장음표시 사용
141쪽
I I artes revocaverat , tantam scientiae copiam ad illos derivasse .
VIII. Saeculum decimum plane funestissimum nactae sunt litterae. De hoc saeculo Baronius: Novum nunc inchoatur culum, quo fui asperitate , ae boni serilitate ferreum, malique exundantis deformitate plumbeum, atque inopia Scristorum appellari consuevit obscurum. Et Bellarminus Lib. g. de Rotii. Ponti f. Cap. Is . ait hoc
saeculo nullum fuisse indoimus, infeliciusque. Scribit quoque Carolus Sigonius de Regno Italiae Lib. 7. Cap. I 8. hoc saeculo , litterariam sudia fuisse ferre nulla , nisi Philosophiae, ct Theologiae nam Ius Civile Romanum ingue ad Lotharium Imperatorem prope Italiae nis incognitum, ct Medicorum ustis semper fuit major , g Gmdiguitas , Poetae, Oratores , F ραι foe nomine digni
erant olbisorius, quam posuia canebant. Lai Poro caeteris antecedere eloquensiae Iaude , ac paria litterarum doctrinaputabantur , liplerique Monachi erant. At neque Philosophiae honorem ullum fuisse , probat Bruche rus, tum quia totus eruditionis ambitus absolvebatur circulo trivii , & quadrivii , omissa Philosophia , tum quia
plerique etiam quadrivium non attingebant. Pluresque adducit causas Brucherus neglectis in cursu artium Philosophiae , quod nempe artes liberales , cum in Monasteriis, dc Cathedralibus traderentur, hinc ad sacra studia ordinabantur; quodque libri Philosophici exposcerent notitiam Graecae Philosophice , cum tamen in illis ignorantiae seculis nullus Graece doctus esset. Aliam causam subdit ex Christiano Thomasio cur Mathematicae,& Philosophiae cura paucissimos tangeret , nempe parum utile missum fuisse Gero, ct Monachis, ut laici in talibu cientiis profundius informarentur , aut excrcerentur , qua omnem auctoritatem humanam respuiant, ct zel ratiιnes palpabiles , peι assensum sensus communis desiderant , quales prae ca'teri untsi entiae mathematicae . Accedit,
142쪽
rum corruptelam . Clericorum tanta fuerunt vitia, ut Ratherius Ueronensis Part. a. de contem tu Canonum dixerit , Italicos prae ceteris contemnere Clericos , & Canones, quia prae caeteris Clerici Itali luxuriae, &gulardeservirent, & nonnisii barba, ac veste a laicis distinguerentur. De Romanis scribit Luit prandus Episcopus Cremonensis , & Legatus otionis Magni ad Graecorum Impere torem : Eos nos Longobardi tanto dedignamur, ut inimicos vostros, commoti, nil aliud contumeliarum, nis, Romane, dicamus - . Censet Muratorius ad litterarum perniciem non mediocriter etiam contulisse penuriam
Chartae , & librorum . Nam AEgyptiacae Papyri jam tunc
rariores erant in Occidente , occupata a Saracenis Agi-pto, & abrupto commercio inter Orientem, ac occidentem . Solae itaque ad scripturam supererant Chartae Pergamenae , seu Membranae, quarum usus suerat antiquissimus, quaeque carius emebantur, ut saepe in eadem membrana, oblitteratis antiquis charaeteribus, novi scriberentur. Libri quoque rari, & magno in pretio, ac ex barbarorum incursione rariores faciti. Iam diximus Carolum Magnum ab Adriano Pontifice petiisse, ac obtinuisse
libros, eosque paucos, fuantum reperirepotuit. Idipsum colligitur ex epistola Lupi Ferrariensis ad Benedictum III. circa annum DCCCLV. a quo petiit in Galliam mitti Commentarios B. Hieroumi tu Hieremiam, Tullium de Oratore , duodecim libros Institutionum Gratoriarum uinitIiani, Donati Commentarium iu Terentium , quos libros promittit se reddituros. Hinc vel librum donare tunc temporis, plurimi erat. De Stephano U. tamquam magnum aliquid dicitur in ejus vita apud Muratorium Tom. 3. Script . Ital. donasse Ecclesiae S. Pauli librum Commeutariorum Prophetarum , librum gestariam rerum, librum Comitem, id est Ritualem. Et idem Muratorius exhibet epitaphium insculptum tumulo Gre-
143쪽
gorii Cardinalis Tituli S. CIementis, in hac Ecclesia in
Urbe inventum , ubi tamquam magnum donum notatur, Ecclesiae suae ad usum Clericorum dedisse libros Ueteris , ae Novi Testamenti. Vixit is circa annum DCCXLI I I. Et Τurrigius in Crypt. Vatican. Par. a. Cap. 8. duas antiquas donationes exhibet marmore inscriptas in Urbe ,
in quarum una Theubaldus quidam dono dedit Ecclesiae S. Valentini sub Ioanne IX. Missalem annm , Antishonaria duo, unum Diurni, aliumque Nocturni ossi ii, Ferialet duos, Librum Genesos, eum insoriis Canonicis, Passionarium , Dialogum cum Scintillario, In saria duo, librum ex Moralibus . In alia vero inscriptione Roma nus Presbyter se donasse ait Ecclesiae S. Nicolai in Carcere quinque libros Destatico, Morrio Ins , Bedam per PFalterium , Librum Prosteriarum , Librum iermonum , unum librum Concordiae, librum Manualem .
