장음표시 사용
871쪽
ν Rationis ad usum quod quis p it uenire,er pro alia vo tempore non habere nolitiam Dei. σ Rationis ad usum ueniens,etiam si Deum non cognosiaco talis possit bene moraliter agere. γ Homo cum omnis primum ad usium rationis peruenerit,etiamsi Deum neque cogno*at,neque pinit co gnoscere,quod potest bene moraliter agere. Rationis ad usum perueniens, qui nec Deum cogit οπμit,nec potest cognoscere,an taliς pogit peccare. Deum antequam cognomi quis,aut pol it cognosceηre,quodpotest peccare. ro Legis diuinae duplex consideratio. 3i Rationis usum an positis habere quis ad peccan sum uenialiter prius,quam ad peccandum mortaliter. ra Rationis adusium quilibet perueniens quod non teneaturβ conuertere in Deum explicite, distincte ,σforumaliter. 33 Rationis ad Uum quilibet perueniensqu)d ad actum aliquem teneatur statim. x Ratio fis ad Asium quilibet perueniensquod temeatur' conuertere in bonum eo modo,quo tuc potest,id sconformiter accum em,quam babet.
ER A T qua stio ,Quid homo possit cum-
primum peruenit ad usium rationis: circa quam maxime occurrunt quatuor dubia. Primum, An 'homo cum primum peruenerit ad usum rationis, possit Deum cognosceressit ut
omissis certis & facilioribus,tieniamus ad nodum dissicultatis, loquamur de homine edu-Z cato
872쪽
cato in Barbaria, sine instructione,& mentione Deitatis,&religionis, An talis possit cognoscere Deum cumprimum peruenerit ad usum rationis.&uidetur quod sic. Primo illud est per se notum, saltem apud S.I hO.I.p.q. Σ.arti .I.ergo n0n indihel tempore ad cognos condam. Secitndb quod regula theologorum est, quod facienti quod in se est,Deus non desciet in necessariis ad salute sed credere quod Hebrae.re. Deus est, est necessarium ad salutem.ad Hebri
II.Accedetem ad D cum oportet credere, quia
est,& quia inquiretibus se remunerator est: ergo si facit quod in se est,no ignorabit.Et con1.Iobati a firmatur ex illos.Iohan.a . Vnctio eius docet uos de omnibus.Ιn contrarium est, quia cognoscere quod Deus est sine doctore extrinseco,est ualde difficile,habitat enim lucem in accessibilem,& cognosci non potest,nisi per ea, quae facta sunt:& oculus noster se habet ad manifestissima naturae, sicut oculus noctuae ad lumen solis,& ita uidetur de Deo .Et item Apo- Rom.io. stolus Roma.IO. Quomodo credent ei, quem non audierunt & ponamus quod nihil audiuit: ergo nihil potest talis cognoscere,Ad hoc respo deo per propositiones .Prima est, Ad cognoicendum quod Deus est, saltem sine doctore extrinseco,homo indiget no paruo tempore, eri post capacitatem ad percipiendii disciplina S.
873쪽
ueniens ad ustim rationis. 366sPiplinas. Quae propositio primo probatur sufficienter argumentis factis.Item, quia si potest
cognosci, hoc maxime est argumentis,& rationibus procedentibus ex solo lumine naturali, & experientia rerum,& cognitione crea turarum, sicut indetur dici ad Rom. primo .sed
hoc est ualde dissicile, ut patet ex rationibus factis , tum ab Aristo.tum aliis philosophis, &doctoribus, quae sunt difficiles,& procedunt ex principiis, qiue indigent magno ingenio,& doctrina,& haec accepta a maioribus opinione,& commota iam disputatione de Deo quanto dis scilius inuenta & cognata , etiam apud eum, cuius auribus nihil unquam de Deo insonuit.Neque dubitandum mihi uidetur de hac propositione. De qua difficultate egregia Cicero, in l1bro de natura Deorum sub persona Cottae contra Balbum & Velle tum, quaquam Velleius hanc dicebat esse praenotionem &prolepsym instam animis hominum Deos esse. Secunda proposito, ' Si
quis non habet doctorem extrinsecum, Videtur'pro tepore possit habere ignorantia inuincibile de Deo.probatur ex prima,& pro b tionibus eius.& c5firmatur, quia S. Tho. q.IO. 2.2.arti c.Ldicit, Quod apud eos, qui nihil audierunt de fide, infidelitas siue ignoratia fidei
non est peccatu, sed profecto omnino uidetur
874쪽
eade ratio de illa,Deus est,apud omnes qui nihil audieriit de deo, sicut de aliis propositionibus fidei:& ea de uidetur in tetio Augu .lib. 83. q.&per hoc facile posset respoderi ad dubiti
