장음표시 사용
61쪽
sia privilegiam, uti hypotheea legalis pro dolo, L. I s. c. qui pol. in pigri.
Card. de Luc. de dot. disc. BIO n. R., et diseur. I 68. D. RI., quia de hoc privilegio non est caulum in iuro. ideo tuo non sunt extendenda privilegia
De bonis antiphernalibus doininium et usu sfructus psi penes maritum, quia ista bona dantur uxori in dolis securitatem. De honis communibus moindietas proprietatis speciat ad maritum, et medietas ad uxorem. Usus vero, et administratio speciat ad maritum. O. Num mariιua teneatur ad resιitusionem si conatimat boma paῬωphernalia rR. Si eonsumat sine eius consensu, peerat, et ad restitutionem tenetur, quia revera rem usurpat alienam, nempe rem , quoad usum, et proprieta tem uxori spectantem, palet eliam ex L. Bae lege C. de pael. conveni. , ubi habetur: Hae lege decernimus, ut vir in his rebus, quae erim dolam minlier taleι nullam uetore prohibente fiabeaι communionem, nee cuiquam, rei necessitatem immaι. Si vero cum ejus consensu eonsumat, non pec cat, D si ad restitutionem tenetur, modo alienatio sit justa, puta in reficieri.
dis aedibus in alendis pueris , quia, si sit injusta, v. g. in vino, venero, ludo aliisque prodigis alienationibus, semper peceat, et ad restitutionem
Q. Num tenentur ad restitutionem vaeor, at dilapiam, consumat, vetauremis aliquid do bonis mariti 'R. Maxime, quia ipss. revera usurpat rem alienam, idem dieandem, si alienat bona communia, arg. Reg. i9. Jur. in II: Non est sine culpa, qui rei, quae ad ipsum non periiset, se immisceι, quia veram injuriam, injustumque damnum allulit marito horum honorum administrationem habenti.
O. Num dentur castis, in quibus tiaor surripis aliquid nolabile de ι ma communiigus, uel dotalibus, eι non pee ι, eι non ιenetur ad restitutionem Τ. R. Maxime, et I. rit, quando surripit ad donationes remunaratorins, Spectantes ad Maritum, quia habentur, tamquam debitorum solutiones. II. Quando surripit ad victum, aut vestilum juxta conditionem sui status. III. Quando accipit ad quamcumque veram familiae necessitatem , vel familiactmalum avertendum. IV. Quando aceipit ad moderatas eleemosrnas V. Quando accipit ad sueeurrendum patri, vel matri, aul filio ex alio marito indigenti, sicuti etiam ad suecurrendum fratri, vel sorori indigenti, modo remaneant necessaria marito, et familiae, quia in hiseo easibus non est maritus irrationabiliter invisus. Si tamen notabile sit, quod hae de causa surrisiatur , lenebitur; mulier post mortem viri in suam dolem illud conserre. dein dieendum do viro respectu uxoris.
n. Dos civiliter, et iuridice ea pla: Est bonum in peetinia, seu in aliare mobili, vel immobili e sistens, ab uaeore, vel alio ejus non rine datum marito ad onera matrimonii 3uaιinenda, L. a. D. de iure dolium . . Dos duplex est, scilicet prolaetitia, et adventilia. A eeιιtia est illa, quae a patre, vel ab alio ascendente paterno filiam in potestato habente,
vel ab alio, intuitu tamen patris datur, L. 4. D. de jur. dot . et L. uuie. c.
