장음표시 사용
91쪽
rentur . Quoniam vero periculum erfit, ut adolescentes, absolutis studiis , quorum causa Romam Venerant , diuturniorem ibi moram traherent, qua se subducerent oneribus in patria sua subeundis , hinc voluit Imperator, ut illorum nulli fas esset, post expletum vigesimum aetatis suete annum , diutius in Urbe morari, & a patriis laribus abesse . Ab hac vero recedendi necessitate illos excepit, qui adscripti suissent quibusdam Societatibus Artificum , quas Corpora orum vocabant. Pluribus autem modis poterat quis hisce Societatibus addici, tum etiam , si Corporatorum filiam sibi matrimonio copulasset. Nam ex
Lege Codicis Theodosiani si quis ducebat filiam pistoris manebat pistrino obnoxius , ct familiarpsoris adnexus
clurribus etiam parere cogatur . Iam vero ex hac Constitutione colligitur Imperatores in magna totius Imperii negotiorum mole, reetam studiorum Urbis ordinationem, reique litterariae incrementum minime neglexiste.
II. At Ualentinianus iis consuluit, qui in Romano Gymnasio addiscendis Litteris incumbebant. Theodosius vero Iunior anno CDXκv. ipsis honarum artium Professoribus providit. Extat hujus Imperatoris Constitutio in Codice Theodosiano, quam tamen non ad Romanum, sed ad Constantinopolitanum Gymnasium speetare censet docilissimus Gothostedus , quod ex arsumenti aequalitate , Videatur conjungenda , cum lege ultima, De Feribus publicii, & lege unica , De Professeribus, qui in Urbe Consantinosolitana docentes ex Iege meruerunt Comiti- σm: quae certe leges spectant ad Gymnasium Constantinopolitanum . Verum haec ipsa Theodosii Constitutio a Triboniano relata est in Codice Iustiniani Lib. xi. sub titulo, Desudiis liberalibus Urbis Roma , ct Consaut Nossilii, quo patet, eam ad utrumque Gymnasiium reserendam esse . Nam curarunt Imperatores Scholam Urbis Constantinopolitanae, ubi sedem Orientalis imperii statuerant , ad normam sormamque Romanae Scholae com-
92쪽
ponere . Nec umquam Tribonianus hanc Legem Romano Gymnasio accomodasset, si ea solain Academiam Constantinopolitanam complexa esset. Adhaec leges sere omnes Imperatorum de Prosessoribus , deque stiidiis, studia, Prosessoresque Urbis Romae minime omittunt. Uerisimile autem non est, Theodosium negleeta Urbis Scho-Ia , solius Constantinopolitanae Scholae curam habuisse . Sed etiamsi Theodosius hanc Constitutionem tulerit pro una Constantinopolitana Schola , certum tamen est , Justinianum eamdem pro Romano quoque Gymnasio renO- vaste . Ita vero ait: Universos, qui usurpantes si nomina Magis rorum in publicis Magi rationibus , GIIui fue collectos undecumque discisulos circumferre conservemur, is sensatione vulgari praecipimuἷ amoderi , ita ut Fquis eortim pos emi s disinae sanctionis afotui , quaeprohibemus, atque damnamus, iterum forte rentaverit , non solum ejus, quam meretur, infamiae noram o,eat verum etiampellendum te exis , ubi versatur iIlicite , eerte cognoscat. Illos vero , qui intra plurimorum domos eadem exercere prisatim sudia conoeperunt , si s tantummodo discipulis vacare maturriui , quos intra parietes domesucos docent nuua hujusmodi interminatione prohibemus . Sin autem ex eorum numero fuerint , qui videntur iurra Capitolii Auditο-rium constituti: hi omnibus modis privatarum aedium
sudia i interdiHa esse cognoscant ;/cituri , guodsi aD semus caroesiasatiata fata facientes deprchen fuerint ,
nii penitur ex illis pripilegiis consequantur , quar his, qui tu Capitolio docere tantummodo Rraecepti ut , merito deferuutur . Habeat igitur Auditorium specialiterno rum , in his primum , quos Romanae eloquentiae δε-
ctrina commendat oratores tres numero , decem Pero
Grammaticos , in his etiam, qui facundia Graecitatis pollere noscuntur , quinque numero sint Sophistae , e Grammatici xpse decem . Et gaoniam non in hii artibus
