Opera quae supersunt omnia

231쪽

PARTIS CAP. III. 109g. 7. Possibile et contingens non esse rerrimis ocIiones. Λtque haec de necessitate et impossibilitate quibus pauca de possibili et contingento vi Suni est adiungere. Nain haec duo an0nnullis pro rerum affectionibus habentur, quum tamen revera nihil aliud sint, quam desectus n0stri intellectus; quod clare oStendam, p0Stquam explicavero, quid per haec duo intelligendum sit. g. 8. uid sit possibile, quid contingens. Res possibilis itaque dicitur, quum eius causam esscientem

quidem Ditelligimus, altamen an causa determinata Sit, virio ramus. Unde etiam ipsam ut possibilem, n0n Ver neque ut ne ceSsariam, neque ut impossibilem considerare possumus. Si autem ad rei essentiam simpliciter, non vero ad eius causam a

tendamus, illam confingensem dicemus, hoc St, illam ut medium inter Deum et chimaeram, ut sic loquar, considerabimus; nempe quia ex parte eSSentiae nullam in ipsa reperimus necessit tem exiStendi, ut in essentia divina, neque etiam implicantiam

sive impossibilitatem, ut in chimaera. Quod si qui id, quod

ego possibile Voco, contingens, et c0ntra id, qu0d eg contingens, possibiae Oeare Velit, non ipSi contradicam neque enim de nominibus disputare soleo. Sat erit, si nobis concedat, haec duo non nisi desectu noStrae perceptionis, nec aliquid reale esse. s. Possibile et contingens esse tantum deiecos nostri intellectuS. Si quis autem id ipsum negare velit, illi suus error nudo negotio demonstratur. Si enim ad naturam attendat, et quomodo ipsa a Deo dependet, nullum contingens in rebus SSe reperiet, hoc est, pro ex parte rei poSSit existere, et non exiStere, IVe, ut vulgo dicitur, contingens reale sit quod sacile apparet ex eo, qu0 ax. 10 pari. 1 princ phil docuimus, tantam scilicet vim requiri ad rem creandam, quam ad ipsam conservandam. Quare uulla res creata propria vi aliquid sacit, eodem modo ac nulla resereata Sua propria vi incepit exiStere. Ex quo sequitur, nihil fieri, nisi vi causae omnia creantis, scilicet Dei, qui Suo concursu singulis momentis omnia procreat. Quum autem nihil fiat nisi a

80la divina potentia, facile est videre, ea quae fiunt vi decreti Dei

232쪽

110 0 G1TATORUM METAPHYSICURUM eiusque voluntati fieri. t quum in Deo nulla sit inconstantia

nec mutatio per prop. 18. et coroli prop. 20. part l.), illa, quae iam producit, se producturum ab aeterno decrevisse debuit quumque nihil magis neceSsarium Sit ut exiStat, quam qu0d Deus exstiturum decrevit, equitur neceSSitatem existendi in omnibus rebus creatis ab aeterno suiSse. Nec dicere possumuS illas SSe contingentes, quia Deu aliud decrevisse potuit; nam quum in aeter nitate n0idetur quando, nec ante, nec p0St, neque ulla assectio temporis, Sequitur, Deum nunquam ante illa decreta exstitisse, ut aliud decernere p0SSet. g. 10. Conciliationem libertatis nostri a bitrii et praedos inastionis Dei humanum captum Superare. Quod vero attinet ad libertatem humanae voluntatis, quam liberam esS diximus Schol. prop. 15. pari. 1. illa etiam a Dei concursu conservatur, nec ultu homo aliquid vult aut operatur, nisi id quod Deus ab aeterno decrevit ut Vellet et operaretur. Quomodo autem id fieri possit servata humana libertate, captum nostrum excedit; neque ideo, qu0 clare percipimus, propter idqu0d ignoramuS, erit reiiciendum Clare enim et distincte intelligimus, Si ad nostram naturam attendamuS, 0s in noStri actionibus esse liber0s, et de multis deliberare propter id solum, quod volumus. Si autem ad Dei naturam attendamuS, ut modo ostendimus, clare et distincte percipimuS, omnia ab ipso pendere, nihilque existere nisi quod ab aeterno a Deo decretum est ut existat. Quomodo autem humana voluntas a Deo singulis momentis procreetur tali modo, ut libera maneat, id ignoramus. Multa enim Sunt quae BOStrum captum excedunt, et tamen a Deo scimus facta eSse uti ex gr. est illa realis divisio materiae in indefinitas particulas satis evidenter a nobi dem0nStrata in princ phil. pari. 2. prop. 1 l. quam iS ignoremus, quomodo divisio illa fiat. Nota, quod hic pro re n0ta Supponimus, acdua notioneS, pos-s1btile nempe et contingens, tantum desectum c0gniti0nis nostrae circa rei existentiam Significare.