62쪽
de rei uxor. acl. AdransiIta est illa, quae nec a patre, nea ab alio aseen. dente paterno, sed absque ullo patris intuitu datur, dict. L. unie. C. de rei
Q. Num mulier committendo adulterium, amitiis dominium seu pro- rietatem dotis
R. Maxime, et hoe dominium transit in maritum. Similiter amniit dominium donationis propter nuptias a marito propter ejus adulterium, nisi inter se reconciliati fuerint, L. 24. C. de jur. dot. L. Consensus s. Si vero caussam C. de repud. , eap., Herumque d donat. int. Vir. et uxor. , ubi habetur: Si mulier ob eausam fornieaιionis judieis Melesiae, aut pro pria solantale hoe est ob eandem causam, a viro rece33erit, nec reconis ciliata postea ait eidem, dotem, vel dotalitium remtere non valebit. Boetamen intelligi debet post Judicis sententiam. Vid. Saneheg lib. Io. de Mais trim. , disp. 8. n. I a. et Lη1m. lib. 3. de Just. traei. cap. 3. n. 6. o. Quinam tenentur dotem conferre siliis legitimis, et naturalibus R. Primo loeo tenetur Pater, ut patet ex L. ult. C. de dot. promissione, ubi habetur: Neque enim Leges incognitae sint, quibus eatitum est, μή nino paternum esse ossisium dotem, eet ante nu tias donationem pro madare progenie. Tenetur etiam ad dolem, quamvis filia bona habeat adventitia, modo pater gravi inopia non laboret, dicta L. ult. c., quia laeite inis lolligitur dos promissa sponso, eo quod Pater non solum ostigatur ad providendum filias maritum, sed etiam ad dandam ei dotem, L. I9: D. do titisnnpl. Si Pater ob ejus inopiam non potest donare filiam, tenetur Avus paternus, arg. L. 7, D de jur. dot. Si postea nee Pater. nec Avus possint eam dolare, tenetur Mater dotare filiam. arg. L. I . C. de jur. dol. , ubi statuitur: Neque ma ιρρ pro Ilia dotem dure cogitur, ruri 'eae magna, et probabili eausa, vel lege specialiter e roga. NM. Magna, et probabilis causa intelligi debet: si filia, et paler inopes sint, 'Mater antem dives, quia tune Mater sicnt alere lenetur filiam, ita et dotare. Dos enim succedit loco alimentorum. Vid. DD. ad titui. de just. dot. Bine. eritum illud Ictorum: Pater minoipali nomine, Mater in subsidium convenire debet.
P. Quid dicendum si dissentiente Patre post aetatis annum vicesimum infum: Ilia indiro nubat' tR. Inspeeio quidem Jure civili ea in ispeeio, Pater dotem filiae donogam: 'non potest, Nov. II 5. cap. 3. , tamen in Regno nostro ejus aetate filiae in. diguo nubentes a Patre dolem petere nequeunt. Pragmalle. unie. tit. duina trim. a sitissam. contrah. Indignus consetur ille Conjiix, cui alter nubere absque dedecore juxta mores Civitatis non potest. argum. L. Si adu terium eum ineestu ad Leg. Iul. de adulter. , vel ille, qui est malorum
morum, arg. L. Sed ea D. do spons. et L. Nupta C. de Nupt. 1 .
r) Iure novissimo cod. LL. Civ. caulum quod rorum dotalium proprietas ad ux rem perlineat, illarum vero administrationem vir gerat, necnon usufructum ad sub stinenda onera matrimonii percipiat: ari. I 36a, et Dominium quoquo dolis nanciseii , illiusque praetiuiu dumtaxat, soluto matrimonio restituere lauetur, si illa in rebus mobilibus consistat, quae in contractu nuptiali fuerint aestimatae, vetsi immobilia vir acceperit ea coaditione, ut eorumdem proprietas sibi adiudicetur zari. II64. el x 63.
Quod vero spectat ad pacta dotalis, sponsis potestalem facit Lex quas is convem
63쪽
De Alimentis . . Cum enim Pater tenetur dolem praestam filiis, ita etiam alimenta, ideoque non abs re erit, si pauea do alimentis subjunum.
. Quid venis sub nomine alimentorum
n. Veniunt omnia illa, quae necessaria sunt, ad honesiam, el eongruam vitas substentationem, uti cibaria. vestiarium , et habitatio. Id demonstrat Jeim in L. 43. do verb. signis. Verbo Diome cominentur, guae emi, m- tuique, murique eor oria quaeq- ad vivendum homini necessaria sinu. Porro veniunt etiam expensae medicaminum requisitae ad alimentarii, hoe est personae, quae alenda est, sanandam infirmitatem, quia εine iisdem vix vἰvere posse praesumitur, L. 234. s. a. D. de verti. Rigu. . Veniunt etiam expensae, quas Pater debet ad addiscendas artes honestas, et disciplinas juxta alimentarii eonditionem, uti tenent DD. omnes. o. Quinam Anentur praeuare alimenis R. Primo tenetur Pater, eo deficiente, Avus palernus, L. 6. D. decollat. honor. , tandem leuetur Mater, L. 6. D. de agnose. liber. Praeterea si Pater sit Clerieus tenetur prestare alimenta filio ex damnato et sacrilego eomplexu quamvis suscepto in sacerdotio, et si non habet patrimonium potest eum alere ex beneficii liuetibus, tanquam pauperem. Abbas in cap. I. n. 4. do habit. Clerie. et mulierum.
