장음표시 사용
461쪽
igitur per coroli prop. 1 l. huius necessario adaequa te percipit, idque tam quatenus Se quam quatenus suum, vel quodcum que externum corpus percipit ne eis alio modo potest concipi:
COROLL. Hinc sequitur, dari quasdam ideas sive notiones omnibus hominibus communes. Nam per lemma 2. omnia eo pora in quibusdam conveniunt, quae per prop. praeced. ab omnibus debent adaequale sive clare et distincte percipi.
PROPOS. XXXIX. Id quod corpori humano et qui
busdam corporibu externis, a quibus corpuS humanum assici solet, quodque in cuiuScumque horum parte aeque ac in toto commune At et proprium, eius etiam idea erit in mente adaequata. DEMONsTR. Sitis id quod corpori humano et quibusdam
corporibus externi commune est et proprium, quodque aeque inhumano corpore ae in iisdem corporibus externis, et quod denique aeque in cuiuscumque corporis externi parte ac in toto est. Ipsius dabitur in Deo idea adaequata per coroll. prop. 7 huius), tam quatenus ideam corporis humani, quam quatenus positorum eo porum externorum ideas habet. Ponatur iam humanum corpii a corpore externo assici per id quod cum eo habet commune, hoc est,
ab A. Huius assectionis idea proprietatem Λ involvet per pr0p. 16. huius); atque adeo per idem coroll. prop. 7. huius idea huius assectionis, quatenus proprietatem Λ involvit, erit in Deo adaequata, quatenus idea corporis humani assectus est, hoc est perprop. la huius quatenus mentis humanae naturam constituit. deoque per coroll. prop. 11. huius) haec idea est euam in mente humana adaequata; q. e. d. COROLL. Hinc sequitur, quod mens eo aptior est ad plura adaequale percipiendum, quo eius corpus plura habet cum aliis
PROPOS. XL. Quascum quo ideae incinente sequun
tur ex ideis, quae in ipsa Sunt adaequatas, Eunt etiam adaequatae.
462쪽
DEMONSTR. Patet . Naim quum dicimus, in mente humanaideam sequi ex deis, quae in ipsa Sunt adaequatae, nihil aliud dicimus per coroll. prop. li huius quam quod in ipso divino in
tellectu detur idea, cuius Deus eSt causa, non quatenus infinitus eSt, ne quatenus plurimarum rerum Singularium idei assectus est; sed quatenus tantum humanae menti esSentiam constituit. SCHOL. I. His causam noti0num, quae commune S O cantur quaeque ratiocinii nostri fundamenta Sunt, explicui. Sed aliae quorundam axiomatum Sive Dolionum cauSae dantur, quas hac nostra methodo explicare e re laret. Ex iis namque constaret, quaenam notiones prae reliqui utili0reS, quaenam vero vix ullius usus essent deinde quaenam communes, et quaenam iis tantum, qui praeiudiciis non laborant, clarae et distinctae et quaenam denique male fundatae sint. Praeterea constaret, unde n0tiones illae, quas Secunda Vocant, et conSequenter axiomata, quae in iisdem undantur, suam duxerunt originem, et alia quae circa
haec aliquando meditatus sum. Sed quoniam haec alii dicavi tractatui, et etiam ne propter nimiam huius rei prolixitatem sasti dium crearem, hac re hic Supersedere decrevi. Attamen ne quid horum omittam, quod Scitu neceSsarium sit, cauSas breviter addam, ex quibus termini transcendentales dicti suam duxerunt originem, ut ens, reS, aliquid. Hi termini ex hoc oriuntur, quod scilicet humanum corpus, quandoquidem limitatum est, tantum est capax certi imaginum numeri quid imago sit ex plicui in schol prop. 17. huius in se distincte simul larmandi; qui si excedatur, hae imagines confundi incipient, et Si hic ima ginum umeruS, quarum corpus S capax, ut ea in se simul distincte formet, longe excedatur, omnes inter Se plane coniundentur. Quum hoc ita se haebeat, patet ex coroll. prop. 17. et prop. 18. huius, quod men humana tot corpora distincte simul imaginari poterit, quot in ipsius corpore imagines possunt simul formari. At ubi imagine in corpore plane confunduntur, mens etiam omnia corpora confuse sine ulla distinctione imaginabitur et quasi sub uno attributo comprehendet, nempe sub attributo entis, rei etc. Potest hoc etiam ex eo deduci, quod imagine non Semper aeque vigeant, et ex alii causis his anal0gis, quas hic explicare n0 est opuS; nam ad nostrum, ad quem collimamus, Sc0-
