장음표시 사용
261쪽
eta 6 Liber IV. Meteorologicorum Aristotelis
tia, ita debet dici dura,aut mollia, vel actu, vel potentia, unde infertur, aliqua corpora esse actu sicca, quae sunt hurnida potentia , ut apparet in metallis , quaeata vexistentia sicca, per liquefactionem evadunt fluida , & per oppositum aliqua sunt acta humida, quae potentia sunt sicca, ut videre est in glacie , R niue, quae cum fiant ex vaporibus aqueis, sunt quidem actu immida, 6c fluida . Ceterum si congelentur,eu,
dunt sicca. Ex his habetur germana intelligentia verborum Arist. dum inquit, duritiem reperiri ubi sicciun pr dominatur,& mollitiem ubi humidium; siquidem verum est, seruata proportione, ut nimirum, metalla, v. g. sint actu dura, dum non
sunt aetii liquefacta, cum in eis ad sit siccitas prae dominas, & per oppositum aliter dicendum est de his , quae sunt achii mollia, potestate verb dura existere, quod sintactu humida, & potostate sicca. Quarto Not est grauitat m, oc leuitatem pr:ecc lere in mixto duritiem, de mollitiei n posse dupliciter intelligi, uno modo
considerando mixtum, ut corpus nariirale
est, alio modo ut mixtum est . Si mixtum priori modo attendatur, debent anteced
re duritiem, 3c mollitiem; quandoquidem
corpus naturale , cum coalescat ex primis qualitatibus activis,nimirum ex calici ira te,
dc frigiditate, & leuitas insequariu caliditatem, ut patet in igne, de aere, 6c grauitas, stigiditatem, sicut apparet in aqua, dcrerra, sequitur; quod quemadmodum caliditas. & frigiditas sunt priores humiditate, siccitate,a quibus pullulat durities,& mollities , ita grauitas, δc leuitas debeant istis
etiam esse priores : Si vero mixtum posteriori spectetur modo, cum coalescat poti se limum ex qualitatibus pamuis , nullo habito respectu ad activas, consequenter dicendum est grauitatem, dc leuitatem, cum oriantur ab activis tantum, nullum dicere ordinem prioritatis ad mollitiem, de duritiem , quinimo lias esse priores inter qualitates patibiles , adeo ut sit verum dicere,
quod omne corpus mixtum , ut tale, sit primo durum, aut molle antequam enun- cietur exsiccatum , vel humectum; concretir,aut liquefactum rassum, vel tenue.
Quinto Nor.est, quod quamuis Arist.intextu dicat, concrescere esse aliquomodo
exsiccari,&liquescere aliquo pacto lutine- fieri tamen differunt inter se concretis, &exsiccatio. iquefactio,de humectiitio;siquidem exsiccatio est totalis humoris colamptio sita per conuersione eius in vapore, ut apparet in exsiccatione aquae; siue pers cretionem eius a parte terrest ri, ut in sero: cocretio vero est quidem aliquo pacto exsiccatis,cu sit rei mollis, aut liquidae induratio queda, quς, humore ab ea re abeute, inicitur; verum no est absolute exsiccatio, quia humor non omnino consumitur, sed vel ligatus manet, vel potentia coquiescit, donec res cocreta liquescamimiliter liquatio no est absolute humectatio;siquide ista,
fit in quid in aqua cogitur, dc delatur, V luti cuin ex aere coacto, si Notisq;efficietiadensato, gignitur aqua: liquatio vero cum res concreta, atq; indurata mollis efficitur, quae sunt actiones omnino disparatae . Ex his inserendum est, quod sicut concretio, δc liquatio constitiiunt duas species dimaratas, ita exsiccatis , &humectatio alias
duas species , ab eisdem principios passivis
prouenientes priseserunt. Ex his sit prima coelusio. Species, a qua litatibus passivis in mixtum derivantes,s ut sussicienter , recteque assignatae ab Arist.
in textu. Probatur,quia Omne corpus mixtum,persecteque terminatum proprio termino, vel est durum, aut molle; vel exsiccatum, aut humectatum; vel concretum, aut liouefactum; vel incrassatum, aut i
nue, si datur primum, Sc secundum,sic a Gficitur duabus speciebus oppositis, nempe duritie, 8c mollitie: si vero admitatur rertium, Sc quartum, sic enascuntur in ipso
aliae duae species contraIlae , nimirum cxsiccatio . oc humectatio : Si autem attendatur quintum, dc sextum, sic insurgunt aliae duae species disparat , id est concretio, 3c liquefactio : si denique spectetur septimum, dc octauum, sic oriuntur in ipso aliqduae species pariter oppositae, videlicet incrassatio, Sc tenuitas; at ut cum nequeat inueniri aliquod mirtum alio modo affectum, sequitur octo duntaxat, de non PἰHres , nec pauciores esse species proti len tes a priinas qualitatibus passitas in mixtum . Maior declaratur, bc simul suadetur
sic, nam omne corpus mixtum , persecte terminatum proprio termino. vel non codit, verum secundum superficiem res si id
tactui , & sic est durum ; vel cedit in te,
262쪽
eius suprema superficie translata in profundum, & sic est mollet vel eius humoraqueus, vi calori aut frigoris penitus consumitur, solo sicco remanente, & sic dici tur ex siccatum : vel talis humor densatus cogitur in aquam , & sic vocatur humefactiam: vel numiditas cius stigore coagulatur, de calore soluitur ; vel calore concrescit, de humore liquescit, & sic appe
latur concretum, & eliquatum: vel uenique humiditas eius, vi caloris in totu moexpirat, aut cum calore interno, vi frigoris extruditur, Sc partes siccae remanentes magis uniuntur,& sic dicitur incrassatum: Vel partes siccς,per acquisitionem maioris humiditatis, rarefiunt, & sic vocatur corpus attenuatum, incrassato oppositum, ergo Omne corpus mixtum, & perlecte prinprio terminatum termino, aut est durum, aut molle, aut exsiccatum,aut humefactu, aut eo retum, aut liquatum, aut incrassatum, aut attenuatum. Consequen tia
tenet per locum a dimitione ad dissinit v. Secunda Conclusio. Dumna, & Molle