93쪽
Hamus auctores . Unum igitur adjungi caeteris volumus, qui Philosophiae areana rimetur; duos quoque , qui I ris,irilegum voluntates pandans: ita ut unicuique loca
specialiter deputata ad gnari faciat tua sublimitas, ne discipuli sibi invicem possint obstrepere , vel Magis; i,
neve linguarum confusia permixta , vel Bocum, aures quorumdam aut mentes a sudio litterarum avertat. Data est Theophylo Urbis Praefecto, atque inscripta n O mine Theodosii , 3c Valentiniani junioris Imperatorum. Primum itaque cautum est la ac lege , nequis temere sibi usurparet munus publice docendi. Nam quemadmodum plurimum interest Reipublicae , ut cives recte sapienterque liberalibus Disciplinis imbuantur ; ita plurimum interest Reipublicae, ut ab optimis , probatisque Magistris doceantur . Quapropter plurimis Imperatorum legibus Prosessores in lingulis civitatibus, Decurionum suffragiis fuerunt constituendi. In Urbe vero ab ipsis Imperatoribus Prosessores eligebantur. In hanc rem Iulianus Imperator legem edidit Cod. Lib. x. Tit. LI I. de Professoribus, ct Medicis, quae sic habet: Magisrorsutorum , Doctoresque excellere oporter moribus primum , deinde
facundia. Sed quia Fngulis Cilitatibus adesse ipse non
postum, jubeo, guisquis docere vult, non resente , nec temere prosiliat ad hoc munus , sed judicio ordinis prob rus , decretum Curialium mereatur, optimorum conspirante consensu . Uetuit igitur Imperator, nulla Principis auctoritate , aliquos in Urbe publice docere , magnumque Auditorum numerum, qui mos fuit Sophistarum , sibi modis omnibus procurare . Privatam tamen disciplinam permisit, quod ea non multitudinem, sed paucos complectatur , neque praeseserat publicam auctoritatem . At publicos Prosessores a tradendis privuim disciplinis prohibuit, tum ne aliis curis occupati suo deessent muneri ,
94쪽
ri, tum ne suo , & privatorum commodo deservire viderentur, qui toti servire debent Reipublicae. Praeterea numerum Prosessorum Romani, ac Constantinopolitani Gymnasiit Imperator praescripsit , qui in Capitolio docerent distinetis in cellulis, ne studia perturbarent Er. Latinam Grammaticam decem Prosessores , totidem alii Graecam docuere . Et solemne suit Romanis peritia utriusque linguae institui, ut qui Graece nesciret, indoctus haberetur . Romana Eloquentia, seu Ars Oratoria a tribus Oratoribus tradebatur. Huius Romani sttidiosissimisuere, maxime ii, qui se Foro, ac Iurisprudenti dabant. Graecam Facundiam quinque Sophistae tractabant. Sophistae dicti sunt Rhetores Graeci , quorum ars in eo potissimum versabatur, ut causa in serior dicendo evadere posi et superior, & ut in utramque partem de quavis re pro posita disputarent. Horum summa fuit apud Ueteres existimatio, ut salariis, honoribus, coronis, statuisque donati suerint , in Legationibus , & Magistratibus adhibiti, victu publico sustentati, 8c omni honoris genere adfecti. Illorum vitas scripsere Philostratus , & Eunapius . Neque
tunc primum in Urbe thronum docendi accepere, cum
jam antea ab Adriano, & Antonino Imperatoribus stipendia, auditoria, & privilegia obtinuissent. Unum Philosophia habebat Prosessorem; quo patet Sophistas hac lege a Philosophis distingui, etsi non raro Philosophi di-etii uerint Sophistae. Nec etiam , tunc primum Philo phia in public1 Urbis pulpita ascendit; cum ex dictis Capite antecedenti constet, sub Caesaribus plures Philosophos stipendio Principis in Urbe docuisse. Major suit in
Auditorio Romano numerus Sophistarum,quam Philosophorum, quia Ueteres Eloquentiam majori in pretio habuerunt . Uidendi Nicolaus Κriegh in Dissertatione de Eloquentia Sophistarum,& Ludovicus Cresollius in Theatro veterum Rhetorum,ubi magna eruditione tradit omnem Sophistarum disciplinam, mores , vitam, dicendi,
95쪽
