Tractatus de scorbuto Ioannis a Bona Veronensis

141쪽

nsum usque eo processerit. Quamquam in eo quoque casu, quem ex ipsorum meme descripsi, si gimgivarum vitium Iollamus, non video , quod certius signum supersit, propter q uod morbum illum adstor tum potius , suam ad aliud genus retare ve. Iint. Nam ulcera , sanguinis prosusqnes, viscerum, atque artuum dolores , interdum in aliis quoque mothis tanta Quid si, ut ipsi contendunt, aliquod gingivarum vitium observetur , dentesque vacillent in cactexta, in melancolia, in hysterica affectione.& in obstructionibus imi ventris a sebribus non re. cte judicatis, nonne posset aliquis, iisdem ainstoribus, pronunciare, morbum illum melancoliam esse, sed illud, opinor , non attenderunt Viri praestantissimi. ex cacheria, melaneolia, histerica assectione, Io, sis sebribus, viscerumque obstructionibus, prox,

mum esse ad scortatum transitum- De qua re alio loco dictum .est .. Quodnam vero certius signum requiremus, eum transitum factum esse, quam gingivas jam vitiari cepisse Ita s in malo corporis hωtatu. cujus speciem scorbutum esse, imo scoibutum a nonnullis-in universum dici, initio hujus libri

proposui gingivae tumentes, Cruentae, exesae, aut puis tridae fiant, cur scorbutum jam labortum esse non

judicabimus ridemque in melancolia, longis sebribus,

-aliisque morbis cur non dicemus Neque vero diffit mur, non omne gingivarum vitium esse scorbuli Gsgnum. Nam dc ulcera, quae Graecis , dc tuberacula, dc Carneae excrestentiae, quae, επω

λίδα iidem vocant, in gingivis fiunt ubi scorbutus nullus est. Etiam quatam gingivarum intumescentia, Merosio post unam, aut alteram se is aecessionem μ quitur, prauerum s acrium ciborum, vinique Teri

S 1 tio

142쪽

x So - DE SCO o Tortio antecesserit. Interdum ex fluxione , ut meant . aliqua gingivarum pars cum dolore intumescit. At que in cachexia, in qua labra quoque, & internae palpebrat inalbescunt, totumque corpus morbosam

quamdam laxitatem acquirit, quid mirum, si ginguvae laxiores aliquando , quam Oporteat naturaliter,& pallentiores fiant Ejulmodi vero gingivarum vutia, quis umquam ad scorbutum retulit, eaque pro certa hujus nota proposuit Praesertim cum eorum

pleraque brevia sint, & sere in aliqua solum gingivarum parte incidant, & sine alia corporis noxa Gniantur . Sed ubi totum corpus a sanitate recessisse manifestum est, maximeque per id morbi genus. quod scorbulo gignendo aptissimum est, ut ipsa, quae cicta est melancolia, & hysterica affectio, imique verutris obruuctiones, desentς sebres, non errare mihi videtur, qui judicat, si gingivae prurire, laxari, excrescere, cruentari, magisque si exedi, scutere, corrumpique incupiunt, scorbutum subesse. Atque utinam hare sui i dicia morbus is semper praeseserret, minus certe falle. rentur ii quoque, qui cum eum non infrequentem eL se credant, tamen dignoscere interdum non facile DL sunt . Nam quod eos morbos, quos viri illi pro scorbulo habendos esse negant, se remediis curare . scribunt amaris , antimelancolicis , quaeque obstructiones tollunt, itemque consortantibus, & robora tibus r scire aveo, num ipsi putent, iisdem remediis curari scorbutum non posse. Nam utique curari putant Auctores maxime idonei Eugalenus, Sennertus, Molenbroccius, Sc quantum vel ex illius de materia medica libello apparuit, Boerhavius, aliique . Quorum eomagis sententia mihi probatur, quo exper menta illa respondere certius est. Nunc ut eo, um

