장음표시 사용
111쪽
LII. Qtrantuin sit Zelotypia, id cli obtrecta-
&gratuor sit , quod ne minimam quidem uoluptatis partem ex illis capere patitur , sed omnem inde luctua ditatis sensum excludit. Cedo enim, si quis natura pro pensior sit ad eam aegritudinem, quod alterum quoque uxore sua potiri suspicetur, etiam si falsa aliqua ti, inal; in specie eo morbo correptus sit quid eiusmodi homine miserabiluis esse possit ξ quod praelium, quam tempestatem cum huiusmodi suspitione, uel furore comparantes, eius imaginem perfecte consequi poterimus Ἀ-mnia doloris , omnia suspitionis , omnia seditionis, ac
perturbationis reserta sunt cum uero eo furore corripitur, nihilomelius afficitur, quam qui aut agitantura daemonibus aut mente capiuntur adeo continenteIeffertur, Minsultat, stomachaturq; omnibus in obui una omnino, Minnocentissimum quenque semper exercet iracundiam , siue is seruus sit, siue filius, siue quicunque aliusci uoluptas autem omnis eX cluditur angorum , moles iarum , lacrymarumq; plena sunt omnia: etiam si domi se contineat, si in publicum prodeat, si peregrinetur, ubique malis tentatur quae quoui aculeo grauius eius animum mordent, ac stimulant, neque ipsum ullam quietis partem capere patiuntur neque uero morbus is tristitiam solum, sed etiam iram intole rabilem ingenerare solet. Atque haec uel per se singula
captum perdere queunt cum uero concurrunt omnia
ad hominem assidue opprimendum, affligendum neque ei minimum dant respirandi locum quo non id est mortis genere calamitosus nam uel si summam quis egestatem commemorarit, si morbum insanabi lem , si ignem , si ferrum nihil illi par attulerit atque id tantum ii, qui sunt experti, bene nouerunt . nemo I autem
112쪽
autem oratione complecti possit mali huius incredibilena magnitudinem cum eam uir, quam Omnium maxime caram habet , pro qua libenter etiam animam profunderet, suspeetam semper habere cogatur, ecquid illi solatio esse potest siue enim somnum, siue cibum capere, siue ei bibere necesse sit, non tam cibi mensam, quam pestiferi ueneni resertam putabit in lecto uerone punctum quidem temporis tremore uacuus est, sed, tanquam candentibus subiectis carbonibus , sic tumultuatur, seq uersat in omnes partes, quem neque amicorum consuetudo, neque negotiorum cura, neque timor periculorum, neque exuperantia uoluptatis , neque aliud quidqua ab eiusmodi tempestate potest abducere, sed omni uel commodorum cura , vel incommodorum solicitudine uiolentior ea procella hominis animum opprimit. Quae cum animaduertisset Salo C p mon, Dura, inquit, sicut infernus aemulatio et idem:
Prouer.ι Aemulationis enim plenus eius uiri animus non parcet in iudicii die, nec ullo pretio inimicitias deponet, neque multis muneribus placabitur. Ea enim morbi huius insania est, ut neque sumpto de eo supplicio, a quo laesus sit, dolorem aeger abiiciat itaque multi, adultero saepe sublato, neque iram, neque angorem tollere potuerunt. Sunt qui etiam, uXore iugulata, iidem manserint, uel maiori etiam rogo consumpti sint. Ac uir, etiam si nihil eorum uerum repererit, in his tamen uiuit miseriis Mulio autem grauiora, quam ea sint, quae uir sustinet, perfert misera, infelix uxor Cum enim eum, qui se in omnibus molestiis consolari deberet, a quo defensionem expectare oportebat, immaniorem
in se , atque omnium sibi inimicissimum esse uideat,
113쪽
quid reliquum spectare possit fauet ad quem constigiata
ubi, praecluso portu, annumerabilibus molibus oppositis referto , malorum finem reperiat tum etiam iniquioribus utitur seruis, lancillis, quam uiro . cum enim suspeetum per se,&ingratum est hoc hominum genus tum uero,si ad maiorem licentiam peruenerint,&dominos inter se dissentire intellexerint, magnam ad insolentiam causim sumunt illorum discordiam e enim illis per summam licentiam addere,afferre de suo,& comminisci licet, quaecunque uoluerint tum quoque suis criminationibus maiorem dant materiam suspitioni nam ut semel animus graui hoc morbo occupatus est,facile credit omnia, aeque se praebet attetum omnibus, ut qui calumniatorem a ueraci diiudicare nequeat . quin etiam eiusmodi homines eos certiores auctores habent, qui suspitionem maXime augent, quam qui eam imminuere student sic illi reliquum est, ut contubernales omnes non secus, ac fugitiuos scruos, Meorum uxores necessario timeat, 'orreat quibus suo cedit loco, contraq; ipsa eorum suscipit conditionem quod illi tandem a lacrymis tempus uacuum fueris quae noe quae lux diqui dies festus' quando libera a gemitu , a fletu, a lamentationibus esse poterio undique minae, contumeliae, conuiciaque i tu tum a uiro sine causa timenti, tum uero ab impuris seruis.