463쪽
PARS II. 255pum unam tantum Susticit considerare. Nam omnes huc redeunt, quod hi terniini ideas significent summo gradu confusas. Exi milibus deinde causis ortae sunt notione illae, qua uni Ver Sale vocant, ut homo, equus, cani etc. Videlicet quia in compore humano tot imagines, ex gr. hominum formantur Simul, ut vim imaginandi non quidem penitus, sed eo usque tamen Superent, ut Singulorum parvas disterentias videlicet uniuscuiusque colorem, magnitudinem etc. eorumque determinatum numerum mens imaginari nequeat, et id tantum, in quo omnes, quatenus corpus ab iiSdem assicitur, conveniunt, diStincte imaginetur; nam ab eo corpus, maxime scilicet ab un0quoque Singulari, λsectum fuit, atque hoc nomine hominis exprimit, hocque deinfinitis singularibus praedicat. Nam singularium determinatum numerum, ut diximus, imaginari nequit. Sed notandum, has notiones non ab omnibus eodem modo larmari, Sed apud unumquemque variare pro ratione rei, a qua corpus assectum Saepius fuit, quamque facilius mens imaginatur Vel recordatur. Ex gr. qui saepius cum admiratione hominum Staturam contemplati sunt, sub nomine hominis intelligunt animal erectae staturae; qui vero aliud assueti sunt contemplari, aliam h0minum communem imaginem formabunt, nempe hominem esse animal risibile, animal bipes, Sine plumiS, animal rationale et sic de reliquis unusquisque pro disp0Sitione ut 0rporis rerum universales imagine lammabit. Quare n0 mirum St, qu0 inter phil0 Sophos, qui res naturale per Sola rerum imagines explicare voluerunt, tot sintortae contr0Ver Siae.
SCHOL. II. Ex omnibus supra dictis clare apparet, DS multa percipere et notione universales formare 1 ex singularibus uobi per Sensus mutilate, consus et Sine ordine ad intellectum repraesentatis vide c0roll. prop. 29. huius): et ideo tales e ceptiones cognitionem ab experientia vaga vocare c0 Sueri. 2. Ex SigniS, ex gr. ex eo, quod auditi aut lectis quia buSdam verbis rerum recordemur, et earum quasdam ideas sominemus similes iis, per quas res imaginamur. Vide Schol. prop. 18. huius. Utrumque hunc res contemplandi modum cognitionem primi generi S, Opinionem vel imaginationem in p0Sterum Ucubo. i. Devique ex eo, qu0 D0tiones c0mmu-
464쪽
nes rerumque proprietatum ideas adaequata habemus. Vide coroll. prop. 38. et 39. cum eiu coroll. et prop. 40. huius. Atque hunc rationem et secundi generi cognitionem vocabo. Praeter haec duo cognitionis genera datur, ut in sequentibus ostendam, aliud tertium, quod scientiam intuitivam vocabimus. Atque hoc cognoscendi genus procedit ab adaequata dea essentiae formalis quorundam Dei attributorum ad adaequatam cognitionem essentiae rerum. Haec omnia unius rei exemplo explicabo Dantur ex gr. tre numeri ad quartum obtinendum, qui sit ad tertium, ut secundus ad primum. Non dubitant mercatores secundum in tertium ducere et productum per primum dixi dere; quia scilicet ea, quae a magistro absque ulla demonstra tione audiverunt, nondum tradiderunt oblivioni vel quia id saepe in numeris simplicissimis experti sunt, vel ex vi demonstrationis prop. 19. libr. 7. element Euclidis, nempe ex communi proprietate proportionalium. At in numeris simplicissimis nihil horum opus eSt. x. gr. dati numeri l. 2. 3. nemo non Videt, quartum numerum pr0portionalem esse . atque hoc multo clarius, quia ex ipsa ratione, quam primum ad Secundum habere uno intuitu videmus, ipsum quartum concludimuS.
