장음표시 사용
121쪽
L i a. sΙL C A p. U. 12ssuccedente. Neque enim multum interest, propter oppletionem arteriae pulmonalis impedimentum coris di dextro nascatur, quominus sanguinem, quem a cipit, effundat, an sinistro cordi id accidat, ubi po. sto obstaculo in vena portarum , arteria magna sanguinem acceptum pro portione suis ramis dare non potest, ideoque alteri sanguinis quantitati, e corde sinistro advenienti, prior obstat, corque ipsum evacuari vctat . Tam casiaca, & mesenteis eae arteriae, obsistentibus comparibus venis , non deplentur, imo infarciuntur: iramis autem insertis, in trunco quoque idem fieri necesse est. Plura me addere de crassitie ipsa etiam rei perspicua ratio non sinit, non modo ea, quae hoc eodem proposito a Suvietento nuper scripta iunt sa j. Illud non praeteribo, quod monui etiam cum de naturascorbuti verba facerem: procedente morbo, crassitiem tolli, humoresque solutos, & acerrimos fieri. Tunc & colliquativi manant sudores, & alvus fluit sic, ut aegrum exhaurias, & sanguis erumpit, ali que plura fiunt. Quibus in casibus summam humo Tum acritatem, quae vasis ad eos euundendos, en primendosque stimulum afferat, ipsaque erodat, si quis accusare velit , non equidem repugnemr sed ipsam etiam humorum tenuitatem confiderandam esse censeo, ob quam iacile e vasis elabantur. Q cinetiam si propter eamdem tenuitatem, isdem in non sua vasa confluant, ostia quidem minorum vasorum intrantes , sed impares ultimis finibus seperandis , rursus
122쪽
13o D g S c R a U T o. rursus obstructionem siciunt, quae est errore loci :& fere eadem contingere possunt, quae ex crassitie fcri indicavi. Etiam ab iis, quae de humorum veritate dici multa possunt, paucis me expediam . Ad eam igitur pertinent tot , & tam varia irritumenta, a quibus saepe numero multiplicia, & mirabilia ph nomena sulcitantur. Nam in filamentla corporis animantium ea qualitas dudum cognita est ,
ob quam si ab alio corpore, maxime si illud a Grum,.& acre est, tanguntur, sese contrahunt, a
que constringunt . Hanc enim irritabilitatem vocant . Itaque acritate irritati, contractique canales, fiunt nova causa impediti fluxus humorum, atque ideo obstructionis. Ex quo cum multa alia, tum
illud perfacile intelligi potest , quamobrem post ejus
riodi irritamenta, dolores, torvor, & levis illa, ac breus, interdum etiam gravior, nervorum resolutio consequatur . Iam Vero & contractiones, & ne vo um distentiones eamdem causiam *pe agnoscunt,& hae quidem evidentissime, cum sere post eademitritamenta nascantur, a quibus in aliis nervis spurituum influxus, aut intercipitur, aut imminuitur , in aliis concitatur, iis nempe, qui ad musculos amtagonillas perveniunt. Eodemque reserendi sunt , di tendinum sublatius, & frequentia sternutamemta, M. tussis, & spirandi difficultas Thoracis musculis irritatis, ipsisque pulmonum contractis fibris , & ventris inflationes, ac murmura, aliis ini stinatis fistulae villis crispatis, aliis ab contractione immunibus . Sed animadvertendum , utrum hoc irritamentum ejusimodi sit, quod vascula ita constri sat, ut omnino liquidorum in iis fluxio supprim tur; in stimuli tantum loco sit, ut majori vi h
123쪽
L 1 ii. R C A P. VI. r 3Imores per illa propellantur , atque effundantur, ut Iacrymas effluere, oculo irritato, propter acre illain sum , salivam prosilire , sapida aliqua re linguae asmota, observamus r Haec effectuum varietas, non
videtur, nisi a diveris irritamenti gradu, proficisci . Ergo diuturni illi alvi fluxus , & vomitus , & sal,
vae , lacrymarumque identidem reverientes pros sones , aliaque hujusmodi, plerumque hanc stim lantem acritatem pro causa habent. A qua tot etiam dolorum genera repetenda sunt rodentium , lanc nantium, de quibus praesertim male haberi scossim, ci solent. Acria enim vasculorum, per quae fluunt, fibris infixa, quasi totidem cunei, eas distrahunt, eoque magis , quia, vertice inter fibrae partes penditrante , basis extat , impetumque exc pit partium illuc propulsarum, eumque totum illi tantum parti fibrae communicat, cui inhaeret, cum aliis simul partibus communicari debuisset Atque haec aeriumvis jampridem nota est. Notum est etiam, a distra. stione, quae nervosis fibris, cerebro ortis, rupturam intentet, dolorem moveri r quamquam viri doctissimi aliter senserint. Qui dum impeditum spirituum fluxum doloris causam esse affirmant, fatentur i, men , tale impedimentum se intelligere, quod vel arciando, vel comprimendo, vel extendendo fiat: a
quo fibras ipsas violenter distrahi perspicuum est. Neque diximus, quemadmodum illi putant, ipsam
fibram, ita affectam, eam mutationem ad commune sensorium deferre, ut in mente excitetur doloris idea. Damus perlibenter, animalium spirituum hoc munus esse; sed volumus, animales sp ritus, tunc ad sins rium commune eam mutationem deserre, cum fibra nervosa ad eum, quem antea dixi, modum affici-α tur.