surat primae species corporis mixti, non autem Graiae, & leue, ut nonnulli dixerunt. Est Arist. in textu Sum 2. cap I. Probatur prima pars, quia omne corpus mixtum, de perse te ter minatum,necessario constat eximia dc &sicco primo,ergo est necessario, dc primo durum,& molle. Antecedens patet ex secundo de Gener. & Corrupi. t. 49. ubi inquit omne mixtum constare Ex quatuor qualitatibus elementaribus, Ne in lio
quarto lib.Sum. a. cap. r. Consequentia tenet, quia durum insequitur necessario siccum, Sc molle humidum, ut tradit idem
Philosoph. secundo de Gener. & Corruptat. 13 abi ait: Molle quιdem hiιmti,durtimat uem siccit ergo si omne corpus mixtumeli necessarid humidum, aut siccum,s quitur de necessitate, quod sit aut durum, aut molle. Secunda pars probatur,quia graue,& leue non sunt qualitates passibiles sed neq; ossicientes, quanniis ab activis qualitatibus oriantur, ex eodem lib. 2. de Gen. dc Corrupi. t. 8. ergo licet antecedant di rum, de leue, prout insunt corpori natur ii , non tamen ut sunt in corpore mixto,
quod ex passi uis qualitatibus coalescit. Confirmatur , quia graue , dc leue sunt propriae alsectiones corporum simplicium, csso nequeunt cile alsectiones corporum
mixtorum, saltem primo sibi inhaerentes. C sequentia patet , quia quod est proprium alicui, inest ei soli,&scper ex Porphirio cap. de Proprio- Antecedens liquet ex Arist.lib. de Coeloi t. 26. Sc sequentibus
siquidem grauitas, δc leuitas, per corpora simplicia communicantur compositis, δcnon econuerso,ergo simi propci aisecti nes corporum simplicium, cuiusmodi sune Ignis, Aer, Aqua, & Terra. Tertia Conclusio .Exsiccatio,& Hunae-ctatio sunt species misti, distincte essenti liter a Concretione, & Eliquatione, si tamen proprie spectentur, secus si impropria
attendantur. Colligitur ex Arist. loco ciatato in principio praecedentis conclusionis,& cap 2. Probatur prima pars. Quecuinq; habent diuersas distinitiones, diuersificantur specie, ut patet, sed exsiccatio,& Concretio ex una, de Humectatio, ac eliquario ex alia habent diuersas dimnitiones, ergo erunt diueri u in specie . Minor remanet plene probata ex quinto Not. ubi dedimus praedictarum affectionii dissinitiones cum
suis differentijs proprijs. 3c quiditatiuis.
Quarta Conclusio. Dissinitiones omnia specicrum, a principijs passi uis prouenientium, sunt recte, ac sum cienter traditae ab Arist. in textu, saltem implicite. Probatur, quia omnes explicant naturam praedictarum specierum,& diuersitatem earundem specificam a seinuicem, ergo s uni recte, δίsumcienter assignatς. Consequentia tenet.
quia dissinitio est oratio indicativa rei peressentialia si sit quiditativa, Jc cum implicet in se differentiam cssentialem, facit naturam , cuius est, diuersam essentialiter a quacunque non cli ipsa . Antecedens renonet probatum ex prima conclusione,
ubi ex diuersitate diffinitionum essentialium, naeti sumus sufficientiam, & diuersitatem specierum patibilium, ab humido,& sicco cleriuantium. Obi;citur primo contra primam Cnn-cliasionem. Si omne corpus mixtum ex humido, de sicco esset durum, aut molle, sequeretur quod etiam oleum, & vinum essent, aut dura, aut mollia, sed neutrum dici polost, ergo non omne corpus mixzum ex humido &sicco est vel durum vel molle , scd danda est alia species ab his distincta. Sequela maioris patet. quia oleum S uinu coat sicut ex humido &ucco,alioquu
263쪽
2 48 Liber IV. Meteorologicorum Aristotelis
mec concrescerent, nec crassescerent, cuius oppositum est superius demonstratum. Minoi probatur: Non enim sunt dura, ut patre aci sensum: Nec mollia , quia cedunt
in se per antiperistifim , idest per circum
obiit tentiam, si eiu aqua, quae tali de cainia nequit esse mollis. Respondetur Negando minorem , adprobationem dico, oleum, & viniim non esse actu dura, quia cedunt tangenti, effetamen potestate dura,cum concrescant, ic
crassescant, & hoc sufficit, ut reduci pose sint ad aliquam speciem passibilem. obiicies secundo contra secundam ω- cliasionem quia mixtum prius est corpus naturale, qua sit mixtu, ergo prius est Πωue,& leiae,quam sit duruin,aut molle. Αntecedens patet,quia bene valet, Omne corpus mixtum est corpus naturale, non vero Ccoueris,omne corpus naturale est mixtu, siquide elementa sunt corpora quidem naturalia , cum constent ex qualitatibus et mentaribus, 3c ex materia, de sorma, non tamen siit mixta,cu sint simplicia ex Arist. primo lib. de Coelo, Sum. I. cap. N Consequentia pariter tenet, cum omne corpus
naturale , siue simplex sit, siue compositum sit graue, Ec letie, ergo si mixtum est
corpus naturale, prius erit graue, εc leue, quam durum, & molle. Respondetur Negando cosequentiam, quia Sraue, Sc leue non in sunt mixto, ut mixtia est, sed tantu ut corpus naturale estat durum, de molle insunt eidem, ut mi. 4um componitur ex humido,&sicco rati ne quorum adueniunt sibi etiam durum,&molle, siquidem durum sicci, & molle humidi est, ut docet Arist. lib. a. de Gener.&
Vel dicendum. cocedendo totum argu
mentum de graui, & leui, de duro,& molli comparatis ad principia a quibus prou niunt; quandoquidem graue, & leue cum insequantur qualitates activas , a quibus derivant, dc durum & leue passi iras, a quibus originantur, sequitur, quod sicut acti-Maz qi alitates praecedunr pallinas qualitares , ita qualitates secunda, prouenientes ab activis primis ut sunt graue, dc leue debent praecedere secundas derivantes a primis passi uis , cuiusmodi sunt durum,
α molle; negando tamen consequentiam,
loquendo de eisdem , comparatis ad inixtum passivum, terminatum humido , Zesicco, quia sic tanrum ipsum consequuntur quilitates passiuae,cuiusmodi sunt clurum, de molle, non vero graue , de leue, quae nullo pacto sunt qualitates passiuae, ut d cet Aristoteles loco proximE citato sub t.8.3e sequentibus.
