De gymnasio Romano et de eius professoribus ab urbe condita usque ad hæc tempora libri duo quibus accedunt Catalogus advocatorum sacri concistorii, & bullae ad ipsum gymnasium spectantes. Auctore Josepho Carafa c. r

271쪽

a 9 . trires audiendo . Diximus etiam , in Auditorio Capitolii sub Imperatoribus Christianis tres oratores Latinam eloquentiam , quinque Sophistas Graecam secundiam edo- euisse. Dictum etiam fuit, regnantibus in Italia Gothis , Prosessores Eloquentiae in Urbe minime defuisse. Nee desuere , restituto Gymnasio a Summis Pontificibus , uti colligitur ex Constitutione Bonifacit VIII. & Diplomate Innocentii VII. atque ex hujus Artis Prosetaribus , qui sub Eugenio IU. & Nicolao U. & deinceps floruere. Iani vero post Leonis X. tempora, duo incumbebant huic rei,

quorum unus mane , alter Vespere e Cathedra docebat.

Verisimile est illorum unum tradidisse praecepta Eloquentiae , alterum humaniores litteras tradidisse. Ita res se habuit usque ad Pauli V. tempora , quum ab uno , eOdemque Prosessere Rhetorica , & Humanae litterae tractari coeperunt. Quapropter Urbanus VIII. in gratiam Augustini Maseardi viri doctissimi, qui ipsi erat a Cubiculo , antiquam Rhetoricae stationem restituit, datis hisce litteris , anno MDCXXVIII. die 3. Aprilis: Motu proprio , ct ex certa fientia, ac Matura deliberarione nostris , unam in praefato Gamna o Eloquentiae spe Rhetoricae Ca-tBedram pro uno Vs ur Eloquentiae sive Rhetorieae Lectorect Pros ore eum omnibus, ct ngulisprivilegiis, ct in Ilii , etiam Oeetali nota, ct expressione dignis, quibus aDarum invenitarum , i se disciplinarum in dicto Θwna o Cathedrarii i Pro morer de jure, usu , si a Iuto, consuetudine, aut ex concessione Asosollea , vel alias quomo-GIibet utuntur , sotiuntur , ct gaudent , ac uti, potiri, gaudere possunt, poterunt quomodoliora in futurum.

Necnonprovi oue annuuscutorum quingentorrem monetα ex ea octogintorti cutorum milium , quam Venerabitis Frater Iulius Archiepiscopus Thessalonicensis , uti Paris Civilis in eodem Θmnino olim Pro inor, Pub Iatus ex concessione Asostolica percipit , pos uam tamenser obitum Q i Iulii Archiepiscopi, seu alia; ex eINII i ser-

272쪽

gimus , ct instruimus . Primum autem Eloquentia: Pro - fessorem jussit esse Augustinum Mascardum Sarzanensem, qui ipsi Pontifici erat a cubiculo,uirum summa eruditione praeditum,uti quidem varii ejus libri testantur. Et ab Alexandro UII. Pontifice additae sunt Gymnasio novae quaedam Cathedrae utilium , ac nobilium Disciplinarum . Ut enim Franciscus Macedo in sua Archigymnasii descriptione testatum facit: Sex Cathedras in tituli, quae δε-

siderabantur , auctore dignas Alexandro. Primam Dogmaticam de Contropersis Catholicae Fidei . Secundam Decreti. Tertiam Pandectarum . Iuartam Insitationum Turis Canonici. Iuintam materiae Criminalis . Sextam Historiae Ecclesiae. suarum argumentum, qui conm eret , necessarias imprimis Romanae juventuti, ac utiles toti Christianae Reipublicae esse , atque adeo , cum do mi ad formandos Catholicorum jupenum animo i, tum foris ad refutandos Haereticorum errore I, magno deinceptu i fore comperiet. Cum plurimi semper fuerint in Gymnasilo Romano utriusque Iuris Prosessores , hinc a veroliaud plurimum distat, datam aliquando ab illorum nonnullis suisse operam, vel Decreto, vel Pan deetis, vel Institutionibus tractandis . Et quidem in Albo Professorum sub Clemente VIII. anno MCXCIII. descriptus legitur in Criminalibus Dominicus Zappus Tiburtinus, salario aureorum viginti quinque: & sub Paulo U. anno ΜDCV. Ivo Gattulus Romanus . Quod igitur hisce studiis incerta esset in Gymnasio sedes, certam, perpetuamque secit Alexander . Primique occurrunt anno ΜDCLv I I I . harum rerum Prosessores, in Controversitis Dogmaticis , Ioannes Baptista de Nisi is Procurator Generalis ordinis Minorum Conventualium, qui antea Moralem tractabat Theologiam; in Decreto Iacobus Cincius Romanus; in Pan