n. Minime, non tenetur, quia alimenta liberis non debentur iura patrias solestalis, sed potius pietatis ossieto, quod habet locum, si filius pauper sit. Inde si iis divitibus, et quaerentibus industria, et labore vietum, non de heatur alimenta, L. 5. g. v. D. de agnose. , alend. lib. Ita etiam Doctores.
o. ussumam Iliis debentur alimenta
R. Omuibus filiis, tam in potestate, quam extra potestatem , puta eman eipatis, L. 6. g. Si virum D. do lib. agnose . , adoptivis, L. penult. D. Madopt. naturalibus, seu e concubina susceptis, Auth. LisA. C. de natura lib. lib., et omnibus illegitimis. Vid. Covarr. de sponsal. part. s. eap. 8. . Quin debetur etiam filiis adulterinis, uti reseripsit Coelest. III. in cap. 5. de eo, qui dux. in matrim. eie. licet aliud videatur sentire Iustinianus, N. 89. cap. uli., et Auth. eae cominem c. de ineest. nupt.
. Num Flii dissera teneantur parentibus egenis alimenta praestare ZR. Maxime , quia fleuti parentes liberos, ita mutua vieo liberi parentes alere Iure naturali lenentur, dict. L. 5. g. r, Vid. Arist. Lib. 1 o. Et hic.
. Ouid disendum δε Asia ingratia r
n. Pater his negare potest alimenta lautiora, non autem minuta, sine
iiones in or in inire, dummodo moribus non adversentur, vel potestati coniugali, suam vir in uxorem, filiosque habet utpote princeps familiae, derogeni, nec demum abrihus conjugi superstiti a Lege concessis non repugnent: art. II S. Denisue laria I94. eautum patreae teneri filiae dolem eousosuere, hiae Avus p temus, Mater vero in subsidium. Diqitigod by Coral
64쪽
6sqnitIns vivere non possunt, argum. cap. etim fictilercit, de eo qui dux. et L. gula liberis D. de lib. agnose. . Num possi μιar negare alimenta Ilio meommmisato 3 R. Minime , quia per excommii nicationem non eximitur filius ab obsequiis jure naturali debitis , arg. Cap. Inter alia II. de Senient. excom.
R. Fratres loeupletes tenentur alere sorores, vel fratres inopes, arg. L. g. 2. D de j ur. et rat. distrab., L: I2., et I 3. D. de adminis t. et perico tui. et L. Io. D. solui. in atrim. Ita etiam Doctores communitur. Vido q o
dieta sunt in Tractatu de praeceptis Deealogi cap. 5. a,
Resillustre si vim nominis speciemus est in pristinum Malum reponere.