PROPOS. XLI. Cognitio primi generis unica est sal
sitatis causa, secundi autem et tertii est necessari Vera. DEΜοNsTR. Ad primi generis cognitionem illas omnes ideas diximus in praeced. Schol. pertiuere, quae sunt inadaequatae et consuSae atque adeo per prop. 35. huius haec cognitio unica est salsitatis causa. Deinde ad cognitionem secundi et tertii illas pertinere diximus, quae Sunt adaequatae adeoque per prop. 34. huius est necesSario ver3 q. e. d.
PROPOS. XLIl. Soeundi ot tortii, et non primi ge
neris cognitio docet nos verum a salso di Stingitere.
DEΜONSTR. Haec propositio per se patet. Qui enim inter verum et salsum scit distinguere debet adaequatam eri et salsi
465쪽
habere ideam, hoc est per schol. 2. prop. 40. huius verum et
salsum secundo aut tertio cognitionis genere cogn0Scere.
PROPOS. XLIII. Qui oram ab se ideam, simul scit
se veram habere ideam, nec de re veritate potest dubitare.
DΕΜΟΝsae R. Idea vera in nobis est illa, quae in Deo, quatenus per naturam menti humanae explicatur, est adaequata per coroll. pr0p. 11. huius). Ponamus itaque, dari in Deo, quale nus per naturam mentis humanae explicatur, ideam adaequatam Λ. uius deae debet necessario dari etiam in Deo idea, quae ad Deum eodem modo resertur, ac de M per prop. 20. huius, cuiuS demonstratio universalis est). At idec ad Deum referri supponitur, quatenus per naturam menti humanae explicatur ergo
etiam idea ideae Λ ad Deum eodem modo debet referri, hoc St per idem coroll. prop. 11. huius haec adaequata idea deae Merit in ipsa mente, quae deam adaequatam Λ habet adeoque qui adaequatam habet ideam, sive perprop. 34. huius qui Vere rem
cognoscit, debet simul suae cognitionis adaequatam habere deam, Sive veram cognitionem, hoc est ut per se manifestum debet simul esse certuS q. e. d. SCHOL. In scholio propos. l. huius partis explicui, quid sit idea deae. Sed notandum, praecedentem propOSitionem Per Se Sati eSSe manifestam. Nam nemo, qui veram habet deam, ignorat veram deam summam certitudinem involvere. Veram namque habere ideam nihil aliud significat, quam perfecte sive optime rem cognoscere nec sane aliquis de hac re dubitare poteSt, nisi putet, ideam quid mutum instar picturae in tabula, et n0n modum cogitandi esse, nempe ipsum intelligere. Et quaeS0, qui SScire potest, Se rem aliquam intelligere, nisi prius rem intelligat h0ceSt, qui potest scire, se de aliqua re certum esSe, niSi priuS de ea re certus sit Deinde quid idea vera clarius et certius dari P0test, quod norma sit veritatis Sane sicut lux he ipsam et tenebra manifestat, sic veritas norma sui et salsi est. Atque his me ad has quaestiones respondisse puto nempe si idea Vera, quate nus tantum dicitur cum suo ideat convenire, a salsa diStinguitur,
466쪽
nihil ergo realitatis aut persectionis idea vera habet prae salsa
quandoquidem per Solam denominationem extrinsecam distin guuntur), et conSequenter neque etiam homo, qui VeraS, prae illo, qui salsas tantum ideas habet. Deinde unde fit, ut homines salsas habeant ideas Et denique, unde aliqui certo Scire poteSt, Se ideas habere, quae cum suis ideatis conveniant Ad has, inquam, quaeStione me iam respondisse puto. Nam quod ad dis serentiam inter ideam veram et salSam attinet, conStat ex prop0sitione 35. huius, illam ad hanc Sese habere, ut en ad non enSQ falsitatis autem causa a propositione 19. Sque ad 35. cum eius scholio clarissime ostendi. Ex quibus etiam apparet, quid inter hominem, qui veras habet ideas, et hominem, qui non nisi salsas habet, intersit. Quod denique ultimum attinet nempe, undenam h0mo scire potest Se habere ideam, quae cum Suo ideat conveniat, id modo Satis superque ostendi ex hoc solo oriri, quod ideam habet, quae cum suo ideat convenit, Sive quod veritas sui sit norma. His adde, quod men noStra, quatenu re Vere percipit, pars est infiniti Dei intellectus per coroll. prop. 11. huius :adeoque tam neceSSMeSt, ut mentis clarae et distinctae ideae verae sitit, ae Dei deae.
