Disquisitio de libertate civili apud veteres scripsit Barth. Jac. Lintelo de Geer

71쪽

illudque imprimis veteres studuerunt ut nempe Praecaverent ne peccaretur, et Suis praeceptis ipsum hominem emendarent potius quam Errantem punirent: ita non rarae erant leges, quibus poena nulla statuta esset , sed quae omnem vim persuadendo acciperent, Cum animum meliorem reddere, et suum rationi locum

in homine vindicaue deberent si). Hinc etiam

factum, ut legum scientia non propria quaedam esset disciplina, sed turpe haberetur Ieges nescire , atque nil tantopere curarent legislatores , quam ut a teneris inde sponte pueritias leges discerent, iisque Plane imbuerentur ,

ut illi semper in vita haberent , quod justi

iniustique eos admoneret. Vetuit adeo Lycurgus, ne leges suae scriberentur, ne juvenes earum discendarum laborem pertaesi, mox eas

obliviscerentur 2). Excitabant ita hae leges et

acuebant in civium animis iusti sensum et amorem , omnesque adeo ad justitiam ducebantur. Eadem res apud Romanos obtinuit, qui

Pueri, ad Ciceronis usque aetatem, leges MI

72쪽

tabularum, ut carmen necessarium ediscebant i . Ante has tabulas leges regiae adsuerant ta), nec Decemviri legum inventores fuerunt. sed Primarium eorum munus erat, ut colligerent iura iam vigentia; deinde ex iis seligere debebant , quaecunque in posterum vim legis habituraeSSent, et certo constituere, quae antea urbi intraria suerant IJ. Quae sponte ex justi sensu exstiterant instituta, ea legibus confirmarunt et sic factum suit, ut si quem ista praepotenSet gloriosa philosophia delectaret, hosce habe vel sontes omnium disputationum suarum, qui iure civili et legibus continentur, nam fremaut omnes licet, Cicero ait, dicam quod sentio, bibliothecas mehercule omnium philosophorum unus mihi videtur XII tabularum libellus, si quis legum sontes et capita viderit, et auctoritatis pondere et utilitatis ubertate superare 4 . Deinde ex rudibus istis Initiis exstitit iuris- prudentia illa exculta Romanorum, verum Semper hae leges fvndumentum et basis omnis juris mansePunt, quae ex acerrima illa justi injustique notione . qua Romani valuerunt pronu-

73쪽

Ηoe fuit imprimis praeelarum apud veteres, quod omnia ita ex Itoni in is animo, Eiusque Natura explicare studerent, et sine dubio inde Plurima sunt repetenda, ibi fons multarum rerum latet, qui neglectus in maximos errores saepe induxit. Neque obscuram quandam et uix intelligendam legis definitionem proposuerunt veteres, sed a recta ratione legem derivantes . quam Deo honi inique communem , aeternam legum celebrabant, leges scriptas hujus quasi imagines. esse voluerunt 3 atque ergo Lex est, inquit Cici ro, justorum, in iustorumque distinctio . ad illam antiquissimam et rerum omnium Ρrincipem EXI'rESSa nuturam ,

ad quam leges hominum diriguntur . quae supplicio improbos assicitant, de udunt ac tuent Ir honos i).

s III.

Ouaeritur de vi, quam mores in leges aPud antiquos exercuerint. Ex iis . quae antea de optima civitatis conditione dicta sunt, sacile intelligitur , quam late in antiquis civitatibus morum Vis patuerit, quae, quo hi cssent meliores. co majore soliritate gaudebant. Verum tui singuli homines

74쪽

diversam indolem habere solent. Variisque studiis ducuntur et alii aliis rebus a pueris inde operam dant; sic gentes quoque singulae cha- Taeterem quendam habent, Suntque studia, qui e certo populo magis, quam aliis placent: unde etiam varietas illa morum et consuetudinum oritur, quam apud geutes animadvertero licet, quae non ita moralem populi conditionem Spectat, quae vel bona vel mala non nisi gradu differre possit, sed quae ad consuetudines et avitam agendi rationem refertur, quae accommodata esse solet gentium indoliet characteri. Illud morum discrimeti etiam inter Graeciae gentes haud defuit, quarum aliae, imprimis Spartani, bellicosiores et xu-diores erant, aliae molliores et cultiores evaserunt, quod quidem non potuit non magnam vim in Legibus habere. Homo etenim itaeSt comparatus, ut quae a pueris inde facere est consuetus, haud facile omittat. et quae moribus repugnent, qui cum ejus indoIe arctissime cohaerent, non Disi aegre serat, nee Disi coactus senex consuetudinem omittat, quam Puer assumpsit. Hinc Horatius rFingit equum tenera docili cervice magisteroe viam, qua monstret eques. - Nure a hibe puro Pectore verba puer, nunc te melioribus iner; quo semel est imbuta recens, servabit odorem