Ex hac librorum inopia, magnam cladem litteris inferri debuisse , perspectum est. In tanta autem clade, aliquas iste in Italia Scholas publicas, tradit Ratherius Episcopus Veronensis in Spicilegio Dacheriano, his verbis :Pone quemlibet Nobilium Scholis tradi, quod utique hodie magis ambitu fleri videtur Epis ogandi, quam cupiditate Domino militandi: Et Atto Episcopus Vercellensis circa annum DCDL. in suo Capitulari Cap. 6 I. in Spi-ellegio Dacheriano statuit: PreIisteri etiam per Vivas,
ct Vieos Seholas habeant ct F quislibet Melium tuos
parvulos ad discendas litteras eis commi Iere vult, eos fusipere, di docere non renuant ined cumsumma eos caritate doceant. Unde patet, Parochorum munus suisse
Scholas habere publicas, in quibus non Clerici soli, sed
pueri quilibet, litteris erudirentur . Et notat Murat rius , inter alia munia Parochi alia medio aevo recenseri Scholas habere , Pueros edocere . Sed quaenam esset tunc
temporis Italorum litteratura, edicit Glaber Rodulphus qui circa annum Μ v. suas scripsit Historias a Duches-nio
144쪽
nio editas : 'so quoque te ore anno nempe M. ) apud
Rapennam guidam Cistardus dictus stadio Artis Grammaticae magis induus, quam frequens, scut Italis fem- per mos fuit Artes negligere caeteras, illam sectari. Hinc paucos Italos dostos tulit haec aetas , Attonem Uercellensem , Luit prandum Ticinensem, aliosque non nurulos . Romae quidem hoc iaculo jacuisse litteras , & librorum raritas , & morum corruptela, & frequentes in eligendis Pontificibus dissensiones satis ostendunt. At non tanta invaluit i norantia , quantam essingit Arnoldus Episcopus Aurelianensis in Conciliabulo Remensi aiens, uti apud Baronium legitur ad annum DCC CXCI I. Luum
Romae hoc tempore nullus pene si s ut fama es) qui litterat didicerit , ne quibus, ut scriptum es , pix Osia-
rivi incitur, qua fronte ati uis docelit , qui minime didicit : Quae ex maledicentia prolata est e probat Baronius, cum in altero Concilio Remensi paulo post celebrato , Leo Apostolicae Sedis Legatus tanta valuerit doctrina , ut ipsum Arnoldum consutaverit, atque Patres Concilii a priori sententia discedere impulerit . Addi potest Ratherii Veronensis Episcopi testimonium in suo Itinerario , ubi ait: Ius ignorantia , quo meliuI exui , quo aptius possum , quam Romae doceri Z Iuid enim de Eccles e- sicis dogmatibus alicubi incitur , quod Rinae ignoratur ZIuie summi, illic totius Orbis Doctores e. Certe reviviscere quodammodo coeperunt in Urbe litterae , anno
DcCCCXCIX. cum Gerbertus, quem alii Aurelianensem ,
alii Italum faciunt , insignis Philosophus , & Mathematicus, praeceptor Roberti Galliae Regis, & Ottonis III. Imperatoris, Abbas primum Bobiensis, deinde Rhemensis, & Ravennae Archiepiscopus supremum Pontificatum iniit sub nomine fit vestri II. Qui cum in Italia, & Gemmania moraretur, Codices omnium disciplinarum collegerat , tum ad sua studia, tum ad Monachorum usum ,
uti patet ex ejus epistolis a Duchesnio, & in Bibliotheca
145쪽