124쪽
a 31 D E S C O R a U T ci. tur. Itaque ut in viam redeam , dolores , & ci, pitis, de oris totius interni, oc thoracis, dc venistris inserioris, & artuum, qui adeo Varios, adeo multiplices morbos reptiesentant , inter acritatis es, fectus potissimum referre licet. Denique acritas λIamenta erod.t, & vasa dissolvit, qui pessimus .omnium effectus est. Inde enim non modo scabies, imp tigo , totque pustularum genera oriuntur, quibus summa cutis in scorbuticis assici solet, de maculae, de mala ulcera '. verum etiam sanguinis profusiones ex ipsis. visceribus tabefactis , quae Vitam repente aeripiunt. Verum ut ad ea irritamenta revertar, quae ab acritate feri dixi, quaeque contractiones, Comvulsiones inducunt, post haec resolutiones quoque nervorum, sepe, ut vocant, imperfectas sic, ut, motu iublato, lensus saltem aliquis supelsit, scire licet,
acritatem fere numquam, aut certe rarisiarie, agere
in communem nervorum originem, sed ut plurimum in singulos nervos, saepissime in nervorum
ganglia. Non quod tenuissimum liquidum illud ,
quod spiritus animales vocUt, & intra minutissimasn rvorum fistulas perfluit, acritate inficiatur , quae quorumdam sententia non valde probabilis videtur ried in ipsis nervos investiensibus membranis, & in cellulosa interposta tela vasa sunt frequentissima alba , quaedam etiam rubra, quae crassiora, & acria liquida recipere possunt. Quod in gangliis mani ostius est, ut ipse significat ruber eorum color. Hisque ex vasculis humor videtur secerni is, qui fibras
inter nervorum reperitur , eosque exterius alluit ,
quem ideo sectum nervosum appellant, ut a spirit,bus, qui sunt intra ipsas fibras, eum distinguant. i quidem succus cum Iimpha quaedam sit, utD
125쪽
que per scorbutum inficitur, non modo actitate, ex irritamenta proveniunt, verum etiam crassitie quadam,
qua quae obstructiones facit. Quamquam ipsa per se irritamenta vascula constringendo , ut haec obstruantur, emciunt. Itaque irv hystericis, hypocondriacisque, in quibus morbi symptomata Depe saepius eirca nervos versantur ganglia ipsa male affecta , incisis cadaveribus, inventa sunt . t a in Sed destructura gangliorum egregie a summo viro Lancisio scriptum est an ea dissertatione , quam ad celeberr. Morgagnum misit : m qua de affectionibus quoque gangliorum multa memoria digna posita sunt,tum claris. Gorterrus suas ipse quoque observationes produxit. bὶ Ideo pluribus, quae in hanc rem dici possunt, omissis, quae apud eos scriptores aut suis
deducta, aut certe indicata sunt et illud tantum attingam, quod ad rem nunc pertinet: doIores quosdam secundum nervorum progressum torquentes, atque e ternarum non sesum partium, sed etiam internarum, viseerumque inrritamenta, contractionesque, M vagas nervorum resolutiones, quae unam tantum corporis partem, neque semper eamdem, sed modo unam, modo alteram insestanr, frequentissime in nervis, maximeque in gangliis eorum sedem habere. Sive enim acritas ipsa vascula irritat , constringitqlie, ex quo deinde liquidorum fluxus intercipitur, sive liquid
rum cramites eadem vascula obstruit, eo redit res,
ut fibrillarum distractiones, ex quibus dolores, μ
126쪽
r34 DE SCO UT O liquidorum stagnatioaes fiant, ex quibus distenduli