233쪽

CAP. De aeternitate, duratiori et tempore.

g. l. suid sit aetemit . Ex eo, quod Supra divisimus ens in ens, cuius esSentia involvit existentiam, et inens, cuius essentia non involvit nisi possibilem existentiam oritur distinetio inter aeternitatem et durati0nem. De aeteraritali infra sustus loquemur. Ille tantum dicimus eam esse attributum, sub quo Disnitam Dei existentiam con

g. 2. Puid sit duratio.

Duratio vero est attributum, sub quo rerum creatamim exi- sl ntiam prout in sua actualitate persevereant, concipimus.

Ex quibus elare sequitur, durationem a tota alicuius rei existentia non nisi ratione distingui. Quantum enim durati0ni alicuius rei detrahis, tantundem eius existentiae detrahi necesSe est. g. 3. uid tempus.

Haec autem ut determinetur, comparamus illam eum dura tione illarum rerum, quae certum et determinatum liabent motum, haecque comparatio tempus Vocatur. Quare tempus non Stat laetio rerum, sed tantum merus modus cogitandi, Sive ut iam diximus, ens rationis est enim modus cogitandi durationi explicandae inferriens Notandum hic in duratione, quod postea usum habebit, quando de aeternitate loquemur, idelicet, quod maior et minor concipiatur, et quasi ex partibus comp0ni, et deinde quod tantum sit attributum exiStentiae, 0 vero eSSentiae.

CAP. V. De oppositione, Ordine etc.

Ex eo, quod res inter Se comparamus, quaedam oriuntur notioneS, quae tamen extra res ipsas nihil sunt nisi cogitandi modi. Quod inde apparet, quia si ipsas ut res extra cogitassonem positas considerare velimus, clarum quem alias de ipsis liabemus conceptum Statim consusum reddimus. Notiones vero tales hae sunt, videlicet opposuis, ordo, conveniensia, dit ersiatas, subiectum, adiunctum, et si quae adhuc alia his similia Sunt uae, inquam, a nobi Sati clare percipluntur, quatenus

234쪽

ipsas non ut ii id ab essent iis rerum oppositarum, ordinatarum etc. diversum concipimus, Sed tantum ut modos cogitandi, quibus res ipsas facilius vel retinemus vel imaginamur. Quare de his sustus loqui non necesse esse iudico, sed ad terminos vulgo transcendensases dictos transeo.

g. l. suid sit unitas. Η termini ab omnibus sere metaphysicis pro generalissimi qentis assectionibus habentur. Dicunt enim omne en eSSe DiiD λ, υerrim et bonum, quamvis nemo de iis cogitet. Verum quid de his intelligendum sit, videbimus, ubi seorsim unumquemque horum terminorum examina erimu S.

Incipiamus itaque a primo, scilicet v m. Hunc terminum dicunt significare aliquid reale extra intellectunt. Verum quidnam hoc enti addat, nesciunt explicare, qu0d satis ostendit, illos entia rationis eum ente reali confundere quo emetunt, ut id, qu0d clare intelligunt, confusum reddant. Nos autem dicimus r/nΠatem a re ipsa nullo modo distingui, vel enti nihil addere sed an tum modum cogitandi esse, quo rem ab aliis SeparamuS, quae ipsi similes sunt, vel cum ipsa aliquo modo conveniunt. g. 2. uid sit multitudo , et quo respectu Deus dici possit tiniuet quo respectu unicuS.