dectis Carolus Sel vagus; in Criminalibus Titus Sabellicus

273쪽

23 Ieus; in Institutionibus Iuris Canonici Conceptius Piea Aquilanus; & in Institutionibus Iuris Civilis Alexander

Brugiotius Florentinus, qui Omnes iam antea in Gymnasio meruerant. Historiam Ecclesiae primus tractare coepit Franciscus Macedo Ulyssi ponensis, ordinis Minorum, pluribus editis libris clarissimus . Quot, quantisque laudibus sit prosequendum hoc Alexandri VII. consilium, institutumque, facile intelliget quisque . Praesertim vero, quod Dogmatum , & Historiae Ecclesiasticae tractationem in Gymnasium induxerit. Perspectum enim est cuilibet in sacris doctrinis vel leviter Versat O , neque mediocrem Theologum esse posse, qui nullam , vel levem notitiam Dogmatum, &Historiae Fcclesiasticae habuerit. Ad haec in Gymnasio Urbis, in qua Religio, Romanus Pontifex, Fides , & Disciplina sedem habent praecipuam , primumque locum, & ex qua ad omnes Ecclesias defluunt sacrae doctrinae rivuli, necesse erat, illas praesertim tradi, ac eflorescere Disciplinas , quae conservandae Religioni, vindicanda: Fidei, refellendis Haereticis inserviunt. Tales autem imprimis sunt Theologia Dogmatica, atque Historia Ecclesiae. VII. Iam vero , absolutis aedificio , Bibliotheca, AEdeque sacra Gymnasii, auctis etiam Disciplinarum Cathedris , statuit Alexander VII. Pontifex magnis solemniis Gymnasium dedicare. Id etiam apud Ethnicos fuit

usitatum , ut aedificia recenter extructa , tum publica, tum privata , quum primum iis uti caeperint, multiplici ritu, & pompa consecraverint. De Tito ser ibit Suetonius : Amphitheatro dedicato .... munus cdidit a Graiissimum, largi vinumque. Ita Nero variis con Viviis, publicis ludis, sparsisque in populum muneribus, eodem

Suetonio teste , domum suam consecravit. Ab eodem Nerone Gymnasium exercendis corporibus constructum,

dedicatumque, oleo Senatoribus, & Equitibus distributo, narrat Xiphili utis . Christiani sanctiori consilio mo-I i a rem

274쪽

232 rem hunc in Ecclesiis , Altaribus, Coemeteriis , AEdibusique dedicandis servarunt. Itaque cx antiquissimo hoc more, statuit Alexander Pontifex, postridie Idus Novembris, quae Dominica dies suit, anno Μ Dc LX. Iemnem Gymnasii Dedicationem agere; quam ante aliquot

dies absolvisset, nisi Tiberis suis limitibus excessisset,

Urbem aquis immersisset, & ea cura totum Pontificem occupasset. Hujus caeremoniae ordinem totum descripsit

pluribus Franciscus Macedo , qui praesens aderat, in libello quodam cui Titulus : De riptio Arebiumna iSapientiae. A consecratione AEdis Sacrae ductum est initium . Cui peragendae Pontifex insigni munificentia dono dedit Ecclesiae Romani Gymnasii Ueneraudum Alexandri Martyris Corpus, nuper in Coemeterio Priscillae repertum, cum Monogrammate Christi, Aipha, & Omega , & hac inscriptione:

ALEXANDER DEP. U. IDUS OCTOBRES .

Quod Senentibus suis dono dare cogitaverat. Sacrumhoe munus ab Ambrosio Landuccio Episcopo Porphyriensi, Pontificio Sacrista delatum traditumque' consuetis ritibus excepit Cardinalis Antonius Barberinus , pridie illius die F, atque arca pluribus obsignata sigillis inclusum, in ara veteris Sacelli reliquit, ut postera die in novam Gymnasii Ecclesiam transferret. Ubi haec dies illuxit, Cardinalis Barberinus, Carolus Emmanuel UiZZanius Rector Gymnasii, & Assessor S. Ossicii, Advocati Consistoriales , Prosessores, & magna cujusvis ordinis

multitudo in Gymnasium convenere. Tum Cardinale Sacris Operante, ministrantibus M voeatis Consistorialibus Buratio, &Bottino, quorum ille Diaconi, hic Subdiaconi sungebatur ossicio, consueto Ecclesiae ritu, in honorem Saneti Itionis, consecrata est Ecclesia Gymnasii, quae splendidissime ornata erat. Peracha eonsecration sad vetus Sacellum, ubi Sacrarum Reliquiarum arcam collocaverant , accessere universi ; exmque Cardinalis