143쪽

L i s. II. C A P. VIII. as rde discessit, nostra revertatur oratio, hoc profiteor, me numquam ea, quae de gingivarum vitiis Aetius scripsit, legisse, quin suspicarer nonnulla ad scorbutum pertinere. Cum enim & de inflammatis gingia vis egerit, & de earum tumore, qui παρουλίς, & de excreicentia , quae μουλις dicitur , deque iis , qui

gingivas eorro ε habenν cum tumore , atque dolore, at que etiam quibus a serpente ulcere depascuntur quamquam haec quoque vitia in scorbulo frequentissimalint, ut haec omittamus, quid dicendum est, de eruisentis tuis ob bilis acredinem gingivis Quid de erisce illis in ore in ammationibus, ct gingivis eorrosis, in qu sus falsa cuiusdam , et mordacis humiditatis fenus periseipitur . De quibus omnibus peculiarem sermonem

instituit Aetius la, Et paulo post remedia proposivit

is ad gingivarum tumores, easdemque excrescentes .is & putrescentes: tum ad exesas gingivas, & h is more pregnantes: tum ad putredines oris , gingi se givasque depastas , α cruentatas ib) Paulus quoq-D ginginuas erosas, & humiditatis vitio flacidas, α,, tumidas , excrestentes Hae gingivas,, nominavit . se in Haec ubi cum iis consero, quae supra ex aliis auctoribus proposita sunt, non possiam a me impetrare , ut aliqua ad scortatum pertinere non suspicer. inod si caetera, quae inter haec fortasse occum rebant, 1ymptomata commemorare Auctores isti non omisissent, haberem unde conjecturam meam ult rius confirmare possem. Video tamen clarist. Coc. thium .

144쪽

.chium ea etiam pestifera tonsillarum escera ad stom tum retulisse a in quorum historiam Aretaeus hahet, de AEgyptia, aut Syriaca appellari icribit ,

atque eadem esse videntur cum illis, quae crustes, , ae p stilentia ab Aetio vocantur tri. Neque dubito quili Vir praestantissimus gravi ratione permotus iae.imdum opinionem deveneris: Imo ce tum est, ejuc modi ulcera in scorbulo fieri non infrequenter. v rum tamen cum id ulceris genus , quod innuit e iam Alaymius idem videatur eiste , atq.Ie illud , cruius Severinus, & Mercatus, aliique Hispani sub no.

mine Garoti. la meminerunt, idemque annis proxime

superioribus Gallos, & Britannos valde infestasse ii, trigam ex Halleri iuri eruditissimi additamentis ad methodum studii a Boectavio conscriptam e malo ego integrum in hac rς judicium doctissimis illarum Nationum Medicis relinquere. Iam vero, quod ad veterum de scorbulo monumenta pertinet, ante Aetii, Paulique tempora Strabo d de duobus moris bis scripsit, altero oris, alteio crurum, quibus exerincitus , Anio Gallo duece in Arabiam ab Augustomssius insectus est . Primus Στο πιιυὶ vocatus est , alter σκελο- . Similem casum Plinius memoriae prois didit his verbis r In Germaniam trans Rhenum is castris a Germanico Caesare promotis marino tra-- ctu sons erat aquae dulcis selus, qua Pota, intra

145쪽

is biennium dentes deciderent, compagesique in ge-- nubus solverentur στιμακακὴν Medici vocarunt, Mo σ--υρρην ea mala aὶ Scriptores autem nobilis.

simi in hac suerunt sententia, morbos illos non alios fuisse, quam scorbutum, quos ego sequor . Quid enim 3 Si exercitus illos morbus infestavit, cujus hi duo essent effectus, qui modo dicti sunt, quique

maxime scortato convervunt, si In castris plaraeque cause concurrant, quae conferunt ad scortarum , uquinam alius esse po. uerit is morbus, qui eo mod communiter exercitus duos maIe habuerit, non a paret, si posterior bus quoque temporibus, di nostra aetate, alii exercitus assici scorbulo consueverum rquamquam is non eadem mala semper atteserit , quid est, quamobrem contendamus , eum morbum

reorburum non m sie Nam quod Plinius, aut illi , rorum sententiam Plinius sequitur, epotae aquaentis cujusdam causam rnorbi assignarint, potuerunt errare, ut is, ise est in causa investiganda. Recte etiam norat Sennertus ibin in sequentibus temporibus , quibus regiories illae trans Rhenum magis magisque cognitae sint, nihil de eo fonte, noxiaque ejus vi constiti1-

se. Strabo vero eorum malorum causam optime re

Reir in malam victus rationem. Caeterum etiam Cla. risi. Muietentus nobscum, opinor, sensit, quamquam sentire non videatur. Cum enim scribit se) vocabuFIum ., in. .. ferri pota, quod in scorbulo oris ubtia stequenter occurrant I alterum Vero vocabulum

