De gymnasio Romano et de eius professoribus ab urbe condita usque ad hæc tempora libri duo quibus accedunt Catalogus advocatorum sacri concistorii, & bullae ad ipsum gymnasium spectantes. Auctore Josepho Carafa c. r

201쪽

denegasset; Philelphus pluribus congestis Ciceronis testimoniis Scholam aliquando Ciceronem habuisse probavit . Et Philelphi partes ipse Alexander, pluribus etiam allat is testimoniis de ludo litterario Ciceronis , tuendas suscepit , uti patet ex citato Genialium Dierum loco,

ubi narrat hanc litterariam concertationem . Qui etiam , dum Romae degeret, audire in Gymnasio consuevit duos clarissimos Prosessores , quorum familiatitate utebatur Nicolaum Perottum, & Domitium Calderinum . Horum

Perottus Latini, Graecique sermonis peritissimus , postquam in publicis pulpitis meruisset, & Polybium insignem Historicum Latinitati donasset, praesuit Ecclesiae

Sipontinae Archiepiscopus . Alter tanta gloria humani res litteras est professus , ut litterarii splendoris assertor, ac omnis obscuritatis illustrator haberetur . Uterque sumniis laudibus a Iovio in Elogiis doctorum virorum extollitur. Enoch Asculanus Rhetor eloquentissimus, utriusque linguae Prosessor eximius, a Nicolao U. R mam accersitus est, ut Poeticam, & Rhetoricam e Cathedra doceret, multasque orationes, & Epistolas ed Idit, uti testatur Petrus Angelus Spera lib. 6. de Nobil. Prosen Gram. Neque omittendus est celeberrimus ille Laurentius Valla, quem etiam publice docentem Urbs audivit ;ac diutius fortasse audivisset, nisi plurium , quos linguae suae litentia ossenderat, invidiam in se concitasset; qua excedere coactus est, & ad Alph si Regis patrocinium confugere, in cujus Aula liberalissime exceptus, magnam Regis patrocinio calamitatem evasit, rei s hete-

rodoxiae postulatus. Addendi sunt Graeci doctissimi, quos patria exules, Graecia a Turcis subacta, Nicolaus Pontifex in Gymnasio Cathedra & stipendio donavit . Georgius Trapeauntius ob versos Aristotelis, Eusebii Caesariensis, & Hermogenis libros , & ob summam Aristoteli-Pbilosophiae peritiam clarissimus , qui tempore Con

202쪽

I79 edii Florentini in Italiam venerat, sub Eugenio Rhetori eam, & Philosophiam in Urbe publice docuit, eumdemque Nicolaus V. sibi ab epistolis esse voluit. Universitatis quoque Rectorem egisse Uositus testatur. Docuit etiam in Romano Gymnasio Theodorus Gaza Philosophiae, Medicinae, Theologiae , & elegantiorum litterarum doctissimus. Huic addendus Andronicus Τhessalonicens sin Graeca litteratura, & Aristotelica Philosophia versatissimus, usus patrocinio Cardinalis Bessarionis primum Romae, deinde Florentiae publice docuit . Et Ioannes Argyropilus Constantinopolitanus Graecarum Litterarum, ac Aristoteli eae Philosophiae peritissimus pariter publieo stipendio Philosophiam in Urbe docuit. Ut jam nulli fere fuerint doetigi mi illius aeri Prosessores, quos

Gymnasium Romanum minime aluerit. VI. Horum itaque insignium virorum opera , tum elegantiones litte rae Graecae, & Latinae, tum Philosophia Aristotelis, quam ob temporum barbariam , Κ Graeci sermonis imperitiam is dissime conspurcaverant, magnam in Romanis Scholis lucem accepere. Praecipue vero Philosophia Aristotelis pristino splendori vindicata, & restituta est in Urbe , & Gymnano, ut ibi videretur sedem

suam e Graecia translatam collocasse;quemadmodii in Platonica Philosophia apud Florentinos. Nam extorres Grae-

et , qui in Italiam appulerant, restituendae potissimum Philosophiae incubuerunt; cum tamen illi, qui Galliam adierant, in solis tradendis Graecis litteris haeserint, neglectis Philosophicis rebus, sortasse ex invidia Prosessorum Parisiensium , uti observat Brucherus in sua Historia Philosophiae. Itaque Graecorum Philosophiam Italia excepit; & Platonica quidem patrocinio Mediceae Gentis viguit apud Florentinos , nacta ibi eximios se statores Georgium Gemistum , ejusque discipulum Bessarionem, Marsilium Ficinum , Joannem Picum Mirandulanum ;Aristotelicam vero Prosessores Romani Georgius Trape-