Obiicitur tertio contra tertiam conci sionem nam quae habent eandem materiam . & idem agens specie sunt eiusdem speciei,sed ex siccatio,& c rectio sunt huiusmodi, ergo sunt eiusdem speciei ac proinde non constituunt diuersas species.Maior est Arist. 8. Metaphy.t. I a. fi materia Magens sunt unum, & factum erit unum, Scidem . Minor probatur , quia aqua , 8c aquae species sunt materia concretionis, icexficcationis pariter , dc utrobique ex si cantur, & concrescunt calore, & frigore, ergo conueniunt in eadem materia, & e dem agente, ac proindὰ, sisut exsiccata is, Sc concreta sunt eadem specie , ita dicet dum est de exsiccatione, εc concretione. Respondetur negando minorem, saltem adaequate. Ad probationem d ico, e siccationein fieri per eonsumptionem humoris absolute ; in eo retione vero ζ manet humor, saltem potentialiter, qua de causa, ut non sit absolute, & totaliter eadem materia utriusque concludendum Venit , ac per consequens nec exsiccatio
erit idem, quod concretio absolutὰ, licet quodammodo potest concedi, quod co crescere sit inadaequale siccescere. obiicitur quarto contra quartam eo elusionem, Ac praesertim contra dissiniti nem Duri, & mollis nam si dissinitio duri. data per non cedere in se , esset bona, s queretur quod Coelum esset durum , sed consequens est falsum , ergo & id ex quo sequitur. Sequela maioris patet, quia Coe- uin non cedit in se , verum omnia sublunaria sibi cedunt, cum omnibus dominetur. Minor probatur, quia si Coelum esset durum, tunc emet siccum, siquidem dura,
est sicei passio, ut docet Arist liaea. de Or
ptibile a contrario humido, vel saltem per combustionem ab igne; combustibile enim omne exigit ficcitatem, ut docet Arist. in hoc lib. Sum. 3. capit. a. atqui hoc est omnino tessiim in sententia Aristotelis,
264쪽
Respondetur negando seciuelam mi Tis , siquidem Coelum, n2c est durum, nec molle, cum sit corpus sit lex, dc expers cuiuisimque qualitatis, siue activae, siue passiuae. Et cum probatur, quia non cedit
in inquod est diffinitio duri dico quod non cedere simpliciter, non est diffinitio duri,
verum duntaxat, non cedere mixti persecti; siquidem ea, quae non cedunt smollester,non dicuntur dura, sed sortia, vaticia, &robusta, quibus opponuntur imbecilla, ut aduertimus in primo Nor.
Obhcitur quinto contra dἱssinitionem mollis, quia li molle recte diffiniretur pereedere in se, sequeretur granorum cum alum, capillorum manipulum, & caetera huiusmodi inter se eomplicata fore mollia , cum tangentibus cedant in se, sed ista consequentia sunt falsa , alioquin etiam aqua sic esset mollis, quod tamen est comtra Philosophum in textu, ergo, &c. Respondetur negando sequelam malaris , siquidem ad rationem mollium non amflicit, ut cedant in se, sed requiritur, vi siccedant, quod eorum superficies abeat in profundum, de non per circumobsistentiam ad tactum, neque permutationem l ci;modo granorum cumulus,& manipulus capillorum redunt per circumobsistentiam ad manum tangentis, ad instar aquae, quae ad compressionem non cedit in profundam, Verum partes resurgunt, Sc manum Circumfundunt, ut patet ad sensum, quare nequeunt esse mollia, quamuis aliquo pacto cedant In se. Vel dicendum eum Galeno, diffiniti nem mollis, per cedere in se,uerificari quidem de corpore simplici in se uno, non tamen de pluribus adinvicem aggregatis, ut
est granorum eumulus, vel in unum complicatis, ut est capillorum manipulus; siquidem cum multa corpuscula in unum coit cha, nullum poterit in se cedere secundum propriam superficiem in prosundum a
Cuntem, ac proinde nec mollia poterunt
Vocari, nec dura propriὸ loquendo. obiicitur sexto contra diffinitionem exsecationis, quia siccitas, cum sit contraria humiditati, habet vim agendi inhumidita- etz ergo exsiccatio fieri potest absque calido , & frigido, ac proinde male dicitur, intextu, exsiccationem fieri per consump-Lion humoris a calido, & frigido.