146쪽

114 DE SCOR BUTO: aliam significationem habere , quam ex GD

leno producit , ut ideo non videatur ejus definitio scortato convenire , eos nimirum reprehendit , quascorbutum hodieque ea voce significari posse credunt. Ego antiquos medicos, qui illum crurum mor

hum commodius nomen non habentes propter a nitaι emo ipsum sceIoorbem nominarunt eOS inquam cum Senis

nerto i a j excusandos non suscipiam , contentus si mihi detur, vitium illud scorbuti sobolem sui sia. De quo dubitare rerum harum periti ne possunt quidem et Locus est etiam apud Galenum, qui maxime huc facit, & ab ea, de qua loquimur scelotyme, ade

que a scorbulo, videtur nihil distare. Ius in Aeno, urge 1e fame vescebantur leguminibus , cruribus vaeii Iabant; eriuvero erva edebant, horum genua dolor infestabis. Sane si ea

attendantur, quae de inedia tamquam scorbuli causa superiori libro proposui, vitia illa a Galeno descripta ad scorbutum pertinuisse suspicari possumus. Sed qui oscedinem Sammonico dictam variam, ut videtur, ab eo vitio, quem Gellius memoravit & nigrum ict Tum , nigramque vitetiginem pro seorbulo accipiunt, quasnam eos suae conjecturae rationes habere putabumus 3 Ego sic intelligor siquid scorbutus priscorum etiam tempΟ. um morbus suit, potuisse interdum iis valetud nis generibus subesse, vel ea valetudinis genera ab illo nascit neque tamen nigrum icterum, de quo Aretaeus , Paulus, aliique ex veteribus scrupserunt, itemque nigram vitetiginem non alius naazuIae morbum esse potuisse. Multo autem majori veri spe

147쪽

L i a. II. C A P. VIII. et syri specie Eruditiss. Cocchius docuit saὶ veterum EIdiphantissim non aliud fuiste , quam speciem acerrimis corbuti, sequutus, opinor , Pimulerum, qui I pram, sive Graecorum Elephantiasm s quas pro uno eodemque morbo habet j nihil esse alius tradidit, quam

summam , re contumacissimam GabieI fcorbutiea gradam.

Profecto siccam, & levem Elephantiasim interdum in scorbulo fieri etiam Merhavius notavit ιὶ . Ac si veterum monumentis consideratio adhibeatur . plura, quae Elephantiacis contingunt mala communia esse scorbulo quoque, & maxime frequentia imtelligemus. Nam Areteus ita habet so) ,, qum es sommiculosi , quieti , sicca alvo . . . . respiration graVe olet. . . . lotium crassum est, album, tum, , dum, quale jumentum reddit e venae . . . distentae sub lingua - . . dentes non albi sunt , sed nigricas, re Fidentur .... aliter, atque aliter paratorum citi borum appetentia est non obtusa , sed gustatus B qualitatis expers .... spontaneae sunt lassitudines , is tingulorum membrorum species hominem gravim tale inustata premit, quantumlibet exigua mem- ,, bra rint .... 1pirandi vehemens dissicultas , sum ,, rationes fiunt, ac si laqueo strangulentur. F re eadem habet Aetius. Ex his symptomatibus quintus quisque est scorbuticorum, qui plura non patiatur 3 Causae quoque , quae Elephantiasim inducunt, cum causis .scorbuti protius conveniunt: cibi ex pub

148쪽

is 6 DE S c o R a U T ci te, lenticula, caseo veteri, pisciculis cochleis, multisque salsamentis. Eoque morbo illos tentari Aetius tradit, qui victu cralso, & aegre concoctili utu tur, quique in otio degunt. Dicet aliquis. Etsi in his, quae proposita sunt, symptomatibus, cum scorbulo Elephantiasis conveniat, quae communia signa esse possunt, non tamen in iis convenire, quae propria ejus signa sunt, cujusmodi judicantur: tum is res alii juxta allos ... nondum quidem continui , is sed crassi , & asperi, & interstitium tumorum di- ,, scisium; idest totum corpus rugis asperis exarais tumr scissurae, quae alte descendunt, velut nigriis in corio sulci . . . & nares cum atris tumoribus is salebrosae, exarantesque labiorum prominentia crasis sa , pars autem inferior livescens .... aures ruini, bentes, admixta nigritie, obstructae, elephanticae , is ut grandiores consueto esse videantur malaeis crassiores, & mentum ego autem rimas istas, α scisiuras, &, ut habet Aetius, per totum corpus eminentias, praesertim juxta summam frontem, & mentum, vera esse Elephantiasis signa concipio. Itaque pressius quam alii, &, ut em judiuo , . apte Umnino