n. Est actus iustitiae commutativae, quo res amepla domino redditur . vel reparatur ad aequalitatem damnum Proximo perinjuriam illatum. Com
Dicitur actus justitiae commutativae, quia restitutio aliud non est, quam damni dati restauratio. Restauratio autem fieri nou potest, nisi quantum ablatum est, tantumdem reddatur, quod est proprium justitiae commulativae, quae servat aequalitatem arithmeticam, hoc est rei ad rem. Dicitur quo res accepta domino etc., quia sinis restitutionis hic est, vel rem sive juste, sive injuste acceptam domino restituere, vel damnum Ρroxi. mo illatum in bonis ejus reparare. O. Quaenam disserentia intercedit inter restitutionem,et satisfactionem . R. Haec profecto, quod omnis restitutio sit satisfactio , nou vero e contrario. Restitutio est facienda secuto damno in bonis fortunae, salis factio vero etiam damno non seculo in iisdem bonis. Hinc restitutio cxhibetur pro damnis in bonis loriunge servando aequalitatem rei omni respectu praeciso, 1 In Virii que Siciliae Regno sanellum quod Iure Naturae iam eonstitulum,paxentibus nempe onus inesse filiis alimonia praestandi: at primario lenetur patur, Ju-- Romano dictus princeps, et caput familiae, et praecipua liberorum causa L. Prine. g. r. νο P. h. t.j, hinc avus, ct proavus paternus, mater demum in subsidium: ari. 193. Filiorum autem nomino veniunt Iegitimi, et illegitimi, licet adulterio, incestu , aliave proscripta conjunctione procreati: ari. 578. Avi tamen legitimis descendentibus dumtaxat alimenta praestare adiguntur. Cum vero iura sint reciproca, filii Iuro Naturae, aequo ac Civili doboni parentes, nee non ulterioris gradus ascendentes, qui egeant, alere: art. I95. Tum fratres, et
' sorores germanis egentibus , visiogete corporis, vel ruentia Iaborantibua silirieulg
65쪽
salis elio vero De luenter exhibetur pro damnis in honoro, ct fama, habito
respectu ad personam offensam.
. o. eujus laesione justitiae oritur oblistatio realim sonis δΗ. Oritur exjustitiae commutativae laesione: quia restitutio in tondit ponero aequalitatem inice rem aceeptam cum aequalitato rei, quae reddenda est ἔquod est proprium justitiae comita uiativa . Q. Num datur casus .in quo oblisatio res itusionis Oritur eliam eae lae
sione justitiae distributivae, et lestalia p
, R. Maxime, et est, quando justitia distributiva, vel legalis est conjuncta cum commutativa , uti si militibus strenue praeliantibus spolia iiii mico mina Dux promittat, et postca aliis distribuat, iste talis tenelut ex justitia distributiva,
et commulativa etiam ratione promissionis acceptatae. Ita etiam tenetur ex
justitia legali, et commutativa Judex, qui ex officio turta tenetur impedire, et non impedit.
Η. Est violatio juris alieni, et vocatur alio nomine Nam sie uti per aetum justitiae jus suum alleri tribuitur, ita per injustitiam hoc jus violatur: quae injuria censetur gravis, et mortalis, quando per se apta eSt parere tristitiam magnam, aut magnam mimi aversionem, spectata comm uui hominum conditione.
R. Duplex est, scilicet materialis, et formalis. Ahimalis habetur, quando quis rem accipit, vel detinet, quam prudentur existimat esse Suam .FOmmesis habetur, quando quis rem alienam accipit, vel detinet, eum Seiat, vel scire possit, ac debeat non esse suam. Ita fere DD.
. Quaenam injuria requirisur ad resιuutionis obligationem indv.
cendampR. Tam materialis, quam formalis susiicit ad inducendam restitutionis obligationem , ita tamen, ut ex injuria materiali teneantur possessores bonae fidei ratione rei acceptae, si veniant in malam fidem: ex injuria formali teneantur malae fidei possessores ratione injustae acceptionis. Nol. I. Quod mensura restitutionis faciendae ob injuriam materialem lautum ratione rei alienae accepise , ae possessae, est quantilas possessionis , hoc est, ut tantum restituas, quantum ex re aliena possides, vel inde Iocupletior factus es: mensura vero restitutionis faciendae ob injuriam formalem ratione injustae damniseationis, sive acceptionis. debet esse quantitas alieni damni, ut nimirum lantum restituas, quantum damni alter passus esiexiva aeceptione injusta, vel damnificatione. ΙΙ. Quod pro sola injuria, si nullum damnum illatum sit, restitutio laetenda non est, quia sola injuria est objectum justitiae vindicativae, non vero Commulalivae, unde Solummodo oriri debet restitutio. Idem dicendum , si fuit injuria volente, et consentiente eo, cui si, nam scienti, et voluntarie
consentienti nulla fit injuria, ex R. J. 27. in 5. quia statim ac, quis scion.
66쪽
uiuia jus si iiiiii sit ab licabile. Excipe lain tui, si iluis causetiliat dolo , vi , uielia injusto ole. , quia non dicitur oluuiuo voluntarie consentire.