Respondetur negando consequentiam. siquidem siccitas potest bene consumere
humiditatem in Elementis, dc ipsam in se
conuertere, dum clementa agunt in se-
inuicem, & hoc ideo euenire, quia siccitas, & humiditas comparantur ad inuicem in ratione achivi, Sc passivi; caeterum in mixtis, quia non com arantur adinvicem, sed ambae , ut passiuae tantum , comparantur ad caliditatem , dc
frigiditatem, ut sua principia activa is, propterea, si exsiccatio fieri debeat per consumptionem humiditatis in mixto, huiusmodi achio non potest prouenire i siccitate, quae in mixto non agit, sed a calidiatate , 3c frigiditate duntaxat, quae solae in eodem habent vim agendi. Hec est q rta, re ultima Summa huius libri . Meteorologicorum , in qua Aristoteles nititur inuestigare tempera menta corporum similarium, de quonam
pacto ad inuicem, ut distincti, dignosci possint, diuiditurque in tria capitula. In primo quorum demonstrat quo in pacto
cognoscantur corpora constare magis humido, aut sicco . In secundo quomodo dignoscantur corpora participare magis c lido , aut Dieido. In tertio ostendit op rationes similarium corporum nobis in gis innotescere, quam eorum substantiae .QHoad primum, praemittit, corpora
persecte mixta esse in duplici differentia, quaedam similitia. 8c quaedam dissimilaria appellantur. Sim:laria stini illa , quae constant ex partibus similitudinem ad inuἰ-cem habentibus, idest quae eodem nomine Vocantur cum suis totis, cui usmodi sunt in animalibus caro, os, neruus. Cutis, viscus , pilus , vittis, vena, siquidem quaelibet particula carnis eli caro, OG sis os, nerui nemus , cutis cutis, vita
viscus, pili pilus, vili vitus, & venae Vena: in plantis lignum, cortex , solium , radix, cum Jc in his quaelibet pars ligni lignum, cortiris cortex , soli j Blium, &radicis radix appellatur: in metallis pariter
aurum, arxentum, stamnum , serrum,
lapis, &alia huiusmodi, quorum partes
eandem nomenclaturam sortiuntur cum
auro, argento, stamno , ferro, lapide. Dissimilaria corpora vero sunt, quae ex artibus diuersam nomenclaturam cum suis totis babentibus, coalescunt, Vtiunt
265쪽
Liber IV. Meteorologicorum Aristotelis
manus, pes, facies, brachia, thorax, Zecaetera huiusmodi, quandoquidem nec pars manus est manus, neque pars pedispes, aut faciei facies, aut brachij brachium, aut thoracis thorax appellanda venit. De his actitrus est in libris de Anima, V -- Lur erum corpora organica; de illis hic.
Deinde subdit, quod ad constitutionem corporum similiarium, de quibus est sermo in proposito in concurrunt quatuor
causae, duae efficientes, nempe calor, &srigus, Zc duae materiales, nempe liu dum, &siccum; Zc hinc exoriuntur tria genera corporum similarium , quorum alia sunt aliaque dicuntur aquea, in qui has magis abundat humidum aqueum: alia terrea, in quibus praedominatur clementum terrae , & alia communia ambobus,& sunt quae coalescunt ex actua, dc terra.
Corpora similaria primi generis, aliqua sunt liquida, alia mollia, & alia dura. Dura, dc mollia dicuntur illa, quae
concretione coalescunt , ut superius dictium extat. liquida, seu humida sunt in duplici disserentia, siquidem alia in vap rem abeunt, dc ista ad aquam pertinent;
alia vero non evaporant, de haec vel ad terram, vel ad utramque reserenda sunt, ut lac, quod vaporem quidem aliquem mittit , verum in vaporem non soluitur ob terream portionem, quae est in eo: alia Vero costant ex terra, dc aere , di haec
Vaporem non mittunt, quia exiguam continent aquam, ut oleum, & mel, quae
aeris beneficio lenta sunt, & ob id aquae expiratio impeditur : alia denique , quae
ad aerem, Sc aquam communiter ait,
nent , ut oleum, lentorem similiter habent, qua de causa detinetus humor, ne in vaporem abire possit, ut alias dictum
Corpora vero similaria secundἱ generis, sunt in triplici discrimine ; alia nanque sconcrescunt calore tantum, alia frigore tantum , dc alia vir uu . Quaecunque concrescunt, de incrassantur calore tantum, . communia existi iriantur , hoc est participant de terra, dc aqua: Quae autem frigore duntaxat, ad terream constit tionem referenda sunt; dc quae ambobus , communia censentur, ut oleum, Manet, quippe oleum aqueum est , Sc ae-aeum , mel terreum , dc aereum .
