Disquisitio de libertate civili apud veteres scripsit Barth. Jac. Lintelo de Geer

111쪽

vili contra Critias turpissime, cum dominandi eupiditate omnia flagitia perpetraret; et, Caesac

licet totum terrarum orbem sibi subjecisset. snae tamen ambitioni et quaerendi nominis ardori subiectus erat. Servierunt revera, quotquot cupiditate aut gloriae studio a recti tramito abducti sunt, quamvis reges etiam aut impe

Haec autem universe dicta sussicere videntur, ut qualis sit ille libertatis status intelligatur, quem quidem nunc universct tantum adumbrare voluimus, mox de morali et civili libertate accuratius acturi. Atque hinc, qualis negativa sit ejus ratio, liquet, quae in sublatis ossicii impedimentis externis tuternisque est posita qua in re hoc etiam observandum, ubi ex antiquarum civitatum natura et philosophorum ess itis de libertate agimus, Veteres, qui ad civitatem omnia reserebant, et unice civium nomine gloriabantur, numquam libertatem ho-nia a libertate cloia rite distinxisse, atque, cum cives aliorum obnoxios esse injuriis, numquam non aegerrime serrent, externos sibi obnoxios habeve non contra naturam duxisse si . Quo factum, ut, quotiescunque civitatem bello superaverant, ejus cives in scrvitutem detxude

xent a); quamquam Romani majori humanitate

112쪽

nsi, victis ali tua iura relinqvexe solebant, et Cicero jam liuniariae naturae Praestantiam Perspiciens , Oportet, inquit, hominem ab homine, ob id ipsum quod homo sit, non alienum videri si . Nostro vero demum tempore eo IaerVentum est, ut hominem, ubicunque Sit, VeneTemur, nostrae quippe naturae partici-Pem, aequalem, fratrem, qui, licet nulliussit civitatis civis, quia homo est, liber esse debet. Ex negativa vero libertatis notione, alia Eaque positiva orta est: cum enim is , qui libertate lauitur , non agere prohibeatur, si rite agere et iuste velit, libertas etiam hanc cjus facultatem notat, qui in tali est conditione; et sic ea significatur sucultas aliquid agendi, a quo nullis impedimentis retincaris. Quae sane significatio late apud antiquos patuit; hinc libertatem rei iaciendae alicui dare dicebant tu , Cum sublata essent omnia, quae actioni obstare possent; et ex hac notione multa philosophorum dicta explicanda, quae alioquin mira videri debent, uti Platonis illud di ex nimia libertate servitutem sere oriri. Ut autem libertatis status melius etiam appareat, probe et

2; Virgil. Aeneid. XI. 346. Diuitiam by Goc gl

113쪽

iam a servitute ab una. uti a licentia ab altera parte distinguenda videtur, quas antiqui opponere quidem libertati solebant, sed etiata nonnumquam arcte cum ipsa conjungebant.

De Semitute et Licentia. Ex iis . quae de libertate diximus, haud dissicile erit essicere, quid servitute sit intelligendum . quae libertati oppositam sere notat eouditionem. Non enim eum, qui certo aliquo jure caret, Servire tantum dicimus, Verum omnes, qui ita aliis subjecti sunt. ut eorum injuriis obnoxii, a dominorum voluntate et arbitrio pendeant, quos antiqui quoque Servorum nomine designarunt. Sed praeterea

aliam servitatem Veteres memorant, quam mo

ralem dicere possis, ubi ratio cupiditatibus ita subiecta est, ut earum impulsu totus animus ducatur. Positivam igitur vim servitus habet , et ossicii impedimenta adesse significat. Miserrima sane conditio est illa, quae plane civitatum hominisque naturae repugnat. Quid enim tristius spectaculum, quam omnes cives, totam civitatem, tJranno Vel victori servientem adspiceret nemo ipsius resistere contumeliis audet, grassatur ille in bona

et vitam civium, agere illi coguntur, quod ille

114쪽

voliteiit. Hanc miseriam experti sunt chthe nienses cum triginta tγrari uis. Syracusani cuin Dionysiis, Romani cum Mario. S llae, Antonio sexverent. Non mirum igitur hunc ardorem, quo suam libertatem vindicare semper studuerunt antiqui , suisse maximum. Magis autem miramur hos populos. qui tJranno servire nunquam noti miserrimum duxerint, alios sibi homines subjectos, servos, habuisse, qui bestiarum instar emebantur, quorumque Sors haud raro miserrima suit ; imprimis cum ipsos antiquos haud latuerit, Servum hominem tamen esse , et, licet pecudum numero fuerit habitus , humanam non exuere naturam 1 . cui contrarium est, si dominus in ipsum saevire Possit, atque ex ejus arbitro agere debeat servas sa), ita ut non suae rationi sed domini voluntati obsequatur , nam se oindigna, digna habenda sunt, herus quae facit Et, uti servus apud Menandrum loquitur, Tes omnino sese habet: καταφυγὴ καὶ vόμος