203쪽

ISoguntius, Theodorus Gaza, Andronicus Thessalonicensis , Ioannes Argyro pilus in Urbem ac Gymnasium intulerunt, & magna luce donarunt. Cui sane rei Nicolaus U. non mediocriter contulit, imperata nova Aristotelis versione . Rem narrat Cardinalis Bessario in dedicatione Uersionis Metaphysicorum Aristotelis: Ita in Lati num verterunt Veteres Ari telem, ut osur fuerit Sanctissimum , ct Clementissimum Dominum Nicolaum V. Ponti em Maximum, at omnis fienti omnis Divinae, humanaeque sapientiae doctissimus in Assouea Sede conscendit, quique ut Ioeo, dignitate, ita nilosophia

Theologia, di omni optimarum entiarum genereprincipatum obtinet, viros eligere utri qualietua peritos , qui omnes fere Arsotelis libros in Latinam traducerent orationem . Auctore igitur Nicolao Pontifice , Georgius

Trapezuntius , Theodorus Gaeta, Ioannes Argyropitus , Bessario Cardinalis , Laurentius Ualla, aliique vertendo Aristoteli se se dedere. Et Ianoutius Manetius Florentinus charus Nicolao V. cujus vitam scripsit, libros Categoriarum Aristotelis , & Isagogen Porphyrianam vertit in Latinum ; scripsitque Socratis , ac Senecae vitam . Alphon sum quoque Regem optasse, ut Metaphysica Aristotelis Latinitate donaretur testatur Bessario Cardinalis. Theodorus Gaza Aristotelis Historiam Animalium vertendam suscepit, quam deinde Sixto IV. dicavit. Argyropilus praeter versionem Aristotelis scripsit Commentaria in hujus Ethicam . Denique , savente Pontifice , Urbem omnem , excepto Bessarione, Aristoteles occupabat . Quapropter Ioannes Launojus in libello de varia Aristotelis fortuna in Academia Parisiensi opponit Nicolaum Gregorio IX. qui libros Aristotelis corrigendos esse decreverat . Certe olim hujus Philosophi libri pluribus Naevis adspergebantur, quibus diluendis, Thomas Aquinas, aliique Interpretes operam contulerant. Porro tanta Aristotelis in Urbe fortuna, Platonicorum invidiam

204쪽

eone itavit. Enatum inde bellum illud Philosophicum a Leone Allatio in libro de claris Georgiis memoratum , suse a Boivinio descriptum in peculiari de hae lite Dis. sertatione , & a Bruchero in Historia Philosophiae. Gasi si cum cecinit,bellique hujus Philosophi ei signum sustulit Georgius Gemistus Pletho, celeberrimus Philosophus,& acerrimus Platonis sectator, edito libro, de Hatonie , ct Aristotelicae P ilosophiae disserentia, in quo plura convicia in Aristotelicae Philosophiae cultores cumulavit . Cui primum se opposuit Georgius Scholarius, notus sub Gennadii nomine , quem postea Turcae in Constant inopolitana Sede collocarunt, editis contra Plethonem libris , non minori vehementia scribendi. Et hunc nova responsione conviciis plena refutavit Pletho, ut exulceratus Scholarius jam Patriarcha libros Plethonis de Legiabus , ct Commentarios in oracula magica Zoroas ris accusaverit Ethnicae superstitionis, & comburendos jusserit. Quae deinde controversia Romanos Prosessores oc- eupavit . Cum enim Pletho sibi refutandum sumpsisset hoc Aristotelis dogma: naturam quidem satu e omnia alicujus rei gratis facere, verumtamen nihil consulto agere, guems modum ari quoque, licet ne eon uo agat, omnia tamen alicujus rei gratia faciat, Aristotelicos , praesertim Gazam, & Trape Euntium in se concitavit. Magna acerbitate utrinque disputatum , scriptumque est. Trapezunti us acerrime Platonicos aggressus est ; & hunc saevientem repressit Cardinalis Bessarion , qui a Gemisto hauserat Platonicam Philosophiam , editis libris quatuor contra calumniatorem Platonis, & librum de Naiura ct Arte adperfus Trapezuntium. Tum e Platonicis castris