Unitati vero opponitur multitudo, quae sane rebus etiam nihil addit, nec aliquid praeter modum cogitandi eSt, quemadmodum clare et distincte intelligimus. Nec rideo, quid circa rem claram amplius dicendum restat; sed tantum hic notandum est, Deum, quatenus ab aliis entibus eum separamus, posse dici timnn Verum quatenus concipimus eiusdem naturae plures eSSe non posse, n/licum Vostari. At Vero Si rem accuratius examinare Vellemus, poSsemus sorte ostendere, Deum non nisi improprie unum et unicum vocari Sed res non est tanti, imo nullius momenti iis, qui de rebus, non vero de nominibus sunt solliciti. Quare hoc relicto ad Secundum ran Simus, et eadem opera, quid sit salsum, di

235쪽

PARTIS CAP. VI. II S. 3. uid si vommi, qui diuisum tam apud vulgum quam apud philosophOS. Ut autem haec duo, verum scilicet etialsum, recte percipiantur, a verborum Significatione incipiemus, ex qua apparebit ea non nisi rerum denominationes extrinseca eSSe, neque rebuStribui nisi rhetorice. Sed quia vulgus vocabula primum invenit, quae p0stea a philosophi usurpantur, ideo e re eSSe videtur illius, qui primam significationem alicuius vocabuli quaerit, quid primum apud vulgum denotarit, inquirere praecipue ubi aliae cau-Sae deficiunt, quae ex linguae natura depr0mi possent ad eam in vestigandam. Prima igitur vere etiala Significatio ortum videtur duxisse a narrationibuS, eaque narratio Vera dicta suiSSe, quae erat sacti, qu0 re vera contigerat salsa Vero, quae erat facti, quod nulli bi contigerat. tque hanc philosophi p0Stea usurparunt ad denotandam convenientiam deae cum Suo ideato, et contra. Quare dea vera dicitur illa, quae nobis ostendit rem, ut in Se est; salsa vero, quae nobi oStendit rem aliter, quam re vera eSt. Ideae enim nihil aliud sunt, quam narrationes Sive hiStoriae naturae mentales. Atque hinc postea metaphorice translata est ad res mutas, ut quum dicimus verum aut salsum aurum, quasi aurum nobis repraesentatum aliquid de se ipso narret, quod in Se St,

aut nomeSt. g. 4. Verum non esse fer rum transcendentalem.

Quocirca plane decepti Sunt, qui verum terminum tranScendentalem sive entis assectionem iudicarunt Nam de rebus ipsis non nisi improprie, vel Si mavis, rhetorice dici potest. g. 5. Veritas et vera dea quomodo di erant. Si porro quaeras, quid Sit veritas praeter veram ideam, quaere etiam, quid sit albedo praeter corpus album eodem enim modo se habent ad invicem. De causa veri et de causa salsi iam antea egimus. Quare hic nihil restat notandum, nec etiam quae diximus perae prelium fuisset notare, si scriptores in Similibus nugis nouadeo se intri-e3SSent, ut poStea Se extricare nequiveri ut, nodum passim iuscirpo quaerenteS. inoau I. S

236쪽

114 0GITATORUM ET HYSIC0RUM S. 6. suae nam sint proprietates veritatis Certitudinem non

esse in rebuS.