Hic mouet dubitationem de vino, quod partim in vaporem abire conspicitur, Scpartim cra sit. Soluitur quidem in v porem , cum sit aquae species; de vinum incrassatur, 3c faecem demittit; ad quam igitur constitutionem referendum est ,
Respondet, vinum vetus ad aqueam spectare naturam, nouum autem ad terream, siquidem hoc dum elixatur crasi
scit, & faecem in profundum demittit; illud vero in vaporem soluitur, quare concludit vinum nouum , dc vetus non esic
eiusdem speciei. Caeterum si teneatur esse utrunque eiusdem speciei, dicendum est
vinum, nec aqueum simpliciter esse . nec terreum simpliciter, sed commune iuxta maiorem, aut minorem crassitiem , aut subtilitatem. His explicatis se confert ad demo stranda ea, quae cum videantur liquida, consistentiam accipiunt, vel a frigore , vela calore. Inquit enim, quod quaecu que concreuerunt frigore , pertinent ad aquam, cuium i sunt glacies , nix, grando, dc pruina. Quae vero calore co sulantur, ut fictile, caseus , ni rum , sal ad terram referuntur. Quae autem ab utroque consistentiam accipiunt, cuiusmodi sunt illa, quae refrigeratione, idest
caloris, dc humoris priuatione, concrescunt, ut sales, Zc caetera terrestri is, Vtriusque pariter participant naturam secundum magis, de minus. Huiusmodi sunt myrrha, thus , sumini, succinum,& caetera , quae quasi lachrymae vide
Haec, quae refrigeratione coguntur sunt adhuc duplicia; Alia namque sunt, quorum totus humor exhauritur, ut sietiae,& succinum, siue eleetium , & al nquorum non totus humor expirat, ut χροrum , dc cornu. Priora sunt simpliciter terrea, cum nec emolliri possint: At steriora sunt magis terrea, quam aquea, siquidem, Si liquescere conspiciuntur. Thus vero, myrrha, gummi, Sc cael ra , quae vaporem redolent, cum & lμquari possint igne efficiente , esse magis
aquea dicendum est, quanquam, & terrestrea sint. Cera autem inter communia
reponenda venit. Quae demum ab aquiliquantur, ut sal, & nitrum, esse magis
266쪽
terrea, quam rima dijudicat: dc quae
neutro liquari Fuunt, aut sunt omnino terrea, ut fictilla, Vel terrea, Ac aquea, ut ferrum, dc cornu. Ista duo tamen a
dicuntur ineliqualia respectu ignis exigui, de communiter, quia saltem serrum, vi vehementis ignis , soluitur , & I u scit. His omnibus declaratis, ac expositis, quasi epilogando recensit omnia, quae s
piunt naturam aqueam, Vel terream, aut his communem inquiens, aurum, dc a gentum, aes, stannum , plumbum , vitrum, & nonnulli lapides nomine vaca res, cum calore liquescant, ad aquam apertinent : similiter quaedam vina , urina , acetum , lixivium , serum , & s rates , cum omnia frigore coagulentur. Ferrum autem, & cornu, dcvnguis, &
lia, frondes, & cortex sunt terrea: His adde electrum , siue succinum , myrrham, thus, de quaecunque lachrymae dicuntur, insuper trosum, &sructus, ut Iesumina, & frumentum , quibus etiam
adiungi possunt nitrum, sal, & lapidum
genera, quae omnia terrea sunt, licet unum sit magis, de minus in comparati ne ad aliud, terreum sanguis, autem, &semen parricipant de utrilque ; quand quidem sanguis, ut alias dictum fuit, qui
habet fibras, magis terreus est, quam aqueus, quo fit, ut calore concrescat, dc
humido liquescat: qui vero non habet Thras , aqueus censetur , unde non concressit, sicut nec aqua: Semen autem ,
cum in frigidatione concrescat, humido
cum calore exeunte, terreum est.
Quo ad secundum Capitulum, dat, &praebet modum cognoscendi, quonam spacto cortora magis participent de calido, vel de frigido, statuitque hanc primam Conclusionem . Quaecunque aquea sunt magna ex parie se ida sunt nisi alienum
habuerint calorem, Ut lixivium, urina,& vinum, & declaratur conclusio quoad primam partem, squidem aquea participare debent aquae naturam, quae est sti-gida, ergo quaecunque aquea sunt , ut plurimum stigida sunt. Suadetur etiam quoad secundam partem, nam lixivium, clun transeat per cinerem, qui calidus est,
I siquidem omnia combusta calida sunt,)εe Ipsum redditur calidum: similiter urina
calida est, cum si excrementum alimenti concocti, cuncoctio calore perficitur. Vinum pariter est calidum; fit enim persectum maturatione, dc maturatio est prima concoctionis tpecies , ergo quamuis haec tria de sua natura aquea sint, & co sequenter frigida, tamen evadunt calida
Deinde staruit secundam Conclusionem
dicens: Quaecunsue terrea existimi , ut plurimum calida sunt propter caloris em- cientiam, ut apparet de calce, & cinere. Dicit autem notanter, ut plurimum, dc non absolute, propter aliqua terrea, quς
stigida sunt, ut serrum, de lapides. Insuper subdit tertiam Conclusionem
dum Inquit quaecunque autem communia sinthabent caliditatem, Zc probat, quia plurima concreta sunt vi caloris conc quentis ; nonnulla Veia, putrefactiones existunt, ut colliquationes; at putres stiones fiunt per actionem caloris externi in interiorem, a quo corrumpitur in humido proprio, ergo quae communia sunt, caliditatem obtinhnt. Moderatur tamen praedictam conclusionem in sanguine a, medulla, semine, & coagulo, ac Caer ris huiusmodi, quae intantum sunt calida, inquantum resident in corporibus vivent bus; nam si separentur, & extrahantur, recedunt a proeria constitutione naturali,
de evadunt frigida: quare huiusmodi in latio suit quibusdam occasio dicendi illa esse stigida; & alijs calida, non autem
communia. Caeterum standum est deter
minationi iam facta, ut in his, quae plus
quae, quam terrae continent, constitutio
sit frigida; in his verb, quae terra magis abundant calida, te calidior , si terre-stii concretioni adiungatur aliqua portio aeris, qui itidem calidus est. Demum pro complemento huius capitis ex probatis conclusionibus inducit unum corollarium dicens: Accidit autem at
uando eadem fieri frigidissima, de cali- imma caliditate aliena, hoc est dictu, quod ea, quae sua natura frigidissima sunt,
accidit, si incendantur aliena caliditate, ut fiant calidissima, patet hoc ad sensum in aqua, de serro, quae cum naturaliter sint frigidissima, si incendantur ab igne, vehementiori conatur, magis urunt, quam
267쪽
ae x Liber IV. MeteoroIogicorum Aristotelis.