custodes, primi, alteri ponuntur omnia denique moris, xtremoris referta non enim aditus solum, aut exitus curiosius obseruantur, sed in uerba etiam, in aspectum , in suspiria studiosissime inquiritur. Atque illam oportet uel saxo immobiliorem cundia ferre silentio irauiorem in modum , quam qui uinculis constricti
114쪽
constracti sunt,in thalamo haerere perpetuo, uel,si loqui, ingemiscere, aut exire uelit, omnium rationem reddere, causam i, apud corruptos illos iudices dicere, ancillas, inquam , multitud memq; seruorum . Inter haec mala si infinitam uim diuitiarum, si mensas conquisitissimis cibis extructas, si seruorum greges, si splendorem nominis, si magnam potentiam, summamq; gloriam, si maiorum claritatem. amplitudinem ponere uelis is nihil omnino relinquas eorum, quae Xp tendam uitam uidentur efficere , sed, omnibus unum in locum diligenter collatis, cum hac molestia comparatis ne apparebit quidem ulla earum rerum species uoluptatis; sed quemadmodum in ingens aliquod pelagus paruam incidentem scintillam , sic illam interire par est. Haec autem ita sunt, cum eam uir habet suspitionem. Si quando uero inciderit uxor in eiusmodi perturbationem, neque enim id raro solet accidere uir quidem facilius eam perferet, quam uXor plus autem doloris rursus ad illam misera redundabit neque enim iisdem armis in eum, qui sibi suspectus sit, uti poterit. nam quis id tulerit, ut suae uxoris usu domi perpetuo commoretur aut qui e seruorum numero in domino curiosior esse audeat, ut continuo in uoraginem non demergatur non igitur his machinationibus se ipsa consolari, neque iram querimoniis uomere queat. nam ut illam uir semel serte, aut iterum conquerentem ferat sic, si nullum fecerit querendi finem, cito eam doceat praestare, id ferre silentio, ac dolore tabescere. Et haec quidem de suspitionibus. Sin autem fueris causis sorte ea perturbatio proficiscatur, Xorem e uiri laesi manibus eripiet nemo quin etiam is legibus suffragantibus
115쪽
gantibus ad luetam in iudicium omnium sibi carissuna coniugem iugulabit ac uir ouidem legum poenam effugit, at e superiore loco Dei iudicio condemnabitur. At non satis id est ad illam miseram consolandam quin diuturnam aliquam, ac miserandam mortem subire ne-.cesse habeat nempe ut cantionibus tollatur, aut uelaC-ficii S, quae a meretricibus comparantur. Sunt qui ad eas perdendas, quibus iniuriam imposuerant, ne insidiis quidem indiguerint . id enim illae occupantes Oloris grauitate perierunt. Quamobrem , etiamsi uiri omnes alacriores sint ad expetenda connubia , mulie re tamen ea sequi non oporteret non enim id di X rint, in se tantam inesse uim libidinis, ut necessario cogantur.&maiorem inde partem incommodorum, quemadmodum demonstratum est, trahunt mulieres. Num igitur, inquit, haec in omnibus insunt nuptus At ne ab omnibus quidem absunt ab omni certe uirginitate uel longissime remota sunt.Ac nupta quidem, ut in hoc malum non incidat, tamen in mali metum
curret non enim ea, cui cum uiro uiuendum est, in illa consuetudine non potest reputare, ac timere mala omnia. uirgo autem non solum a rei molestia uia est,
sed etiam a suspitione At ista non sunt in omni connu lini in bio. Ne id quidem ipse dico uerum ut haec illi non m- sint, aliae multae inerunt molestior ac,si quis illas effugerit, haud tamen omnia omnino poterit euitare ac, quemadmodum cum in dumeti transitu spinae alicuius uestibus adhaeserunt, si is, ut unam uellat, in aliquam se partem conuerterit, multis aliis compungitur sic in re uxoria, qui hoc effugerit, illo laeditur: qui uero illud evaserit, ad aliud offendit nullu denique omnino
116쪽
LIII. Coniugium diuitum expetedum non esse, imo uel pauperum connubio esse molestius
maiorem tamen eum habere molestia.