Proprietates vero veritatis aut ideae verae sunt 1. Quod sit clara et distincta; 2. Quod omne dubium tollat, sive uno Verbo, quod sit certa. Qui quaerunt certitudinem in rebus ipsis, eodem modo saliuntur ac quum in iis quaerunt veritatem Pet quamvis dicamus: res in incerto est, rhetorice sumimus ideatum pro idea, quomodo etiam rem dicimus dubiam nisi Drte quod tum per incertitudinem contingentiam intelligamus, vel rem quae nobis incertitudinem aut dubium iniicit. Neque opus est circa haec diutius morari. Quare ad tertium pergemus, et simul quid per eius e0ntrarium intelligendum Sit, explicabimus. g. Bonum et malum tantum dici respectiDe Res sola considerata neque bona dicitur, neque mala, Sed tantum respective ad aliam, cui conducit ad id quod amat acqui rendum, vel contra ideoque unaquaeque re diverSo reSpeclueodemque tempore bona et mala poteS dici. Sic consilium e g. Achitophelis Λbsaloni datum bonum in sacris litteris vocatur: ')peSSimum tamen erat Davidi, cuius interitum moliebatur. Sed multa alia sunt bona, quae n0 omnibus bona sunt. Sic salus bona est hominibus, non vero neque bona neque mala brutis aut plantis, ad quas nullum habet respectum Deus vero dicitur

Summe bonuS, quia omnibus conducit, nempe uniuScuiusqueeSSe, quo nihil magis amabile, Suo concursu conser ando. IIalum autem absolutum nullum datur, ut per SeiSi manifestum.

g. 8 uare aliqui bonum metaphysicum statuerunt. Qui autem bonum aliquod metaphysicum quaeritant, quod omni careat reSpectu, salso aliquo praeiudicio laborant nempe quod distinctionem rationis cum distinctione reali vel modali 0nfundant. Distinguunt enim inter rem ipsam et conatum, qui in

237쪽

PARTIS I CAP. VI. 115 quid per conatum intelligant. Haec enim duo, quamvi ratione seu potius verbis distinguantur, quod maxime ipsos decepit, nullonio do re ipsa inter se distinguuntur.

S. ne et conatus, quo res in statu Suo perseverare conantur, quomodo distinguantur.

Quod ut clare intelligatur, exemplum alicuius rei simplicissimae ob oculos ponemus. Motus habet vim in suo statu perseverandi. Haec vis profecto nihil aliud est, quam motus ipse, hoc est, quod natura motus talis sit. Si enim dicam in hoc corporea nihil aliud esse, quam certam quantitatem motus, hinc clare Se quitur, quam diu ad illud corpus Mattendo, me semper debere dicere, illud corpus moveri. Si enim dicerem illud suam vim movendi ex se amittere, necessario ipsi aliquid aliud tribuo praeter id quod in hypothesi supposuimus, per quod Suam naturam

amittit. Quod si vero haec ratio obscurius videatur, age concedamus, illum conatum se movendi aliquid esse praeter ipsas leges et naturam motus Quum igitur hunc conatum esse bonum me taphysicum Supp0nas, necessario hic etiam conatus c0natum habebit in suo esse perseverandi, et hic iterum alium, et sic in infinitum quo magis absurdum nescio quid fingi possit. Ratio autem, cur illi conatum rei a re ipsa distinguunt, est, quia in Seipsis reperiunt desiderium se conservandi, et tale in unaquaque re

imaginantur.

g. 10. Deus ante res creatas dicipossit bonus. Quaeritur tamen, an Deus, antequam re creasset, dici posset bonus et ex nostra definitione videtur sequi Deum tale attributum non habuisse, quia dicimus rem, si in se Sola consideratur, neque bonam neque malam posse dici. Hoc autem multis absumdum videbitur. Sed qua ratione nescio. Multa enim huius notae attributa Deo tribuimus, quae antequam res crearentur, ipsi non competebant nisi potentia, ut quum Vocatur creator, iudex, misericors etc. quare similia argumenta moram nobis iniicere non

debent.

238쪽

l Isi C0GITAT. ΕΤΛPHYSIC. PAR T. I. CAP. VI S. II. Perfectum quomodo dicatur respective, quomodo

absolute.

Porro uti bonum et malum non dicitur nisi respective, sic etiana persectio , nisi quando persectionem Sumimus pro ipsa rei esSentia, quo Sensu antea diximus, Deum infimitam persectionem habere, hoc est infinitam essentiam, seu infinitum esSe. Plura his addere non est animus. Reliqua enim quae ad partem generalem metaphISice Spectant, Sati nota SSe existimo; adeoque operae pretiunt non eSSe, ea ulteri u perSequi.