flamma ignis, quae tam cri suapte natura calida est. Rationem assignat Aristoteles,
quia quaecunque maxime concreuerunt,3e
solidissima sunt, ac frigidissim, qua
uis dissicilias calorem accipiant , quam minus concreta, dc compacta; tamen Cum receperint, diutius conseruant , 8cdc per illum fortius agunt, igitur quae sua natura stigiis iis na sunt, accidit, ut aliquando calidi mina fiant. Idem dici omnind potest de his, quae natura calida asint, si caliditate priuentur, & vehementi frigori exponantur , illa trigidissina fieri. Quoad tertium Capitulum , in quo
latendit deinonstrare, quam constituti nem, & naturam habeant corpora ex similaribus partibus composita, ratione lysarum partium ; quandoquidem corpora naturalia triplicem coinpolitionem admiserere , probatissimum extat apud Physicos,& Medicos, nelnpe ex elementis , ex partibus similaribus, quae etiam ex clementis constant , dc ex dissimilaribus, ex quibus uniuersum corpus conflatur . Vt autem hoc ostendat, prius declarare nisi
mr , cuius naturae sint caro, aut Ob, aut
neruus, & caeterae partes similares. Hae autem *cctari possimi, dc quoad materiam, & quoad formam. Rarione mat
riar debent esse, aut aqueae, aut terreae,squidem terra, 8c aqua, ut visum est , sunt principia passiua , dc materialia ν, ex quibus coalescunt omnia corpor naturalia, dc eorum opera: Cum huiusmodi partes, ratione materiae satis notificatae fuerint . cuius constitutionis , di temperamenti sint, ex hactenus explicatis in praecedentibus capitibus, supcrest, Vt quam essentiam habeant ratione formae, videamus in praesenti. Ratio enim, dc forma indicat essentiam potiorem unius
cuiusque rei, quae si absit, perit cognitio
propria, dc vera eiusdem rei. Quaenam autem sit λrma, de ratio dἰgnoscendi naturam, εc essentiam corporum similarium, non est ita manifestum, an sit c
fuitio partium similarium, qsiain dissimi-arium 3 Et respondet partes similares,
cum habeam rationem materiae , minus conducere ad cognitionem essentiae corporis naturalis. quam dissimilares , quae habent, quandam rationem Brmae, cum magis ad ipsam accedant: Etenim minus
apertum eu, carnem hominis mortui, δε- lo nomine carnem esse, quam faciem, aut manum, solo nomine faciem esse, aut
manum, dc non nisi , quIa illa habent rationem materiae , quae est nobis inc gnita, istae veri, rationem formae , quae est aliquo pacto cognoscibilis, ex quo concludendum est , formam esse rationem, &medium cognoscendi corpora similaria ex suis nartibus similaribus. His praeminas inquit, nec Hrmam posse indicate essentiam rei compositae, ac si arum partium . nisi prius ipIa cognoscatur; Non potest autem cog rosei esse Br-mae, nisi per operationes idcirco concludit, operationes quaruncunque partium, demonstrare nobis earum formas, dc per has earundem constitutionem. 8cestentiam notificandam fore ; siquidem
omnia sunt terminata, ac definita opere,
dc munere: Quae enim suum ipsorum
munus obire muunt, Vere sunt talia, ut oculus si videat, ' auris si audiat, verae sunt vivae patentiae, ouae si non possent, dicendae larent, esse talex tantum aequiuoce, ut sunt Ocali, ic aures hominis em
tui, serra lignea, dc caetera huiusmodi. Ergo ex operationibus cognoscendum est, ii id sit caro. dc os, dc unaquaeque earsimilaris, ut inde possimus nosse constit
tionem, dc temperamentum comorum
similarium. Quae autem dicta hactenus, dc demonstrata sunt, exemplo partium animalis, haec pariter conspici possunt, Ecin plantis, ac in rchus inanimis, ut sunt aes, de arsentum: siquidem omnibus inest potentia patiendi, dc faciendi , sicut carni, 8c ossibus, sed Eorum rationes,
3c Brmae, quibus inest agendi potentia,
certae non sunt. Ex quo infertur, non esse facile perspicere, quando insimi , Ecuando non insimi, nisi extenuata admo-um suerint, solaque remanserit figura, qualia sunt corpora mortuorum , qtiae in
cinerem repente conuertuntur , 8c fructus admodum inueterati, qui figura tantum , dc non sensu comprehenduntur. Ratio aut cm horum omnium est, quod ultimae rerum differentiae limi nobὶ incognitae.