75쪽

64 ridem autem et gentium et civitatum est ratio, et si singuli aegre ea serant, quae suis moribus repugnent, quanto minus totus populus iis legibus obtemperare sustinebit, quae indoli non conveniant 3 Quod imprimis antiquis grave esse debuit, apud quos scriptae leges tum demum invaluerunt, postquam diu suis moribus vixerant, atque hi mutari non possent. Disi simul tota vivendi agendique ratio converteretur.

Haec omnia antiqui philosophi et legislatores

optime perspexerunt, et ita leges firmas esse Non posse affrmarunt, nisi moribus convenirent. 'Ο δὴ νόμος, inquit Aristotcles . οὐλ- ει ιαν ἔχει τὸ πειθεσθαι, παρE το- IJ. Quocirca ad incolumitatem civitatis et legum constantiam imprimis valere arbitrabantur, si antiqui mores illaesi servarentur, το γἁρ ἔθος

της πολιτειας εκάτης οἰκεῖον καὶ φυλάττειν τῆ υ

πολιτείαν καὶ καθίςmτιν αρχῆς 2ὶ. Non tamen ab altera parte antiqui , quosvis mores in Civitate tolerandos esse putarunt, sed ut aliud est moribus repugnare . aliud eos emendare et excolcre . ita altorum legislatori tantopere commendarunt , quantopere alterum reprehenderent. Cum enim civitati. eadem quae homini. sit virtus, eoque eam ducere debeat legislator, ut virtutem illam nanciscatur, mores civium

76쪽

Goemendare et meliores reddere debet, et bona Conservans et retinens, alia sensim et leniter nec αtere debet. Hoc antiqui legislatoris ossicium erat, sic cives non poenis et supplicii metu coercebat a re minis eos terrebat, ne male agerent, sed leniter educabat quasi et instituebat legibus suis si . Cum Plato leges civitati laturus esset, Voluit, ut prodemia iis praemitterentur, quibus excitarentur cives, ut libenter sese iis subjicerent, atque intelligerent, quanta legis utilitas esset su). Ut enim citharoedi cantilenis praeludere solent , ut hominum animos ad benevolentiam flectant, sic legem qui scri, sacere eam debet, ut spori te anal,lectantur cives. Sic Plato persuadendo homines ad legum observantiam ducere studuit, et voluit, ut ita ad consuetudinem bene agendi adducerentur, ut legibus

quidquid praeciperetur, sieri sine dissiculiato

posset et sponte Bene agerent, quia bene agerct erant consueti. Hac Via mores omendando et conserva udo leges in ipsis moribus maximuin sulcrum habuerunt. et . quod Archrias 'thago reus dixit: Δει τον νομον μὴ ἐν καὶ ιυρω- μασιν ευε κεν, ἄλλ' εν τοῖς si εσι τῶν πολιτευομένων 3b,

Ii Plato de Legg. IX. p. 858 Λ. IV. p. 722 C. 23 Plato de Legi . L . p. 723 A. Non liviva loel est inqn rere lium Plato primus fuerit, qui talia prooemia legibus prae mitteret, es. d Elige Ibronner l. l. p. 54. Ceterum eum imitatii ηὐκt Posidonius, quem reprehendit Seneca, Epist. 94 eL Cl. Ita ius do Posidoli. p. 193. I. A. C. Van seu κde, Cie erap. 338 sq. 33 1,oco laudato a Lavis. ad Ciceron. de Legg. I. e. 6.

77쪽

hoc revera sic locum habuit. Idem IIoratius vidit, qui quid enim, ait, leges. sine moxibuS vanae, prosiciunt 1 3 Et omnino tibi boni ino res sunt, ibi explicata vis virtutis, justitiaeque pulchritudo propius cerni possunt; et magis quoque illi commoventur ad omnia justitiau ossicia Praestanda, quorum Ρvivatim mores Severa disciplina ad virtutis amorem incitnntur, ad ejusque Persectam observantiam conformantur 2 . Sed e legislatoxum antiquorum ipsis institutis

etiam optime ossicere possumus, quam axe tum esset inter leges Ct mores Vinculum: SemPEPurtim maximn in eorum curam n nimadvertimus, ut mores, quoad Possent, tute OS Servarerit,

nec Disi rarissime ad eos tollendos Progrcdoxentur. Doribus, imprimis Spartanis, gram itus quaedam et severitas propria suit, quoeesse cit, ut antiqua studiose conservarent, ali Cilia luxuria et summa simPlicitato gaudentcS, sed iidem suerunt bellicosi, rudes et haud ruro crudeles, quae Dorum indoles moribus platio

exprimebatur hi Quid igitur Lycurgus 2 hos

tollere, et Spartanorum Characterem mutaTe nec voluit Ilec Potuit, et quamvis multa nova induxisset, cum ante eum ανομία και