PROPOS. XLIV. Do natura rationis non Si re ut
contingentes, Sed ut necessarias contemplari.
DEMONSTR. De natura rationi est res vere percipere perprop. I. huiuS), nempe per ax. 6. pari. 1. ut in Se sunt, hoc est perprop. 29. part l. n0 ut contingenteS, Sed ut necessariaS;
COROLL. I. in sequitur, a sola imaginatione pendere, quod re tam respectu praeteriti, quam suturi, ut contingentes contemplemUr. SCHOL. Qua autem ratione hoc fiat, paucis explicabo. Ostendimus supra pr0p. 7. huius cum eiu cor0ll. mentem, quamVis re non exiStant, ea tamen semper ut sibi praesentes imaginari, niSi cauSae occurrant, quae earum praesentem existentiam secludant. Deinde pro p. 18. huius ostendimus quod, si corpus humanum Semel a duobus corporibus externis Simul as-
467쪽
sectum fuit, ubi mens postea eorum alterutrum imaginabitur, statim et alterius recordabitur, hoc est, ambo ut sibi praesentia
contemplabitur, niSi cauSae occurrant, quae eorum praeSentem existentiam secludant. Praeterea nemo dubitat, quin etiam tempus imaginemur, nempe ex eo , quod corpora alia allis tardius vel celerius, vel aeque celeriter moveri imaginemur. Ponamus it que puerum, qui heri prima vice hora matutina riderit Petrum, meridiana autem Paulum et Vespertina Simeonem, atque hodie iterum matutina hora Petrum. Ex propos. 18. huiuSpartis patet, quod simulae matutinam lucem videt, illico Solem eandem c0eli, quam die praecedenti viderit, partem percurrentem sive diem integrum, et Simul cum tempore matutino Petrum, cum meridiano autem Paulun et cum vespertino Sime0nem imaginabitur, hoc est, Pauli et Simeonis existentiam cum relatione ad suturum tempus imaginabitur; et contra, Si hora veSpertina Simeonem videat, Paulum et Petrum ad tempus praeteritum reseret, eosdem scilicet simul cum tempore praeterito imaginando atque haec eo constantius, quo Saepius eo eodem hoc ordine viderit. Quod si ali quando contingat, ut alia quadam vespera Ioc Simeonis Iacobum Videat, tum Sequenti mane cum tempore vespertino iam Simeonem, iam Iacobum, non vero ambos Simul imaginabitur. Nam alterutrum tantum, non autem ambos simul temp0re vespertinoridisSe supponitur. Fluctuabitur itaque eius imaginatio, et cum suturo tempore vespertino iam hunc, iam illum imaginabitur, hoc
est, neutrum certo Sed utrumque contingenter futurum contemplabitur. Atque haec imaginationis uetuatio eadem erit, si imaginatio rerum sit, quas eodem modo cum relatione ad tempus praeteritum vel praeSens contemplamur, et conSequenter re tam ad tempus praesens, quam ad praeteritum vel suturum relatas ut contingentes imaginabimur. COROLL. II. De natura rationis est res Sub quadam aete nitatis specie percipere. DEΜONSTR. De natura enim rationis est res ut necessarias et non ut contingentes contemplari per prop. praeced. . Hanc a tem rerum necessitatem per prop. 4 l. huius vere, hoc est per m. 6. pari. 1. ut in se est, percipit. Sed perprop. 16 part l.)haec rerum necessitas est ipsa Dei aeternae naturae necessitaS.