tur vasa , quae compressione, spirituum, fluxum in quibusdam hbtillis aut dissiciliorem, aut nullum com cedant , in aliis libero, aut etiam concitatiori pro-l ter irritamentum existente. Solidorum autem debuitas illa, quae in scorbulo esse solet, primum hunc effectum habet, ut liquida, quae per vasa fluunt , minus assimilentur in naturam corporis, seu, quod ajunt, cruda remaneant . Ex quo crassities ipsa , ex hac reliqui effectus subsequuntur, quos ad crassitiem retulimus, & vaλrum obstructionis, & dilat tionis , M compressionis, iique eo nempe facilius contingunt, quia in vasis minor est vis ad resistem dum. Quod etiam emcit, ut, impulsit interno liqubdorum fluentium, maxime acrium, aut Vi corpo mexterne admotorum, facile vasa dissolvantur, numinres enundantur, rursusque mesa illa mucantur, quae ex acritate, vasa erodente, fieri, modo dicta sunt .
Ac si memoria repetamus non solum sugillationes eas, quae post corporis contrectationem velut in pulsu digitis explorando apparent, quas manifeste vis adpressorum digitorum, producit, Verum repentinas etiam eorum mortes , qui cum decumbentes satis pro suo morbo valere viderentur, quamprimum pringredi tentarunt, aut in lecto succussi sunt, expira. runt ; proclive erit suspicari, motu musculorum in
incessu, aut Iecti stemmone, sortius adacta liquida in vasorum latera, ea in viscere aliquo, jam labefactato, disrupisse, ut sanguinem, ad necem usque, pros derint. Quinetiam ad hanc vasorum debilitatem reserenda est illa gingivarum laesio, & corruptio, quae inter initia quoque morbi contingit: cum saepe acritas nondum tanta est ut vasa erodere τam celeriter possit.
127쪽
L 1 κ. ΙL C A st. VI. a 3 3 possit. Nam quod aliqui mollitiem naturalem gimgivarum , earumque tenerum habitum accusant, v
rum id quidem et sed tamen plures internae partes reneriores, mollioresque sunt. Sed, ut ego opinor , quia & solida in universum debilitantur, dc gingivae molles natura sunt, & in iis externa vis ad sh-lidorum laesionem accedit, illud maxime fit. Haec vis ciborum est , praesertim duriorum , qui nequo morsu aggredi , neque possunt mandendo subigi, quin gingivae simul comprimantur . Ex quo perfac, te solvi filamenta, rumpique Vasa possunt, huminresque effundi, qui stagnando corrumpantur, &, acritate suscepta, erosionem exulcerationemque iaciant . Quae quidem corruptio, atque acritas celeriter fit , quia externus aer protinus accedit, qui fere ab omnibus aliis internis partibus arcetur , si reliquum os, pulmon , & stomachum exseperis. Quod magis inleslectu facile est, odorem malum, ex ore scorbin ticorum expirantem, ex prompta ista humorum corruptione oriri , cujuscumque speciei scorbutus sit ;quoniam aeris expeditus accessus eam citissime pr. movet . Sed cum effectus hujus morbi sere ad has tres causas pertineant, tamen perspicuum est, eosdem tamquam causam novorum effectuum existere, quorum ideo neque ab erassitie humorum , neque ab acritate, neque a solidorum debilitate proxime origost. Exemplo esse possunt mala illa, quae supra dixi
fieri ex nimia tenuitate humorum ; ubi scorbulo uuaedam putredo accedit: & alia quoque, ut si, er sis ab actitate vasis, in aliqua parte sanguis ita profluat , ut nervorum distentionem faciat. Distentio enim a Prosusione, non ab acritate oritur. Ab inbtio tamen repetenda ies ad acritatem reserenda est, quae
128쪽
r 36 DE SCOR UT O quae vasa erosit. Idque saepe in aliis quoque morbis; contingit, ut alia phaenomena ad morbum proxime pertineant, alia ad novas caulas, quae sunt ipsius morbi effectus. Neque ideo verum non est, causam proximam storbuti talem esse , qualem proposui . Haec, quae notissima sunr, propterea attingere hoc loco volui, quia ex his illud etiam magis elucescit, quod satis tamen per se manifestum est et hujus morbi symptomata explicari facile in universum posse respiciendo ad ejus naturam . Sed cum ea constet ex crassitie, & acritate humorum, solidorumque debilitate, M pleraque ex symptomatibus aeque ex unaquaque harum causarum nasci possint , eademque