R. Est sactum inconsultum, quo nocetur alteri. Duplex est ili logica, et iuridica. TMolosica est peccatum mortalo, vel veniale. Iuridica est omissio diligentiae, quam quis adhibere tenetur, ex qua omissione sequitur damnum , sive ea omissio suerit eulpabilis, sive inculpabilis theologice, et in conscientia apud Deum.
n. Triplex est, lata, levis, et lovissima. Lala est omissio diligentia , quam homines diligentes ejusdem professionis, Et status adhibere solent pro puralitate rei, vel est non intelligere , quod omnes intelligunt, L. 2I3. s. R. D. de verb. signis., uti si quis librum sibi commodatum relinquat in publieosoro, vel non claudii sores in nocte. Levia est omissio diligentiae, quamdi- Iigentiores adhibere solent, uli si quis vestem sibi commodatam relinquat intra cubiculum, ostio non clauso. Lenissima est omissio diligentiae, quam diligentissimi adhibere solent in rebus ejusdem momenti; Dii si quis relinquat
vestem apud se depositam in cubiculo, sed clausa janua, quam tamen manu non tentat, an bene clausa sit. Si ampo. Tamen advertendum, quod damnum ex alterius culpa illatum potest eon. siderari in contraelu, vel ossicio. vel extra contractum, et Ossicium: contraetus vel transfert domi uium, vel non. Porro contractus vel cedit in favoronidantis, vel recipientis tantum , vel in utriusque utilitatevi. Sud de his suse in Gaelatu de contractibus.
' De culpa, unde oritur obligatio restautionis P. Ea qua culpa oritur obligatio restistitionis rii. Obligationem restitutionis ratiouo damni illati extra contractum, vel ossietum oriri ex culpa theologi ea justitiae commutativae opposita, quaed het esse causa non solum assectivo, sed etiam csseclivo, efficax, et influxiva damni irrogati. IIllic ex culpa coutra Curitatem, Religionem, Pietate mete. 1ion oritur obligatio restitutionis. Ratio est, quia dum alteri damnum insertur per culpam theologicam , seu pecca in m , damnum passus est rationabiliter invitus, et ipsi insertur ii tiria, ideoque damnum inserens tenetur injuriam compensare per restitutionem. II inc sequitur, quod cx damnificatione nulla lenus peccaininosa, V. g. Ob inconsiderationem, distractioneni mentis, oblivionem prorsus in volun ariam non oritur extra conli nolum, et ossicium, obligatio restitutio uis, quia rem, quae cu*a, caret, in damnum revorari non cap. v. de constit. Diuilitis by Gooste
67쪽
Dixi extra eontraesum , et os se , quia legos impormnl eonirali dialibus
onus restitutionis, quoad da uinum ex culpa naere juridica secutum, Et cou trahens statim ac quod contrahit , illud onus in se lacile suscipit, cuin velit, et debeat contrahere secundum Leges. Unde damnis calo debetur indom-nitas, sive reparatio damni ex pacto sive explicito, si vo implicito, licet damnum illatum non sit ipsi rationabiliter invito.
Quid si evisa theologica sit loris, rel xenialis
Aule res p. dico, quod culpa venialis potest esse talis, vel ratione parvitatis materiae, seu ratione parvi damni illati, vel venialis ratione semiploiiii advertensiae , deIsterationis etc., etiamsi damnum secutum sit gravo. Vispositis. Resp. I. Vel agitur de eulpa veniali ratione parvitatis materiae, et dico Qx hujusmodi eulpa obligationem oriri restitutionis sub veniali, quia non restituendo, privatur dominus re sibi dehita, licet parva, ideoque insertur illi injuria sussiciens ad culpam venialem. Vel agitur de culpa veniali ratione in advertentiae, set dico nullam ex cacvriri obligationem restitutionis, nam non est simpliciter delictum, et injuria, quod proeedit ex indeliberatione, et ex impci secta advertentia, nempe potest dici, quod sciens, et volens laeserit ius allorius ille, qui agit ex imperfecta deliberatione. Deinde actus moralis indeliberatus nini polesi esse cauSa pedis lae obligationis. Ita communiter. Intellige tamen si inadvertentia, et indeliberatio sit revera inculpabilis.