molestiae expers coniugium reperias . Verum , si uid tu , iis aliquando omissis, quae molesta sunt, quod in hoc ipso felicissimum iudicatur , quodq; plerique saepe, uel potius omnes precibus expetunt, id ipsum in m dium proferentes in praesentia perpendamus. Quid emgo est ut pauper aliquis, humilis, abiectus, ex ampla, potenti familia, pecuniaq; affluenti uxorem ducat at hoc ipsum contempti illius hominis optatum non minus calamitatum habere reperias est enim alioqui superbia elatu, impotentius mulierum genus, ob eamq; causam magis etiam perturbationibus propositum cum uero multas superbia occasiones habent; nihil est , quod praeterea illas in officio contineat. sed quemadmodum, ubi silva aliqua concepit ignem, flamma in sublime fertur: sic ipsae elatae incredibilitervi
ordinem peruertunt, summa infima faciunt neque enim uirum principatum tenere patitur uxor;&, qua est contumacia,&arrogantia, illo de suo gradu dei cto, detrusoq; in locum sibi congruentem, cum subi etiam esse uult; ipsaq; dominatum, imperium occu
pat. Quid ergo hac peruersitate peius esse potest Ac
mitto conuicia taceo contumelias praetereo molestias nihil ex omnibus rebus est illa intolerabilius. Sin autem dixerit quispiam : id enim de multis audiuitum, cum ista de re sermo haberetur sit modo copiis, atque opibus affluens, nihil erit negotii eam contin re, aut ipsi superbiam excutere. Si quis igitur ista dixerit, primum ignorat id ex eorum es . numero, quae magnam habent dissicultatem deinde, ut ita sit, non parum id detrimenti habet quod enim illa timore, ac uitia potestate uiri esse cogitur, id uiro grauius est, ac molestius,
117쪽
molestius, quam si ipsa omnem imperandi potestatem
haberet quid ita quia omnem ipsa amorem mutuum, ac uoluptatem eiicit ex animo uis sublata autem amicitia , remoto studi, metu , ac necessitate illorum locum occupantibus , quid eiusmodi coniugio ad digni 1
talem reliqui esse potest Et h. ec quidem de uxore locu Intolerabile plete sin uero usu uen1atriit egeat 1psa, uir autem abun 'δ λλ' RQ det pro uXore erit ancilla; et, quae libera iit, pro erucro nubere.
habeatur amissiq; propria libertate, nihilo meliore sit conditiones, quam qui pecunia empti fuerint. Quinetiam , si intemperans ille, si uinolentus esse uoluerit, etiam si turbam impudicarum mulierum in eius cubile deduxerit libenter iam omnia ferat, uel domo ipsa eXcedat , necesse est neque uero solum hoc molestiae habet, sed , uiro sic affecto, nec seruis, nec ancillis libere quidquam poterit imperare, sed, perinde quasi cum alienis uitam agat, fert quae non sunt sua dignitatis,&, tanquam apud Dominum potius , quam apud uirum habitet, sic omnia per uim&agere, lati cogitur. Quod si pari nubere uoluerit, rursus lege, quae subieetam uiro uxorem esse iubet, aequalitas, par honoris laeditur gradus , cum facultatum modus postulet, ut ea cum uiro aequetur quid igitur est , re undique
miserrima, quod quisquam possit efficere Nec ue
ro est , ut pauca admodum quae numero facile per sequare , connubia proseras , quae ab iis incommodis aliena fuerint . non enim iiS,quc e raro eueniunt sed is , quae semper fiunt, res notandae sunt . nam haec uirginitati accidere dissicile est , vel potius , Ut pecessitatem ei accidant, fieri nequaquam potest in coniugio uero habere.
