Disquisitio de libertate civili apud veteres scripsit Barth. Jac. Lintelo de Geer

61쪽

liano vim in rectis pravisque sanciendis habere 3 nec, quia nusquam Scriptum erat, ut contra omnes hostium copias in ponte unus

adsisteret, a tergo quo pontem interscindi juberet , ideirco minus Coclitem illum rem gessisse tantam. sortitudinis lege atque imperio . putabimus. Nee si regnante Tarquinio nulla erat Romae scripta lex de stupris, idcirco non eontra illam legem sempiternam Sex. Tarquinius vim Lucretiae Tricipitini siliae, attu

lit 1 . Quod si populorum iussis . si princ

pum decretis, si sententiis iudicum jura constituerentur, ius esset latrocinari; ius. adH-terare; jus, testamenta salsa supponere, si hae sitffragiis aut scitis multitudinis probarentur. Cur . cum jus ex injuria Lex sacere possit, bonum eadem sacere ex malo non possit 2Atqui nos legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus. Nec solum jus et injuria a natura dijudicatur, sed omnitio omnia honesta et turpia et . Sic Cicero di in quibus Stoicos, contra Epicurum disputantes,

sequiitiis est; sed Praeterea animadvertisse etiam ille videtur illum hominis sensum , quo , tibi quid mali peregerit, excruciari solet, et quem conficientiam solemus dicere, haud obscuPe iuris absoluti quandam notionem indi-

62쪽

rare. At vero, inquit. scelerum iii homine atque impietatum nulla expiatio est. Itaque poenas luiiut, non tam judiciis, quAm ut eos agite ut, insectentiarque furiae, non ardentibus taedis . sicut in sabulis , sed angore conscientiae . fraudisque cruciatu. Quod si homines ab injuria Poena . non natura arcere deberet, quaenam sollicitudo vexaret improbos, sublato

suppliciorum metu i)2 Sic igitur maximi antiquitatis philosophi et esse jus natura, quod

aeterna illa Lex constituit, et summam ejus esse auctoritatem statuerunt, atque hanc Iegem, unam, Simμlicem et aeternam, qua Omnes tenemur. Omnium reliquarum legum, quae scripto consignantur. esse principium et hasin 2), nec anxie quaesiveruri num et quomodo Libices et iuris pxincipium disserret, sed, uti totius ariis civilis principium doctrina fuit moralis. ita moralem imprimis hominis

naturam in legibus suis serendis attenderunt, et discrimen legum moralium et civilium nunquam apud veteres tantum esse putabatur, quan um nos existimamus. Commune earum

principium in homine ponebant, iusti injustique Sensum, quo quid aliis concedere, quid sibi tribuere possit intelligit, quem sensum

63쪽

e im a ratione VPPPterent, rectam rationem, naturae Legem omnium legum Principium Ρxaedicarunt.

aeritur de Necessi uirine inter Leg m

Naturae et Lema acrotas, quam ι E-tereo statuerunt.

Quum quodvis iussum et decretum, quod aliquid faciendum, omittendiamve praescribi Pet x νόμοι diceretur. Iatissime patentem huius vocabuli signi si catronem magis deinde Philosophi limitarunt. ita ut Iegem esse dicerent quae ad salutem civium civitatisque incolumitatem atq re vitam hominum quietam et beatam scripta esset h). Hinc non male Des

mosthenes legem vocavit επανόρθωμα τῶν Εκουσιων ἀκουσίων ἁμαρτηματων, πελεαε δῖ συνθήκηv κοινὸν,

σα ). Scilicet antiqui rectam rationem Summam Legom dicentes . ex monte et ratione prudentis leges scriptas derivaxunt 4 , et cum ea sit optima civitas ex cujus instituto quisque