Και τού δικαίου, του τ αδίκου παντος κριτης

1 Philemon apud Siobaeum Tit. 175. p. 660. Wetii.

115쪽

Veruntamen animadvextetiduin . summo loco

Patriam, civitatem , habuisse Veteres, et ciυea maximopere Sese praedicatos fuisse , quippe qui ejusdem κοινώ νἱας essent participes, hominem vero ipsum minus coluisse, et, quae nos jura homini tribuamus, ea civi tantum dedisse. Sic iactum, ut ipse etiam Aristoteles alios homines a natura ad libertatem , ad servitutem alios comparatos esse diceret, licet jam ejus aevo haberentur, qui servitutem cum hominis natura pugnare contenderent Ibi nostra vero aetas demum eo pervenit, ut illud plane in-

Tollere vexo nulla unquam aetas valet assiduam illam et ineluctabilem servitutem, quae per diem Ct noctem aequaliter premit sine intervallo, si Doeommeatu S), cum quis sibi ipsi sit subjectus. Et tamen , quam multi sunt qui cupiditatibus serviant 3 Cupiditates et praejudicatae opiniones sit ut domini, multo tyranno graviores . hui Cte sub trabere, effugere eum, effringere impedimenta, quae te retinent, potes, sed ubi in auito adest Urannus, frustra te vertas, nam

Coelum, non animtim mutant, qui trans mare currunt.

Ab ea servitute non aliorum virtus, scd ipsi nos ipsos Philosophiae et religionis auxilio, viv-

116쪽

dicare debemus, rationi suum honorem reddentes eique animum submittentes , ut nec ira nec cupidine a bono et aequo abducamur.

Antiqui hanc moralem servitutem a civili rite distinxerunt, quod imprimis Socrates egit, qui

illudque prae se serre solebat, eum, qui cupiditatibus obediebat δεσποτην εαυτού καθι τάναι, καὶ δουλευειν δουλειαν οὐδεμιας ῆττον αἰσχράν a . Ex his autem, quae de scrvitute attulimus, hoc sponte ossicitur, hujus status gravitatem et molestiam ab ejus ratione pendere, cui subjecti et cujus voluntati obnoxii sumus. Cum enim eo essiciatur, ut contra nostrae Tationis jussa agere cogamur, gravior Certe et pejor hominis conditio nequit cogitari; si vcro ratio imperat, neque tantum ab eo, quod bonum est et justum, nos non retinet, Verum eo etiam leuiter pexducere conatur et incitat, unde meliores stamus , tum certe talis servitus bonis non gravis , quin potius jucunda , malis autem utilis exit atque salutaris, ut ab Vitiis corrigantur. Atque in tali servitute nos omnes esse, rite jam antiqui philosophi monuerunt. Servi enim omnes summi Numinis sumus, a cujus Volantate Omnia pendent, et contra quod nihil moliri licet: ιεων γε ait Plato, κτηγατε

117쪽

ψαμεν δεναι παντα, - σα θνητα ζῶα, ωσπερ καν τουουρανὸν ολον cI , et alio loco assirmat τοὐς θεούς ῶναι τοῖς ἐπιπιλομAους και ημες τοὐς Ev ρωπους τῶν κτημάτων τοις θεοῖς ε79αι I , quos Deus in hac vita tanquam in statione collocavit, Sua

cuique peragenda impoticias o). Hoc summum Numen antiqui proposuerunt tanquam mundi creatorem, ἐν β παντα τα καλα καὶ αγα α inessent, non omnium. sed boni tantum auctorem, malorum gravissimum judicem. qui ita esset ab injustitia remotus, ut nobis ipsius justi, boni, sancti esset summum, quod imitemur,

exemplar 5), quique uota humanis cupiditati

bus , erroribus, atque vitiis esset obnoxius, idemque hominum esset non dominus, sed Autor et parens. Atqui talis si Deus est, non

ille ab ossicio nos retinet, quod ipse nobis imposuit, sed ad optima quaeque incitat, atque jubet, ut ad virtutem tendamus; hujus Dei impulsu et quasi assiatu ducimur, ut humanae societati et hominibus, quoad possimus, utiles

simus 6). Quomodo autem injuriis peterenos posset ille . qui nil agat, nisi quod honum sit et justum 7ὶ, et in injustos Severe animad-