Michael Apostolius Constantinopolitanus Plethonis, &Bessarionis partes suscipiens prodiit in medium . Huic vehementius, quarn par erat, scribenti respondit Andronicus Callisti Thessalonieensis, & ipse in Romano Gymnasio Prosessor, qui tamen, ne amplissimum Cardinalem I

205쪽

igalem , cuius patrocinio utebatur, offenderet, tum Apostolii libellum , tum Responsionem suam illius sententiae subiecit . Cui placuit Andronici modestia, dataque ad Apostolium epmola, hunc monuit, non conviciis cum adversario pugnandum , sed demostrationibus, & rationibus. Nam etsi in Platonicis partibus esset Bessarion , non inde tamen nec ullum Aristoteli pretium statuebat , mec hujus defensione offendebatur; e contra Trapezuntius, & Gaga nimio partium Aristotelis studio abrepti , nullius sere pretii Platonem faciebant. Tamdem a litteraria hac pugna cessatum est. Trapeguntius Bellarioni insensus Neapolim ad Alphon si Regis patrocinium confugit , a quo stipendio donatus est, nec Romam rediit,

nisi sub Sixto ΙU. ubi senex, amissa memoria , obiit. Gaza oppressus inopia rei familiaris se se ad Brutios recepit , ibique e vivis excessit. Andronicus, relicta Romana C

thedra , docuit in Florentino Gymnasio, tum in Galliam abiit. Pletho, & Apostolius redierant in Graeciam , ibique supremo facto suncti sunt. Nihilo tamen minus Aristotelicae Philosophiae diu in Italia eximii se se dedere viri Pomponatius, Majoragius, Barbarus , Zabarella, Mazonius , Caesalpinus, Niphus , Cremoninus , aliique.

Praecipue vero in Gymnatio Romano diu multumque viguit , magnaque cum gloria a viris preteclarissimis tradita est. Nam eam Ioannes Argyropitus , postquam diu Florentiae egisset, & institutioni litterariae Petri, & Laurentii Medic eorum praefuisset, vastante Etruriam peste Romam veniens ΜCDLXXX docuit e publicis pulpitis. Hunc

in Gymnasio differentem aliquando audivit doctissimus ille Ioannes Reuch linus, diastus Capnio , qui tunc Romae aderat Legatus Electoris Palatini. Cumque, Argyropimio interrogante , an attigisset Graecas litteras, se illarum peritum prosessus esset, et Thucydidem legendum,ac interpretandum obtulit Argyropulus . Quod cum utrum que eleganter faceret Capnio , miratus homo Graecus ad

206쪽

Auditores conversus exclamavit , ere e Graecia nostro

exilio transvolavit Alpes. Sequenti saeculo Aristoteli ea Philosophia habuit in Scholis Urbis infignes cultores Niphum , Magonium , Muretum , Caesalpinnm . At Franciscus Patricius sub Clemente VIII. Platonicam illuc attulit Philo phiam . VII. Extincto Nicolao Quinta , magnum desiit bonis artibus patrocinium. Attamen Paulum II. laudat Phi-Ielphus ob litterarum curam . Ita quidem in epistola ad Leonardum Griphum: Iam omnis bonarum artium , di eloquentiae dignitaspost unius Nicolai V. Pontifis --ximi vitam , tamquam obsoleta interierat , quae nuuc

felicioribur ausiciis revivi ens , germinat, ac florer , ct in uberrimam , optimamque frugem coalescit. Alia epistola Theodoro Gagae gratulatur , quod Romam a Papa Paulo II. accersitus esset opera Philippi Cardinalis

Bononiensis , ac propterea immortales gratias ait POnfici agenaas , quod ab exilio Musas , zeluti longo postiminio in Romanam Curiam repocaserit. Invisus huic Pontifici Platina illum accusat neglectat , perditaeque litteraturae . Gymnasio tamen Romano non desuere his temporibus illustres Prosessores, Ioannes Turrecremata Cardinalis , Franciscus a Brevio Uenetus , postea Romanae Rotae Auditor, & Episcopus Cenet ensis, quorum meminit Panci rotus lib. 3. de Claris Legum interpretibus . Marcus Uigerius Sixto IV. affinis , deinde Episcopus Senogalliensis , & Cardinalis . Andreas Brenta clarus Rhetoricae, & Humanitatis Prosessor, cujus meminit Spera Lib. 3. de Nobilitate Prosetarum Grammaticae . Et Bartholomaeus Partentus Brixiensis, quem pluribus laudat Ghilinus in Theatro Litteratorum . His longe praestitit summae eruditionis gloria Iulius Pomponius Laetus Laurentii Vallat discipulus, quem quidem Paulus II. eum Platina , & Callimacho exagitavit, at Six tus IV. & Innocentius VIII. beneficiis affecerunt ,& in

207쪽

thedra donarunt in Gymnasilo Romano, ubi docuit tanta sui nominis fama, ut, teste Iovio in elogiis doctorum virorum , Romana iuventus a media statim nocte praeoccupatis subselliis , profitentem ante auroram praeveniret.