doeendique rationem . Mathematicis nullam haec Constitutio statuit in Capitolio sedem , etsi olim Alexander Severus ipsis salaria , & auditoria decrevisset . Sed hisce temporibus potissimum apud Alexandrinos , & Graecos Mathematicae Disciplinae vigebant. III. Iurisprudentia nunc primum in Urbe publico
stipendio, Sc auditorio donata est. Nam veteres Imperatores presertim Adrianus, & Alexander Severus, et sit caeteris liberalium artium Prosessoribus stipendia, re auditoria contulissent, omiserant tamen Iurisconsultos . Ita vero in publicis Cathedris locum nacta est, ut tamen non in omnibus Imperii Civitatibus, in quibus essent caeterarum artium SchoIae publicae , sed in Regiis Urbibus dumtaxat Roma, S Constantinopoli, quibus Thedosius,&Valentinianus Berytum metropolim Phaeniciae addiderunt , fas esset Iurisprudentiam edoceri. Quae earum Urbium praerogativa jam ante Iustiniani tempora obtinuit. Eam namque Iustinianus confirmans in Constitutione de ratione , & methodo Iuris docendi ad Antecessores, testatur. , jum a rerro Principibus consitatum , ut Iura non nisi in Scholis Romana, Constantinopolitana, & Berytensi interpretarentur. Non is igitur primus hane praerogativam Regiis illis Urbibus asseruit, sed a praedecelsoribus Principibus affertam confirmavit citata Constitutione, quam promulgarit anno DXXXIII. edito novo Codice
Iuris ex libris Institutionum, libris Digestorum, librisque
Constitutionum Imperialium conflato , ubi ait: BIaec autem tria Polumina a nolis composita tradi eis tam in Regili Urbibus, quam in Beviensiumpulcherrima Cipit re , quam ct legum nutricem kene quiἷ Vpellat, tantummodo polumus , quod jam ct a retro Principibas consi- rusum es, ct non in aliis locis, quae a majoribus tale
non meruerint pridilegiam , quia audietimas eriam
Alexandrina Cititare, ct in Cae fariensium , ct in otiis quosdam i eritor de vetore, ct doctrinam discisini r
96쪽
adulterinam tradere, guor sub hae interminatione ab
Boe conamine repellimur, ausi fuerint in poperum
in hoc perpetrare, ct extra Urbes Regias , ct Berditenitam metropolim hoc facere , denarum librarum aurigarna pie stantur , ct reiiciantur ab ea Civitate, m-non eges docent , in leges committunt. Ius itaque fuit Romani Gymnasii, quemadmodum & Constantinopolitani , ac Berytensis, a Theodosio, aliisque Imperatoribus concessum , & a Iustiniano confirmatum , ut ibi solum Leges explicarentur. Indubium autem est , ex his tribus nobilissimis amplissimarum Urbium Gymnasiis , Romanum in hac re caeteris longe praestitisse, quod Iura Romae nata essent, a Romanis Magistratibus , & a Romanis Iurisconsultis data, uti dicitur Leg. Omnes dies C. de
FerHI, unde Romam nuncuparunt legum matrem, ac
domicilium. Hinc deficientibus legibus, consuetudo R manar Urbis vim legis obtinebat. Ita declaravit Iustinianus in Constitutione de conceptione Digestorum ad Tribonianum , his verbis: Sed quae leges in veterihus librii so in , jam in de eludinem abierunt, nuIIo modo
vobis ea emponere permittimus: cum hoc tantummodo
obtinere potamur , quae vel judiciorum frequenti mus ordo exercuit, vel longa consuetudo hujus Almae Urbis eo robapit , fecundum Salpit Iuliani ferisIuram, quae indicar,debere omnes Cipitates consuetudinem Romae δε- qui , quae caput es Orbis terrarum , non i am alias C vitates . Romam autem intelligendum es non solam sererem ined etiam regiam nostram, quae Deopropitio cum melioribus condita es auguriis . Patet igitur e Salvii Ju- ' liani sententia, consuetudines Romanae Urbis loco legis
fuisse . Quod & probavit Iustinianus, etsi hanc Urbis dignitatem communem quoque secerit Civitati Constantinopolitanae, ubi Imperatores sedent suam collocaverant. Uerum Romanarum consuetudinum maior longe esse debuit auctoritas, quod Romae primum Iura nata essent, &Κ instin
97쪽