468쪽
Ergo de natura rationis est res sub hac aeternitatis specie contemplari. dde, quod landamenta rationis notiones Sint per prop. 38. huius quae illa explicant, quae omnibus communia Sunt, quaeque per prop. 37. huius nullius rei Singularis essentiam e plicunt quaeque propterea absque ulla temp0ri relatione, Sed sub quadam aeternitatis specie debent concipi q. e. d.
PROPOS. XLV. Unaquaeque cuiuScum qu CorporiS, vo ro singularis actu existentis de Dei notor-
nam et insinitam essentiam necessario involvit.
DEΜONSTR. de rei singularis actu existentis ipsius rei tam essentiam, quam existentiam neceSsari involvit per coroll. prop. 8 huius). Atre singulares per prop. 15. pari. 1. non poSSunt sine Deo concipi sed quia per prop. 6. huius Deum pro causa habent, quatenus sub attributo eo Sideratur, cuius res ipsae modi sunt, debent necessario earum deae per ax. 4. pari. 1. ipsarum attributi conceptum, hoc est per defin. 6. pari. 1. Dei aeternam et infinitam essentiam inVolvere q. e. d. SCHOL. Hic per existentiam non intelligo durationem, hoc est, exiStentiam, quatenus abstracte concipitur et tauquam quaedam quantitatis species. Nam loquor de ipsa natura existentiae, quae rebus Singularibus tribuitur, propterea qu0d ex aeterna necessitate Dei naturae infinita infinitis modis sequuntur. Vide prop. 6. part l. Loquor, inquam, de ipsa existentia rerum Singularium, quatenus in Deo sunt. Nam etsi unaquaeque ab alia re singulari determinetur ad certo modo existendum vis
tamen, qua unaquaeque in existendo perSeverat, ex aeterna ne
cessitate naturae Dei sequitur. Qua de re ride coroli prop. 24. pari. I.
PROPOS. XLVI. Cognitio aeterna et institiae S-
Sentiae Dei, quam unaquaeque idea involvit, Stadaequata et persecta.
DRΜoNsTR. Demonstratio praecedentis propositionis unive Sali est, et sive res ut Pais, Sive ut totum conSideretur, eiuS
469쪽
idea sive totius Sit, Sive partim perprop. praeced.), Dei aeternam et infinitam essentiam involvet. Quare id, qu0d cogniti0nem aeternae et infinitae essentiae Dei dat, omnibus commune et aeque in parte, ac in toto est, adeoque per prop. 38. huius erit haec cognitio adaequata; q. e. d.
PROPOS. XLVII. Mons humana adaequatana habet
cognitionem aeternae et insinitae essentiae Dei.