275쪽

233 ipse, magno comitatu, insignique pompa detulit ad novam S. Iuonis Ecclesiam, ut in ipso Altaris sinu conderetur . Ibi igitur pretiosissimis Iipsanis locus datus . Interea his absolutis, idem Alexander Pontifex adiit Gymnasium . Cardinalium vero plerique eo jam venerant, alii Pontificem sequebantur; quibus parata suere in JEde Sacra subsellia , ut adessent, Pontifice Sacrum faciente . Ergo Pontifex solemni ritu Sacrum secit. Quo expleto,

ad aulam magnam Gymnasii vario ornamentorum genere sumptuosissime circum vestitam processere universi . Solio in ipsius aulae fronte e re sto insedit Pontifex, & prope Solium steterunt Proceres quidam, Legatus Ducis Sabaudiae, Marius Chisius Pontificis frater, Augustinus Chisius fratris filius , Laurentius Columna Magnus Comestabulus, Franciscus Pheheus Caeremoniarum Praesectus, Iacobus Ninius Praefectus Pontificii Cubiculi, Clemens Accarisius Pontificius Pincerna. Cardinalium sedilia dextram , laevamque aulae partem occupabant. Tum Advocati Consistoriales, tanquam Gymnasii Moderatores , religionis , officii, & gratiarum actionis causa ad Pedum oscula accessere . Deinde Prosestores e duobus pulpitis, quae ad dicendum parata fuerant, ex utroqu aulae latere, insta sedilia Cardinalium , alternis disserere Coeperunt de ea re litteraria , cui tractandae ipsi incum-hebant . In omni autem disciplinarum genere Prosessor unus vessa secit. Primus dixit e dextro suggestu Petrus Maria Passerinus Procurator generalis Ordinis Praedicatorum , Prosestor Theologiae . Hunc ex e epit e sinistro

suggestu Joseph Palam olla Policastrensia primus Cano num Probesior . Huic successit a dextro suggestu Ioseph

Carpanus Romanus primus Prosessor Iuris Civilis . Quartus ex adverso dixit Benedi stus Rita Leonissanus , Magister Theoricae Medicinae . Quinto loco disseruit Antonius Marinarius Carmelita Metaphysicae Lector . Successere

Linguarum Orientalium Prosessores, Ioannes. Baptista JO-

276쪽

2Sqna , & Demetrius Phalereus , ille Hebraicae, hie Graecae linguat . Quos secuti sunt Abraham Echellensis Syriaei sermonis , & Ludovicus Maraccius Arabici sermonis Magistri , qui Epigrammata peregrino primum idiomate , deinde Latino recitarunt. Tandem ultimus omnium I cobus Albanus Ghibbessius Prosessor Rhetoricae habuit orationem gratiarum actionis. Horum omnium Dissertationes edidit Franciscus Macedo in citato Libello . Et Pontifex stingulis dari jussit aureos viginti. Ubi omnes dicendi finem secere , a Secretario Collegii recitata sunt singulorum Prosessorum nomina; singulique , cum nominabantur , adibant Pontificem , illique pedem osculabantur. Atque hoc ritu, peracta est solemnis Dedicatio Gym- nasii, in cujus rei memoriam , tum inscriptio posita est in ipso Sacrae H dis fronte , quam jam retulimus, tum nummi ex auro , vel ex argento conjiati , in quorum parte aversa, quae Pontificiae imagini respondet , Archigymnasii effigies conspicitur , his verbis insculptis: Omnis Sapientia a Domino. VIII. Alexandro Septimo Pontifici beneficentissimo successit anno MDCLXUH. Clemens Papa IX. a quo etiam data est opera majori conciliando Gymnasii Romani splendor i. Certum est , antiquissimis Legibus Civilibus publicos Profestores bonarum artium decreto Ordinis , seu Decurionum Civitatis suisse probandos , ne in damnum Reipublicae cederet res litteraria . Hinc CM. Lib. X. Tit. LII. de Prosess. &Med. dicitur a Gordiano Imper setore ἰ Grammaticos , seu Oratores decreto Ordinis probatos . v non se utiles Studentibus praebeaut,denuo ab eodem ordine refrobari post e incognitum non es . Cur vero , publica auctoritate seligendi essent Prosessores , non obscure colligitur ex Lib. I Digestorum , Tit. IX. de Decretis ab ordine saciendis , ubi statutum est , Medicos non a Praeside Provinciae , sed ab Ordinis cuiusque Civitatis constituendos , ut certi de probitate morum , di peritia