negatiue,scilicet quod uidetur dicedit, v non omnis talis potest cognoscere Deci, cuprimuperuenit ad usum rationis .Et ad argumeta esset facile respodere.Na ad primu dicitur ex illo Aristo.Oculus nocuiς,&c.&I.Phy.No za- de sunt nobis nota & naturς. Ad secundu dicitur,' salte prius esset ut iste quaereret,&labo raret ad inueni edu,& tuc Deus prouideret,&iam salte pro aliquo tepore ignoraret. Et ite Deus non temper prouideret docedo:quia clarum est, quod aliquis etiam faciens quod in se es potest habere ignoratiam de necessariis, ad salutem,puta de Christo, & de praeceptis, saltem pro tempore sed Deus prouideret, uel uel illuminando,uel non imputando ignorantiam.sed de hoc latius in s.&ε. q. Sed sis non obstantibus sit tertia propositio probabilis,Ntisqua est, nec unquam fuit natio, nec erit,
ubi non si notitia de Deo probabilis, & cui
omnes rationabiliter teneant credere.Ista propositio, fortasse non poterit ita manifeste probari, sed certe appareter.Primu in historianu- qua legimus tam barbara,&essera nationem,quq no habeat aliquem religionis ritu,&puta
875쪽
ret deum esse.ut Balbus,& Velleius eloquenter apud Ciceronem disputant. Et patet ex omni historia tam iacra quam profana: & siqua suit natio, facile potuerunt scire ex aliis nationibus, apud quas seruata suit opinio de Deo.Ita hoc fuit multo tempore notum,&receptu in toto orbe etia post diluuium .ergo nunquam traditum est obliuioni, quin peri
ueraret in memoria hominum.Item Deus est
administrator & gubernator orbis,ut ex fide notum est: sed in administratione hominum maxima pars est religio, religio autem nulla esse potest sine cognitione Dei. ergo adhuc ostensum est homines per seipsis cognostere.
Probatur, Quia pater meus usique modo operatur.Et Sapientiae sq.Tu pater gubernas Omnia .Item Sapientiae 8. Sapientia attingit a fineusque ad finem,&c.Ιtem Deus uult omnes homines saluos fieri, qui no possunt esse Calui nisi per cognitionem Dei:non possunt nisi cum magna difficultate,& multo tepore cognosicere Deum, si Deus permittet tolli memoria &cognitionem sui ab hominibus, nulla posset esse religio, quod n0n esset congruum Proui
dentiae diuinae,& sapietiar ipsius, qui disponit omnia suauiter,&attingit,&c. quod nullus sapiens homo permitteret, si posset impedire.Et
co firmatur, quia etia praecepta iuris naturalis,
876쪽
& decalogi non sunt per se nota,& tamen ex prouidentia Dei doctores concedunt, quod non stat ignorari, saltem nisi ex malitia, in quacuque prouincia,& natione.ergo cumulto magis ad uitam humana exigatur cognitio Dei, quam praecepto ru,nullo modo est dicendum, ψ Deus permittat aboleri mςmoria deitatis. Itaq; semper homo si uellet adhibere diligetia,posset cognoscere Deu esse.Et si cotrahoc quis arguat, i per millia annorum maior pars hominum falsis Deos coluit,& nulla habuit notitia ueri Dei, dico st nunqua uidetur
defuisse philosophi,& ueri sapietes, qui unitate ueri dei affirmaret,ut patet ex Apostolo ad RO. r.&ex historia.Et si hoc veru erat circa tepora Apostoli,multo magis uidetur uerisimile superioribus teporibus, quado minus distabat a lege naturae & memoria Patru :&alii tenebatur rationabiliter illis credere.&sic Deus
semper sussicieter costitui &luidit. Secudis, possiemus dicere etia si getiles habeat falsas sectas de deo,tame semper hoc erat omnibus comune, P erat aliquis Deus, siue unus, siue plures, cui debebat cultu,et religione: et sic siquis uel ignorabat, uel negabat,uel dubitabat, aut ex culpa sua, ut Diagoras, gatheos dictus est,& Theodotus, qui deo u natura aperte si ib-
stuleriit, & Protagoras sophista, qui in dubiit
877쪽
reuocauit, quo nomine Atheniesium iussu urbe&agro est exterminatus,librique eius in cocione cobusti.Et ex hoc respodetur affirmati
uὸ ad quςstione,scilicet ' quilibet cumprimuperuenit ad usum rationis,potest habere notitia Dei. Sed quia etia si ista uera sint ut certestini tamen non probantur, quia fallem breui tempore posset aliquis esse sine notitia Dei.