Patrum editis . Nam in epistola 4. ad Ecbertum Abbatem Turonensem scribit: Bibliothecam a due comparo, ct sicut Romae dudum, ae in aliis partibus Italiae, in Germania quoque, Belgio Scriptorum , Auctorumque
exe laria multitudine nummorum redemi . Et in epistola I 3 o. ad Raymundum Monachum: Nosti gaantos dio librorum exemplaria undique conquiram . Nosi, uot Scriptores in Urbibur aut agris Italiae pas m fa- ,eantur : Age ergo fac , ut mihiscribantur Manilius de trologia , de Rhetorica . Eumdem curasse , ut a Gallia in Italiam mitterentur Scholasti Ci , constat ex ipsius epistola ad Ecbertum Archiepiscopum Trevirensem : Si δε- Iiberatis an Scholasicos in Italiam ad nos inque diriga- Iii , conssium nosram tu eris es , ρuod Iaudabiliter sudabimus, quo ereris, feremus . Nomine Scholasticorum intelligendi sunt Scolarum Magistri , quo nomine ipse Gerbertus vocatur in quadam ipsius epistola edita a Mabillonio inter vetera Analocta; tum in aliis suis epistolis se Scholasticum inscribit. Gerberti doctrinam pra sertim in Philosophia , & Mathematica Trithemius , aliique Scriptores commendant, adeo ut meruerit Philo Phus appellari. Cum vero Mathematicarum rerum esset
peritissimus , & machinarum hydraulicarum artificiis stuporem iniiceret , contigit ex illius saeculi inscitia, ut ma. giae criminis accusaretur. Cujus quidem calumniis a Bennone Cardinali saeculo undecimo in scenam producta , in Henrici IV. Imperatoris gratiam contra Gregorium UII.& a Sigeberio Gemblacensi, ac Martino Polono arreptae, salsitatem demonstrarunt viri docti Variis argumentis , Presertim ex silentio Scriptorum coaevorum, & laudibus, quibus Gerbertum extulerunt. Is igitur in Italia, MUrbe , quemadmodum otio Imperator in Germania, pro illorum temporum conditione, aliquem bonis artibus
146쪽
CAPUT RDE GYMNASIO ROMANO. SAECULO DECIMO TERTIO
Romanorum Pontissum eura de res aurandis Scholis II. Re Imperatorum . III. Iuae fuerit hir temporibus rei litterariae facies in Italia. IV. Studium utriusque Iuris Innocentius Iuartus in Urbe fatuit. V. Honorius Tertius insiluit Scholam , ct Magi rum Geri Palatii . VI. Alberius Magnus , ct Sanctias Thomas luinas docent in Schola Sacri Palatii. VII. Beatas Am. brosus Sanfedonius restaurat in Urbe sudia Theologiaca. VIII. De Lectoribus Sacri Palatii. oriarum artium studiis,quae SilvesterILRomanus Pontifex, & Otto Imperator excitaverant , obstitisse videntur iaculis undecimo , & duodecimo , barbararum gentium irruptiones, &frequentes in Palaestinam expeditiones, quae Episcopos, Principes , Clericos , Laicos occuparunt. Non defuit tamen litteris Romanorum Pontificum patrocinium , quorum decretis sepissime cautum erat, ne deessent publicae Scholae in Ecclesiis Cathedralibus . Gregorius VII. in Concilio Romano , anno ΜLXX I I I . iussit, ut omnes Esi opi artes ii ierarum in Dis Beele is doceri facerent. Mediolanensem hujusmodi Scholam prope S. Ambrosii Ecclesiam , ubi Clerici vacabant Philosophiae, memorat Laiadulphus
in Historia Mediolanensii edita a Muratorio inter Scriptores rerum Italicarum. Iussit & Lateranense Concilium sub Alexandro III. celebratum anno ΜCLXXX. Cap.