64쪽

optime et beatissime agat, iussa ac vetita populorem vim habere debent ad recte facta vocandi et a peccatis avocandi: quae vis non modo Senior est, quam aetas populorum et

civitatum, sed aequalis illius, coelum atque terras tuentis et regentis Dei I , atque intelligi oportet eos, qui primum ejusmodi scita sanxerint, populis ostendisse, ea se scripturos atque laturos, quibus illi adscitis susceptisque . honeste beateque viverent: quaeque ita Composita sanetaque essent, eas videlieet leges nominarunt. Ex quo intelligi par est, eos, qui pernieiosa et injusta populis jussa descripserint, cum Contra secerint quam polliciti pro- sessique sint, quodvis potius tulisse, quam leges r ut perspicuum esse possit, in ipso nomine legis interpretando inesse vim et senten

tiam justi et juris legendi tu . Sic Cicero

voluit, ut, quod ratio in homine, idem Lex

esset in civitate, quae ad ossicium incitat et . avocaret a peccatis. Publice omnibus denuntians, quod ratio intus bene cordatum sponte monet: si igitur multa perniciose, multa postisere sciscuntur in populis, haec non magis legis nomen attinguiat, quam si latrones aliqua

consessu suo Sauxerint, nam neque medicorum praecepta dici Vere possunt, si quae inscii imperitique pro salutaribus mortisura con-

65쪽

scripserint, neque in populo lex . cuicuinaodi fuerit illa, etiamsi perniciosum aliquid populus acceperit i . Lex igitur non est Dranni aut aestuantis multitudinis jussum , sed ructae rationis effatum, illa quid justum sit investigat, dyudicat, decernit et . Sic instituta populo

Tum, cum lege aeterna conjuncta Sunt . qualcum sit universa Et una, ea quasi eius imugines sunt . quae eam singulis dispertiantur, lexetenim scripta est oratio ἄπὸ τινος καὶ

νου 5 , imo legem Aristoteles dixit ἄωευνουν, mentem nulla cupiditate abductam 4). . Sed imprimis suit Plato . qui hanc legum

scriptarum cum naturae lege necessitudinem perspexerit , eamque acute et dilucide ex intim:

sua philosophia explicuerit. Sublimis est apud eum doctrina . quam de Ideis proposuit, sed simul simplex , et ad hominis naturam tota accommodata, quamquam jam antiquitus haud defuerunt, qui aliter de ea existimarent , . Sunt Ideae apud eum αειτα, ea, quae sunt. non esse videntur, non alio tempore alia, sed

66쪽

Semper eadem . quae nisi mens nostra ad eo-gitan lum j iudicandiimqtie adhibeat, cogitare illa aut recte de rebus judicare haud potest. Inter has ideas autem non solum τα τὸ γαιον, τὸ ἔσιοv posuit, verum etiam το δἈαιου, et iustum ipsum per se maxime celebravit. Et,

ut non de pulchris rebus, sed de ipso pulchro egiti de ipso bono, non de rebus bonis quaesivit; ita iustum non id, quod legibus constituitur scriptis, sed αὐτο σο δικαιον, αὐτο καθ' ἀυτο ετ semper loquebatur, et, ut civitates administrarentur recte ad civium et reipublicae salutem, Iegislatoribus non tantum praecepit, ut optimas leges condere ut, verum etiam, ut mel

tis aciem ad ipsum illud justum converterent illudque semper intuerentur, hanc unice viam iudicans, qua ad optimas et vere sic dicendas leges quis pervenire possit. Quod nisi fiat, qua in re a coeco diversus erit legislator

συν δοκουσι σοι, inquit. οἱ σώεντι του δντος εκάστου γνωσεως, καὶ δῖν ἐναργὸς ev τη παράδειγμα, ιο δῖδυναμενοι, ἀσπερ γραφεῖς, εἰς το αληθεςατου αποβλε ποντες, κακεῖσε ἀεὶ αναφέροντες τε καὶ θεωμενοι οῖουτε ἀκριβειτατα, ουτω καὶ τα ἐνθαδε να μακαλῶν τε πέρι και δικαιωυ καὶ αγαίων τIDσθαὶ τε, εανδεν τιDσθαι, καὶ τα κεὶμενα φυλαττοντες,

Qui utem iustum ipsum suis legibus cxpri mere conati fuerint, illos Pictoribus compara, ii,

67쪽

qui prius omnes maculas a tabula tollere student , ut deinde in ea persectain illam, quam

mente conceperint, imaginem, exprimere conentur. Uti Phidias cum Iovem Olympium saceret, in ipsius mente, insidebat species pulchritudinis eximia quaedam, quam intuens, in eaque defixus, ad illam similitudinem aetem et manum dirigebat I), sic iii Iegislatoris animo justi species adesse debet insignis, ad quam suas leges dirigat , optimas tum demum