Ideo potest poni quarta propositio, st potest
quis peruenire ad usum rationis,& pro aliquo tepore no habebit notitia Dei, quia argumenta hoc uidentur probare.Et ita tenet Caiet.q. IO,ar.ε.I.2.eXpresse.Et quanquam ita sit,ut dictum est, et Deus gerit prouidelia manifestandi nometuum,non respondet ad caium de eo,
qui nutritur in sylva sine metione religionis: nam Deus ordinaria uia no prouidet,nisi per causas secudas,& de doctrina per pri dicatores ad Ro.io. Secundu dubiti est,Αn quilibet talis possit bene moraliter agere.Et quia de alio no est difficultas,perseuerat dubiu de illo, qui ita educatus extra religione, & sine doctrina,& metione Dei.De hoc dubio Grego.a.d.38.& prius dist.26.contendit, 2 ad actu moraliter bonum requiritur circunstantia ultimi finis, qui est Deus. Itaque nisi actu, uel habitu
actus reseratur in Deum, actus no solum non
est bonus, sed est malus, & peccatum . Idem v ε uidetur
878쪽
uidetur tenere Ocha in I.d.1.q.I.que sequitur Alma in in Mora. c. 1 . quantii ad hoc si ad bonitate morale requiritur circustantia ultimi finis.sed uidetur aequivocare de aetii moraIiter bono. unde Ocha apud Gab.a.dis 28.tenet, lad actu moraliter bonu no requiritur P reseratur a n Deo.Et ita tenet Gabii et illic,&est co-m Ruior Opinio, de qua nos etia Iate in lectionibus ordinariis diximus.Et ideo quantu sp ciat solii ad hoc dubiu,patet, si secundu Gr go dicendiim sit,s si quis non cogitax Deumpi o illo tepore,non potest bene moraliter agere Contia quam opinionem argumentor sic,
Quia sequitur, qudd nulla uia posset ille, quiali quado igia oraret Deu,peruenire ad cogni-rionem eius,salte nisi casu haberet exteriorem doctrina.Probatur & maxime si cudii sensium ius,loco citato, quia non potest peruenim ad tale cognitionem sine speciali auxilio Dei,sedasse nullo modo potest se di sponere ad tale ait Xdm,quia per omnes actus sitos no potest. Hcudo sequitur,' talis esset perplexus,quia nopotest salie statim cogia Osicere Dest,& tame tenetur tertiam prε 'talecudu eunde,a Lyss.&no potest seruare nisi P actu malu,ergo est perplexus, quia ipse no ponit actus indisseretes inter bonii & o alu,imo uidetur-talis actus spmoxialis qa est stultio creaturae.hoc argumetualiter
879쪽
ueniens ad usum rationis. 361 aliter solui no potest,nisi dicendo, quod talis
potest cognoscere Deum cum speciali auxilio Dei, & sic iam non est perplexus, quia pDipituitare illud peccatum, saltem cum speciali auxilio,sicut ipse sibi respondet in illa d. a 6. Sed hoc impugnatur uehementer, quia stat, quod non detur tale auxiliu,& hoc sine culpa illius. ergo iam no poterit uitare pecc tu. Assumptup tζr, quia non omnibus datur illud speciale auxilissi ad cognoscendum Deu ut etiam ipse habet fatem multi enim perseuerat in tali ignorantia,& hoc non est propter culpam actori=, quia non potest illud Mitare antequa illuminexur secundu ipsium .ergo adhuc manet perplς Xus.Item,uel ad hoc quod illuminetur,requirritur,st iste aliquid faciat uel non: si non,ergo non est in potestate ipsius quod illuminetur,& sic erit perplexus sine culpa sua. Si oportet um aliquid facere antequam illuminetur,cOxx ,Illud non potest esse nisi peccatum:pecc xum .ute non requiritur ad illuminatione.errgQ.Item ipse in eadem d.dicix,quud nullu pQ Rost esse meritum etiam de congruo ad prim gratia,uel ad auxiliu speci le.ergo non requirixur dispositio,quia illa uideretur meritu de C. MuQ-Ite,dato s ex culpa sua talis no illumina
xerur,adhuc esset in conueniens, quia ex culp
880쪽
rum. Ad hoc argumentsi respondet necessariδGreg. ' non Obstante, ' Deus negaret alicui
speciale auxilisi ad uita dum peccatu, nisi fominus imputaret ei, quia ista priuatio uel ignoratia est ex peccato originali .Et ita respodet expresse in illa di.26.q.r. in s.sicut si quis ex ignoratia, qua incurrit,uel ex Originali peccato ageret quod no debet. Sed hoc prosecto no uid tur catholice dicto.Ite,quod iste, qui nil qua naliquid audiuit de Deo,cognoscat Deu esse,&uult fine & omnia resereda in ipsum,no solum est speciale auxiliti,sed etiam spiritus prophetia .ergo si quis ita natus & educatus esset
sine religione & doctore, nullo pacto posset uitare peccatu, nisi in ipsi primo instati ustis rationis,antequa quicqua boni aut mali egisset,reciperet spirit si prophetiar: quia quicquid
prius faciat,neq; erit peccatu,etia si Deus post duos dies mittat angelu aut praedicatore. Imo dato ' statim mittat praedicatore,impossibile est uitare peccatu, qa ipsium audire praedicatore erit peccatu, cu potest credere priusquam
audiat. Haec sunt absurdissima: & ideo si quis
uellet omnino defendere,' ad actu moraliter bonu requiritur circustantia ultimi finis, oporteret ut teneret simul, ' actus cares illa circunctantia est et indifferes, neq; tame hoc satis saceret, quia magnit inco ueniens uidetur,' actus