147쪽
Ia stitueretur, stat Clericos ejusdem Ecelesiae, Scholares
pauperes gratiι doceat, cui Beneficium aliquod Ecclesiasticum esset concedendum, ne a suis discipulis mercedem accipere cogeretur . Additum , ut in Ecclesiis , ac Monasteriis illis , Scholae restaurarentur, quae sorte temporum injuria desii istent. Decreta haec confirmavit Alexander III. Cap. auia nonnullis. Titulo De Magi ris, statuitque, ut nedum in Cathedralibus Ecclesiis, verum etiam in aliis, Magister esset, qui ciericos i arum Ecclesiarum , ct aliarum gratis in Grammatica facultate, ae aliis infruat juxta posse ; utque in Metropolitana Ecclesia docendis Sacris Litteris Theologus praeficeretur. Ab eodem Pontifice pluribus epistolis Decretalibus cautum est , ne aliquid pretii exigeretur pro concedenda faculi te docendi, & ut haec saeuitas idoneis viris minime denegaretur, ut in Cap. Iuanto, Titulo De Magi rii: Eis dia frictegraecipiatis, ut quicumque viri idonei di litterati volunt regere sudia litteraram , eos Fne molesia , ct exactione gualicum ae fcfolas regere patiantur. Quae omnia ad majus faciliusque litterarum incrementum spectabant. Neque i Scholae, quas in Ecclesiis esse Romani Pontifices imperabant, solis patebant Clericis, pate-hant enim & laicis, uti indicant illa Concilii Lateranensis verba: ρω cierieos e Udem Ecelsae, Scholarer
pauperes gratis doceat. Praeterea Lateranenses Patres se
eo Consilio ad hasce Seholas promovendas adduci affr-mant, quo perspectum fit, eos tum Clericis, tum laicis consulere voluisse: Luoniam Eccles a Dei, inquiunt, Oili, guae sectant ad sub dium eorsorii, , in ita, quae
σου profectum animarum proveniant, indigentibus . ut pia mater providere tenetar, ne pauperibus, qui paren-rum opibus juvari non possunt, legendi, ct pro ciendi opportunitas iubtrahatur. Quae Episcoporum cura certe universos complectitur. Caeterum raros fuisse per haec
tempora Magistros Theologiae, indieat Honorius III.
148쪽
Cap. Super speeula Tit. De Magi ris, ubi renovans Con-eilii Lateranensis decretum, ait: quia super hoc propter raritatem Magi rorum se possent forsan aliqui expinare, ab Reelos aram Praelatis, ct Capitulis ad Theologiaegrofessionis sudium aliqui docibiles desinentar, qui eum δε-m fuerint, in Dei Ecclesia velis plendor fulgeant mamenti , ex quibat posmodum copia possit haberi Doctorum.
ΙΙ. Huic Romanorum Pontiseum studio de Scholis, litterisque restaurandis accessit simile studium nonnullorum Imperatorum , quorum aluctoritate excitatae sunt hoc aevo plurimae Academiae, sive Universitates. Nam
Seholae illae publicae olim a Lothario I. in Italia erectat, uti observat Clarissimus Muratorius Differt. qq. ΤΟm. 3. Antiqv. medii mi, nec Universitates, nec Academiae dici proprie potuere ; quod unus in illis Magister incumberet litteris edocendis, quemadmodum Ticini unus Dungallus , Eporediat unus Episcopus; atque adeo Academiarum in Italia restauratio, post extincstum Romanum Imperium, ad haec tempora est reserenda . Saeculo du decimo, Iuris Romani studium ubique coepit invalescere . Cum enim Pisani, qui classe adiuverant Lotharium Im- Phratorem contra Rogerium Ducem Apuliae bellum gerentem , inopinato reperiissent Amalphi Digestorum Libros , ac Pisas ad sportassent, quos deinde initio saeculi decimi quinti, Florentini in patriam detulere ; cumque iisdem temporibus, repertus fuerit Ravennae, quae Civitas longo tempore Romanis legibus vixerat, Constitutionum Imperialium liber, & inde eaeteri libri Iuris, imo& Digestorum aliud exemplar in lucem venerit; hinc Ius
Romanum post diuturnum exilium , oblivionemque rediit in Italiam, revixitque. Sunt tamen viri clarissimi, qui, affirmantibus aliis, negant Pandectarum Codicem a Pisanis apud Amalphim repertum . Et Muratorius testis est, ante annum MCXXXv. quo inventus est Coden Amal -
149쪽