1aturus πω παραδείγματι α ρωμενος tu). Ex his autem quae jMu e Platone attulimus palam sit, quo sensu ille legem τὴν τού υού διανομῶ s

dixerit 5 , quasi iusti illius notionis, quam

per Tationem accepimus, distributionem inter homines. Sed operae pretium videtur universo hoc loco disquirere, qua ratione leges scriptae apud antiquos exstiterint, nam . vel salior equidem, vel ex lege naturae et recta ratione illao Exstiterunt, non ex hominis aut populi alicujus arbitrio. Apud Homerum, verum illum Optimumqtio , antiquae Graecorum conditionis auctorem nulla Iegum scriptarum mentio occurrit 6 , nationibus Praeerant reges, ανακτες, qui in bello

summi duces, simul jus inter singulos admini-

68쪽

strabant, ex moribus populi et sensu iusti judicantes si). Hoc si reges agebant, λαῶν dicebantur, sin minus δωροδόκοις ira divitia imminebat a . Privati vero alii, Homerus inquit. sunt τε και ἄγριοι ' οὐδε δίκαιοι, alii QOntra φιλόξεινοι, καi σφιν νόος ἐιτὶ θεουδης ca).

Quibus verbis plane expressit, quid iustitia tum intellectum suerit, nimirum non illud, ut le

gibus quis obsequeretur, quae nullae erant, sed illa animi lenitudo et aequitas erga omnes, quae arcte est cum pietate conjuncta ψ , quaeque a ratione, omnibus jus tribuenis, proficiscitur. Deinde vero, quo magis Communitatis societatisque studium una cum libertatis ardoro apud Graecos augeretur . et quo Ρlures exsisteront civitates, eo major erat certarum legum necessitas i tum legislatores exstiterunt, homi

nes morali imprimis disciplina insignes 5ὶ,

qui non id agebant, ut nova omnia induce-xent, sed ut antiqua ConServantes, omnia ex iusto et aequo ordinarent et confirmarent, et si quae nova sanxissent, ut haec justa essent

69쪽

et ratione Comprobarentur. Hac ratione egit

jam antiquissiino aevo Minos. cum CPetensibus Ieses scriberet, cui hoc tribuit Aristoteles, euiueives bonos sacere studuisse et legibus obedientes 1 , sama autem illa, eum Iovem Consuluisse , nonne eo pertinet, eum non ex suo arbitrio et voluntate, sed ex ratio uis praeceptis i. e. ex lege naturae sua instituta derivasse

Idem deinde Lycurgus , Zaleucus , Charondas et , Solon et quotquot legislatores Nomen

nacti sunt, egerunti et duo illa capita antiquarum legum, puerorum institutio et juris administratio, ambo pertinebant, ut rationis rectae, Summaeque Legis effata suam vim non amitterent, alterum summovendo illa impedimenta atque vincendo illas cupiditates, quae animum saepe a recto iustoque abducant, alterum, iuris nempe administrationum, ita institutum

arat, ut haud facile judex corruptus, jus male reddere posset. Legi illi principi innitebantur antiquae leges, atque, quia hoc principium tam

firmum fuit et aeternum, ipsae etiam tam diu vigere potuerunt, nam in animo civium, iniusti ossetique sensu suum sundamentum habuerunt i coaluerunt illae cum tota eorum ratione , ita ut, quod sponte omitterent, illae vetarent, nec vincula erant, quibus civis con-

70쪽

strictus esset, sud duces. quae una Cum Tatione eum ad bonuiu, iustum rectuInque incitarent, legibus, ut suae voluntati, ita antiqui subjecti erant 1 . Si tales non erant scripta a leges, haud diu etiam viguerunt. uti in Dra . Conis. alio minque legibus videmus. Sed magnum etiam sic exstitit discrimen intex leges antiquas atque illas. quibus nos uti solemus;

illae enim saepius praeceptis erat it similiores ut brevibus sententiis absolvebantur, quas ςητρας δὶ, dixerunt, quaeque uota certa in iuris disciplinam constituerunt, sed praecepta scre de vita Meu-da , de puerorum educatio He, pietate erga Deos cx Prentes fuerunt, tuni vero maximujustitiam et acquitatem et commendabant, et tuebantur n). ut haud minus ad moralem quam ad civilem rationem compositae essen ,