277쪽

23 Iartis eligant igs albus se , ubero uenos in aegritudine corporum committant. Quemadmodum enim corporum , ita nec animorum cura committi debet improbis , imperitisque Prosessoribus. At qui adolescentes instituunt liberalibus disciplinis , hi in animorum cura versantur ', quibus insignem perniciem afferre possunt, si vel perverse, vel leviter sapiant. Quapropter Legibus quoque Ecclesiasticis cautum est, ne erudiendis adolescentulis quis vacaret , eui non esset facultas pubaice docendi. Cum enim Libro quinto Decretalium Titulo v. Dem,sris, Decreto Concilii Lateranensis , & Alexandri ΙΙL Pontificis, pro annuenda potestate docendi, pretium aliquod exigi nefas sit; hinc sequitur, hanc ipsam

docendi facultatem expetere viros doctos & consuevisse,& debuisse . Et hanc quidem idoneis viris minime denegandam esse voluit Concilium Lateranense Cap. I. loco citato , his verbis: Pro licentia pero docendi nutus omnino pretium exigat, vel fu, obtentu alicuju1 consuetudinis ab eis , qui docent aliquid quaerat nec docere guemquom , qui I idoneus, experita licentia interdiacat. Pariterque Alexander III. scribens Uintoniensi Episcopo Cap. uanio 3. citati Tituli, inquit: Se deis qui publice docere permittebant) distriorepraecisiatis, ut quia

cumque viri idonei, litterati solunt regere studia lit-xerarum , eos sne molestia, ct examone qualicumque Scholas retere satiantur. Et si vero idoneis viris docendi facultas non esset deneganda , ea tamen facultas ab ipsis erat expetenda , & obtinenda: neque sine publica auctoritate , vel Civili, vel Ecclesiastica, ipsis fas erat Scholas publicas moderari .. Neque ab aliis , quam a Magistratibus , vel Civilibus, vel Ecclesiasticis ferendum erat suffragium, an qui se aliis erudiendis offerrent , idonei, aptique essent huic muneri gerendo Quicumque igitur vellent hoc munus inire , hi ut plurimum ab Episcopo, vel a Magistratu debuerunt hujus muneris exercendi sa-

278쪽

oultatem expetere , atque obtinere . Spectat enim quam- maxime ad Ecclesiae, dc Reipublicae administrationem , ut neque temere , nec sine delectu, Sc pro arbitrio cujusque ingenii , gravissimum docendi nunus exerceatur . In

locis, ubi publicae extructa suerunt Scholae , sive ab Epia scopo, sive a Principe, facultatem docendi annuebat, qui Scholis hisee praeesset. Nam is a Principe , sive ab Episcopo constitutus erat supremus Moderator rei litterariae ; cujus proinde ossicio incumbebat, imminere, accurare , ne quid ex imperitis , improbisque Magistris res litteraria dotrimenti caperet. Quamobrem, restaurato a Pontificibus Gymnasio Romano, eaedem antiquissimae viguerunt leges , ne alii praeter publicos Prosectores a Prinei pe constitutos in Urbe docerent. Id in antiquissimis Profestorum Elenchis cautum legitur, his verbis: Praeter hos nullis aliis pro rari liceat . Si qui igitur extra Romanum Gymnasium valuissent ludum aliquem litterarium moderari, id ipsis erat a Rectore Gymnasii impetrandum . Et is in lingulis Regionibus Urbis statuebat Magistros Grammaticae , qui prima litterarum elementa,

R Latinum sermonem edocerent pueros, uti constat ex omnibus Elenchis Profestorum . Hanc Rectoris auctoritatem ratam habuit Clemens IX. perpetuo Decreto, edito anno Μ DCLXVI I I. nomine Cardinalis Antonii Barberini Camerarii Romanae Ecclesiae, & unius e Protectoribus Studii, quod extat in libris Camerariatus Collegii Advocatorum Consistorialium : De mandato Sanctissimi Domini nosri Pusae pisae vocis oracato nobis injuncto , ct ex Decreto futuris temporibus in perpetuum , ct in violabuiter obfersando, a, eodem Sanctissimo matura consideratione promulgato suo paraea ducentorum aureo rum locis piis applicandoriam , ac irrogatae infamiac , ct perpetui ab Urbe exilii, graecisimus omnibus, os tu Iis cujuscumque conditionis, ordinis, aut professionii , ne qui uam eorum publice docere , Scholam verire, σμέ