Antonius Flaminius Siculus, Graecis, Latinisque litteris, eruditione, Poesi instrustissimus docuit politiores litterasin Gymnasio Romano, vergente ad finem hoc saeculo decimo quinto, cujus Iraelectionibus Romam longa annorum serie, nil habuisse eruditius, ait Ioannes Pierius Ualerianus Lib. I. de infelicitate litteratorum. Addendi Antonius Faber Amiternus insignis Prosessor humanarum litterarum, cujus magna cum laude mentionem sa- faciunt Spera in libro de Nobilitate Prosessorum Grammaticae , & Toppius in Bibliotheca Neapolitana . Antonii Tilesii Cosentini peritissimi artis oratoriae , & Poeticae doctrina illustravit quoque hoc tempore Scholas RO- manas . Addendi ejusdem professionis homines doctissimi, ac notissimi, Ioannes Regius Venetus, Thomas Phaedrus , ac Philippus Beroaldus, qui usque ad Leonis X. tempora , stationem docendi in Scholis Romanis occuparunt. Nec desuere Theologi praeclarissimi, Thomas de Uio dictus Cardinalis Caietanus, & Silvester Prierius, Dominicanus, uterque doctissimus . Notandum , Sch lam publicam Theologicarum rerum, & Sacrarum Scripturarum , adhuc hoc saeculo decimo quinto perstitisse in Saero Palatio , ut patet ex pluribus monumentis sub Eugenio IV. &Sixto IV. jam relatis alibi, cum de Lectoribus Sacri Palatii egimus. Et hinc hoc saeculo, Euge nius IV. confirmavit Magistro Sacri Palatii facultatem constituendi Doctores in Sacra Theologia . VIII. Nam erectisAcademiis, restitutisque Litteris, mos ubique invaluit, cujus originem nonnulli adscribunt Lothario, ut qui de studiis liberalibus optime meruissent, honore aliquo litterario donarentur . Quemadmodum in rebus politicis, vel militaribus, qui se bene

208쪽

gessistent , ornabantur titulo , graduque Equitis , aut Militis , & magna solemnitate, pluribus caeremoni is , adhibitis quibusdam insignibus, inaugurari consueverunt . Ita quoque in re litteraria , viri docti, multiplici ritu, ac traditis nonnullis acceptae dignitatis signis, constitui

coeperunt Doctores, Baccalaurei, Licentiati. Atque hune morem Aeademiae omnes servarunt. Quoad Urbem attinet , cum ibi Schola Theologicarum rerum in Sacro Palatio locum haberet, eique praeesset Magister Sacri Palatii, hinc obtinuit, ex antiquo instituto, ut illius auctoritate conferrentur hujusmodi honores in Theologicis Disciplinis . Id colli itur ex litteris Innocentii VII. datis anno MCDv I. 8c relatis Tomo II. Bullarii ordinis Priedicatorum pag. 478. quibus Pontifex ratum habet Magisterii gradum concessunt Fr. Melchiori Augustiniano ab Hugolino Magistro Sacri Palatii. Id ipsum patete κ Bulla Eugenii IV. data anno MCDXXXuI I. in gratiam Ioannis de Turre cremata Magistri Sacri Palatii, qua hanc facultatem Magistro Sacri Palatii confirmavit. Exibet hanc Bullam Fontana in Theatro Dominicano, atque

in Syllabo Magistrorum Sacri Palatii, ubi: Cum juxta

antiquam laudabiIem consuetudinem omnes in Theologia Doctorandi in Romana Curia , nonni ab hujusmodi Mogisro Sacri Palatii licentiam pro forma Magiserit, ct in gnia ejusdem fusisere con ederint, quod nullari serum , Univer late Cistratis, in gua Curiam esse

contigerit, dumtaxat excepta ,s I legere, vel in The logia in praedicta Romana Curia per aliquem Donorari, sed τοι viros, o caures considerata peritia, ct pilae honestate, adii ue ad id requi iis, Religiosos vero de V rum Geueralium Acentia , F erant digni, ct idonei, ad lecturam fidentiarum, ct Bibliae promovere ,-Bacca- laureos insiluere possitis, ct Iectura completa , habito proborum Magisrorum , quor decreveritis assumendoJ, Irizato examine, praedicta Magiserii insigniaris dare,