239쪽

in qua praecipua, suae in parte metaphysices peciali cir a Deum eiusque attributa et mentem humanam vulgo

Occurerint, breviter explicanitir.

P. I. Do Dei aeternitate.

g. l. Substantiarum divisio.

Iam antea docuimus, tu rerum natura praeter substantia ea rumque m0dos nihil dari. Quare non erit hic exspectandum, ut aliquid de formis substantialibus et realibus accidentibuS dicamus: Sunt enim haec et huius sarinae alia plane inepta Substantias deinde divisimus in duo sumnia genera, extensionem Scilicet et c0gitationem, ac cogitationem in creatam Sive mentem humanam, et increatam sive Deum. Existentiam autem huius sati superque demonstravimus tum a posteriori, Scilicet ex ipsiusquam habemus idea, tum a priori Sive ab eius esSentia, tanquam causa existentiae Dei. Sed quoniam quaedam eius attributa bre-ViuS, quam argumenti dignitas requirit tractavimus, ipsa hic repetere eaque usius explicare, Simulque aliqua quaesti0nes en0dare decrevimUS. g. 2. Deo nullam durationem competere. Praecipuum altributum, quod ante omnia venit conSideran dum est Dei aeternitas, qua ipsius durationem explicamus; vel potius, ut nullam Deo durationem tribuamus, dicimus eum

PSSe aeternum. Nam, ut in prima parte notavimuS duratio estat Tectio existentiae, non ero esSentiae rerum Deo autem, cuiuS

240쪽

existentia est de ipsius essentia, nullam durationem tribuere possumus. Qui enim Deo illam tribuit, eius existentiam ab eius essentia distinguit. Sunt tamen qui rogant, an Deus nunc non diutius exstiterit, quam quum Adamum crearet idque ipsis satis, clarum eSSeoidetur, adeoque nullo modo Deo durationem adimendam esse existimant. Verum hi principium petunt; nam Supp0nunt Dei essentiam ab eius existentia distingui. Quaerunt enim, an Deus, qui exstitit uSque ad Adamum, non plus temporis exstiterit ab Adam creato usque ad nos. Quare Deo singulis diebus maiorem durationem tribuunt, et quasi continuo a se ipso ipsum creari supponunt. Si enim Dei existentiam ab illius essentia noudistinguerent, nequaquam Deo durationem tribuerent, quum rerum essentiis duratio nullo modo competere poSsit. Nam nemo unquam dicet circuli aut trianguli essentiam, quatenus est aeternaveritas, hoc tempore diutius durasse, quam tempore Adami. Porro quum duratio maior et minor, siFe quasi partibus constans concipiatur, clare sequitur, Deo nullam tribui posse durationem. Nam quum ipsiuS Sse sit aeternum, hoc est, in quo nihil prius nec posterius dari p0test, nunquam ipSi durationem tribuerelo sumus; quin simul quem de Deo habemus verum conceptum destruamus, hoc est, id quod eSi infinitum Sua natura et quod nunquam potest concipi nisi infinitum, in partes dividamus, ei scilicet durationem tribuendo. g. 3. Causae ob quas quidam Deo durationem fribuerunt. Quod autem auctores errarunt, in causa est l. Quia aeternitatem ad Deum non attendentes explicare conati sunt, quasi aeternitas absque essentiae divinae contemplatione intelligi posset, vel quid esset praeter divinam essentiam atque hoc iterum inde ortum fuit, quia aSSueti Sumus propter desectum verborum aeternitatem etiam rebus, quarum Ssentia distinguitur ab earum existentia, tribuere ut quum dicimus non implicat, mundum ab aeterno suisse , atque etiam esSentiis rerum, quam diu ipsas n0n

existentes concipimus ea enim tum aeternas vocamus. 2. Quia durationem rebus non tribuebant, nisi quatenus eas sub continua variatione esse iudicabant, non, uti nos, prout earum Ssentia

ab earum existentia distinguitur Denique quia Dei essentiam,