haud facile est , illa non euenire quod si in iis rebus M quae
118쪽
qua secundae uidentur, tantae 1molestiae . calamitates existunt quid in illis fieri dices, quas aduersias esse constat' non enim est uxor de una morte solicita quanquam illi semel moriendum est neque de una anima laborat, licet una praedita sit; sed in timore, cir more uersatur uiri, liberorum, cognatarum mulierum, seruorum praeterea causa; , quo radi in plures ramos diffunditur, eo maioribus ipsa curis afficitur. At
que in illis singulis, siue iactura pecuniae facta sit, siue
corpus morbo tentetur , siue quid eiusmodi , quod nolit, acciderit caedere se ipsa, lamentari l necesse habet, non secus atque illi, quibus ea acciderunt quod si prius, quam illa, deces rint omnes intolerabili luctu afficitur sin autem eorum partim in uita manserint, partim immatura morte obierint is sic qui dem sincerum quisquam solatium reperire possit . timor enim, quo perterritus eius assidue contremit animus, non minus ipsam de iis, qui munt, quam de mortuis, habet solicitam quin etiam, quod mirabile dictu sit, necesse est, illorum causa magis angitur leuatur enim tempore dolor is, quem ex orte alterius ceperis cura de salute uiuorum uel perpetua sit, oportet, uel tantum morte dimittitur. Sin autem domesticas curas ferre non possumus, ecquam uitam uiuemus cum alienas calamitates lugere cogamur ZMultae aut persaepe, claris oriae parentibus, desicate admodum ac molliter educatae, praepotentibus uiris datae in matrimonium, repente, prius quam illis connubiis beatae iudicari possint, casu aliquo, tanquam comota prOcella, aut uento, obruuntur c ipse malorumque naufragii participes fiunt; quae antequam nuberent, innumerabilibus
119쪽
innumerabilibus bonis fruebantur, simul ac connubio iunctae sunt in extremam calamitate incidunt. At haec, inquies, nec omnibus, nec semper accidere solent. At neque omnes omnium sunt eXpertes etenim ego quoque uicissimi illud dicam , id in se quosda expertos esse
quicunque autem rei periculum non fecerunt, eo tamen eiusdem expectatione esse cruciatos at virgo tum ia re, tum a rei timore libera est. Sed, si placet, illis O , hihiEmissis ea nunc consideremus, quae coniugium natura stiis, tiae iconsequuntur, quaeq; nemo unquam neque libens, neque inuitus effugerit . quaenam autem sunt ista dolo res, 'artus, infantes. Verum potius orationem altius repetamus, ia, quae coniugio antecedunt, quoad eius fieri potest, cognoscamus qui enim in se experiuntur,soli subtiliter ea nouerunt Instat nubendi dies: itaque continuo uariarum concursus curarum,cui tandem nubat, ne obscuro homini, ne infami cuipiam, ne moroso, ne fraudulento, aut uentoso, aut audaci,
ne uxoris causa suspitioso, ne sordido, aut stupido, aut improbo, aut duriori, aut effeminato alicui collocetur. neque enim haec omnia omnibus accidere necesse est at omnium cogitatione, ne accidant, laborare, Messe solicitas est necesse atque haec nondum certo uiro, sed cuius adhuc causa spe suspensus, ocertus animus timet, torret omnia ac nihil est horum, de quo noilla cogitationem suscipiat. Sin dicat quispiam, hanc ipsam expectatione eorum , quae his sunt contraria, laetari posse idem bonorum spem non tantum ad laetitia, quantum ad tristitiam malorum metum apud nos ualere intelligat bona enim tantum,cum in spe firma sunt, pariunt uoluptatem sola malorum suspitio statim con-
120쪽
sundit,o conti libat animum ut enim mancipiis incertis cuinam sit domino seruiendum, per eam cogitationem quieto animo consistere non licet : sic uirginum mens totum illiti tempus ante coniugium instar suctuantis nauigii aetatur, cum earum quotidie parentes modo hos probent, modo illos reiiciant Me procis eum, qui superior heri fuerat, hodie superet alius, &hunc ipsum rursus eiiciat alius factum est etiam in ipsa quasi ianua nuptiarum , ut is, qui certus esset sponsus,nianibus abiret illi, qui nulla in spe puellam haberet, eam parentes darent in matrimonium. Non solum autem mulieres, sed uiri etiam grauibus curis exercentur. Sedenim licet his quantumlibet esse curiosis sed qui fieri potest, ut eius, quae domo septa perpetuo tenetur, uel mores, uel formam diligenter quis quam possit exquirere ZEt haec quidem de tempore co-ciliandae affinitatis. Factis autem sponsilibus, augetur solicitudo, nec tam uoluptate afficitur, quam timore; ne forte illo ipso eius diei uespere iniucunda uiro; ne eius expectationem longe fefcllisse uideatur nam quae placuit initio, si postea displicuerit, serendum est: quae uero statim a principio uisa est insuauis, quando in re-Iquum tempus in admiratione est futura At ne mihi
hoc dixeris: Quid si illa formosa Ne sic quidem solicitudine vacua fuerit multa enim ne Ximio quidem splendore. pulchritudine corporis proprios uiros tenere potuerunt; quin etiam se illi, relictis uxoribus, iis mulieribus dediderunt, quae lima, quam illae ipsae multo inferiores essent . atque huiusmodi soluti cura
rursus alia occupantur . nam eas, quae desolutione dotis molestiae suscipiuntur , cum docer, tu quam si gratis