Nee obstat illud Gregorii IX. in cap. ult. de iriuriis, ubi dieit: non eoecusari eum , cujus imperitis, vel negligentia damnum est datum sed amlum eum qui ut non accideret scilicet damnum de eontiventibus ni-kil omisit. Nam respondetur, quod Pontifex ibi loquitur de culpa lala , quae est peceatum, nomine Onim Degligentiae, et imperitiae intelligi lu r pee-eatum, unde subjungit: Nec ignorantia Ie ereusat, si scire debuisti eae iameis ιιιo injuriam verisimiliter Fosse confingere. Quando vero dixit Pontifex , illum non ιeneri, qui de contingentibus nikil omisi , intelligendum
est de iis contingentibus, quae prudens praeviderei, non autem de omnibus, quia certum est neminem ex casu fortuito teneri. At ne totum damnum innocens sentiat, nullum vero reus, rectius post
squestum sentiunt cuniliatus, de Fulg. aliiquo DD. , ex levi culpa oriri obligationem reparandi partem damni arbitrio prudentum definiendam. Res p. II. Obligationem restitutionis ratione damni illati iii coniraeui , vel ineio oriri ex culpa iuridica etiam sine peceato commissa, et rasio est,
quia contrahentes statim ac contractus celebrant, volunt, et debent coutrahere seeundum leges, et obligationem sustinere, quam leges in contractibus apposuere. Leges praecipiunt reparationem damni, si ex sola culpa juridiea absque theologica, Seu precato sequatur in contractibus, ut patet ex Jur. Civ., ideoque contrahentes tenentur ad damni reparationem, si sequatur ex
sola eorum culpa iuridiea, Lessuis, Larman, Stampo, alii quo i .
i) Quaeritur an culpa venistis obligot ad restitutionem' oportet distinguere: si
eulpa est venialis ratione parvitatis materiae, utique obligat ad restitutionem, sed non amplius , quam sub levi. Si autem culpa osi venialis rationa imperseelao ad. vertentiae, aut non pleni consensus cambae conditioves sunt necessariae ad peccat
68쪽
II. m. 692xum is tineta eae omni eulpa oriatur obi galla res sentia ins in quolibeι contraetu R. Miniine, quia leges non exigunt eandem diligentiam in singulis qui
hnsque contractibus, sed majorem, minoremus, prout eoniraelus postula sive gravitas rei exigit. Sane , vel coniraelus solius dantis gratia initur , ille qui aeeipit rem lenolue tantum ex culpa lata, et dolo, quia justa ratiooxigit, uti qui rem alteriuru detinet in gratiam proprii domini, non plus diligentiae, st eustodiae adhibere leneatur , quam solent homines diligentes adhibere. L. M. de Reg. Jur. Vel contra elus cedit in utilitatem solius aecipientis, is qui aceipit tenetur ex omni culpa iuridica, uti commodatari iis MI ro commodata. L. I 8. D. commod ., nam ratio exigit, ut ille, qui gratis utitur re alterius in suam lutam utilitatem, maximam diligentiam adhibero debeat, ne pereat, vol deterior fial. Vel contractus cedit in utilitatem utritisque contrahentis, uti locatio, emptio, Venditio, pignus ele. ulerque praestabit dolum, Ialam, et levem culpam , quia ratio suadet, ut rem, quae iacommodum sus cedit, quis valde diligenter custodiat, ne pereat, vel deterior satis Excipe Preearium; In eo enim illud aecipiens tenetur solum do dolo, et ellipa lata , L. S. g. 3. D.do precar. . Precarium enIm ad nutum domini potest repeti, et cx liberalitate deseendit.
Q. Eae qum eulpa iuridica oriιur obligatis restitutionis rasione damnἐillati in o io, pum Advocati. Procuratoris, Iuditas, Consultoris, Na- diei eto, vel in arte, puta Architecti ete.
