addone id pAul. 66o Fugis ab oculis Curc. 674 Spondesne, miles, mihi hanc morem Truc. 63 Datin soleas atque me inim actutum ducitis o si. 774 μ Eon νoco huc hominem S. Voca. Ibi d. 734 Non taces pAS. 3i Curc. I 2. Μ os t. o2 Cedo faenus, redde faenus, faenus reddite. Daturi estis faenus actutum mihi Hoc daturne faenus Vide qua ratione Plautus

Vim orationis sensim auxerit, temporibus hoc modo adhibitis, ut magis magisque instare danistam Sentiam .

Epid. 57: Quid hic nunc agimus 8Μen. 49 Quid agimus 'm ori t. 398 Quid ago pes codicibus exaratum est quid agam ; sed recte vel inde a ambino editores scripserunt quid ago eque enim, si dixisset Philolaches quid agam . illud accubas quod respondet Tranio explicari posset. Itaque re Sic se habet, ut Philolaches verbis quid ago interrogationem deliberativam ad futurum pertinentem intellegi velit; at Tranio, qui ludibrio habet Philolachem, sic respondet quasi quid ago vulgarem propriamque praeSentiS

notionem exhibeat. Hic usus praesentis pro futuro ad celeritatem significandam substituti omnino apud eos ScriptoreSoccurrit qui sermone cotidiano utuntur, etsi non ita

crebro hoc fit apud illos ut apud Plautum Andr. 337:Fugis an non Ibid. 491 Cretione Adelph. 55o: Etiam taces Cic. ad Att. ΙΙΙ, o Aholone an maneo Cat. I, Quoi dono lepidum no m libellum' Ex omnibus his exemplis colligitur aliquid imperii

vel minarum inesse, si quidem altera occurrit perSona; at si prima exhibetur, praesens est substitutum pro

47쪽

futuro deliberativo. Recte autem hoc genus dicendi comparatur cum praesenti historico, cum utroque oratio fiat quasi fervidior alacriorque Praestat igitur, cum hoc quod nunc pertractavimus genus non inveniatur apud eos scriptores qui Sermonem litteris excultum exhibent, hac quidem in re sermo cotidianus Varietate ac Vi.

Iam alia praesentis pro futuro admissi ratio addenda est. Nam praesen quoniam admitti videmus, cum non certum actionis momentum intellegendum est, Sed omnino Status condicioque in qua qui postquam fecit aliquid diutius versetur, saepius etiam pro futuro sic substituitur. Exempla iudicio eorum qui legunt subiciamus. At l. 289 S. Sed erus nuptias meus

hodie faciet. A. Quoius ducit liam , Facies significat

actionem certo temporis momento faciendam, ducit autem quanquam non minu per se quam faciet adfuturum pertinet, tamen indicat eum qui quaerit magis rationem habere condicionis, quae est SponSi, quam illius certae ducendi actionis Capt. 48 : Ubi cenamus hodie ubi est locus, quo hodie cenabimus . Stich. 43 : Ubi cenas hodie Truc. 359 Hicine hodie cenas, salνus quom ahenis Pseud. 83 Istocine pacto me iuras' - eane omnino ratio inter nos intercedit, ut cum res poscet adiures me P. Do id quod mihi est se Is sum qui dem. Ibid. 3i4 At negabas daturum esse te mihi tamen das 'merc. - L. Non centum datur. S. Io eo. M. Non eis pisulto hoc fortius, ut mihi quidem vi-

Cc pag. 7O Si invenimus apud Vergilium Aen. 4, 34: quid agimus

vix hoc est repetitum ex sermone cotidiano, sed ex poetico cogitationis rigore, quo futura ut praesentia fingantur.

48쪽

detur, hoc dictum est, atque ut ita dicam absolutiusquam non ibo . f. Ter Andr. 32 : Hodie uxorem ducis Ibid. 352: Non dat tibi uxorem. Satis igitur certis rationibus praesens parte futuri apud Plautum suscipit. Quod quo dilucidius fiat, de

quodam genere dicendi pauca sunt afferenda, in quo nunquam praesens pro futuro admittatur. Certa enim lege futuro tum utitur Plautus, cum is qui loquitur indicat se iam aliquid facturum vel dicturum SSe. Huius generis, quod cum medio in diverbio tum

maxime in clausula cenarum S Venit, unum alterumve exemplum afferre sussiciet. Seud 414: Nunc huc concedam, ut horum sermonem legam. Ρoen. oo Hos percontabor. Recte autem hoc futurum appellari potest voluntativum, quod eius qui loquitur voluntas indicatur. Itaque intellegitur Plautum quam distinctissime uti opibus ab lingua praebitis