Expedita ratione cognoscendi per Mrmam res similarcs, ostensaque dissicultate
268쪽
Disputatio III. Quaestio I. III
te habendi huiusmodi notitiam per earum
op rationes, eo quia multae. vel illis carent , vel sunt incertae, nititur venari earundein notionem ex carum causa em-
ciente, dicitaue eiusmodi partes similares, cum calore, & frigore cogantur, calore quoque, & frigore, eorumque amotionibus essi i posse, sicque nobis innotescere per differentias ab illa prouenientes, nimirum tensione tractione in , confractione duritie, mollitie , & aliis smilibus, sicut antea praedictum est ; siquidem omnes istae calore, & frigore di, eorumque motionibus fiunt. Hinc rameti non est inserendum, quod si partes similares fiant a calore, & frigore, etiam disi
similares, ut caput, manum, pedem 3,&similes, ab eisdem agentibus oriri, quandoquidem istae habent esse ab alia causa, nempe ab anima, vel consimili estioris tamen ordinis. Declaratque consequetulam per simile desumptum ex a te. Nam quemadmodum, fi fiat seci ris, aut serra, serrum ortum ducit a ca-Iore, A frigore, non autem earum sormae, quae duntaxat inducuntur ab arte, ita etiam in gignitione naturali, d cendum est, carnem, & os, & caeteras similares partus, fieri quidem caloris, si, gorisque essi lentia, cinerum brachium, caput, pes, & alia exigunt altiorem causam, mpe naturam ipsam, quae vel est anima, vel eius potentia vegetatiua , aut generativa. Et ista consequentia tenet ex illo axiomate commurn , quod Ars imitatur naturam . igitur qualis ordo reperitur in artificialibus, talis pariter praesuppponendus est in naturali
Ex his omnibus conclusi totum discursum epilogando , quoci cum habeamus singularum partium similariuin, &dissimilarium notionem; tum ratione γmateriae, & formae, tum ratione causae essicientis, non erit dissi ili cognoscere constitutiones , 3c temperamenta etiam corporum ex illis constantium . siue sint animata , siue inanimata . siue animalia sint . siue plantae , siquidem cognitio propter quid habetur per causas, Vt docet primo Postera capit. Io. & primo Physicorum capit. I. causae autem i, Tum corporum lunt Diateria, & forma, nempd partes similares, quae gerunt vicem materiae, &dissimilares formae, e go hiscenoris, manifesta erit constitutionaturalis , & temperatura cuiuscunque
mixti persecti , siue corporis similaris . Et haec de textu huius lib. 4 M teorologicorum Aristotelis dicta suimciant. De Temperamento Mixtorum
V Isis, atque disicussis, saltem pro v ribus , affectionibus , & differenthscorpCrum mixtorum, ex quibus result
bat a posteriori eorundem cognitio , quoad constitutionem , & naturalem Iemperaturam : in presenti , sequendo Aristotelis doctrinam inuestiganda sunt illorum temperamenta a primi, & quonam pacto possimus nosse, cuius co stitutionis , & temperamenti unumquodque existat , ut hinc habeamus persectam notitiam omnium Mixtorum persectorum . Ut autem intentum fac, lius assequi valeamus , exagitandae sunt nonnullae dissicultates , quarum Prim
C Irca temperamenti essentiam , & quiditatem varia sunt Philoioli rum placita : Nam aliqui dicunt ipsam consistere in mixtione calidi , & humidἰ cum frigido, de sicco certa proportione facti. Alii aiunt , esse ipsam proportionem
quatuor primarum qualItatum , si i maliter attendatur , vel ipsas qualitates adinvicem commixtas . & dispositas , si connotatiue , & fundamenta.
liter c sideretur temper incntum sis
spur. 7 quaest. q. num. 4 I. Ruuius lib. a. de sic r. cap. 8. Trach. de Mixtorum
269쪽
Liber IV. Meteorologicorum Aristotelis.
temperam. quaest. I. g. Vltima opinio. Αue a de Corporibus Mixtis quaest. Α .seel. 3. cum pluribus alijs ab elidem relatis Alij docent, consistere in quadam Pquinta qualitate, a quatuor qualitatibus clementorum resultante , quae propria qualitas mixti ab eis Vocatur, non actualiter eidem inhaerens, sicut aliae quatuor, sed viri aliter inexistens, perquam mix tum exercet suas operationes. Ita Avicen lib. de Temperam. & lib. I. suae sussicientiae cap. Io. Albertus Magnus a. Phrsic. Trach. 2. cap. I. D. Thom. de Gen. lib. 2. Iech. a. Quos secuti sunt Soncinas lib. Io. Metaph. quaest 2. Iauel. lib. 8. quaest. 6. Hervaeus de Unit. Formarum quaest. II. Gregor. in I. d. II. quaest. 3. art. Σ. &Τimplerus de Mixtis cap. 7. Probi. I. Malij.
Ald posuerunt temperamenti essentiam in diribus qualitatibus; alteram dixerunt resultare ex calore, & frigore, Ac alteram ex humido, Sc sicco . Sic Alberi. de Saxonia de Gener. lib. I. quaest. I9. Co ciliator Disser. I 6. dc Durandus in a. d. 3o. quaest. 3. Franciscus Piccolom. lib. de a Mixtione cap. I x addit, aemperamen tum consistere in tot qualitalitatibus, quot sunt paries similares, consurgentibus t men formaliter ex qualitatibus element cum fractis, & coute cratis. Circa tecundam huius quaestionis parrem, in qua quaeritur de numero tempe- Tamentorum, dissident pariter Philosophi, siquidem Medici Secuti Galenum incnumerant nouim temperatnentorum g
nzra , quorum primum vocant ad aequale ponduS, cum ita eo quatuor qualitates rimae continuantur in gradibus aequalius. Secundum appellant inaequale, quod imparibus earundem qualitatum viribus .constet,. 8c hoc distribuunt in octo gen ra; aut enim, inquiunt, una ex quatuor qualitatibus excedit alias tres, de siccum in unaquaque possit esse excessus ad aliasrres , dc quatuor sint, consurgent quatuor temperamenta simplicia , nempe unum calidum, alterum trigidum, aliud hi imidum, & aliud siccum. Si autem C. cessus fuerit in duplici qualitate ad inuicem combinatis, cum lauiusmodi combinatio
res cieri possint quadrupliciter, quatuor
pariter erunt temperamenta composita,
nimirum calidum, de siccum; calidum .&humidum; stigidum, de humidum, festifidum, de siccum, quae si uniantur cum aliis quatuor simplicibus, Ac cum temperamento ad aequalitatem , nouem erunt
Caeterum Averroes cum suis sequac hus, considerantes, temperamenta debere desumi ex qualitatibus et cineruaribus adinvicem in elementis combinatis, ce fuit non posse multiplicari temperamenta ultra quatuor, Quorum primum dicatur igneum, & sit calidum, de siccum, sicut ignis; secundum acreum, calidum , ochumidum, sicut aer: tertium aqueum
humidum , dc stifidum , ut aqua , dc quartum terreum uigidum , dc siccum ad
Quid autem sit dicendum nobis, tam circa primam , quam circa secundam quaestionis partem, quibusdam adnotatis.