lymptomata' in variis aegris non semper eamdem causam habeant, alia etiam ex nulla earum Caus Tum proxime proficiscantur. sed aliam causam ab iis prosectam agnoscant et vix, quae in gemm dicuntur, proprie ad singulos casus accommodari possunt. Quod si praeter haec, illa etiam attendantur, primum qua vis symptomata expendantur multa, futurum tamen, ut negotium ex toto exequi non possimus, cum alia esse a nobis praetervisa, &, ex alia novae identidem
suboriri possint; deinde quam facile sit omnia, quae
contingunt, explanare, ubi morbi natura rerum gnaro perspecta est, causam quivis intelliget, quam brem properans. scripsem de syptomatum ratione,
129쪽
EX bis omnibus , quae hactenus dicta sunt, n liquis ea admodum improbat, supervacuum esse apparet, Veterem quaestionem de sede scorbuti dii gentius agitare. Sive enim in liene cum multis, suve in jecore eum nonnullis, sive cum aliis in vem triculo , aut in mesenterio, aut in omento , aut in quacumque alia parte eam ponere aliquis Velit, perinde a vero hune aberrare, manifestum est. Morbus enim iste communiter in liquidis , firmisque corporis vitiatis partibus , non iis singulari aliqua Parte quaerendus est . Nam quod iii qui pro morbi itae lienem constituunt, viseus ,llud melancolici humoris sontem esse dicunt, humoris vero hujus exuberantiam internam esse scorbuli causam e primum explicent necesse est, quid pro melancolico humore intelligant, & eidemne e4s omnes qu litates, etiam inter se contrarias, tribuam, quas pro varia ejus specie, in scorbulo adesse antea dixi, an secus: deinde humorem illum in liene nasci, M ab eo manare ostendant. Sed haec in tanta ista, qua fruimur , physiologiae luce vel referre pudet. Neque melioribus rationibus utuntur, qui aliis visceribus morbi hujus 1 edem assigunt : quos ideo singulos copiosius non esse resutandos puto . Paucis igixur me expediam . Nam vulgare illud , & omnibus, quantumvis aliis
aliae sententiae addictis, commune argumentum e V,
scus , quod ipsi credunt scorbulo sedem praestare , incisis cadaveribus eorum, qui hoc morbo extincti sunt
130쪽
138 DE S C o R B U T O. sunt ; inventum suisse male affectium t id vero adeo ipsis utile non est , ut potius sententiam nostram confirmet . Primum enim requiro , una semper eademque, an inFerdum alia, interdum plures fiamul male affectae partes in cadaveribus scorb ticorum inventae sint . Si plures simul, cur unartius , quam altera accusanda sit , non apparet; interdum alia, iam ipsi fatentur suam esse eversam sententiam . Restat igitur, ut unam eamdemque partem dicant vitiatam semper esse , quod veritati repugnat manifeste. Nam alii jecur corru
ptum, vel callosum. s.) vel scirrhosum εὶ repererunt r
illiusque vasa ita compressa, ut paene nulla apparerent, vel abscessibus hinc inde resertum, quorum pus
in nonnullis duritiem lapideam haberet se) Alii lidi
nem multo quam par erat majorem, caeterum sanum , aut etiam stiabilem, quasi concrctum sangub
nem. d Alii pancreas induratum eὶ alii viderunt mesenterium varicosum & friabile g, alii omen.
tum corruptum , & putridum, thin alii renes abscessi. bus repletos. In thorace quoque pleuram, pulminnem , pericardium , diaphragma quandoque simul adnata, & in unam insormem massam concreta :nonnumquam pulmonem maculis interstinctum , aut purulentum , aliquando pericardium erosum , co