DEΜοNSTR. Mens humana ideas habet perprop. 22 huius), ex quibus perprop. 23 huius se suumque corpus per prop. 19. huius et per coroll. prop. 16. et per prop. 17. huiuS corpora ex terna ut actu existentia percipit adeoque per pr0p. 45 et 46. huius cognitionem aeternae et infinitae essentiae Dei habet ada
quatam; q. e. d. SCHOL. Hinc videmus, Dei infinitam essentiam eiusque ae ternitatem omnibus SSe notam. Quum autem omnia in Deo Sint et per Deum concipiantur, Sequitur, OS ex cognitione hac plurima posse deducere, quae adaequale cogn0ScamuS, atque adeo te
tium illud cogniti0nis genus formare, de quo diximus in scholio 2. PropoS. 40. huiu partis, et de cuius praestantia et utilitate in quinta parte erit n0bis dicendi locus. Quod autem homines non
aeque claram Dei, ac n0tionum c0mmunium habeant cognitionem, inde sit, quod Deum imaginari nequeant ut corpora, et quod nomen Deus iunxerunt imaginibu rerum, quas Videre Solent, qu0d homines vix vitare possunt, quia continuo a corporibu e ternis assciuntur. Et profecto plerique errore in h0 solo c0nsistunt, quod scilicet nomina rebus non recte applicamus Quum enim aliquis ait, lineas, quae ex centro circuli ad eiusdem circum serentiam ducuntur, esse inaequales, ille sane aliud tum saltemper circulum intelligit, quam mathematici. Sic quum homines in calculo errant, alio numeroS in mente, ali0S in charta habent. Quare si ipsorum mentem spectes, non errant Sane videntur in me errare, quia ipso in mente putamuchabere numeros, qui in charta sunt. Si hoc non esSet, nihil eo Sdem errare crederemuS; ut non credidi quendam errare, quem nuper audivi clamantem,
Suum atrium volasse in gallinam ficini, quia scilicet ipsius mens
470쪽
satis perspecta mihi videbatur. Atque hinc pleraeque oriuntur
controVerSiae, nempe quia homine mentem suam non recte explicant, vel quia alterius mentem male interpretantur. Namr vera dum Sibi maxime contradicunt, vel eadem vel diversa cogitant, ita ut, qu0Sin alio errores et abSurda esse putant, non Sint.
PROPOS. XLVIII. In monto nulla os absoluta Sivo libera voluntas, sed mons ad hoc vol illud volendum determinatur a cauEa, quae etiam ab alia determinata est, et haec iterum ab alia, et sic in infinitum.
DEMONSTR. Men certus et determinatus modus cogitandi eSt per prop. H. huius), adeoque per c0roll. 2. prop. 17. part l. Suarum actionum non p0test esse causa libera, sive absolutam sa- cultatem volendi et nolendi habere non potest sed ad hoc vel illud volendum per prop. 28 part l. determinari debet a cauSa, quae etiam ab alia determinata est, et haec iterum ab alia etc. ;
SCHOL. Eodem h0 modo demonstratur in mente nullam dari facultatem absolutam intelligendi, cupiendi, amandi te. Unde sequitur, has et similes facultates vel prorsus fictilias, vel nihil esse praeter entia metaph7Sic Sive univerSalia, quae ex particularibus formare solemus adeo ut intellectus et voluntas ad hanc et illam ideam, vel ad hanc et illam volitionem eodem modo sese habeant, ae lapideitas ad hunc et illum lapidem, vel ut homo ad Petrum et Paulum . Causam autem, cur homines se liberos esse putent, explicuimus in appendice partis primae. Verum antequam ulteriu pergam, venit hic notandum, me per Voluntatem asstrmandi et negandi lacultatem, n0 autem cupiditatem intelli gere facultatem, inquam, intelligo, qua mens, quid Verum quidve salsum sit, assirmat vel negat, et non cupiditatem, qua mens res appetit vel aversatur. t 0stquam dem0DStravimuS, has saeuitates notiones esse univerSaleS, quae a SinguIaribu S, ex quibus easdem formamus, non distinguuntur, inquirendum illinest, an ipsae volitiones aliquid sint praeter ipSas rerum ideas. Inquirendum, inquam, est, an in mente alia assirmatio et negatio