209쪽

lica conced musserpraefente I. Veterem itaque consuetudinem probat , confirmatque Pontifex , ut nulli in Urbe Magistri, Doctoresque in Theologia declararentur, sive Saeculares , sive Regulares, nisi auctoritate Magistri Sacri Palatii. Cujus rei plurima exempla proseri Fontana ex antiquis Regestis ordinis Praedicatorum desumpta, eaque sunt: Magister Daniel Egher Conventus υ liensis habuit approbationem Lecturae suae , ct Magisterii fuscepit in Universiate Sacri Palatii, ctgaadere po-ιesprivilegiis Magi roram, ut verus Manser. Nullis

Pariter in Regestis Ioachimi Turriani Magistri generalis

legitur : Fr. Gregorius Baccaicureul Convenitis Garen

Fi ha et licentiam fuscipiendi insignia Magi ralia tu Universitate Sacri Palatii, dummodo Isbi de juramento c. Romae pi. Ρebruarii MCDκC : Fr. Petrus Congare Dpotes fuscipere Magisterium in Unioer tate Meri Pa latia . Rursus ex his patet, hoc quoqe saeculo , Scholam Theologicam in Palatio perstitisse, atque nuncupatam es se Univerastatem . Quoniam vero Magister Sacri Palatii

eam moderabatur , idCirco is Theologicos gradus conserebat . Id tamen , nonnisi praevio examine , ut patet eX citata Bulla Eugenii IU. ubi: habito proborum Magi rorum, quos decreverisit assumendos , privato examine:& ex litteris Sixti IV. relatis Τom. M. Bullarii ordinis Praedicatorum pag. 38 . quibus conceditur Fr. Salvo de Panormo Mag stro Sacri Palatii iacultas creandi Magistrum in Theologia Fr. Petrum de Hantur libus : adhibIbitis tribus , aut quatuor in Theologia Magistris , sipraemi se rigor o examine, ad id idoneus repertus fuerit , θ' aliud Canonicum non οὐ sat 3 edimentum , super quo 3Mam , forum Magistrorum consciensiam oueramuI,

210쪽

dicto Petro , auctoritate no a ccnferas, ct ossignei, Da deinceps omnibus , , Isngulis exemptionibus immunitatibus ,inpraeeminentiis , praerogutivis ., gradiis, ct

indultis, quibus alii in Theologia Magistri in quacumque miser rate solemniter assumptis oriuntur, ct gaudent, seu potiri , ct gaudere poterunt, quomodolibet in furarum isse quoque uti, ct gaudere libere ,-Iicite paleat. Hinc enatum videtur Collegium illud Τheologorum in Urbe , cui usque ad haec tempora competit ibi edm facultas creandi Doctores in Theologia . Hoc Collegium conflatum est ex Magistro Sacri Palatii, qui principem l cum obtinet, Saerista Papae , Commissario Sancti Officii, quinque Procuratoribus Generalibus ordinum Mendicantium , Dominicano, Conventu ali, Augustiniano, Carmelita, Servita, & duobus Prosessoribus Universitatis , nempe Lectore Theologiae , & Lectore Sacrae Scripturae,& Secretario . Cum enim Magistri Sacri Palatii debuerint praevio examine conserre Doctoratus honorem, jam ad hujusmodi examen instituendum consueverunt ipsos publicos Theologiearum rerum Prosessores accersere.

Porro, fuit aliquando in more, ut in publicis Cathedris Theologicarum Disciplinarum in Romana Universitate

docerent Procuratores generales ordinum Mendicantium . Id colligitur ex nonnullis antiquis Catalogis Pro- sessorum sub Paulo III. Pio U. Gregorio XIII. ubi sacris Disciplinis tradendis leguntur incubuisse Procuratores

Generales, Dominicanus , Augustinianus , Carmel ita , Franciscanus, Servita. Et in aliis Catalogis utpluri- mum Prosessores sacrarum rerum ex his ordinibus accersiti observantur. Igitur, cum Magister Sacri Palatii uteretur opera publicorum Prosessorum ad examen agen-

duna illorum , qui essent honore Theologico afficiendi, eumque Prosessores illi sepe essent Procuratores Generalis Ordinum Mendicantium , facillim inde est, ut hu Aa a jusm