R. Ordinarie loquendo oriri ex culpa tantum Iala, quia nemo lenetur in ossicio, vel professione, aut nrto sua majorem adhibere diligentiam, quam solent adhibero diligentes ejusdem pro sessionis, nec Civitas plus exigit. Dixi, ordinarie loquendo, quia si sitiis horum mercedem aecipit ex hujusmodi ossietis, vel profiteatur so diligentiorem, vel peritiorem aliis ejusdem ossieti, vel artis, leuetur do eulpa Ie vi et si professus sit se diligentis. simum; lenetur etiam do culpa levissima, quia sie profitendo, se obligavit implicito ad maiorem, vel maximam diligentiam adhibendam, quam postea non ad libendo, lenetur de damno inde secuto. L. II. D. de negot. Nol. Culpa, quae dieitur in hisce supradictis personis lata, esset levis in aliis extra officium, vel artem. 6ndo dici solet, quod hae dictae personae ex culpa levi teneantur ad rostitutionem comparato ad alios, qui ex ossicio, vel arte non obligantur , quia negligentia, quan in privatis personis levis est, videtur lata, et gravis in iis, qui ex ossicio, vel arte negotia expendunt is
mortale ut die lum est Trael. III. n. si et lune alii dIeunt ulL Cresae, ole. inducora obligationem resti luondi tantum materiam levem pro mosedo Pulpae . Sod sententia communior, et probabilior Lesais, Myo, Saneli. Azor. M. P. Norin. Filiive ., Mne., Visa, et aliorum muliorum lenet inducero nullam obligationem restitutionis, nec sub culpa gravi, nec Iovi. Ratio est: non sub culpa gravi quia talis obligatio proportionem non habet eum culpa levi: non sub levi, quia levis oblisatio proportionom non habet cum maleria gravi sic ratiostinatur sapientissimus Cardinalia de Luso, qui in decidendis dubiis investigare beno seivit rati nes intrinsecas , quin aliauis sibi, ducatum praebuerit); tanto magis quod eu staquas perseelo non ost deliberata . non potest indueere persectam obligationem. Su
69쪽
II. Oriri ex sola eiill n l. ita, nisi conflat illam prorsus suisse inculpabilem, quia qiaisillic Ox justitia leno lur, ne alteri noceat, adhibere in actionibus sitis eant diligoni iam, quam adhibero solent diligentes et prudent Viri. Undo si non adhibet, non saeit id, ad quod ex justilia tenetur, et sic damnum inde seculum censetur et voluntarium, et justitiae commutativa oppositum, ac proinde eompensandum. Vid. Less. in traei. de justi t. et jur.
O. An ille mi sine ulla eausa aliquid fecit, vel diris, adquod nullum
ii. Maximo , quia quisque tenetur ex justitia curare, ne ex sua nelio ucte veniat damnum proximo contra jus illius, adeoque tenetur impedire, ut
malum ex sua aetione imminens, vel jam secutum non eveniat, aut non perseveret, alioquin non impediens quantum commode potest, censetur CBusa moralis perseverantiae esseelus a se positi, Ei damni s uti, ideoque
ei imputatur ad restitutionem. Hinc qui inculpate res alienas incendit, lenetur quantum commode potest ignem extinguere, alioquin eontinuatio incendii erit ei voluntaria , et imputabilis ad eulpam , ae proinde ad restitutionem , dummodo possit impedire sine graviori, vel aequali suo damno . quia aliter non tenetur ; nam mulio minor est obligatio impediendi, quam non inserendi positive damnum, cum ipsum non otia lue cx injusta Retione, vel laesione, adeoques non adest obligatio impediendi damni cum majori , vel eum aequali detrimonio. DFinan, aliique.
Q. Num tenemr ad realitutionem ille , qui merces alienas in mare abicit, ne ipsemet cum naulis pereaι ril. Non teneri ad res lilutionem , quin , eum nee domino intulerit injuriam, nec rem alienam possidet, nullo ex eapite potest adstringi ad restitutionem. Vide tamen L. a. s. Cum in eamdem D. ad L. Rhod. de jactu,
ubi secundum aequilalom naturalem decernitur ineluram ab Omnibus V E-etoribus praestandam secundum proportionem existimationis rerum , quas singuli in navi portant. Vide etiam locorum consuetudines,el art. 4OI., et seq. Cod. Commer.