279쪽

237Scholares apud se , discendi causa in contubernio habere audeat, pel praesumat, ni prius II seri mo Domino ejusdem Almae Urbis Gamnasi Rectori pro tempore exi- senti , se praefentaverit, ejusque, vel alterius ab eo δε- putati , examini se subjecerit , ct apud eumdeo Illu-

srissimum Dominum , Chrisianae Fidei filiam professio-

emiserit , eodem facultatem docendi per Litteras, vocant Patenses , habuerit. Luocirca, ct qui hodie sunt Regionum Magisri ; aut guomodocumque Seboias apertas , aut Studiosos domi Convictores ha-iseni exceptis dumtaxat Gilegiis publicis approbatis infra triginta dies ab harum litterarum promulgatione , praedia Ium Illu ri mum Dominum adire, ct praedicta omnia subire, ct observare sub iisdem paenis omnino δε-δeant . Datum Rsmur in AEdibus nostris, die xv III. Oct Bris MDCLXvita. Pont catus Sanctissimi in Chriso Porris , ct Domini Nosyri Gementis Ditina providenti Papae M. anno fecundo. Petrus Franciscur de Rubeis , Meri Cori orti Ariocatus, ct Rector desulatus. Hinc ad nostra usque tempora , si qui publicum in Urbe ludum litterarium velint moderari, debent hujus rei veniam faciendae a Rectore Gymnasii impetrare , qui illorum in docendo vires,secto periculo,potest experiri, & Fidei Catholicae professione emissa , eisdem docendi facultatem impertitur. Cumque sub Innocentio XI. nonnulli ausi fuissent, inscio Rectore, Scholas habere, hinc caeteri Ludi magistri, qui Rectoris auctoritate variis in Regionibus Urbis praerant Scholis, dato libello supplice, Summum Pontificem exorarunt, ut illorum audacia coerceretur . Reseripsit autem Pontifex , ut Gymnasii Rector consuleret huiC rei.

IX. Cadente hoc saeculo decimo septimo, a gravisi simis Patribus , qui in Romana Rota jus dicunt, asser- . tum, vindicatumque est soli publico Gyi asio Sapien

280쪽

Ecclesiasticarum . Cum enim in Collegio Romano Sotietatis Iesu , ubi patent omnibus nonnullarum Disciplinarum Scholae nobilissimae, cogitatum fuerit , anno Domini MDcκCvi. de Iure Canonico edocendo; Advocati Consistoriales , Moderatores publici Gymnasii , ae ejusdem Prosessores obstitere: reque ad Iudicem Sperellum, qui Auditoris Camerae Apostolicae vices gerebat , tum ad Patres Rotae Romanae delata , his praecipue momentis

certatum esto pro tuendo jure publici Gymnasii. Lesibus Civilibus liberales artes nonnisi in publicis Universitati-hus publice docendas esse; ut patet Lege unica Cod. desuriis liberalibus Urbis Romae , ubi: Universi , qui usurpantes Abi nomina Magistrorum in publicis Magis rationibus , Celluli ue collectos , uuiscam ue discisu-

eisimus amoveri . Ibi Gymnasium publicum dici a Principe , Auditorium nostrum, cyuo significatur jure singulari illi e litteras edoceri. Praesertim vero ius interpretan darum Legum in toto Romano Imperio solis tribus publicis Gymnasiis concessum fuisse, nempe Romano, Constantinopolitano, ac Berytensi. Alias quoque Universit

tales hoc iure frui, ut non alibi Leges fas sit docere. Nam de Neapolitana scribit Middendor pius Libr. Acad. orbis : Cum Federicus II. hane Academiam fundasset ,

Non solum deere sit , ne quis extra illud Regnum Studior m csu professceretur, verum etiam ne in trivialibus

Regni Scholis majores Disciplinae traderentur , suonium tuam Academium florentissimam reddere cupiebat. De Patavina idem Middendor pius testatur a Senatu Veneto deeretum , ut Subditi alibi nequeant studiis incumbere , quam in Gymnasio Patavino , ac controversiam inter Prosessores enatam, Patresque Societatis , ita fuisse compositam ab Episcopo Patavino , ut publicum Gymnasium nihil caperet detrimenti. Testis est Mendo Jesu ita Lib. . Qxiaest. S. de Iure Acad. anno Moxci I. decrevisse Salma