insigniter erevissent. Itaque scuti nobilissimis Iurisprudentiae studiis tria haec Gymnasia Romanum , Constantinopolitanum, Berytenso, caeteris omnibus Imperii Scholis prael Libant , ita eadem Iurisprudentiae gloria , Romanum Gymnasium , tum omnes Imperii Academias , tum etiam Constantinopolitanam & Berytensem Scholas longe superabat . Fatendum tamen, Ius Romanum diutius in Schola Constantinopolitana, quam in Romana mansisse. Nam in oriente Ius Civile Iustiniani translatum in Graecam linguam viguit usque ad annum DCCCLXVI. quo Basilius Macedo novos libros Iuris edidit nomine Basilico. Tum, quorum auctoritas mansit ad finem usque Graeci imperii .. At in Occidente , occupata a Longobardis Italia , Iustiniani Ius exulavit, una excepta Ravenna, a qua etiam recessit, postquam octavo seculo ab Imperio Romano per
Aistulphum Longobardorum Regem fuit avulsa. Hinc in Italia Romanis legibus Uisigothicae, Longobardicae , Francicae, Burgundiones successere , & ita periit Ius Romanum , ut deletis Longobardis, frustra, etsi magno studio a Carolo Magno quaereretur, ac usque ad Lotharii tempora, iaculum scilicet duodecimum , delituerit. IV. Ex adductis Principum Constitutionibus novi mus, quot fuerit in Romano Gymnasio Prosessores, quae Disciplinae illic traderentur, quibus legibus adolescentes
Litteris incumbentes adstringerentur .. Progredimur ad
privilegia, quae Prosessoribus bonarum artium Christiani
Imperatores concessere. Primus occurrit Constantinus,
que nr Victor testatur, nutrisse arter bonas,strσcipue su-dia Litterarum , quemque laudat Porphyrius ep. v I. Ob summam Litterarum curam in magna imperii mole. Hujus extat Lex prima in Codice Theodosiano, Lib. xI II. Tit. III . De Professoribas, ct Medicis , qua eis confirmat immunitatem a lubeundis muneribui personalibus, ita tamen , ut a consequendis Reipublicae honoribus minime excluderentur: pangi eos isonoribui polenter permitti
98쪽
mus, invitor non eogimur ,& eorum personas vindieat ab
injuriis, sanctasque declarat. Quae lex in Codice Iustinianeo Lib. x. Tit. LII. ita legitur inscripta Volusiano : -- vicos , ct maxime Archiatros, Grammaticos , ct Professores alior litterarum , ct Doctores legum una eam
uxoribus, ct uir, necnon rebus, quas in Cilitatibus fuissos dent, ab omni functione, ct ab omnibus muneribus civilibus , et ei publicis immunes esse praecipimur :negae in Provinciis hospites recipere , ullo fungi- munere , ad judicium deduci , exhiberi , tu iug-juriam pati: ut F uis eos sexaverit , arbitrio judici splectatur , mercedes etiam eorum, distaria reddi jubemur, facilius useeralibus Hir ,inmemoratiιπrtibus multos insituant . Quae verba indicant, hoc privilegium non omnes viros doctos complecti , sed eos tam tum , qui alios instituebant. Certum est Prosessoribus etiam Romani Gymnasiit hanc immunitatem collatam es4 se. Nihilo tamen minus Valentinianus , & Ualens Constitutione data Principio Praesecto Urbis , quae extat Lib. x III. Tit. m. Codicis Theodosiani , illos expresse hae eadem immunitate donarunt: Medicis , ct Magi ris Urois Romae fiant omnes immunitatem esse concessam; ita
ut etiam uxores eorum ais omni in Heiadine trisaantur
immunes, ct a exteris oneribus publicis vacent: eo ema ad militiam minIme eo refendi placeat: Sed nee hoontes militares recipiant. Professiores itaque a subeundis publicis muneribus, ab excipiendis hospitibus , & a dandis militibus , liberi , exemptique suere . Honorius , &Theodosius vetera privilegia iisdem confirmarunt , ac addiderunt , ut immunes essent ab omni praestanda collatione. Legitur illorum Constitutio loco citato Codicis Τheodosiani: Grammaticos , Oraxores , argue Philo phi rxceptorer , nec non etiam Medicos , praeter haec , quae retrolatarum Sanctionum a actoritate conserui sunt
99쪽