Q. Aum tenetur ad restitusionem ille, qui dans Ueram rei illicitas , eri causa damni alterius, v. g. sur noem domum alienam ingressua ad furandum, illam inominι
R. Maxime teneri, semper ac vel praevidit, aut praevidere potuit damnum inde secuturum, quia fuit injusta causa damni. Quod si non praevidit, nec potuit praevidere damnum secuturum,ita ut illud damnum casu omnino fortuito acciderit, non tenetur, quia damnum per accidens seculum, non impulatur ad culpam , et proinde nec ad poenam restitutionis, quod rari
si me accidit in iis, qui dant operam rei illicitae, uti in sum etc. Antoine , Concina. Vide tamen de Fulg. c. I l. Sehes. lli. Q. Vuo jure necessaria est Restitutio 'st Omni juro. Iure naturae, quia idem est alienum jus rapore, niit Violare, e nolle resti luere. De Lyge vero divina nulla potest esse dubitatio non solum ob eamdem rationem, quia otiam divina lex alierunt non laudere in
mea lino jubet, verum etiam expresse omnibus dehi in reddi imperat,
70쪽
Ireas XXII. Rediata eryo quas avnt Caesaris, Caesari, et Rcm. XIII. 37. Reddite omnibus debita. De Eeclesiasti ea autem lege eelebre ost illud Augustini m. CLIII. at. LIV. ad Macedon. in can. I. Caus. XIV. u. 6. Si
res aliqua, non Proyter quam peccatum est, non redditur, poeni entia non ut tir, sed simulatur. Si autem xeraciter itur,non remittitur pe estum . niusi restituatur ablatum. Denique de civili etiam Lege res est pedispicua, eum totum ei vile Ius nihil aliud praecipiat. quam ut suum cuique
Nota. Obligatio est solum de necessitate praecepti, non autem de nere gitale medii; nam qui omittit restitution m ob justam causam , puta imp tonitas etc. non excluditur a Regno Coelorum, modo habeat coustantem voluntatem restituendi, quando potest, vel quantum potest. Quare si spec&tur quoad animitam restituendi, realistisio est necessaria necessitate medii d salutem.
li. Cum D. Thoma a. a. quaesi. 62. ari. 3. ad i. Praeceptum de resit lutione facienda, quamvis secundum formam sit affirmativum , implicat lamen in se negativum praeceptum, quo prohibemur rem alterius detinere. Tamen haec ratio praecepit negativi est quid primarium in praecepto resti lulionis; primario onim prohibemur rem alienam relinere , tum deinde ex consequenti illam restituere jubemur. Quare obligat semper, et pro sempernam semper illieitum ost rem alienam iuvilo rationabiliter domino delinere. Ex his sequitur x. Praeceptum restitutionis obligat statim, quia qui co- noscit detruero rem alterius, statim debet habero animum restituendi, mo-o non excusatur.ab aliqua justa causa. a. Mortaliter peccat, qui potest faeors restitutionem, et eam omittit, quin imo est in eontinuo statu pecca-li. 3. Negandam emo absolutionem poenitentibus, nisi frmum animum resti-iuendi habeant.
. Quot peccata commulis numero dissinem morosus debitor pR. Tot peccata numero distincta committit debitor culpabiliter morosus, uol sunt actus intentionis non restituendi moraliter interrupti, quod quiem certum est apud pimies. Uine quasi communis sentcntia docet, lot hunc debitorem peccata comni illere numero diversa, quot ipsi occasiones opportunae restituendi occurrunt, idque praestare libero negligit Hanc lamen diversi talem peccatorum plirsicam esse posse, quae unum in morali aestim lioue constet gravius peccatum; nam ille , qui oecidero hostem deero xit , tot peceata phrsice multiplicat, quot vicibus arma sumit, propositum renovat , iter aggreditur , el haec peccata phrsice interrupta cum ad idem tendant, unum morale gravius crimen effetunt. . Quomodo interrumpantur istiusmodi actus moraliter R. Variae sunt Theologorum opiniones; sed dico olies haec peccata moraliter interrumpi quoties actus interui non restituendi deliberale repetuntur, aut exterius renoventur actus, puta aliena distrahendo, aut consumando, aut ereditor debitum repelat, et postulando justa rejicitur, et tandem quando opportunitalem habent, et negligunt. Vide Suarea lom. iupari. dispul. ΩΕ. Nota. Husmodi debitores ut possint manifestaro confossariis pravitatem 1talus , ct nuiuerum , et grum latem suorum perealorum debent exponers