118쪽

ID T

vortat 3 Et procul abfuit, ut antiqui hanc servitutem , qua Deo sumus subjecti, turpem aut molestam haberent; Nενόμαται γὰρ ait

Plato, ἐάν τις τινα Dραπεύειν, ἡγουμενος δι' εκεῖνον αμεινων ἔσεσθαι ἡ κατὰ σοφίαν τινὰ ἡ καταιιλλο οτιουν μέρος αρετῆς, αυτη αἶ ἡ ἐθελοδουλεια συκαισχρa κολακεια 1 . Quin potius anti- aut have servitutem celebrabant, et lubenter agnoscebant, quippe quae una libertatis esset causa 2 , quod Horatius Romanis acci Diti

Dis te minorem quod geris, impersis, me omne principium, huc refer exitum s3).

Quid enim Τ Si Iibertas facultas i iidlibet

agendi esset, hoc profecto dicere Doti liceret: multa enim sunt, quae agere prohibemur a summo illo Numine ; aut si nemini parendo vera libertas contineretur, Domine tantum illa nobis cognita esset: verum cum ea sit conditio, qua ab aliorum contumeliis securi, nos trum ossicium peragamus, nihil sane aptius. quod in hanc conditionem nos vindicet, quam Dei reverentia. ejusque auctoritas et amor. Quo sane majus ad ossicium strenue exsequendum, incitamentum esse non potcst. Ipse ille Deus impedimenta. quae nobis obstare possint, Submovet, et suis jussis vim rationi addit, qua cupiditates Possit Superare, et ad virtutem

119쪽

nos incitat. Hic nobis rationem et iusti etiam sensum dedit, quae omnis libertatis 1ontes su1it, atque, uti in coelo solem, sic ille in civitatibus

ευδιμίας καὶ λόγου του περὶ αὐτὴν ἄσπερεἰ,ιόνα ci) constituit. Praeterea talem dominum , qui nos tueri et ad bonum incitare numquam desinit, non possumus non amare . qui Sane erga Deum amor suapte natura expellit ceteras quasque libidines , quae summo hominibus impedimento esse solent, atque ita esscitur amore erga Deum, ut, quae ratione jubearitaret probentur, his sensuum imperium haud amplius obluctetur u . Hoc antiquitas vidit, cum diceret: Deo parere est libertas S).

Superest, ut etiam de Iicentia videamus, quae sane a libertate maxime distat, ut, ubi adsit licentia, illa certe desideretur. Tum enim, uti ipsum nomen indicat, licentia obtinet, cum omnia licita sunt, et nihil est vetitum; quod nostra lingua pulchre exprimit voce Ioaband heid, omnium quasi vinculorum, quae nos Tetinere possint, solutio. Esticit illa, ut unusquisque suam Voluntatem sequatur, omnia per aeumpat et frangat, quae ipsi resistant, et, quia leges hanc singulorum voluntatem, ubi cum justo et aequo pugnat, retinent, eas contemnat, atque sic ipsa vincula solvens civitatis jus-

120쪽

titiani landitus subvertat, et nullum dominum agnoscat, ut Plane obtineat, qua majus nullum eivitati malum accidere potest I . Hinc quid sit licentia, iacile animadvertimus, scilicet hanc ipsam, quam antiquitus multi libertatem habuerunt, facultatem faciendi, quod velis. Cujus quidem cupido si cives invaserit , non autem invadit nisi mores corrupti sint, haud amplius ulla societas aut civitas manebit. Graeci ipsam τὴν ἄγαν ελευειρία9 dixerunt , libertatem positive intelligentes sa cultatem id agendi, quod legibus non prohibeatur, quo sensu nimia libertas est, quando quod

libuerit, sicimus, etiamsi illud sit prohibitum, quae Vera licentia est atque ἀναρχιας mater.

Quando igitur haec nimia libertas in civitate obtinet, non solum leges vim suam amittunt totam . sed quisque agit etiam Pro lubitu, magistratus a privatis nil disserunt, et, quod ait Cicero, necesse est, ut in ejusmodi republica Plena libertatis sint omnia; ut privata domus omnis vacet dominatione, et hoc malum usquoad bestias perveniat, absit omnis pudor, ut plane liberi sint. Ergo ex hac infinita libertate haee summa cogitur , ut ita sistidiosae mollesque montes evadant civium, ut, si minima vis adhibeatur imperii, irascantur et perseTre nequeant: ex quo leges quoque incipiunt