Elephantitam descripsit Celsius, ta) ad hunc modumis Totum corpus assicitur, ita ut ossa quoque viti, o ri dicantur. Summa pars corporis crebras macino las, crebrosque tumores habet. Rubor earum pa o Iatim in atrum colorem convertitur. Summa cutis D inaequaliter crassa, tenuis, dura, mollisque, quasi ,, squamis quibusdam exasperatur , CorpuS emacre scit, os surae, pedes intumescunt. Ubi vetus moris bus est, digiti in manibus, pedibusque, sub tumo.

v re conduntur: febricula oritur, quae facile tot malis

149쪽

L 1 3. II. C A P. VLI. Is 7,, lis obrutum hominem consumit. Ex quibus quid est, quod in scorbulo quoque observatum non sit Sed tumores, crassiities, duritiesque cutis, ejusque, propter squamas quasdam, aspritudo, proprie ad Elephantiasim pertinent. Illa vero oris intumescentia , quae interdum in scorbulo quoque fit in opinionem fecit similitudinis cujusdam inter vultum horum ingrorum, & elephantis vultum. In qua re magis apparet, quid quisque sibi persuaserit, praeconcepta quadam istius similitudinis opinione ductus, quam quod revera sit. Nam rursius alii similitudinem cum vultu leonis visi sunt sibi videre in Elephantiacis, alii cum vultu satyrorum, prout isti pingi solent. Uevero elephantis vultus a leonis , ita satyii ab utriusque vultu differt. Similitudo vero ista, si qua imterdum extat, fortuita est, prout facies aliorum ae Srorum aliter, atque aliter constituta est, ut, mutatione facta, huic potius, quam illi vultui accedat rideoque alios Elephantiacos, leonis, alios Catyri, alios elephantis vultum aliquo modo representare, saepe etiam nullum ex iis . Quod in aliis quoque morbis fieri videmus , ut in Rachitide, in qua interdum pueri aliqui simiae vultum referunt. Ex quo factum

puto, ut vulgo is morbus vocetur male det Simioto .

Ergo ut erraret quicumque vellet Rachitidem ex ista vultus similitudine dignoscere, ita non meliori ratione uteretur, quicumque elephantis, leonis, vel satyri vultus comparatione, tamquam praecipua nota, Elephantiasim nosci crederet. Ideoque Celsius hi jus rei nullam fecit mentionem. Idemque & Aetius quoque praetermiserunt depilationem, & calvitiem iulam , ab Aretaeo animadversam, quam saepe contin gere credibile est. Sed id fortasse perpetuum non

150쪽

118 DE SCOR BUTO. nominationis istius morbi. Inter haec concludo , i 1 tuberibus, cutisque inaequalitate ,, dc aspritudine, crustisque quibusdam, quasi squamis, Elephantiasis veram notam positam esse. inae ubi in scorbulo contingent, tunc Elephantiasim ejus enectum esse quivis facile concedet. Verum sempeme ejus effectus sit ;idest sit ne Elephantiasis scorbuti species, id quoque

propter plurium symptomatum convenientiam non est improbabile. His adde extremarum partium gam graenam, cuius meminit Aretaeus, gingivasque praeter modum pallidas, tumidas, aut rubentes, asperas, corin rosas, a nonnullis inter Elephantiasis symptomata positas , quae mala propius ad scorbutum accedunt . Verum si optamus praeclarum conVenientiae horum morborum argumentum, extat id libro Musgravit de Arthritide symptomatica. Tradit Vir clarissimus, inutio saeculi, proxime elapsi,. Iepram adeo communem Damnonii morbum fuisse, ut olim in Iudaea fortas, se communior non fuerit. Iam cum Iepram Iudaeae nominat , eum hanc ipsam, de qua loquimur, Elmphantiasim intelligere perspicuum est . Medio vero' eodem saeculoe lepram an scorbutum commutatam fuisse sic, ut, illa prorsus fatiscente, scorbutus maxume vigeret, in quo, ut idem notat, frequenter essento muta, veteris scilicet lepra vestitis. Neetae refert ,

quas ille putaverit: suisse hujusce mutationis causas rat est hanc mutationem factam esse constare . Facilis enim est conjectura , lepram illam seorhuti speciem fuisse, idest ipsum scortatum, qui cum squamas quasdam in cute produceret, hocque praeeipuum haberet symptoma , lepra vocaretur; ubi hoc *ploma apparere desit , aut minus conspicuum factum est, pro ipso scorbulo cognitus est. Itaque '