78쪽

tamen mores conservans, illos emendare t .m-ltim stii dii it si , maxime meliore itidi ioci id alii vcntiitis odii caiioue , quae accommodata Esset populi naturae, ut, simul cum syssitiis, c gregie valeret ad cives secum iuvicem conjunge udos, ut ita suam sortitudinem in cXteros ostendurent, Duc surrum in civi s verterent, uti antea factum videtur, ilii Od ita ei cessit, ut nulla sacitu civitas GPauca suerit, in qua seditioncs et turba cclxilos rariores essetit. Servavit ita Spartanorum P si,ublica , ali Omni commercio cum lieregrinis diti interclusa , suos morus et leges, 'INBU POS- tua simul ii Herierii it. Ouid autem suturum

fuisset. si cnsdem illas leges Athoniensibus Solondo disset y Iones indole et moribus toti erants Doribus divorsi; lovcs illi crant ci mobilesti cc severas leges ferre potuissent. Coactus suit ideo Solon multa minus boua relinquere , no

uimis moribus ad aersari videretur 2 , ct populi

vehementiam et ardorem magi S Tegere. quam exstinguere suit conatu S πράγμασι νομους μἁλλου ἡ τα πράγματα νομοις - 3 ,

et cum videret si uri non posse , ut non subinde turbae civi lcs ct sactiones Orirentur, constituit, ut Omnes uni alterive parti sese adjunge -

79쪽

rent ii, recte videns sic moderatiores facilius populi impetum cohibituros esse. Tum vero, ait Ρlutarchus , ορῶν τον δῆμον οιδουντα καὶ θρασυνόμενον, δευτέραν προσκατλει με βουλὴν, ἐκατον ἄνδρας ἐμιλεξαμευος, ους προβουλευειv εταξε του δήμου καὶ μηδδε ε v απροβουλευτον εις εκκλησίαν εἰσφερεσθαι 2b.

Ita putavit sese civitatem his duobus senatibus continere Posse. uti Davem in duobus ancoris stantem 5). Non opus huc aliorum legislatorum exempla advocare, aut de Bomanorum legibus Io Iui, quae ex moribus Originem sere duxerunt. Considerandae sunt ipsae legum formulae, ipsa VOzahula. Omnia ex ritibus antiquis orta sunt 4 Sed eadem mores inter et leges apud antiquos cognatio, utiam tu legum ratione peculia-xem vim habuit. Non enim antiquos Iatuit,

Cum tauturn morum esset pondus in civitate, summam etiam curam adhibendam esse , ut a te nexis inde bonis moxibus imbuerentur cives.

et hinc illae leges, quibus juventutis educatio

80쪽

non parentum arbitrio concedebatiar, sed pu-hlica erat et certa , in qua antiqui adeo legum basin posuerunt. Quum Philopoemen Spartanorum virtutem et leges debilitare vellet, id

maxime sibi agendum ratus est, ut institutionem juventutis mutaret, ut sic ipsi mores alii sierent 1). Plato autem in opere suo de Te- publica, illud maxime felices constantesque reddere civitates dixit, si educata rite juventus CSSet, atque Sic mores bene informarentur idemque, ubi de Legibus senes colloquuntur, si e dicentem induxit hospitem Atheniensem, ut

Plane educationis vim exprimeret; κατασας sic inquit, το τῶv παιδιῶν γέvος ἀγνοῆσθαι συμπασιν, ἔτι κυριωτατόν περι- νόμων, ἡ μονιμους Hναι τεθενταις ἡ μὴ ' τευ τι ἀεὶ 9έον καινοτομουντα και εἰσφεροντα των ειωθότων μερον κατά

Verum morum illud et legum vinculum etiam in civitatum interitu animadvertimus a nam non tantum valebant leges tum maxime, qua Ddo boni mores integri manebant, et moralis Dontantum virtus, Sed etiam a vitae consuetudinis,