cisimur , ut univers, qui in Mero Palatis inter Are/M-xos militarunt, cum Comitipam primi ordinis vel fecundi adepti fuerint , aut majoris gradum dignitatis ascenderint , nuua municipali , nulla Curialium contatione , nulla Senatoria vel glebali defcristione vexentur ', seu indesta admini ratione, accepta tesimoniali meruerint missionem ne ab omnifunctione omnibusue muneribus subiicis immanes, nec eoram domui tibicumque
so tae militem a judicem in cipiant hospitandum. Iuae
omnia liis etiam eorum , 'conjugibus illibata praecia simus eusodiri , ita ut nec ad militiam Iiberi memorato-ram trahantur inviti . Haec autem di Proin ribus memoratis eorumque Iiberis deferenda mandamus . Haec Constitutio in Codice Iustinianeo nonnullis detractis Iegitur, quae,ut observat Cuiacius,ipsum Constitutionis sensum corrumpunt. Quoniam vero aliqui, ut his immunitatibus fruerentur, Himpto Philosophi habitu, se se hujus Disciplinae Prosessores jactabant, declararunt Valentinianus , & Ualens, solos publicos Philosophiae Prosess res ad id munus a Magistratu delectos immunitate uti posse, caeteros Philosophos gerendis Patriae muneribus subesse: Turpe enim es, utpatriae functione eyre nou p i, qui etiam fortunae mim se ferre pro retar. His p
tet,ampliorem immunitatem ab Imperatoribus Christianis Prosessores bonarum artium consecutos esse. Adhan
Prosessores Romani, & Constant ipolitan i Gymnasii, postquam annis viginti in tradendis liberalibus Disciplinis meruissent, Lege Theodosis, & Valentiniani rude dona ti, honorabantur Comitiva primi ordinis, & Uicariis adaequabantur . Comitiva erat honoris titulus a Constantino Imperatore inventus , uti constat ex Eusebio Lib. IV. de vita Constantini; cujus ordinis plures suere, alii dicti Comites Consistoriani, alii Palatii , alii rei militaris, ut patet ex Librox I I. Codicis, Titulo x. & sequentibus. Qui vero post administrationem Provinciae evase
100쪽
rant Comites primi ordinis, adaequabantur Vicariis . Hujus quoque honoris participes fuere Professores Regiarum Urbium , qui annis viginti munus docendi gessissent. Extat haec Constitutio inscripta Theophilo Praesecto Urbis , Lib. v I. Tit. xx I. Codicis Τheodosiani , & resertur in Codice Iustinianeo Lib. xI I. Τit. xv. his verbis: Grammaticos tam Graecos, quam Latinoi , Sophisas ,
Iurisperitor in hae Regia Urbe proin nem tuam exemcentes, ct inter tutor eonnumeratos, F laudabilem in seprobis moribus vitam esse mon straverint v dolendisteritiam , facundisinque dicendi , interpretandique subtilitatem, ct copiam disserendis habere patefecerinς , O carru s lissimo judicante digni fuerint infimati, cum ad viginti annos offersatioue jugi, aesdiso docendi ia-Bore serpenerint ,sIacuit honorari ,-Θis, qui sunt ex vicaria dignitate connumerari. In Codice Theodosiano
haec addita sunt verba: ct eaeia amplissimo judicante digni fuerintaesumati, qui tu memorato Auditorio Pro finorum fungantur incio. Ex his verbis colligit doctissimus Cujacius , hanc legem conjungendam esse cum aliae
Theodosii Iege de studiis liberalibus Urbis Romae , &Constantinopolis , quae numerum statuit Prosessorum in Capitolii Auditorio; atque adeo hanc Comitis dignitatem conferri etiam Prosessoribus Gymnasii Romani: Iicet Lex ista Theodosii, & Ualentiniani in utroque Codice inscripta sit de Professoribus, ut in Urbe Consant n
litan a docentes ex Iege meruerunt Comitivam. Certe
haec Constitutio illos eosdem Prosessores complectitur, quos in Auditorio Capitolii docere jusserat Τheodosius . At huius Constitutio studium nedum Constantinopolit num, sed etiam Romanum complectitur . Et Regiae Urbis dignitas utrique Civitati conveniebat. Caeterum ante haec tempora Prosessores Romani post annos viginti r de donabantur. Ita Quintilianus de seipso ait: Pos impcIrotam Hii mei; guietem, Marser viginti annot eru- . diendit