ad res commode exprimendas neque enim praesens notioni voluntativae recte indicandae sussiceret. Sed cum statuerimus hoc in genere dicendi constanter futurum adhiberi, nostrum est ea quae repugnare Videntur exempla accuratius pertractare. Primum huc pertinent Amph. ii 43: Ego in caelum migro. PraeSens recte ponitur; nam cum ita loquitur Iupiter, iam in caelum migrare coepit. Ibis. 1145 Ibo adti rem intro missum facio Tiresiam senem. ΜiS- Sum facio per se sane significare potest aut dimittere aut neglegere quod si illa notio esset statuenda, res esset futura intercederetque demum cum ivisset ad uxorem Sed et sensus et grammatica ratio iubent nos hoc de Tiresiae ratione non habenda intellegere quae

Senecae hoc genus dicendi in clausulis quidem sabularum est

ignotum.

49쪽

actio sine dubio ad praesens tempus pertinet. Similiter in verbis eundi et sequendi si id exprimendum est aliquem iam coepisse ire vel sequi, dum harum rerum fit mentio, praesens adhibetur As. 378 abeo. Amph. 455 Abeo potius Aul. 8o9 Iam te equor. Sin autem, quod non multum differt, premendum est

actionem prorsus Sse futuram, hoc tempuS Surpatur.

Amph. 55 Ibo et Mercurium subsequar. eque discrepat locus en . V: Ne mox erretis, iam nunc praedico prius Idemst ambobus nomen gehuinis fratribus. Hoc enim loco si pro parato adhibita esset hypotaxis, quod est vulgare, sic legeretur: Nunc praedico idem esse nomen ambobus fratribus. Ex

quo clare cognoscitur futuro nullum locum esse concedendum. Paullo aliter res se habet Poen. 427 Fugio. am quamquam is qui sic loquitur nondum fugit, tamen praesenti adhibito id essicit ut is qui eum iubet fugere potius se iam hoc facere credat Inest igitur in praesenti abhibito fraus quaedam. Μinime vero inmolui sententiam ire possum qui plaudente raeger praesens fateor'. quod Sati Saepe apud Plautum invenitur, usurpatum esse pro fatebor futuro statuerit Equidem perlustratis exemplis quae ab oluto collecta sunt . 68, nullam vim futuri deprehendere potui. Nam aut in verbo fatendi ipso inest confessio, aut in accusativo cum infinitivo pendente ex verbo fatendi. Et ne ea quidem exempla quae exstant erc. 982 Fateor, deliqui profecto Persa 734 Fateor, habeo gratiam ab hac lege abhorrent; est enim admissa perinde atque e n. 43 parat is pro hypotaxi, quae est legitima fateor me deliquisse quod si exstaret, nemo de futura notione cogitaret. Sed restat unus locus, ubi traditum est futurum. Rud. 284 Am. Veneris fanum hoc est '

50쪽

Sa. Fatebor em huius clueo fani sacerdos Excusationem suam habet hoc loco futurum; nam Sacerdos cum dixit fatebor . nullam confessionem in verbo fatendi ipso inesse vult immo cum maxime id agat,

ut, quae Sequuntur, animo attento percipiantur, futuro

verbi fatendi hoc loco admisso hoc exprimi vult iam sequi illud: em huius clueo fani sacerdos. Simili consilio usurpatum invenies futurum fatebor ' apud Vergilium, eclog. I, 2 Namque fatebor enim, dum me Galatea tenebat, nec spes libertatis erat nec cura Oculi. ... eque Properi. III 24, 2 singulare quidquam

in futuro inest reserendum enim est ad ea maxime quae Sequuntur inde a. V. 3. His expositi apparet

quid sit iudicandum de versu it glor. 554 S. Fateor P. Quidni fateare, Eo quod iderim Scripsit

Ritschelius duce Hermanno Fatebor, Qua supra attulimus futuri causas, earum nulla hoc loco Valet; neque persona mutata offendi potest, quod caesura intercedit. Quae cum ita sint, acquiescendum mihi videtur in tradita librorum lectione. Iam transeamus ad futuri usum memorabilem eum ut pro praesenti usurpatum videatur. Simili enim modo atque imperfectum futurum usurpari potest, Si quareS, quae per Se latia valeat atque certi temporis notione exsoluta sit, ita ut praesens sit tempu legitimum, ad actionem refertur vel ad certum temporis momentum futurum. Est igitur quaedam temporum assimilatio, quae potissimum in excitatiore genere dicendi locum habet. Ad quam rationem haec reVocamus exempla Curc. 493 Azque ego commeminisse haec olam te. Videtur hoc loco ea de causa futurum positum esse, ut volam' quanquam Oluntas