phitanus, Iibros Digestorum notos aliquibus in Italia
fisisse , ac adductos in Charta quadam anni DCCLI I. pro Episcopo Aretino contra Episcopum Senensem. Ut ut resistaec se habuerit , certum est duodecimo saeculo Ius Romanum in Italia e tenebris emersisse , 8c Italorum 1tudia ad illius interpretationem, ac usum continuo exarsisse . Nam Lolliarius Imperator publico edicto in omnes Imperii regiones emisso decrevit Jus Romanum in Scholas publicas , inque omnia Tribunalia admitti , ex eoque imposterum causas iudicari, deletis legibus Longobardorum, & vestigiis pristinae servitutis . Primam autem Iuris Civilis Scholam aperuit Bononiae, statuitque Professorem Ιrnerium , qui tam egregii sacinoris au stor fuerat Imperatori. Qui cum Graecam linguam didicisset, duris quoque scientiam ex Urbe Constantinopolis secum in Italiam aduexiste creditur ; ibi namque adhuc patebant tum caeterarum artium Scholae, tum praecipue Iuris
Civilis, quod suppressis Latinis Iustiniani libris e Gracis
Basilicorum Codicibus promebatur. Itaque duodecimo saeculo, Italia, & praecipue Bononiensis Schola excelluit studio Iuris Romani, ut ab Anonymo quodam, quem vulgavit Muratorius Tom. 3. Script . Ital. in libro de bello Sc excidio Comensis Civitatis ad annum ΜCXXVI I. Bononia jam docta vocetur . Unde coniicit Muratorius, jam ante inventum Codicem Pandectiarum , & sub finem undecimi saeculi Irnerium Bononiae docuisse . An aliae quoque disciplinae in Schola Bononiensi tum traderentur , satis non constat. Censet doctis si mus Muratorius anno ΜC VIII. Boncompagnum Florentinum fuisse primum Grammaticae, & humaniorum Litterarum Prosessorem . Sigonius in Historia Bononiensi ad annum ΜCCXIX. memorat Honorii III. epistolam ad Episcopum Bononiensem, ut Theologiae sudium in Urte alarer, neque Relι- armos, aut Puri Civili, aut Phas cae operam dare permit- rex 4 Tantaque fama claruit Bononiensis Schola, ut Odol-
150쪽
Iarsredus, qui anno ΜCCLXI I. ibi Leges doeebat, scripserit Vidi ego Bononiae, aetate Domini Agonis, quum SehoIares poteraut vitare forum in causa criminali, ct aderant eo tempore ferme decem millia Scholarium. Quod quidem cum Bononiensis Civitatis potentiam qua maxime augeret, hinc Prosetares adigebantur sacramento , nulli bi nisi Bononiae Iurisprudentiae Scholam habituros, neque ullo modo auctores suturos, ut Bononiensis Scholae gloria minueretur. Hujus juramenti exempla quaedam ex Archivo Bononiensi depromta exhibet Muratorius . Id tamen impedire non potuit, quin plures viri doctii alibi docuerint . Seculo decimo tertio iusignis fuit Schola Legum Mutinae, Prosessore Guidone de Luzaria, quem deinde Carolus L Andegavensis Neapolim accersivit. Celebre etiam fuit Gyinnasium Patavinum in odium Bononiensium a Friderico II. erectum anno ΜCc XXI I. edito Diplomate , quo revocavit Constitutionem latam de Studio & Studentibus Bononiae . Ab eodem Imperatore restaurata est Neapolitana Academia ad haec usque tem-ra celeberrima. Aliae quoque publicae Scholae in Neapolitano Regno erectae, uti testatur Nicolaus de Iamsilla TOm. 8. Script . rerum Ital. I e vero Imperator liberalium artium , ct omnis a robatae scientiae Sebolas in Reano i o consiliuit, Doctoribus ex diverss Mundi partibus per praemiorum liberalitatem accitis. Celebres etiam suere his temporibus in Italia Academiae Florentina, Pisana, Perusina , Ferrariensis , &aliae, de quibus agit Middendorpius in libello Academiarum totius orbis . Quo autem ritu Doctores ad publicum docendi munus accerserentur, habetur ex Charta quadam an . Μ ccxx.
edita a Muratorio , qua Iaco pinum de Rufinis Parmensem ad publicam Iuris Civilis in Gymnasio Patavino professionem Praetor Patavinus invitavit. Denique Academiarum in Italia splendori non parum contulit Fridericus Enobardui Imperator, lata anno MCLvI I I. Authentim