palam in Conclusionibus instaponendis
aperiemus iario declaratione I tur prioris partis
propositae quaestionis, notandum est ρομ- temperamenti nomine nos intelligere quandam praeuiana dispositionem, necessario praerequisitam ad inducendam, de conseruandam sotmam iubstantialem mixti, quae tamen fieri debet a quatuor qualitatibus primis, scilicet caliditate, sti-giditate, humiditate, dc siccitate, non Vtcunque agentibus, dc patientibus, v rum seruata aliqua temperie. itaut fieri possit actio, δc passio , absque alicuius destructione; alioquin si excessiis inter activas, dc passiuas, sciret nimius , Ecexcellens, non posset diu conseruari mutua actio, Sc passio inter illas; quinimo
ex unae parte victoria, Sc ex aItera expugnatio dissoluerent earum unionem, de per consequens cessaret disposito conser uatiua sorinae mixti, dc inda retur disp'sitio contraria, tendens ad eius destructionem, δc corruptionein totalem mixti. Temperamentum igitur consistit in illa praeuia dispositione qualitatiua . actioi mdc passionem qualitatum primarum ad certos determinatos gradus p definitam consequenter siquidem illa persecta , ac serti ita, inducitur, ac perseueras sorma
substantialis mixti, quae postea destruitur,
270쪽
3c emrumpitur mixtum, si huiusnu Hi dispositio, per oppositas actiones, & pastiones tollatur.
Secundo notandum, ut colligitur ex Aristotele in hoc lib. q. Meteorologicorum cap. I. Qualitates primas dupliciter considerari posse , dc simpliciter secundum propriam naturam, di prohat sunt ii Omixto. Si primo modo conliderentur, omnes sunt activae. 5c p. ssiuae, quia clam sint contrariar, agunt in se inuicem ad propriam destructionem , de formarum elementarium , quas conseqiiritur , S conseruare, pro posse, nituntur Si si eundo modo spectentur, in duas diuiduntur classes, siquidem aliae sunt activae tantum, ut caliditas, & frigiditas, aliae passimae duntaxat, ut humiditas, & siccitas. Omnes tamen concurrunt ad generationem mixti; illae ut principia aliiva, Cum copulerit , transmutentque, de illa, quae sunt eiusdem. & alterius generis, ac insuper humechini, exsiccant, indurant,
ct mollificant: istae vect , ut principia
assiua, sunt terminara , vel facile, ut umiditas, vel dissicit , ut siccitas alieno termino. Ex quo infertur, quod cum activae dominentur passi uis secundum aliquam proportionem, ut de cis victoriam reserant , tunc generatur mixtum , 3c conseruatur in suo esse naturali: si vero passiniae, res sistendo , non soluin reluctantur , verum etiam de activis , vici riam reportant, tunc mixtum , vel cithcorrumpitur, vel paulatim tendit ad d structionem, inducendo in ipsum dispinsitiones corruptiuas. Cum igitur temporamentum nil aliud sit, quam congrua dispositio qualitatiua , ordinata ad Senerationem, Zc conseruationem mixti, sequitur, tunc mixtum conseruari in suo naturali temperamento, cum qualitates
activae persecte dominantur passi uis ; de
tunc ab co recedere, cum passiuae, ressinendo, victoriam de activis reserunt. Secundo insertur, temperamenta mixtin
rum multiplicari non posse ultra quatuor; quandoquidem caliditas , aut dominatur1iccitati, & sic gignitur temperamentum calidum, de siccum aut praedominatur humiditati, de tunc insurgit aliud temperamcntum, quod est calidum, de humidinia. Similiter vel frigiditas dominatur
super inimiditate , 8c sic oririar tertium emperamentum frigidum, & humidum taut denique frigiditas dominatur siccitati,
3c sic nascitur quartum temperamentum,nenrpξ frigidum , & siccum . Cum autem aliae duae qualitates, nimirum humiditas, & siccitas, ncqueant dominari in liditati, & frigiditati in mixto , non enim sunt activae, verum passiuae duntaxat in conicquenter non possunt essedis p sitiuae ad generationem alicuius mixti, ac proinde nec sacere aliquod temperam n-tum. Tcrito insertur, non posse dari temperamcnium ali Pod ad pondus, seu aequalitatem, siquidem , ut aduertit Doctor. Subtilis in n. quaest. I 3. iubli. cum in mixto necesse ut aliquas qualit tes dominari, etiam in virtute , quod apparet, quia corpus humanum magis est fluxibile secundum partes materiales, quam corpus alicuius animati, vel inanimati inserioris, quod non est nisi ex dominio alicuius qualitatis, quod exigit ansemal) non posse dari in ipso qualitat s in
aequalibus gradibus , nec consequenter temperamentum ad pondus, seu aequalitatis, de necessitate concludendum est,
quicquid dicant alij. Tertio notandum est, ut colligitur ex Doctore Subtili in secundo d. II quaest.
unica , quod quemadmodum eici acntad cuntur manere virtualiter in mixto, quia huius forma, cum sit persectior illorum formis substantialibus eas con inet cmMnenter, ad instar animae rationalis, quae continet sensiuitiam, de vegetatiuaria, δύetiam, quia valet exercree omnes operationes sormarum elementarium , sicut anima rationalis operationes sciasitiuae, δύvegetatiuae, ita dicere possumus , dari in unoqu'que mixto unam qualitatem, quς virtualitor contineat, saltem operationes qualitatum, cum aet uam: a, tum passiuarum in ordine ad generationem , Scconseruationem mixti: non enim ponenda est pluralitas absque necessitate, ut dicit idem Scotus ex Aristotele in primo Physicorum t. so. 36. ac p inde , cum
t inperamcntum nil aliud praeseserat , quam congruam dil positionem qualitat uana, ordinatam ad genetationem , dcconseruationem mixti, dicere pol lanius, in eadem qualitate conlistere ravonem